Morgunblaðið - 26.08.1918, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fyrsta flokks bifreiðar
ávalt til leiga.
St. Elnarsson. 6r. Sigurðsson.
Simi 127. Sími 581.
um. Nú þegar Einar H. Kvaran
haíði lagt smiðshendur sínar á þýð-
inguna, gat eg ekki á mér setið og
tók söguna í hendur mér og las.
Og nú horfir sagan öðru visi við
mér að sumu leyti, heldur en hún
gerði harða vorið 1916.
Þegar eg las söguna á dönskunni
tók eg ekki eftir þvi, að hún væri
sögð á sérstaklega góðu máli. Reynd-
ar er eg svo lærður í danskri tungu,
að eg þori að fullyrða, að eg kunni að
meta danskan stýl réttilega. En eg
fann það þó, að J. P. Jakobsen rit-
aði afbrigðilega fagurt mál. Jóhann
Sigurjónsson er dvergur á danska
tungn. Og Jóhannes V. Jensen ritar
stórum þróttmikla dönsku, svo ið
hann stingur í stúf við aðra nýja-
brumsmenn þar á ffatneskjulandinu.
Mér þótti sem Gunnar ekki stæði jafn-
fætis úrvalsmönnum Dana í list máls-
ins. Og það er að vonum. Hann
mun þó rita dönskuna vel og til jafns
við góða meðal rithöfunda danska,
eða betur.
Nú liggur sagan þessi frammi fyr-
ir Islenzkum lesendum og gefur á
að líta, i þeim búningi, sem Einar
hefir sniðið atburðum og fólki. Mál-
ið er 1 bezta lagi á þýðingunni,
hvort sem báðir valda, höfundurinn
og þýðandinn, eða sá hinn síðar-
nefndi. Mér virðist hvaivetna sem
þau orð séu valin atburðunum og lögð
f munn einstaklingum, sem bezt eru
og heppilegust. Samtölin eru svo
góð í þessari sögu, að þar hafa eng-
ir islenzkir sagnahöfundar komist
nær lifandi vörum, nema Jón Thor-
oddsen og síra Páll Sigurðsson —
ef til vill þeir, og þó naumast mik-
ið nær sönnu orðalagi. Skapgerð
fólksins i þessari sögu er svo vel
máluð með samtölum og viðræðum,
að hugskotin opnast og blasa við
auga iesandans. Eg vil minna á
verzlunarstjórann, sem lætur »brak-
andi« hláturinn fara inn í hugskot
lesendanna. Og vatnsblámi augna
hans glennir sig móti þeim, sem
opnar bókina til lesturs.
Frásögulist höfundar (og þýðanda)
er svo mikil, að nærri fimtugur mað-
ur hlýtur að öfunda þennan naum-
lega þrituga sjálfsmentamann, af þvi
valdi, sem hann hefir á efni og máli.
En eg öfunda ekki höfundinn af lifs-
skoðun sinni. Hún kemur fram i
allri sögunni og þvi drungalegri sem
nær dregur sögulokum. Einhvers
staðar er þess getið i sögunni, að
mennimir séu eins og skipsflök á
strönd, sem bylgjurnar leika sér að
og mölbrjóta — á valdi blindra en
þó grimmra örlaga, sem merja ein-
staklinginn sundur eða kasta honum
út á sorphaug tilverunnar. Þetta er
þannig orðað í sögunni:
»Mennirnir ganga í hring í hjóli
ársins, eins og þrælar. Dagarnir eru
eins og þrep i stigmylnu — ekki
er hægt að hlaupa yfir neinn. Fylk-
ing hlekkjaðra þræla gengur í hring,
í hring, — og þó ávalt á sama stað-
inn . . . þar til hver eftir annan
fellur til jar ’ar og er varpað á áburð-
arhaug framtíðarinnar*.
Menn og málefni strandr. Og
hræin fara á »áburðarhaug framtið-
arinnar* — er varpað á þann haug.
Þetta er tvlmælalaust bölsót (pessim-
ismus) og efnishyggja (materialismus).
Þetta er rauða röndin i sögunni,
þungamiðja, undirstraumurinn og
yfirvarpið.
Síra Friðrik J. Bergmann ritaði
um þessa sögu i blaðið Heimskringlu
og taldi vera þann undirnið sögunn-
ar, sem nú skal greina: Sturla prest-
ur er oftrúarmaður. Hann trúir því,
að kraftaverk geti orðið. Þess vegna
þorir hann að hefja samfarir við
konu sina aftur. En af þessari oftrú
leiðir vitstol og örvilnun að lokum.
Og svo fer jafnan um oftrúna segir
sira F. J. Bergmann, eða á þá leið
mælir hann. Þetta er vafalaust órétt
i ritdómi hins afarglögga ritdómara
(sem vai). Það sést á þvi, að ailar
trúarhetjur eru oflrúarmenn i saman-
burði við okkur trúlitlu mennina.
En veraldarsagan veit ekki neitt um
það að segja, að trúarhetjurnar lendi
i vitstoli að lokum.
Annað mál er það, og kemur ekki
hinu efninu við, að allar öfgar geta
leitt manninn út i vitleysu, þegar
svo ber við, að öfgarnar eru svo
gerðar, að þær raska öllu jafnvægi
mannsins. En sú trú, sem treystir
skapara sinum skilyrðislaust, hún er
samkvæm trú og kenningu Jesú
Krists og ekki annað en trú barns-
ins, sem ein hefir skilyrðislaust fyrir-
heit i guðspjöllunum, um fullkomna
sæln.
Eg er ekki í neinum vafa um það,
hver sé ucdirrótin að sögunni. Þessi
orð sira Sturlu, þegar hann er orð-
inn afglapi, taka þar af skarið:
»Lífið er ekki annað en strönd,
sem okkur er öllum skolað upp á,
og vér brjótum þar skip vort —
hver með sinum hætti. Lifið leikur
sér að okkur eins og lævis bylgjan
— brosir við okkur að eins til þess
eins að gera fallið i örvæntinguna
enn meira. Við erum allir sjórekin
lík . . . sjórekin lik — á — strönd
lífsins«.
Þarna er gerð grein fyrir því,
hvers vegna sagan heitir S t r ö n d-
in. Og allir atburðir sem gerast i
sögunni eru um þessa skipreika, á
sjó og landi (bókstaflega og i lik-
ingum talað).
Svo vel sem þessi saga er sögð,
skoðuð frá ^jónarmiði listarinnar, er
hún þó öfgasaga og ólikindasaga að
öðrum þræði. Það er t. d. ótiúlegt,
að Sturla prestur hafi synt út í skips-
flakið gegnum biimgarðinn. Strand-
góssið tr látið reka á land, það sem
svo er þungt, að ekki getur farið
framan af skerjagrunni og upp i
fjörumál (sykurkassar og kornvöru-
pokar). Og þegar svona er farið djarft
með það efni i sögunni, sem sanna
má, að ekki fari að náttúrlegum
hætti, þá er við því búið, að farið
sé með sálir manna og hugrenning-
ar gagnstætt því sem gerist og geng-
ur í hibýlum vorum.
Eg skil t. d. ekki þau hughvörf,
sem presturinn virðist fá við fiski-
dorgina og sem orka því, að hann
tekur til að sofa i herbergi konu
sinnar aftur, eftir 10—12 ára stíun.
Þar er áreiðanlega skáldaleyfi sem
skapar atburð.
En þrátt fyrir annmaika sögunn-
ar, er hún svo vel samin að flestu
leyti, að hún hlýtur að spora sig
djúpt í huga þess er les. Víða er frá-
sögnin svo skáldleg, að fáir gera bet-
ur t. d :
»Tíminn leið — — — Dropp,
dropp, sögðu mínúturnar og féllu
eins og þungir dropar i fen stund-
anna.........Gut-I, gut-J, sagði fen
stundanna, þegar gruggugur straum-
urinn frá forarpollum þess komst
fram að lækjarfarvegi daganna. . . .
Ojf lækur daganna liðaðist hægt og
hægt áfram, þar til hann komst i
elfur áranna. . . . Elfur áranna fluttu
tígulega ólgandi vatnsmagn sitt i
móðu aldanna. . . . En þegjandi leið
móða aldanna áfram, þar til hún
skilaði sinum skuggalegu feiknum
í hið dauða haf eilífðarinnar, þar sem
alhi hreyfing er lokið«.
Þannig skrifa fáir menn sem þó
eru höfundar að bókum. Þannig rita
þeir einir, sem sogið hafa brjóst
skáldgyðjunnar og fundið hafa i hug-
skoti sinu hitann
»af Prómeþeifs eilífa eldi«.
Guömundur Friðjónssou.
Bergþórshvoll.
Þegar eg á deginum las góðu
greinina í Morgunblaðinu »HIíðar-
endi í Fijótshlíð* hvarflaði hugurinn
fram að Bergþórshvoli, þar sem eg
átti heima á 7. ár. Duttu mér meðal
annars í hug »Línakrarnir* á Af-
íallsbökkunum, sem umgerðirnar sá-
ust greinilega af 1904» er eg fór frá
Bergþórshvoli. Þyrfti þá að vernda.
Þá kom eg nær bænum að »Höskuldar-
dælu« á norðurtúninu, þar sem í var
ekki all-Htil gróf og vottaði fyrir þrep-
um og ef til vill verið til þess að
vatnið héldist i visast til þess
að baða sig úr eða til þvotta.
Úr heiðni
Sjónleikur í 2 þáttum.
Fróðleg og skemtileg mynd.
Stórfenglegt og faguit landslag.
Vendelby öskubuska
Gamanleikur.
Leikinn af ágætum frönskum
skopleikurum.
Svo brá eg mér að »Flosalág«, en
talsveit af henni var »komið i Af-
fallið«, það er að segja það búið að
brjóta svo á vesturbakkann að lágin
mun þá 1904, hálf eða vel það hafa
verið af, en F.osahóll var með um-
merkjum og ber úr láginni i bæinn,
sem iiklega stendur enn á sama stað
eða mjög nærri og á Njáls dögnm
og á hann »óku synir hans skarni«*
Vesturtúnshólnum heyrði eg aldrei
örnefni á, en vestan við húsið tek-
ur við mýrarsund og göngugarður
yfir, áðnr kemur að Káragarði, en
þar er í túniuu »Káratjörn« og »Kára-
gróf«.
Ensk hefðarkona kom eitt sumarið,,
sem eg var þar eystra að Berþórs-
hvoli og meðal annars spurði hún
mig: »Where is Kárispool ?« = hvar
er Káratjörn? Hún hafði lesið Njála
frúin sú. Fór eg með henni »vestur
yfir garð« og sýndi henni tjörnina
og grófina. Frúin var fremur fá-
málg og virtist undrast — tjörnin
var fremur lítil — þurkar búnir að
vera og grófin rúmlega manntæk.
Sagði eg henni að tjörnin yrði meiri
i vætum og grófin mundi hafa
minkað, gengið saman og að undan
austankalda mundi Kári hafa hlaupið,
Þeir voru með frú þessari síra Jón
á Staðastað, sleipur í ensku og Tómas;
frá Apavatni og fylgu henni norður
yfir Sprengisand. Reið eg með þeim
upp að Auraseli, þar sem fylgdar-
maður fékst yfir »ólgandi Þverá«^
Ferð þeirra gekk vel.
I fögru sumarveðri er, einkum
um sólarupprás, undur fögur útsýn
frá Bergþórshvoli. Ávalt varð mér
fyrst litið til Hliðarinnar, sem er
skinandi í fjarlægð hæfilegri og þá
inn á »Mörkina«, sem opnast frá
Bergþórshvoli með Dímóna sér-
stæða og einkennilega sem eyjar í
stórfjarðarmynni, og þangað var og
er sýnin glæst af sólstöfunum ofan
yfir Tindafjöll og vel fer Eyjafalla-
skallinn í háaustri og Eyjarnar heið-
bláar i hafinu og tilkomumikill er
fjallahringurinn austan úr Mýrdal og
vestur á Reykjanesfjallgarð með
Heklu og Þrihyrning meðal annars
í bak og Þrídraug3 í fyrir. Veður-
hepnir ferðamenn ættu að bregða sér
fram með Affalli og sjá sögustaðinn
forna, fá upp fagrar minningar um
gamla, spaka Njál, horfa á Héðinn
henda jaxlinum og troða eldinn, m. fl.r
sjá tibrá og »hafið skinandi bjart«-
Mosfelli, 22. ágúst 1918.
Af. Þ.
Hafnarstræti 18
Simi 137.
Kauplrðu góðan hlut
t>á mundu hvar fc>ú fekst hann.
Smumingsolia: Cylinder- & Lager- og 0xulfeitl
erz áreiðanlega ódýrastar og beztar hjá S i 0 U Pj Ó n 1