Morgunblaðið - 16.06.1918, Side 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sindinefndin kemnr.
Leggur á stað á þriðjudag
Kauptnannahöfn 15. jiiní 1918.
Meiri hluti íslandsmálanefndanna, 15 menn, leggja
<il, að gengið verði til sainninga vid íslendinga um
sambandið við Danmörk, og væntir ríkisþingið þess,
að stjórnin geri þegar í stað nauðsynlegar ráðstaf-
anir til þess að senda fulltrua til Reykjavíkur.
Minni hlutinn, þrír íhaldsmenn, álíta, að tírai til
samninga sé nú óheppilegur og leggja þess vegua til,
að samningum sé frestað.
Nefndarálitunum fylgja ítarlegar skýringar sögu-
legs- og stjórnmálalegs efnis og um viðskifti Dana
og íslendinga síðustu mannsaldrana og fram að þess-
um tíma. Eru þar meðal annars birt símskeyti og
bréf, sem farið hafa milli Zahles forsætisráðherra
Dana og Jóns Magnússonar forsætisráðherra íslend-
inga.
Umræður um þetta mál hófust í rikisþinginu kl.
11 og var tillagan staðfest í ríkisráði eftir hádegi.
Útnefning sendhuanna til Reykjavíknr hefir þeg-
ar verið kunngerð, og leggja sendimenn á stað frú
Kaupmannahöfn um Bergen á þriðjudaginn kemur.
Tillaga meiri hluta nefndarinnar var samþykt í Fólksþinginu með
102: 19 atkvæðum og i Landsþinginu með 46:15 atkvæðum.
og auk þess 1x5.000 kr. árlega til
reksturskostnaðar. Allar tekjur áttu
að renna í landssjóð. ^
Loftskeytatækin voru þá (1904)
á bernskuskeiði og sem betur fór
var tilboðinu hafnað. Sem dæmi má
geta þess, að Ameriku-samband
Marconi-féiagsins, sem lokið var
við 1905, gat eigi tekið verulega til
starfa fyr en í febrdar 1908.
Sumarið 1905 lét Marconifélagið
reisa hér tilraunastöð, sem gat
tekið við skeytum frá Poldhu i Eng-
landi, en var ekki útbúin með
senditækjum. Ari síðar var þessi
stöð aftur lögð niður.
Á alþingi 1911 var mikið rætt
um að koma á loftskeytasambandi
milli Reykjavíkur og Vestmannaeyja
og jafnvel víðar. Það virtist hafa
talsvert fylgi í þinginu, en var þó
að síðustu felt.
Með 'lögum um ritsíma og tal-
simakerfi Islands frá 20. okt. 1913,
var heimilað að byggja loftskeyta-
stöð í nánd við Reykjavík. Atti
aðaltilgangur stöðvarinnar að vera
sá, að vinna við skip i hafi, og
annast varasamband til útlanda.
Vegna striðsins og annara ástæða
seinkaði framkvæmd málsins þangað
til sumarið 1916, að þeir Einar Arn-
órsson, þáverandi ráðherra, og lands-
símastjórinn fóru til Danmerkur og
I. júlí sama ár var gerður samnin-
ingur við Marconifélagið um að
byggja 5 kilowattastöð á Melunum
við Reykjavik. Um haustið veitti
brezka stjórnin útflutningsleyfi á
tækjunum og i desember 1916 kom
flest alt efni til stöðvarinnar hingað
til Reykjavíkur.
Bæjarstjórn Reykjavíkur lét af
hendi 20000 fermetra lóð á Melun-
um gegn 300 kr. árlegu lóðargjaldi.
Þá um kaustið (1916) var einnig
byrjað að reisa hús fyrir stöðina. Einari
Erlendssyni byggingarmeistara var
falin yfirumsjón við húsbygginguna
og má telja að lokið hafi verið við
smíði hússins um siðustu áramót.
Húsið er einlyft með háum kjall-
ara. Það er 56 X 33 fet. hygt >ir
steinsteypu og hið vandaðasta í alla
staði. í kjallaranum er þriggja her-
bergja íbúð fyrir dyravörð stöðvar-
innar, auk eldhúss, þvottahúss, mið-
stöðvarbitavélar og geymslu fyrir
olíu og eldivið. Uppi eru þrjú her-
bergi fyrir loftskeytatækin: eitt fyr-
ir sendivélamar, annað fyrir raf-
magnsgeymirinn og hið þriðja fyrir
móttökuvélarnar. Auk þess eru þar
t?ö herbergi fyrir símritunar- og
loftskeytaskólana og tvö herbergi
fyrir forstjóra stöðvarinnar. Húsið
ásamt raflýsingu, hitaleiðslum og
vatnsleiðslu, kostar um 77,000 kr.
Húsið er ennþá ómálað að utan.
Möstur stöðvarinnar eru tvö og
standa sitt hvoru megin við húsið.
Þau eru 253 ensk fet á hæð hvert
og 600 fet á milli þeirra. Hvort
mastur er bygt úr 23 tíu feta stál-
pípum en efstu 23 fetio, eru úr tré.
12 stálvirar styðja hvert mastur. Stál-
virar þessir eru einangraðir frá möstr-
unum og jörðu. Þeim er fest í
átta stóra og sterka cementsstöpla.
Hver stöpull er 8 X 9 fet °g graí-
inn um 9 fet í jörðu. Möstrin
standa einnig á samskonar cements-
stöplum. Þessir cementsstöplar eru
10 talsins og auk þess 7 minni fyr-
ir festar Ioftnetsins — samtals 17
stöplar. Milli masturtoppanna eru
strengdir 4 bronzeþræðir og úr
miðju þeirra aðrir 4 þræðir niður
að jörðu og inn í vélaherbergið.
Loftþræðir af þessari gerð eru nefnd-
ir »T—loftnet* og hafa þann eigin-
leika að geisla rafsegulöldunum jafnt
í allar áttir.
Eiginsveiflur þessa loftsnets eru
um 900 metrar og er því notað til
að senda 900 og 1800 m. öldur. Frá
syðra mastri stöðvarinnar eru, auk
áður umgetinna loftþráða, strengdir
tveir þræðir niður að húsinu og inn
í vélaherbergið. Þetta minna loft-
net er aðallega notað til að vinna
við skip með 600 metra öidulengd.
Sitt hvoru megin við húsið eru
grafnar I jörðu, í tvo háifhringi, 56
galvaniseraðar járnplötur og við þær
tengdir járnvirar, sem grafnar eru
niður milli mastranna, og einnig
leiddir inn í vélaherbergið. Þetta
er kallað »jarðarsamband« stöðvar-
innar. Uppsetning mastra, stálvíra,
loftneta, cementsstöplar og jarðar-
samband kostar um yy./oo kr.
I vélaherberginu er senditækjunum
komið fyrir. Aðal hreyfivélin er 15
hestafla þriggja cylindra steinoliu-
mótor. Hann er útbúinu með
rafkveikju og einnig látinn ganga
fyrir benzini. Afast við mótorinn
er jafnstraumsvél, sem framleiðir
7,5 kw. 110/160 voltaspennu. Jafn-
straumsvél þessi gerir hvort tveggja
að hlaða rafmagnsgeymirinn, og knýja
9V* hestafla straumhreyfivél. Raf-
magnsgeymirinn, sem er 60 »cellur«
260 ampérestunda, knýr straum-
hreyfivélina þegar steinolíumótor
inn er ekki i gangi. Við straum-
hreyfivélina er tengd straumbreyti-
vél sem framleiðir einfasaðan breyti-
straum, 5 kw. 500 volt, 300 peii-
óður. 500 volta breytistraumurinn
er með spennibreytir hækkaður upp
í 7500/15000 volt. Móttökutækin
eru 4, þar af 3 af kerfi Marconis og
eitt »Audion«-tæki De Forest’s.
Móttökutækin hafa reynst afbragðs
vel en ekki er hægt enn sem komið
er að segja neitt ákveðið um lang-
drag stöðvarinnar. Samkvæmt samn-
ingnum ábyrgist Marconifélagið lang-
drag stöðvarinnar 750 kilometra að
degi til og rúmlega helmingi lengra
að nóttu (í myrkri).
Tilgangur stöðvarinnar er i Jyrsta
laqi sá að vinna við skip í hafi og
við strendur landsins. Með því
móti getur stöðin orðið fiskiflotan-
um, sem gera má ráð fyrir að verði
útbúinn með loftskeytatækjum, að
ómetanlegu gagni. í öðrti las>i er
ætlast til að stöðin verði miðstöð
og gæslustöð þeirra loftskeytastöðva,
sem væntanlega verða bygðar hér á
landi innan skams, og i priðja laqi
á stöðin að annast varasamband við
útlönd ef sæsímanum skyldi hlekkj-
ast á.
Hvað viðvikur siðasta atriðinu, þá
ætti að vera hægt að koma tals-
verðu af símaviðskiftum vorum loft-
leiðina, ef sæsíminn bilar, — sér-
staklega ef 5 kw. stöðin á Færeyj-
um, sem verður bygð eins fljótt og
kringumstæður leyfa, — væri kom-
in, en þó getum við ekki komið
nándar nærri öllum þeim skeytum,
sem nú eru afgreidd daglega gegn
um sæsimann. Til þess þyrftu
stöðvarnar að vera miklu öflugri og
betur útbúnar.
Samningur sá, sem gerður var við i
Mikla Norræna, veitir félaginn einka-
leyfi á símasambandi Islands við
Evrópu í 20 ár, eða þangað til i
ágústmánuði 1926. Þess vegna var
ekki ráðist í að reisa stærri, og þar
af leiðandi miklu dýrari stöð, sem
þó væri ekki leyfilegt að nota næstu
árin. Fé það, sem varið hefði verið
til svo stórrar stöðvar, hefði þvi
legið ónotað og rentulaust um óá-
kveðinn tíma. — 1 þessu sambandi
má geta þess, að loftskeytastöð með
langdragi héðan til Kanada var áætl-
að að mundi kosta fyrir striðið, eða
í stríðsbyrjun, um eina miljón króna.
Tæki stöðvarinoar hér og verkfræð-
ingur Marconifélagsins, sem hér var,
kosta um 6j,ooo kr.
Það má heita ógerningur á þess-
um tímum, að fá erlendar stöðvar
til að gera tilraunir við stöðina hér.
Sem stendur erum við að gera tii-
raunir við Lyngbystöðina, en hún
er svo langt i burtu, að ekki er lik-
legt að þær tilraunir takist. Lerwick
á Hjaltlandi er sú stöð, sem mestar
likur eru til að gæti haft samband
við Reykjavíkurstöðina, en leyfi til
að reyna við Leiwick, eða aðra hent-
uga stöð á Bretlandi, er enn ekki
fengið hjá Bretum.
í sambandi við loftskeytastöðina
hafa verið settir á stofn loftskeyta-
og símritunarskólar. Skólar þessir
eru útbúnir með nýtízku símatækj-
um og kenslan er bæði bókleg og
verkleg. Forstjóri stöðvarinnar stýrir
einnig skólunum. Fyrsta námsskeiðið
hófst 1. febr. þ. á. í símritunar-
skólanum eru 5 ungir menn, sem
hafa nú lokið fyrri hluta námsins,
sem stóð yfir i vetur, en eiga ann-
an vetur eftir. I sumar hefir þeim
verið komið fyrir hingað og þangað
á ritsímastöðvunum, en byrja aftur
á námi í haust. — Við loftskeyta-
skólann luku 4 skipstjórar minna
prófi og eru nú handhafar fyrstu
islenzku prófskirteina í loftskeyta-
fræði, sem gefin hafa verið út.
Skipstjórar þessir voru: Guðmund-
ur Jónsson, Hafsteinn Bergþórsson,
Jóel Jónsson og Jón Otti Jónsson.