Morgunblaðið - 13.08.1919, Blaðsíða 3

morgunblaðíð
ferlins
(strandfetðaskip landssjóðs)
fer héðan i hringferð vestur og norður um land
mánudag 18. ágúst kl. 10 árd.
Tekið verður á móti vörum þaanig;
cMíévifíuóag 1Z. águsf:
T1 Djúpivog', FáskiilðTjarða'-, Rejfarfjaiðar, Seyðisíjarðar
Vopnafjarðar, Bakkifjarðar og Húsavíkur.
fJimfuéag 14 ágúsf:
Til Akureyrar, S:glufjaiðar, Sauðá;króks, Skigast andar, B öndu-
ós?, Hvamm tinga, Borðeyrar, Hólmavikur og Norðmfjarðar.
cŒösfuéacj 15, ágúsf:
Til l afjarðar, Dýrafjarðar, Bildudals, Stykk'sbólms og Sands.
Tiikyaniugir iim vörur óskast sendar afgreiðslunni
sem fyrst.
H f. Eimskipafél. Islands.
setti upp fyrstu raflýsingarstöðina
á landinu, nfl. í Hafnarfriði, rétt
við höfuðstað landsins, og bændnr
voru það, annar í Suður-Skaftafells
sýslu, hinir þer Eiríkssynir í Suður-
Múlasýslu, sem urðu fyrstir til að
koma upp rafhitun jafnt og raf-
lýsingu til sveita. Að stjórn Dana
hafi og hindrað Islendinga í þessu
nær engri átt. Þvert á móti var einn
merkur danskur stjórnfræðingur
manna hlyntastur því, að Alþingi
tæki mál það til meðferðar, sem
eg flutti hér á fslandi fyrir næstum
25 árum síðan. Hafi stjórnar ríg-
ur eða stjórnmála menn verið þar
í vegi, þá eru það íslenzkir stjórn-
málamenn og stéttametnaður. Að
fátækt eða féleysi hafi verið helzta
torfæran eða þröskuldurinn fýrir
rafurmagnsiðju hér á landi er jafn
f jarri sanni. Alþýða, þing og' stjórn
hafa eitt árlega á seinni árum næst-
um tug miljón króna á ári, til ýmis-
legs, sem er ekki beinlínis nauðsyn-
legt til lífviðurhalds né verulega
arðsamt. Hagskýrslurnar um síð-
ustu 20—25 ár sýna, að þjóðin hefir
eytt á þeim tíma með útsöluverði
alt að 100 miljónum króna en fyrir
minna en þá upphæð hefði mátt
setja upp rafmagnsstöðvar með öll-
um tækjum til að hita og lýsa hvert
einasta kauptún og hvert einasta
íbúðarhús og sveitabæ á landinu. —
Og enn heldur þeirri fjáreyðslu á-
fram. Haldi henni mikið lengur á-
fram, svo missir þjóðin meira held-
ur en það að koma upp rafmagns-
stöðvum og nota orkulindir lands-
ins. Hún missir álit sitt, eignir,
heilsu og frelsi, — alt, eins og Þjóð-
verjar og Austurríkismenn hafa
mist frelsi sitt og álit.
(Framliald).
Knattspyrnan.
Nú höfum við feiigið tækifæri til
að sjá dönsku knattleikarana úr
„A. 13.“ keppa við öll okkar knatt-
spyrnufélög, og úrslitin orðið
nokkurn veginn þau, sem menn
liöfðu búist við, þó ekki eins ójafn
leikur og margur hafði gert ráð
fyrir, en það stafar ckki af því,
að „löndunum“ hafi verið van-
treyst um of, heldur af hinu, að hér
er ekki að verki allur „úrvals“-
flokkur A. B., eins og upphaflega
stóð til.'Og þó þetta séu alt ágætir
knattspyrnumenn, þá fáum við þó
ekki fyllilega réttan mælikvarða
fyrir því, hvað „landinn* ‘ er á borð
við beztu knattleikara. — Eg hefi
Þózt veita því eftirtekt, að ýmsir af
okkar mönnum eru, mér liggr við að
VEGGFODDR
fjölbreyttasta úrval á landinu,
er 1 Kolasundi hjí
Daníel Halldórssyni.
segja jafn snjallir sumum af þeim
dönsku, sem einstaklingar, hvað
skerpu, úthald og leikni snertir.
En það fasta, ákveðna heildar-sam-
spil brestur.
■ Eg sé í Morgunblaðinu að menn
eru óánægðir yfir því, að hr. Sam.
Thorst. keppir með A. B. á móti
„úrvalsliðinu“. Þetta virðist mér
hinn mesti skilningur. S. Th. er
auðvitað íslendingur, en haun hefi-
ir numið og iðkað knattleik í A. B.
og er sendur af þeim. Því eðlilegt
og sjálfsagt að hann fylli þeirra
flokk. Okltar ísl. knattspyrnu-
mönnum væri enginn heiður að
þeim mörkum, er hann gerði á móti
sínu félagi. Enda hafa ísl. knatt-
spyrnumenn aldrei gert sér von
um, hvorki að sigra né njóta að-
stoðar S. Th. að þessu sinni. Held-
ur að eins að læra af honum og
öðrum. Aftur á móti er það álita-
mál, livort það var viðeigandi, að
S. Th. barðist á móti „Fram“, sem
hann er félagi í. En að A. B. létu
hann gera það, virðist mér dálítil
traustsyfirlýsing til landanna. —
Eg hefi liorft á þessa kappleika
með mestu ánægju, því mér virð-
ist „landinu“ strax dálítið farinn
að sníða sig eftir A. B. Halda sig
betur á sínum stað o. s. frv. En þó
er eitt, sem eg vona að þeir taki
ekki eftir,- það eru þessi „köll‘ ‘
keppendanna. Þau finst mér óþol-
andi. T. d.: „Aaby ! Til hægri! Til
vinstri!“ o. s. frv. Það má vel vera
að það sé siður, að einn eða annar
aðvari þannig, eða skipi fyrir í
leiknum. En að ,,gala“ svo hátt,
að 2000 áhorfendur séu
áheyrendur, er óviðkunnan-
legt í meira lagi. Hugsum okkur
t d. í ísl. glímu, að bændurnir
hrópuðu á víxl: Nú hælkrók! Klof-
hragð o. s. frv. Það væri félegt.
íþróttamaðurinn á kjálfur að liafa
það á tilfinningunni, hvað hann á
að gera í ]iað og það skiftið. Það
er íþróttagildið, að gera manninn
fljótan að hugsa og snarráðan.
Annars er þetta heimboð stórt
stig fram á við í ísl, íþróttalífi og
knattleikararnir hinir beztu gest-
ir, sem mikið er af að læra. Því
þótt þeim verði sitthvað á í kapp-
inu eins og landanum, þá stefnir
alt að markinu. Og þeir gleyma
því aldrei, að þeir eru ekki 11 ein-
staklingar, heldur áð eins 1 flokk-
ur.
M.
I heimsókn
til Noregs
Myndin hér að ofan sýnir Louisu
ekkjudrotningu í Danmörku koma
út úr járnbrautarstöðinni í Krist-
janíu. Við hlið hennar gengur son-
ur hennar, Hákon Noregskonung-
ur, sem hún var áð heimsækja.
Kristjaníubúar tóku mjög vel á
móti konungsmóðurintii, og var mik
ið um dýrðir í borginni meðan hún
dvaldi þar.
Maðurinn sem fann upp
frystiaðferðina.
Það var maður, sem heimurinn
veit lítið um, sem frelsaði Frakk-
land.
Maður, sem varla er þektur á
Englandi, frelsaði brezka ríkið.
Chicago á mikið af framförum
sínum að ]iakka manni, sem fæstir
hér vita hvað hét.
Ef það hefði ekki verið fyrir
frystiútbúnaðinn, þá hefðu Bretar
orðið uppiskroppa með mat þegar
snemma á stríðstímanum. Og ef
frystiaðferðin hefði ekki verið
þekt, þá hefði heldur ekki verið
unt að hafa nægar vistir handa
hernum á Frakklandi.
Fólk í borg á stærð við Lun-
dúnaborg væri ómögulegt að fæða
ef frystiaðferðin væri ekki þekt.
Það var fyrir hana, að Bretar
gátu safnað að sér öllum þessum
ógrynnum af mat frá Canada,
Ástralíu og Argentínu, og það
sama gerðu Frakkar. Aldrei hefir
frystiaðferðin komið sér betur eða
verið meira virði heldur en hún
var heiminum í þessu stríði.
En samt hefir manns þess, sem
fann upp frystiaðferðina, ekki ver-
ið minst, sem þó hefði vel mátt,
því hann er einn af mestu vel-
gjörðamönnum heimsins.
Maðurinn, sem fann upp frysti-
aðferðina, hét Charles Tillier,
fæddur á Frakklandi og bjó þar
alla sína æfi. Hann var lágur mað-
ur vexti, þýður í viðmóti og með
öllu yfirlætislaus. Fáskiftinn var
hann um liagi annara, en hugsaði
því meira sjálfur. í tilttugu á!r
vann hann að þessari upfynding
sinni í frístundum þeim, sem hann
átti frá því að vinna sér fyrir dag-
legu brauði.
Loksins var hann búinn að út-
búa ílátið, sem hann hélt að gæti
dugað til þess að sanna hugmynd
sína. Fór hann þá til auðugs manns
í París, til þess að reyna að fá
hann til að reyna þetta í smáum
stíl. Maður þessi varð vel við. Plann
sendi ílát þetta til Argentínu, lét
raða niður í það nýju kjöti, svo
var lofti dælt úr því og því lokað.
Með þannig löguðum útbúnaði lét
hann hlaða lítið seglskip með nýju
kjöti.
Skip þetta lagði út frá Argen-
tínu og hrepti afskapleg veður í
hafi og lá til drifs svo vikum skifti.
Svo kom það í lognmóðu við mið-
jarðarlínuna, og þegar loksips að
það kom til París, hafði það verið
100 daga í hafi.
Eigandi skipsins og uppfynding-
armaðurinn biðu óþreyjufullir eft-
ir að fá að vita hvernig farmur-
inn liti út, svo einn kassinn eða eitt
ílátið var opnað tafarlaust, og var
kjötið ]>á í eins góðu ásigkomulagi
og þegar það var látið ofan í ílátin.
Þess tilraun breytti allri kjöt-
verzlun í heiminum, og ekki ein-
ungis kjötverzhuiinni, heldur og
TCrzluu með allar vörur, sem undir
skemdum liggja um hitatíma árs-
ins, eins og egg, fiskur, ávextir
og allar teguudir garðávaxta.
Þessi uppfynding, um leið og hún
gerði vistaforða heimsins betri og
aðgengilegri, þá jók hún hann ó-
segjanlega mikið.
Eftir að þessi reynsla var feng-
in, voru frystihús bygð á Frakk-
landi og í Ameríku og víðar.
Uppfyndingamaðurinn naut ekki
ávaxtanna.
Charles Tillier naut samt ekki á-
vaxtanna af starfi sínu, því þeir
menn, sem liann leitaði til með að-
stoð til þess að koma þessu í fram-
kvæmd, sölsuðu uppfyndingu hans
undir sig fyrir sama sem ekki
neitt.
En Tillier lét það ekki á sig fá.
Hann sneri heim til sín í litla
timburhúsið, þar sem hann hafði
vinnustofu sína og þar hugsaði
hann og vann ósleitilega öðrum til
uppbyggingar og blessunar, þrátt
fyrir það þótt aðrir sölsuðu undir
sig ávextina af iðju hans.
Mr. Tillier var sjálfur hreinn og
8
beimi í öllum viðskiftum og gat
því aldrei áttað sig á því að aðrir
færu með undirferli.
Fyrir hér um bil 5 til 6 árum
síðan vakti einhver máls á því að
hundrað ár væru liðin f'rá því að
fyrsta skipið, sem frosið kjöt hefði
verið flutt með, hefði komið til
Parísar.
Stjórnin í Frakklandi tók málið
að sér og bauð Charles Tillier að
koma til Parísarborgar.
Mr. Tillier, sem þá var orðiim
f jörgamall, þá boðið og þegar hann
kom til Tuileries, voru þar flest
stórmenni Parísarborgar saman
komin til þess að heiðra hann. For-
setinn, stjórnarformaðurinn,stjórn-
arráðið, ásamt þingmönnunum,
komu til þess að heiðra gamla
maimiim. Borgin sjálf var svo fag-
urlega lýst í heiðursskyni við hann,
að þar bar hvergi skugga á.
Ræðugarparnir hældu honum á
hvert reipi og skáldin orktu um
hann lofkvæði,
Forsetinn sæmdi hann Legion of
Honor krossinum, og hvarvetna
var honurn fagnað sem hinum á-
gætasta syni Frakklands.
■ Dó úr hungri.
Og þegar veizluhaldinu og há-
tíðinni var lokið, var fylking úr
riddaraliðinu látin fylgja Tillier
heim, til þess að gera heiður haiis
sem veglegastan.
En nokkrum mánuðum seinna
dó hann — dó úr hungri. Maður-
inn, sem hafði aukið vistaforða
heimsins meira en nokkrir miljóna-
menn, sem síðan liafa lifað, dó
sjálfur úr hungri.
Og það var ekki fyrri heldur en
ið hann var dáinn að menn vissu
að hann var svo bláfátækur, að
hann átti ekki eyrir til þess að
kaupa sér brauð fyrir. Og á meðan
hann var í París og viðhöfnin lion-
iim til dýrðar stóð yfir, þá átti
hann ekki einn einasta eyri til í
eigu sinni og varð að svelta þar á
milli veizluhaldanna.
Sumir miklir menn eru mjög
einkennilegir. Charles Tillier var
einn þeirra.
Gengur það ekki gjörningum
næst, að maðurinu, sem gerði mögu-
legt að fæða fólkið í heiminum á
alvarlegustu t'mahilum, skyldi
ijálfur þurfa að verða hungur-
tnorða? Og að heimurinn virðist
vera búinn að gleyma honum og
þakklætisskuld þerri, sem hann
stendur í við fátæka mikilmennið.
„Lögberg“.
Lcaið MORGUNBLAÐIÐ.
El ill llífli.
Eftir
Baronessu Orczy.
—o—
*
Það voru aðalsbornir smiðir, veit-
iiigameim og hárskerar. Frægustu ætt-
irnar í Frakklandi földu sig bak við
verzlunarmerkin í London og Ham-
borg.
Aðalsmennirnir voru að verða færri
og færri. Svo nú var röðin komin að
meðlimum þjóðsamkundunnar, ritliöf-
undum, vísindamönnum og listamömi-
uin, ínönnum, sem liöí’ðu fyrir ári síðan
komið ýmsum undir fallcxina, og tul-
að máli ósl jórnar og. uppivöðslu. -—
Klukkan 6 síðari hluta dagsins gekk
uug stúlka fyrir götuhornið á Rue
Evale de Medecine, og leit fljótlega í
kring um sig. Hún gekk niður götuna
hægt og liikandi. Fjöldi manna var þar
Skapaastar konur stóðu í hópum fvrir
fratnan hverjar dyr. Menn voru nýlega
koinnir frá hinum daglega sjónleik hjá
follexinni. KarlmennirnÍT liöfðu stað-
ttæmst í knæpunum og rekið konurnar
þaðan. Á eftir vissu þær að röðin kæmi
þeim. Ln á meðau urðu þær að gera
sig ánægðar með að þvaðra hver við
aðra og hæða fólk, sem gekk fram hjá.
Ungn stúlkan tók ekki eftir þeim
st'rax. Ilún gekk rólega og bar
liöfuðið hátt og stikaði varlega á
stein af steini til. þess að verja fallegu
skóna sína blettum..
Ilún var kltedd í gráan, látlausan
kjól. Barðastór hattur með lafandi
böndum skygði yfir andlitið svo undur
frítt að annað eins var hvergi að sjá.
En það hefði verið enn fegurra, ef
drættir þess hefðu ekki verið svo fast-
ir og ákveðnir og gert það eldra út-
lits.
Þríliti borðinn var brugðin um mitti
hennar. Annars hefði hún ekki kom-
ist óáreitt leiðar sinnar. En lýðveldis-
1 it irnir' voru vopu hennar. Með þá um
mitti sitt gat hún farið óhindruð.
Eu svo var sem lienni kæmi skyndi-
lega einkennileg hugsun í hug. Það var
rétt fyrir utan stóra traustlega húsið
hans Dérouléde. Hún hafði ekkert tek-
ið eftir konunum sem hún fór framhjá.
Þegar þær höfðu varuað lienni að
ganga gangstéttiná, fór hún hiklaust
út á miðja götuna.
Það, var ^kynsamlegt og gætilega
farið af herini. En nú reisti hún skyndi-
lega höfuðið þrádlega.
— Viljið þér gera svo vel og tsfja
ekki för mína, —sagði hún um leið og
ein þessara „skjaldmeyja* 1 ‘ staðnæmd-
ist fyrir framan hana, stakk höadun-
um í mjáðmirnar og horfði hæðnislega
á kniplingalagt pilsið, sem gægðist
undan gráa kjólnum.-
— Lofum henui að f'ara! Lofum
hcnni að fara! — hrópaði hún til liinna
og blótaði. — Vitið þið, borgarkonur,
að þessi gata var sérstaklega bygð til
þcss að aðalsmennirnir gætu gí.. ;'ö
hana? —
— Eg þarf að flýta mér. Viljið þið
lofa mér að komast áfram það fyrsta 1
spurði unga stúlkan og stappaði af ó-
þolinmæði í götuna.
Hún hafði auða alla götuna til hægri.
Það virtist mesta heimska að efna
þarna til óvináttu, hún var ein á móti
öllum þessum skara æpandi, ofsafullra
kvenna, sem nýkoiriin var frá hinum
liræðilega sjónleik lijá fallcxinni.
Og þó var eins o'g hún gerði þuð ní'
ásettu ráði, eins og þolinmæði hennar
væri þrotin og aðalslund hennar risi
upp á móti þessum -daunilla fjölda í
kring um hana.
Olvaðir menn og skörnug,nakin börn
þyrptust alstaðar frá.
— Quello aristo! — hrópuðu þeir
með hæðnislegrí undrun og gláptu for-
viða á hana. Þeir hrifsuðu í kjól henn-
ar og ráku hatursfult, skitið trýnið al-
veg framan í hana. Einhver innri hvöt
‘kom henui lil að hörfa nokkúr fet að
húsinu, sem var til viustri haudar.
Útidyrnar voru úr eik, og liékk ljós-
ker niður úr þakbrúninni. Nokkur
þrep lágu upp að dyrunum.
Stúlkim hafði liopað upp á þessar
tröppur. Tíguleg og full af mótþróa
stóð hún yfir æpandi skrýlnum, sem
húu hafði sjálf reitt til reiði.
— Þessi kjóll mundi fara þér ágæt-
lega Margat mín, — skaut ungur mað-
ur fram. Hann var með rauða húfu og
liékk hún í druslum um illmannlegt,
andstyggilegt höfuð hans.
— Og þessir kniplingar gætu verið
ágætt band um háls hennar, þegar Sam-
sön böðull lyftir höfði hennar upp til
þess við fáum að sjá það, — hélt annar
I áfram og lyfti um leið með óhreinum
fingrum kjól kennar upp svo knip-
lingarnir sáust.
Fossftvll af blótsyrðum og hæðnis-.
hlátrum streymdi gegn um múginn á
ei'tir þessum orðum.
— Það er hættulegt að fela knip-
linga á þennan hátR — sagði kona ein.
— Geturðu skilið það, skrautróan þín,
að eg er með bera fæturna í skónum?
— Og grút-skítuga, það þori eg að
veðja um, — bætti einn hlæjandi við.
— Því sápan er dýr í París nú á tím-
um. —
Hitinn og vínið eggjaði þessa frönsku
menn til ofbeldisverka. Hatrið logaði
úr sérhverju augu. Hættan vofði yfir.
Uugu súlkuuui var þuð ljóst. En þó
stóð hún enn jafn eggjaudi og djarf-
leg og færði sig smátt og smátt upp
eftir tröppunum.
— Fjandiim hafi alt skrautið! —
hrópaði gömul, skinkoruð kerlingar-
norn illilegn. Hún greip í herðasjal
stúlkunnar og svifti því af henni með
tryllingslegum sigur hlátri.
Þetta ofbeldisverk varð til þess að
allir sleptu sér. Hvítur hálsinn, mjúkt
hörundið, fagurvaxnar axlir og brjóst
stúlkunnar kyntu haturseldinn hjá
þessum vesælu manneskjum, sem
hungur og óhreinleiki hafði gert að
dýrum.
Það var cins og þeir væru að leita
að sem sárustum orðum til þess að
stynga með þessi smáu aðals-eyru.
Unga stúlkan þrýsti sér vipp að dyr-
unum og liélt hönduuum fyrir eyruri
til þess að lieyra ekki bölbæuirnar.
Hún vár ekki hrædd, hún undraðist að
eins þennan villidýrsofsa sem hún
hafði sjálf vakið.
En alt í einu sló ein konan hana í
andlitið með knýttum, skitnum hnef-
anum. Háværum aðdáunar-ópum laust
upp yfir þessu verki.
Nú leit út fyrir að unga stúlkan
misti stillinguna.
— A mai, — hrópaði hún hátt og
barði með báðum höndum á sterka
hurðinu. — Morð! Morð! Dcrouléde!—
Hræðslu henuur jók cmi meiru í'ögu-
uð skrílsins, Hann var nú æstur til
alls. Eftir stutta stund hefðu þessi
villidýr þrifið hjálparlausa stúlkuna
úr hæli hennar, dregið hana uiður í
ikarnið til þess að fullnægja hatri sínu
ef henni hefði ekki komið lijúlp.
'Hún var rétt að falla í öngvit,, van-
megna af geðshræringu.
En rétt í því að margar ræningja-
hendur ætluðu að hrifsa í hana, voru
dyrnar að baki liennar opnaðar. Hún
fann að hún var gripin og dregin inn
fyrir dyrnar.
Hún sá ekki björgunarmann sinn,
því hálfrökkur var í anddyrinu. En við
hana var sagt með skipandi röddu:
—Upp stigann, herbergið beint á móti,
móðir mín er þar. Flýtið yðar!
llún hafði l'allið á kné og reyndi nú
til að sjá þenna marin, sem húu átti
lífið að luuna. Haun stóð upp við
dyrastafinn og hélt um handgripið.
— Hvað ætlið þér að gjöra? —
tautaði hún.
— Koma í veg fyrir að menn brjót-
ist inn í hús mitt og dragi yður út.
Gerið þér þessvegna það sem eg segji
yður, — sagði hann rólega.
Hún hlýddi honum viljalaust og stóð
upp og byrjaði að fara upp stigann.
Hún skalf frá hvirfli til ilja af þess-
um hræðilega atburði.
Hún dirfðist ekki að líta til baka á
lífgjafa siuu. Húu gekk urðurlút. ^