Morgunblaðið - 23.01.1919, Síða 1

IFimtudag
6. argaugr
Isafoldarprentsmiðja
Ritstjórnarsími nr. 500
Ritstjóri: Vilhjálmur Finsen
Úr loftinu.
London, 22. jan.
Kosningar í Þýzkalandi.
Fréttir eru komnar af þingkosn-
ingunum í Þýzkalandi. Bru þæi að
vísu ekki fullkomnar né opinber-
ar, en þó virðist svo sem meiri-
hluta jafnaðarmenn muni verða í
yfirgnæfandi meirihluta.
Það er tilkynt, að í hinu nýja
þýzka ríki verði 8 sérstæð lýðveldi,
sem öll mynda til samans eitt sam-
bandslýðveldi, sem einnig nær yfir
hið þýzka Austurríki. Verður því
stjórnað af forseta.
Pólverjar hjálparþurfa.
Yfirráðuneyti bandamanna, sem
á að sjá um hjálp við bágstaddar
þjóðir og matsendingar, liefir sent
Foch marskálki bréf og farið frani
á það, að ráðstafanir verði gerðar
þegar í stað til þess að hægt sé að
flytja matvæli til Póllands yfir
Danzig.
Paderewski hefir símað stjórn-
um bandamanna beiðni um það, að
þeir taki Pólland í bandalag sitt.
Hann hefir einnig sent Lloyd
George sérstaka áskorun. um það
að Pólverjum verði hjálpað til þess
að berja niður stjórnleysið, sem
ríkir á landamærum þeirra.
Ráðstafanir hafa þegar verið
gerðar til þess að hjálpa Finnum
um matvæli.
Ófriður í Gali^íu.
í Galizíu hafa orustur hafist enn
einu sinui og Lemberg er í hættu
af lier, sem kemur að norðan.
Fluglistin.
Seely hershöfðingi og aðstoðar-
flotamálaráðherra sagði í ræðú,
sem hann flutti í gærkvöldi í
veizlu sem flugmálanefnd brezka
ríkisins hélt í tilefni af yfirburð-
um Breta í loftinu, að flugmála-
ráðuneytið mundi gera alt sem í
þess valdi stæði til þess að greiða
loftsiglingum veg í fjamtíðinni og
að komið verði á föstum flugferð-
um milli allra hluta hins brezka
ríkis.
Seinustu flugskipin, sem Bretar ’
hafa smíðað, geta flog'ið samfleytt
í næstum því níu daga og fara 45
mílur á klukkustund hverri. Geta
þau því flogið 34 sinnum lengra
heldur en nýjustu flugskip Þjóð-
verja.
Nýr iðnaður.
Smjörlíkisgerð Reykjavíkur.
Þeim er smám saman að fjölga
iðnaðarfyrirtækjunum hjá oltkur
íslendingum. Það er ótvírætt fram-
faravottur. En í hvert sinn sem
nýtt iðnaðarfyrirtæki rís upp er
það allra skylda að styðja það til
'góðs gengis. Það er borgaraleg
skylda allra manna, að taka ís-
lenzkan iðnað fram yfir útlendan,
eiiis og það er auðvitað skylda
þeirra, sem að fyrirtækjunum
standa, að vanda sem bezt til alls.
Og yfirleitt þykjumst vér mega
fullyrða, að íslenzkur iðnaður
stendur ekki að baki sams konar
iðnaði erlendum, enda þótt hér hafi
margt verið af vanefnum gert. Og
að sá iðnaðúr, sem hér verður sagt
frá, smjörlíkisg-erðin í Reykjavík,
standi ekki að baki erlendum verk-
smiðjum um gæði framleiðslurmar,
það mun nokkurn veginn áreiðan-
legt.
Stofnun verksmiðjunnar.
Það var snemma í fyrravetur,
að þeir Jón heit. Kristjánsson pró-
fessor og (físli Guðmundsson gerla-
fræðingur komu sér saman um að
setja hér á stofn smjörlíkisverk-
íímiðju. Um líkt leyti höfðu þeir
heildsalarnir Friðrik Magnússon
og Friðrik Gunnarsson í hyggju að
koma á fót smjörlíkisverksmiðju
og höfðu fengið í félag við sig ung-
frú Önnu Friðriksdóttur, sem um
all langt skeið hefir unnið í danskri
smjörlikisverksmiðju. En svo varð
það úr, að fyrirætlanir beggja voru
sameinaðar og var þá stofnað hluta-
félagið Smjörlíkisgerðin. Er hiuta-
fjárupphæðin 60 þús. krónur, og í
stjórn félagsins eru þeir Gísli Guð-
mundsson gerlafræðingur (form.),
Friðrik Magnússón heildsali og
Þórarinn Kristjánsson hafnarstjóri.
En ráðskona verksmiðjunnar er
ungfrú Anna Friðriksdóttir.
Voru þá góðar horfur á því, að
hægt mundi að fá ódýr hráefni til
framleiðslunnar, frá Ameríku.Voru
því vélar keyptar til verksmiðjunn-
ar og' komji þær hingað í vor sem
Íeið.
, En þá hófust örðugleikarnir.
Bandaríkin bönnuðu úfflutning á
hráefnum; þó tókst Landsverzlun
eftir misseri að útvega 10 smál.
af jurtaolíu, en storkin feiti fékst
ekki. Varð því-að grípa J:il þess
ráðs, að hafa tólg í smjörlíkið og
með því móti gat verksmiðjan tekið
til starfa núna eftir nýárið, og
er smjörlíki hennar þegar komið á
markaðinn.
Verksmiðjan heimsótt.
1 fyrrádag bauð stjórn verk-
smiðjunnar blaðamönnum í\ heim-
sókn til þess að líta á fyrirkomulag,
vinnubrögð og vélar.
Sótti Friðrik Magnússon blaða-
menn í bifreið — nýrri tegund, sem
firma hans hefir einkasölu á og
hann segir að eigi að verða fram-
tíðarbifreiðárnar hér á landi.
I7ar nú haldið rakleitt inn í Slát-
urhús, en þar er verksmiðjan, sem
áður var beykisvinnustofan.' Er
húsrúmið að ‘vísu ekki hið ákjós-
anlegasta, en þó vel viðunandi.
Gísli Guðmundsson, forstjóri
verksmiðjunnar, sýndi mönnum.nú
vélarnar og skýrði frá því, livert
verk hverri þeirra væri ætlað
að vinna og' hvernig smjörlíjcið
væri framleitt.
— Fyrst er tólgin og jurtafeitin
brædd við gufu og því næst bland-
að saman við soðna mjólk, er sýrð
hefir verið með kyngóðum súrgerl-
um. Að því búnu er mjólkinni
hleypt í stóran strokk og strokkuð
á venjulegan hátt. Eftir strokkun-
ina er smjörlíkið kælt með ís, sem
gerður er úr Gvendarbrunnavatni
í kælirúmi Sláturfélags Suðurlands.
Smjörlíkið er linoðað í þar til
gerðri vindu, því næst mótað í eins
punds kökur og vafið innan í papp-
ír. Með þeim áhöldum, sem nú eru,
getur verksmiðjan framleitt 500
kg. af smjörlíki á dag og lielmingi
meira ef bætt er Við öðrum sams
konar strokk og þeim sem fyrir er.
íslenzka tólgin dýrust.
Það er einkennilegt, en satt er
það samt, að það er íslenáka tólgin,
sem hleypir fram verði smjörlíkis-
ins. Arar mikið ltapp í mönnum í
haust að kaupa tólg, og var verðið
sprengt upp meira en góðu hófi
gegndi. Sá galli er og á tólginni,
að í henni er mikið af reikulum
feitisýrum og gera þær hið sterka
Afgreiðslusími nr. 500
heldur 25 ára afouelisJgnað, þriðju-
daginn 28. þ. m. kl. 8 síðd. ilðnó.
Allar íélagskonur bcðnar. Þær vitji
aðgöngumiða i Lækjargötu 4 i síð-
rsta lagi fyrir kl. 7 síðd. laugardag-
inn 25. þessa minaðar.
Stjórnin
Aðalfundur félagsins ler í kvöld
kl. 8*/,.
tólgarbragð. Að vísu má hreinsa
tólgina aneð sérstökum vélum, en
þær hefir verksmiðjan eigi enn þá.
Hepnist nú að ná a hráefni frá Ame-
rákn, treystir verksmiðjan sér til
þess að keppa við erlendar verk-
smiðjur, bæði hvað verð og gæði
snertir.'
— En verður þá hætt við að nota
toig"?
— Nei, eg tel sjálfsagt, að þá er
vélar lækka í verði fáum við okltur
þær vélar, sem til þess þurfa að
hreinsa tólgina svo, að ekkert tólg-
arbragð fiaiaaist að smjörlíkinu.
Er það sjálfsagt, að vinna
úr þeim innlendum efnum, sem fá-
anleg eru.
Gísli rómar það hvern stju-k
Hannes Thorarensen forstjóri Slát-
urfélagsins, hafi veitt þeim til þess
að koma verksmiðjunni svo fljótt
á laggirnar. Og það er eigi að eins
að verksmiðjan hafi fengið haasa-
skjól hjá Sláturfélaginu, heldur fær
haan ís hjá því — eiais og fyr er
sagt — og afl frá hreyfivél Slátaar-
félagsiaas tíl þess að reka með vél-
ar síiaar.
Það laafa aaaargir fundið til þess,
að erlent sanjörlíki, sem hér er selt,
er verra heldur en það smjörlíki,
seaaa aaaenai fá erlendis. Hyggja víst
flestir að það stafi af þvá, að hing-
að flytjist ekka nema lökaastai teg-
aaaadir sanjörlíkis. Eaa þetta er ekki
rétt ályktam. Um smjörlíki gildir
hið sama. og aam smjör, að það er
bezt aneðaaa það er íaýtt af strokkn-
aam, en það þolir þó eaaaa ver
geymslu heldaar eaa snajörið. Það
smjörlíki, sem laingað flyzt frá útl.,
er þvá alt af meira og minna skemt,
samanborið við það hvernig það er
aaaeðaia það er glænýtt. Þeir, sem
þetta vita, sækjast javí alt af eftir
því að fá nýtt smjörlíki.
Kaupirðu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fékst hann.
Sigurjón Pétursson.
Kaupirðu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fékst hann.
Sigurjón Pétursson.
Kaupirðu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fékst hann.
Sigurjón Pétursson.
Kaupirðu góðan hlut,
þá mundu hvar þú fékst hann.
Sigurjón Pétursson.