Morgunblaðið - 27.08.1919, Page 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
i
Alþingi.
i
i'ingfandir í gær.
Efri deild.
Prv. um skrásetningu skipa var
tekið út af dagskrá.
Till. til þingsál. um bætur vegua
skemda og tjóns af Kötlugosinu
var samj). og vísað til síðari umr.
Fjármálaráðherra mælti nokkur
orð till. til meðmæla. E. P., fór fram
á það, að ívilnanir þær er till. heim-
ilaði næði einnig til þeirra svæða
Rangárvallasýslu, er næst lægju
öskusvæðinu, og því hefði orðið fyr-
ir illum búsifjum. Atvinnumálaráð-
herra kvaðst telja j>að sjálfsagt.
Fundi slitið. '
Neðri deild.
Fyrst var á dagskrá atkv.gr. um
hvíldartíma togarahásetanna.
Byrjaði þessi hátíðlega athöfn
með því að þeir M. Ól. og B. Kr. &
Co. tóku aftur dagskrártillögu
sína, vegna þess að Pétur Gauti
hafði samið dagskrá, sem fór nær
hinum gullna meðalvegi. Dagskrá
sú er svo:
„Með því að deildin telur eigi að
svo komnu nauðsyn til að löggjaf-
arvaldið hlutist til um það samband
á milli vinnuveitenda og vinnu-
þiggenda, sem frv. f jallar um, tekur
hún fyrir næsta mál á dagskrá."
Var sú dagskrá feld með 13 :12
atkv. að viðhöfðu nafnakalli. Þá
var brtt. Sveins Ól. (um heimild
um 6 tíma svefn, nema öðruvísi sé
um samið) feld með 14 :11 atkv.
Hækkaði þá brúnin á einstöku
frjálslyndum „vinstrimönnum“ og
hægfara jafnaðarmöhnum, sem von
uðu, að frv. kynni að slysast í gegn.
En það var nú öðru nær. 1. gr. frv.
var feld rækilega með 17 :8 atkv-
að viðhöfðu náfnakalli. Hækkaði
jþá brún á Sig. Stef. og viðstöddum
Bolshewikum. Þeir, sem vildu lofa
frv. að lifa, voru: Bjarni, Hákon,
J. M., Jör. Br., Pétur frá Hjörsey,
Sv. Ól., Þorleifur og Þorsteinn.
Þá var launafrv. átjórnarinnar
tekið fyrir með brtt. sem eru mesti
sægur. Frsm. launamálanefndar-
innar í Nd. er Þórarinn Jónsson.
Gat hann þess í inngangi ræðu sinn-
ar, að nefndin stæði ekki sem einn
maður að baki sér. Kvað hann hana
„töluvert sundurleita“. Mun það
ekki ofmælt, því að margir einstak-
ir nefndarmenn munu róa einir á
4
báti um ýms atriði. En hann kvað
þennan skoðunarmun ekki óeðlileg-
an, því að skoðanir manna út um
land væri mjög skiftar í þessu máli.
Kvað hann það ekki hafa verið ó-
títt til skamms tíma að líta á em-
bættismennina sem byrði. Jáfnvel
í þingsölum hefði þessara skoðunar
gætt. Sumir þingmenn hefði jafn-
vel talið sig sjálfkjörna svaramenn
hennar. Yið framboð hefði þing-
mannaefni tíðum slegið á þessa
fetrengi. Hefði jafnan þótt líklegt
til kjörfylgis að halda fram sparn-
aðarstefnu. En hins vegar hefðu
svo verið embættismennirnir. Þeir
hefði ekki síður kvartað yfir launa-
kjörum þeim sem þjóðin byði þeim.
Nú á síðustu tímum væri þessi óá-
nægja svo langt komin, að einbætt-
ismennirnir hefði bundist samtök-
um til að framfylgja kröfum sínum
til hins ýtrasta.
Frá jiingsins hálfu hefði ýmislegt
verið gjört í þessu máli. T. d. milli-
þinganefnd 1914. En lítið tillit hefði
þó verið tekið til tillagna hennar,
og stafaði það ef til vill af því, að
ýmsir háttsettir embættismenn
landsins hefðu lagst mjög ákveðið
á móti þeim.
Taldi ræðumaður víst, að jafnan
hefði lifað sú skoðun í landinu, að
ekki bæri að hækka laun né fjölga
embættum. En svo er til sameining-
embætta kætni, yndu menn ilia
við. Yæri því þessi andi gegn em-
bættismannastéttinni sýnilega ekki
rótgróin. En mótþrói alþýðu myndi
stafa af því, að í upphafi 1875 hefði
laun þeirra í raun og veru verið
sett talsvert of há, og enn fremur
hefðu embættismenn lengi haldið
sér nokkuð fjarri alþýðunni, verið
eins og embættisvirðingin héldi
þeim nokkuð ofar. Og jafnfram
hefðu þeir verið lausir að mestu við
ýmsa þá erfiðleika, er alþýðan ætti
við að stríða. Því hefði alþýðan kom
ist á þá skoðun, að hún væri að
vinna fyrir embættism., og þaðan
væri það runnið að nefna þá þjóð-
arómaga. En skoðunin væri nú að
breytast. Þjóðin væri farin að átta
sig á gildi embættism. fyrir þjóð-
félagið. Væru nú margir farnir að
telja það metnaðarsök, að þeim
gæti liðið vel. „Það er engin ])jóð
metnaðar eða sæmdarþjóð, sem hef-
ir skilning á því, að hún þurfi menn
til einhvers starfs, , en lætur þá svo
svelta.“ Þetta kvað hann nú vera
mundu skoðun alþjóðar. En þá ætti
hún heimtingu á að fá í embættin
dugandi menn, úrval mentamanna
landsins. Ræðum. virtist nokkur
misbrestur á þessu í seinni tíð.
Sumum embættismannagreinum
virtist fara aftur. Nú væri orðið lít-
ið af þeim embættismannaskörung-
um, sem áður hefðu verið tíðir, og
ljómi hefði staði af. Nú vofir yfir
sú hætta að landið fái ekki neina
úrhrakið úr mentamönnum í em-
bætti sín. En nú væri starfsviðin
mörg, framtíðarmöguleikar fleiri
að opnast og allstaðar væri þörf
góðra, mentaðra manua. Af þessu
stafaði ríkinu hætta. Það yrði nú
rð taka í taumana og launa embætt-
ismönnum sæmilega, svo það gæti
valið úr mönnum í embættin.
Eftir þennan inngang sem hér er
gefinn var stuttur útdráttur úr,
gerði ræðumaður grein fyrir frv.
og breytingum þeim sem nefndin
leggur til. Kostnaðarauki allur af
þessum nýju launalögum verður
um 868 þús. kr. þar af hækkun á
fastalaunum 400 þús. kr., en á dýr-
tíðaruppbót 468 þús. kr. Hefir þó
nefndin leitast við, að láta dýrtíð-
aruppbótina minka að því skapi
sem launin eru hækkuð. En yfirleitt
fanst néfndinni ekki unt að komast
hjá þessum útgjaldaauka. Þórar-
inn talaði lengi og skýrði brtt.
nefndarinnar all ítarlega. Næstur
mælti forsætisráðherrja. Undi hann
yfirleitt vel við meðferð nefiidar-
innar á málinu. Gerði hann ýmsar
aths. um frv. og brtt. nefndarinnar,
og lét vel yfir þeim till. sem nefnd-
in hefði gert um ríflegri launabæt-
ur, en stjórnin hefði þorað að fara
fram á í frv. Þá ræddi hann og um
brtt. ýmissa hv. þm., og lagði yfir-
leitt á móti þeim tilraunum, að
klípa utan af laununum. — Sveinn
Ól. mælti með brtt. sem hann og
Hákon í Haga höfðu flutt, og sem
flestar miðuðu að lækkun og sparn-
aði. Gerði hann ýmsar girnilegar
áætlanir um sparnað þann, er af
till. hans leiddi og fal þær glegvvi-
ingum deildarinnar til fyrirgreiðslu
Kl. 4 var fundi frestað 1 kl.stund.
Kl. 5 var fundi haldið áfram.
Magnús G- mælti nokkur orð um
brtt. sem hann hafði flutt, og sem
ei afleiðing af hinni breyttu skipun
póstmálanna. Næstur mælti Sig.
Sig. Gat hann þess fyrst, að hann
hefði ekki búist við, að fyrir þiúgið
yrðu lögð heilsteypt launalög að
þessu sinni. Síðan mælti hann
stuttlega með sínum mörgu brtt.
um lækkun, og lýsti því yfir, að
þær gæti ekki talist ,róttækar‘. Aft-
ur á móti útilokaði ræða hans ekki
að þær gætu flestar kallast dálítið
„rótarlegar“. Víða hafði hann 'farið
mjög rausnarlega í lækkunartill.
sínum. T. d. lagði 'hann til að lækka
laun dómara hæstaréttar um 2000
kr. hvern á ári, niður í 8000 kr.'
dómsforsetann, en 6000 kr. hina
dómarana fjóra. Kvað hann brtt.
eþki stórvægilegar, en þetta drægi
sig saman, og yrði ef til vill úm 20
þús. kr. sparnaður. Síðan.gat hann
að niðurlagi, að embættismanna-
fjöldiim væri að vaxa þjóðinni yfir
.höfuð.
t Einn þingmanna hafði lagt til, að
laun þau sem læknum eru ætluð séu
lækkuð um 500 kr. En í stað þess
skuli hæklta taxtann um 50%.
Gerði hann lítið úr þeirri mótbáru
að þetta væri skattur á sjúkdómum
og eymd. Virtist röksemdin sú, að
svo margir skattar aðrir væru lagð-
ir á.sjúkdóma, eins og t. d. jarðar-
fararkostnaður, legkaup o. s. frv.,
að ekki væri frekar ástæða til að
amast við þessu! Jón frá Hvanná
mælti með brtt. að lækka laun
presta og prófasta. Jón er maður,
sem metur landbúnaðara'furðir fult
svo mikils sem andleg verðmæti og
uppfræðslustarfsemi. Þess vegna
vildi hann lækka dýrtíðaruppbót
þeirra presta, sem eittlivað fram-
leiddu af landbúnaðaráfurðum. I
ræðulok minti Jón sessunaut sinn,
Sig. Sig. á þingsál. till. um skilnað
ríkis og kirkju. Þar væri tækifær-
ið til að fækka embættum og minka
útgjöldin. Hvílíkt tækifæri! Að
skera heila, fjölmeuna, embættis-
mannastétt niður við trog í einu!
Sig. Sig. kingaði kolli og brosti.
Þá er Jón hafði sýnt innræti sitt og
hugarstefuu í þessu máli. lét hann
fallast niður á stól sinn. Þá talaði
Þorsteinn M. Jónsson fyrir smá-
brtt. frá sér. Mintist liann nokkuð
á ýmsar brtt. og talaði stillilega.
G. Sv. mælti með brtt. sínum. Var
mótfallinn þeim till. er rýrðu launa
bæturnar og færði rök fyrir. Eink-
um mótmælti hann till. Sv. Ól. og
H. K. Minti líka á ti'll. um skilnað
ríkis og kirkju. Sig- Stef. var inót-
fallinn brtt. um lækkun á dýrtíðar-
uppbót sveita presta. Kvað hann að
vísu suma eldri presta svo „gróna“,
að þeir þyrítu ekki dýrtíðarupp-
bótarinuar. En alt öðru máli væri
að gegna um yngri prestana. Fylgdi
hann till. stjórnariiinar og nefndar-
innar um launabæturnar yfirleitt,
og taldi þeirra fulla þörf. Þórarinn
andmæli stillilega brtt. þingmanna
Yar ekkert hrifinn af ,stcfnuskrá‘
Sig. Sig. Er hann hafði lokið máli
sínu, var kl. orðiu 8 og fundi frest-
að til kl. 9.
Kl. 9 síðd. var haldið áfram að
ræða launafrv.
Sv. Ól. svaraði athugas. þing-
manna við brtt. sínar, ennfremur
Sig. Sig., sem notaði þá einnig tæki-
færið til að geta sérstaklega
tveggja brtt. frá sér, sem honum
þóttu góðar, en hugði þurfa með-
mæla við. Taldi hann síðan upp,
eftir tilmælum G. Sv., ýms embætti
sem leggja mætti niður eða sam-
eina. Fyrst og fremst tvo ráðherra,
eitthvað af kennurum Háskólans,
kennaraskólann, væntanlegan sendi
herra, etc. etc. M. P. vakti athygli
á mikilvægi þessa máls, ag beindist
einkum gegu till- Sv. Ól. og II. K.
Sv. Ól. hafði getið sér þess til, að
skattaálögur, sem leiddi af ofrnikl-
um útgjöldum ríkissjóðs til þessara
hluta gæti valdið^því, að menn tæki
að flýja land. M. P. benti honum á,
að miklu meiri hætta væri á því, ef
brtt. eins og hans yrðu samþ. að
allur þorri efnilegustu mentamanna
Ææri af landi brott. G. Sv. mótmælti
og þessari kenningu Sv. Ól. Síðan
tók hann Sig. Sig. á kné sér og
kvað við hann barnagælur. Með því
vöggukvæði enduðu launaumr.
Atkvæðagreiðslu var írestað til
morguns.
Dagskrár í dag.
J kl. 1 miðdegis.
í efri deild: ^
t. Frv. um skrásetning skip ; 3
umr.
2. Frv. um gjald af innlendri
vindlagerð og tilbdningi á konfekt
og brjóstsykri; frh. 3. umr.
3. Frv. um breyting á lögum um
stofoun landsbanka; 3. utnr.
4. Frv. t l haftiar'aga fyrir Isaíjcrð;
umr.
5. Frv. um skoðun á s'ld; 2. umr.
6. Frv. um samþyktir um akíæra
sýs!u- og hreppavegi; 2. umr.
7 Frv. um. reglugeiðir sýslunefnd t
om eyðing refa 0. fl.; 1. uirr.
8 Frv. um breytingar á símalög-
um; 1. umr.
í neðri deild:
1. Frv. um Uun embættismanns;
frh. 2. umr.
2 Frv. um breyting á lögum um
stofnun brun.bótafél. ísland ; 3. umr.
3. Frv. um bæjarstjó n á Seyðis
firð ; 3. umr.
4 Frv. um b'eytÍDg á lögum um
öggæz'.u við fiskiveiðar fyrir utan
landhelgi; 3. umr.
3. Frv. um lestigjald af skipum;
2. umr.
6 Frv. um breyting á lögum um
húsaskatt; 2. umr.
Jj DAGBOI §.
Veðrið í gær:
Reykjavík: A. andvari, hiti 7,8
ísafjörður: N.A. gola, hiti 6,7.
Akureyri N. andvari, hiti 5,7.
Seyðisf jörður: N.A. kaldi, hiti 6,1.
Grímsstaðir: A. kul, hiti 4.5.
Vestmannaeyjar: A. kaldi, hiti 8,4.
Þórshöfn A. st. gola, hiti 8,0.
Ásgrímur málari er farinn austur í
Fljótshlíð til að inála þar landslags-
myndir. Var hann að eins viku um kyrt
hér eftir það er hann kom aítur frá
Húsafelli, til þess að gegna störfum í
dómnefnd listasýningarinnar. Eystra
mun hann dvelja fram undir 20. sept.
eða þar um bil.
Heljarmikill fáni hlakti í gær á Al-
þingishúsinu. Var sá of stór fyrir
stöngina og bar hana ofurliði. — Hing-
að til hefir það verið siður að hafa
fána uppi á meðan deildarfundir eru.
En ekki er laust við að þetta geri
notkun fánans nokkuð hversdagslega.
Venjulegast búast menn við að eitt-
hvað alveg sérstakt sé um að vera, þar
sem fáni er uppi, en varla verður sagt
að deildarfundir séu neinn sérstakur
viðburður, þar er þeir eru á hverjum
degi í 3 inánuði sumfleytt. Og með
hverju á þá að auðkenna hin hátíðlegri
tækifæri, þegar fáninn er gerður svona
hversdagslegur ? — Rétt væri að hafa
fundarveifu með sérstakri gerð og nota
ekki fánann nema sérstaklegu sé ástatt.
— Þetta finst okkur nú óbreyttum
borgurum. — Hvað finst háttvirtum
þingforsetum t
„Villemoes“ kom í gærkveldi. Flug-
vélina hafði hann í heljarmiklum kassa
á þilfarinu. Á skipinu kom Mr. Clarke
flugvélusmiður. Var hann nýkomiun til
Englands sunnan af Egyptalandi, er
hann var ráðinn hingað upp. Hefir
hann starfað þar syðra að samansetn-
ingu flugvéla síðustu árin. — Vegna
þess að „Villemoes seinkaði mun flug-
ið ekki geta byrjað fyr en eftir næstu
helgi.
„Gylfi'1 fór til Englunds í gærkveldi
hlaðinn ísfiski. Með skijiinu tók sér
far llelgi H. Eiríksson námufræðingur.
Er þetta fyrsta fiskisöluferð „Gylfa“.
„Island' ‘ á að fara til ísafjarðar kl.
11 í dag.
„Borg' ‘ er nú loksins komin til lands
ins eftir langa útivist. Heíir hún verið
til viðgerðar í Khöfn síðan snemma i
vor.
Listasýning Listavinafélagsins, sem
minst var á í blaðinu í gær mun að
líkindum verða opnuð á sunnudaginn í
Barnaskólanum. Minst var á hverjir
|voru í dómnefnd sýningarinnar. En
mest erviðið hvílir á framkvæmdar-
nefndinni við allan undirbúning. For-
maður hennar er Ríkarður Jónsson.
Aðrir neíndarmenn eru: ungfrú Sigríð-
ur Björnsdóttir, Thorv. Krabbe, próf.
Guðrn. Finnbogason og loks dr. Alex-
ander Jóhannesson, sem dvelur nú er-
lendis. — Höggmyndir munu verða
sýndar eftir þá: Einar Jónsson og
Ríkarð og ef til vill eitthvað eftir
Nínu Sæmundsson. Annars verða mál-
verkin í miklum meiri hluta, sýnendur
enda eigi allfáir. Ilöfuin vér heyrt
þessa nefnda: Þór. B. Þorláksson, Ás-
grím Jónsson, Kjarval, Guðmund Thor-,
2. wélstjóra vantar á s.s. Jón Forseta
_________________H.f. Alliance.
Ung stulka
sem kann véhitu 1 og cr dálítið vön bókíæis'u, get r feogið hæga atvinnu
cú þe^ar. A. v á
í kössum og lausri vigt
kominn
í verslun
Einars Árnasonar
Aðalstræti 8. Sími 49.
NB. I»ar eð eftirspurnin er mjðg mikil, er vissara að
senda pantanir sem fyrst.
Sjóvátryggingarfélag Íslands h |f
Þeir sem óska að fi sambmd við Sjóváiryggingarfé'ag írl ndi eftir
að skrifsmfan er lokuð, eru beðnir að h iogja til framkvæmdarstjóra
A. V. Tulinius í síma nr. 573.
Oiiuofnar lakkeraðir og gerðir sem cýir á Luogavegi 27 Uvítkil Kaiíeflar Laukur Pipa rót
Crawfords Kex og- Kökur komið aftur i Tomater glænýtt í •- ' -*,.*.•*» - - ■ ww. rít'S $?' ''Í 0 e y ...0 ,? f •!í? i* ft/],*!/£
É * f ft * .g » .f. / *,..$***' 4* f.v £ r . e ð Bleikur hestur 18 vetra, hefir taprst úr Laugarnes- giiðingunni, auðkenni litil stjarna
KartASIur. 50 tunnur af nýjum ágætum undir emiistoppnum, vetrar afrakaður með mikinn ennistopp, hvita hófa. Mark* Biti framan bæði. Sá er hitta kynni hestinn, geri Magnúsi Vigíússyni dyraverði viðvart
kartöflum verða seldar á Uppfylling- unni. A. V Cirlqaist OLITOFNAK ÁBKIIÐUl •C SÖÐULKLÆÐI
Ný reipi til s ö 1 u með góðu veiði hjá Amunda Arnasyni kaupm., Hverfisgötu 37. k«yp& há.u vnrCi. 3. v. k.
KomiC meC AUQLÝ3INQAK tímjuilegft.

steinsson og Eyjólf Jónsson, sem þeg- ar eru kunnir hér. Enn fremur koma nýrri nöfn, svo sein: frú Kristín Jóris- dóttir, Emil Thoroddsen, Júlíana Sveinsdóttir, Arngrímúr Olafsson, Jón Þoileifsson (alþ.manns) og Ólafur Tú- ballsson frá Múlakoti. — Eins og menn sjá, er enginn hörgull á málur- um og vantar þó ýmsa er menn kannast við, svo sem Jón Stefánsson, Einar, Brynjólf, Gísla 0. fl. er ekki hafa sent myndir. — Sýningin mun að líkindum verða opin um þriggja vikna tíma, og þarf eigi að efa að aðsókn veröur mikil. Nýjar kartöflur Laukur kom nú í verslunina Visir. Simi 555.
LmíC MOKQUNBLAÐI9.
,