Morgunblaðið - 30.08.1919, Blaðsíða 1

MOBGTOBLABZB
6. árgangur, 277. tölublað
Laugardag 30. ágúst 1919
Isafoldarprentsmiðla
GAMLA BIO
Gifting
Teddys fagra
Gamanleikur i 5 þáttum, leikiun
af hinni góðkunnu og fallegu
leikkonu
Clara Kimbsll Young.
Þessi ágæta mynd verður sýnd
i kvöld í síöasta sinn.
Skemfiför Templara
í Reykjavik og Hafnaríirði verður á
•• sunnudaginn 31. ágúst. ••
óþurkar hafa geng'ið, einnig ferm-
ingu og' affermingu á öðrum vörum,
er veðrátta hefir hindrað, eða á
»
torsóttum höfnum/1
Enn fremur vill' flm. í stað ákvæð
is: „Kaup og' sala má eigi fara fram
á helgidögum þjóðkirkjunnar í
sölubúðum kaupmauna né annara
sölumanna, og skulu búðir þeirra
vera lokaðar“, láta koma : I Farið verðnr til Bessastaða og er þar aðgangur að túninu og kirkjunni
„Kaup og sala í atviniiuskyni má | Veitingar verða inni í húsinu. Við Templarahúsið Terða
eigi fara fram á helgidögum þjóð
Erl. símfregnir.
Khöfn, í gær.
Botha hershöfðingi
er látinn.
Frá Ungverjalandi.
Khöfn, í gær.
Friedrich forsætisráðherra Ung-
verja hefir breytt ,ráðuneytinu að
mun. Hefir hann beðið Clemencau
um styrk.
Stjórnarfarsástandið er mjög ó-
Ijóst og á reiki.
Friðarsamningarnir
Kliöfn, í gær.
Símfregu frá París hermir að
samningunum við Austurríki muni
seinka.
Þingið hefir nú hafið umræðui
um friðarsamuingana við Þjóð
verja. Búist er við að þeir verði
samþyktir með miklum mciri hluta
Briand býr sig undir sókn í kosti-
iiigamálinu.
ur óskað.
Ræða verður haldin kl. 3.
kirkjuimar, og skulu búðir kaup-
manna og annara sölumauna ,svo
skrifstofur þeirra og annara at-
imiurekenda, vera lokaðar.“
4kvæðið um, að ekki megi mark-
að halda á sunnudögum, vill flm.
fella burt.
Loks vill hann að sektarákvæðið
ihljóði svo:
„Brot gegn lögmn þessum varða
ktum, þann er vinna lætur, kr. Isvo
300—1000, og þann er verk vinnur, I „Nefndiu hefir liaft frumvarp
kr. 20—40, og skulu sektir renná í þetta^ til meðferðár og liefir eigi
sveitarsjóð Ifundið neit vendegt við það að at
Greinargerðin hljóðar svo: huga
„Frumvarp þetta er flutt eftir Nefndin felst á þá skoðun stjórn
ósk verkamamia hér í bæimm. Hafa arinuar, að eigi hafi verið tiltæki
þeir nú um skeið haft anál þetta til legt að kref jast þess, að embættis-
Alþingi.
fingmannaí’fumvöipu
Helgidagavinna.
•Jöruadur Bryiijólfsson flytur
frv. um hreyting á lögum frá 1901
ubi almannafrið á helgidÖgum þjóð
kirkjumiar. Vill hann láta 1. j
laganna hljóða svo:
„Á hclgidögum 'jtjóðkirkjumiai
er bonnuð öU sú vinna, úti og inni
er hefir þami hávaða í för með sér
eða fer fram á þeim stað eða með
þeim hætti, að hún raskar frið
helgidagsins. — Svo er og böunuð á
helgidögum þjóðkirkjunnar öll
vinna í atviimuskyiii við verk
kmiðjuiðnað eða handiðnað, námu
gröft, liúsagerð og aðra mannvirkja
gerð,. heyskap, jarðabætur, slátrun
fiskveiðar, fiskverkun, vöruflutn
Jiiga í kauptúnum, ferining og af
fermingu skipa. — Þó skal heimilt
að vinna þau verk, er miða að þv
aÖ bjarga og hjálpa öðrum, sem
^ættu eru staddir, eða eiga hana
yfir höfði sér. Svo er og heimilt að
®tarfa að fiskveiðuin, pegar ógæft
lr hafa gengið, og að heyþurkun
■^kþurkuii og að fermingu og af
^rtuiugu þurkaðs saltfisks, þegar
bílar til taks kl. 10 f. m. og flytja þeir fólk fram og aftur fyrir
3 kr. hvora leið. Þeir koma einnig til Hrfnaifjarðar, ef þess verð-
Forstöðunefndin.
ing emhættismaima. Hljóðar ]iað
ist oss liann bygg
menn keypti hærri ekkjutryggiiigu
[ en frumvarpið fer fram á, 'en hún
er vitanlega of lág til 'þess, * að
lekkja geti lifað viðmianlegu lífi af
henni einni, liafi maður hennar eigi
I látið henni ömiur cfni eftir, og er
rík-
meðferðar- Er þeim áhugamál að
losna sem mest við erfiðisvinnu á
helgidögum, nema þá er hrýn nauð
syn ber til. Allmikið hefir verið hér
um helgidagsvinnu, og oft og' ein-
att sem hennar hefir ekki verið
nokkur ]>örf. Væri rétt að reistar I þá eigi um annað að gera en a
væru ríkari skorður við hénni' en Ussjó^ur hlaupi undir bagga, o
gildandi lög um það efni gera. virðast nefndinni tillögur frum
Prestastefnan í sumar liafði mál I varpsins liói'legar.
letta einnig til meðferðar og tjáði Þótt svo liafi staðið í eldri lögum,
sig því mjög fylgjandi, hT5 helgi- þykir nefudinni óviðl'eldið að gera
dagavinna færi ekki fram algerlega I ráð fyrir, að eitt barn öðru fremur
að þarflausu, eins og nú á sér stað. sé maklegt styrks, meðan það er
Frekari grein fyrir fumvarpi innan við 16 ára aldur, og leggur
átt innan kirkjunnar. Nýjar breyf-
ingar að vekja hana af dvala.
Gerði 4ítið úr þeirri ásökun, að
kirkjan íslenzka héldi sér ekki við I hræddur við það, ems og sumir
trúarjátningarnar. Þær væri börn þ6tt Jeikprédikar væði uppi eftir
síns tíma, sniðnar eftir hugsunar- Lkiluaðinn. Þeir hefðu margir Verið
hætti og kröfum löngu liðinna tíma beztu og nýtustu menn. Tók haim
En evangelisk-lútersk kirkja væri|tvö 8Öguleg dæmi. Fyrst þa8> að
hann liefði sjálfur lieyrt til leik
frelsi. Lúther hefði með þessum I prédikara. 0g í öðrulagi nefndi
kröfum beint gert ráð fyrir þróun|hann HansNielsen Hauge, sem allir
viðurkendu, að lieíði verið einn af
væri trúfrelsi innan ákveðinna tak-1 mestu mönnum sinnar þjóðar Hann
Mæ.ltÍ"t:!.a;!TUað!lr,tÍ1 þe**\h^ bara verið leikprédikari, 0l
þó hámentaður maður. (Annars
Forsætisráðh. var minnihlutan- herma sðguvísindin fram að þessu>
um saminála í því, að þjóðm munai Lð hann hafi v,erið m mentaður
nú ekk, kæra sig um skilnað. °g aimúgamaður). Loks gaf Sigurður I (4 q1\7C
taldi vist, að ymislegt ógagn mundi aU ófagra lýsmgu á óstandi kirkj. | llOrnilliegl SiyS
at þvi stafa, að aðskilja ríki og unnar og vesaldómi prestanna
kirkju. T. d. myndi þeir yfirleitt j^ ^ { hug> flð v<mt Myti það aS
>essu verður
málsins.1 ‘
rerð við framsögu
Nefndar&lii
Lífeyrissjóður embættismanna.
Svo látandi nefndarálit er komið
frá samvinnitnefnd launamála um
frv. stjórnariunar um stofnun líf-
eyrissjóðs fyrir embættismenn og
um skyldu þeira til að kaupa sér
geymdaii lífeyri.
„Nefndin hefir haft þetta mál til
meðferðar, og hefir hún fallist á
að leggja það til, að það verði sam-
>ykt.
Með frumvarpi því er hér liggur
fyrir, er .gert ráð fyrir, að eftirlauii
falli niður. eu launin í laUnafrum-
varpi stjórnarinnar meðfram á
kveðin svo rífleg, scm þar cr gert,
með það fyrir angum, að embættis-
menn og sýslumenn geti séð af
uokkru af laununum til þess að
kaupa sér geymdan líf'eyri.
Nefndin telur eigi að eins lieppi-
legt, heldur og nauðsynlegt, að slík-
ur sjóður verði stofnaður, og þykir
eigi mega í það horfa, þótt stofnun
sjóðsins kosti ríkissjóð nokkra fjár
hæð í eitt skifti fyrir öll, né það
þótt ríkissjóður ábyrgis't greiðslu
lífeyrisin's.
Og þar sem nú nefndin að öðru
leyti hefir eigi séð neit't athugavert
við frumvarpið, ræður liún til, að
háttv. deild samþykki það óbreytt* ‘
Framsögumenn: í neðri deild
Matthías Ólafsson og' í cfrideild
Guðmundur' Ólafskon.
Kristinn Daníelsson og Ilalldór
Steinsson skrifa undir með fyrir
vara.
Ekkjutrygging embættismanna.
því til, að 'hátty. deild samþykki
| frumvarpið með eftirfarandi breyt
lingu.við 5. gr. Orðin: „og eru þess
makleg“ falli burt.
Skilnaðar ríkis og kirkju
Umræður i íyrradag.
Um þingsái. till. G. Sv. og félaga
hans, urðu miklar umr. Hóf Gísli
þær sjálfur með stuttri framsögu,
þar sem hann gerði greiu fyrir nið-
urstöðu nefndarinnar. En megin
kjarni nefndarál. hefir áður birst
í Morgunblaðinu, om má því sleppa
hér. E11 þess má geta, að ræða hans
snerist einkum um undirbúuing
málsius, og framkvæmdir.
Næstur mælti Þorsteinn M.
framsögum. minni liluta. Skýrði
haiiii fyrst nokkuð frá starfi nefnd
arinnar. Sagðist lionum svo frá, að
nefndiu liefði haft emn fund, og þá
hefði einn nefndarmanna lagt fram
fullsamið nefndarálit, sem uefndar
menn liefðu svo ritað undir athuga
semdalítið, nema hami. Þetta liafði
honum þótt flausursleg meðferð á
jafn stóru máli. Því næst gerði
'hann grein fyrir afsöðu siiuii til
frv. og færði rök að henni.
Meiri hlutinn skýrði frá í iiál
sínu, að svo og' svo mörg ríki (eins
og t. d. Rússland!) liefðu aðskilið
ríki og kirkj'u. En liann liefði ekki
rannsakað, hvernig þetta hefði gef
ist frá sjónarmiði þjóðarheildarhm
ar, en það hefði þó legið nær
Nefndi ræðumaður síðan fríkirkju
landa vorra vestan liafs, sem dæmi
þess, að fríkirkja hefði ekki gefist
vel.
Síðan skýrði hann nánar þau um-
mæli sín í nál., að þjóðiii óskaði»nú
Sama nefnd liefir skilað áliti umlekki skilnaðar, og enu fremur væri
frv. stjórnarinuar um ekkjutrygg- |nú að ske ný vakuing í trúarlega
Vstcfinma. Viðurkendi hami hvað
eftir annað þröiigsýni sína og aftur
haldsemi í kirkjumálum. Kvaðst
hann ekki vilja dansa eftir „angur-
gapapípum“ þessara nýmóðins
vfroðusnakka. Eitthvað fór hann út
í trúfræðileg ágreiningsatriði, en
þær kenningar lians treystum vér
oss eigi til að skilja. Hann kvaðst
„sem ríkisborgari“ verða að neita
)ví að gjalda gjöld til þeirrar
kirkju, sem væri eiiis og „hótel“
er öllum veitti viðtöku án mann-
greinarálits!!! En ]>ótt klerkur
væri svona veraldlegur imian um,
þá endaði hann með allmiklum
prestlegum hátíðleik.
Þá flutti Sig Sig. all kynduga
ræðu, sem var góð á sína vísu. Hann
taldi það varlegt að afhenda söfn
uðum nokkuð af eignum, og heyrð
NYJA BIO M
Armbandið
eða
Kona læbniBins,
Ljómandi faliegur istarsjónleik-
ur i 3 þáttutn, leikinn af ame-
rískum leikurum og sérstaklega
vandaður að öllum frágangi.
T apast
hafir frá Lambastöðnm dökkrauður
hestur, glóbjartur með hvitan blett
á hægri lend, merktnr (danft) Þ. K.,
ja það á þvi, aðlnóttina 28. ágúst 1919.
vel gæti verið að ríki og kirkja Fionandi geri viðvart á afgr.
sameinuðust aftur. Hann var ekki
Frv um sölu á presmötu var afgr.
til Ed., og i'rv. um vitagjaild vísað
til 2. umr.
Þá irar komið að stjórnarskrár-
frv. Hófust þá langar umr., sem
stóðu fram á nótt. .Yerður síðar
skýrt frá þeim.
verða ver mentaðri en áður, sem
vera í Arnessýslu, einkum þó í Fló-
fengist til að gegna prestembætti 1 , ,
1 I anum, par sem iiami er kuunugast-
hjá söfnuðunum. Eim fremur yrðu | „„ T a- * , •, *■
J | ur. Loks mælti Sig. með skilnaði 0{
örðugleikar á, að skiíta kirkjueign-1 ,. .... ..
’ j o | vitnaoi til lagurra ritmngastaða
Síöastliðið miðvikudagskveld
druknaði í Hólsós í Ölfusi Helgi
Ólafsson frá Stóra-Hrauni. Var ós-
iiní vatnsmikill og hefir hesturinn
um, t. d. kirkjuhú'sum, milli safn- máH sínu til stuðnings Eudaði fest sig í sandbleytu og Helgi heit-
aða þeirra er yrðu til við skilnað-1. „ , .. .
J j,nann ræöu sma sem snjall leikpre
dikari.
Yar nú kkikkan orðiu átta og
[sagði þá forseti fundi slitið og
frestaði umr.
t'mgfimdir,, i gær.
mn.
Jón frá Hvanná þurfti að skýra
frá afstöðu sinni, sem allir munu
þó liafa vitað, þar sem hanu var
eiun af flutningsm. till. Enn fremur
þurfti hann að skýra fyrir sér af-
stöðu samþingismanns síns (Þorst.
J.) í málinu. Gerði hann það á sína
vísu, 0g kvað það mundu vera
pólitíska spekulation* ‘ hans
flokkskláku lians- Þótti mörgum. l v«r 'samþykt og afgr. til Nd.
haim grálega mæla. Enn fremur lét I Frv. um skoðun á síld samþykt I
hann fjálgiega í ljósi vaiiþókmm J °g eiidursent Nd. vegna breytinga-
sína yfir því, að blaiida slíku máli | Frw um viðöauka við og breyt-
sem kirkjumálinu iim í pólitískar ingar á lögum nr. 83, 14. nóv. 1917
deilur. Enn fremur gat hann þess var samþ. með ýmsum brcytingum, |
að vel gæti verið að mál þetta væri | og vísað til 3. umr.
Efri deild.
Frv. til hafnarlaga fyrir ísafjörð
inn losnað við hann. Var farið að
leita í fyrradag og fanst hesturinn
þá dauður í ósnum. Líkið fanst ekki
fyr en eftir langa leit.
Helgi var sonur síra Ólafs heitt
ins á Stóra-Hrauni. Hann var hinn
mesti efnismaður og eiustaklega vel
látinu og viusæll af Öllum sem hann
þektu.
meira áhugamál út um land en
Þorst. gaf í syn. Heyrðist oss hann
þitthvað að tala um sarísemi presta
út uiu land, og að „efirtekjan" af
henni væri rýr.
Þorst. J. lagði móti till., en því
miður heyrðum vér ekki ræðu hans
Sv. Ól. lagði og móti till., o
Síðan var fuiidi slitið.
« Neðri deild.
Frv. um mat á saltkjöti var til I
eimiar umr. Töluðu þeir í því, Pét-
ur frá HjÖrsey fyrir landhúnaðarn.,
Gísli SveinsSon og Pétur Ottesen.
Sænska stjórnin hefir ákveðið að
senda hingað nijög bráðlcga ræðis-
mann, — Consul missus. — Hefir
verið ákveðið að stofna aðalræðis-
Var frv. síðan samþ- með brtt
heyrðum vér að eins niðurlagið. I nefndarinnar og endursent Ed.
1 aldi liann að þessi 1\ rirliugaða I Frv. um hreytingu á lögum 111111 mamisskrifstofu her í Rcykjavík,
fnkirkja tillögnmanna, væri alls Jfriðun fugla og eggja (valur og | líkt og Norðmenn liafa gert nýlega
engin „fríkirkja lieldur talsvert I ornj var til d umr yar nn uumiö
buudin þjöðkii’kja. jburt ur frv. ósamræmið sem inn
Sig. Stef. talaði næstur. Mælti |,(komst við 2. umr., og valuriim þar
hami fyrst með brtt, sein fcr fram með ófriðaður.
á það, að þingsál. skuli koma frá Frv. uinlestagjald af skipum var
Álþingi öllu, kvað lianu mal þettajtekið át af datrskrá.
Eigi mun það ráðið emi liver
þetta cmbætti hlýtur. En gauga má
að því vísu að >ar verði ekki valið
af lakari eiidanum. Sví^ir hafa mik-
iun hug á því að auka viðskifti sín
svo mikils vert, að ekki lilýddi 11111-1 Frv. um brcyting á lögum umlvið íslendinga. Þeir eru oss mjög
að eu að efri deild fjallaði um það. |hdsaskatt var sam]). að viðhofðu | viuveittir ag það er full ástæða til
(Áður höfðu flestir ræðum. nema
G. Sv. 'Og' J. J. getið þess að þeir
myndu fy'lgja þeirri ill.). Eu því
næst tók klerkur ísl. þjóðkirkjuna
til bænar. Virtist oss heldur anda
köldu í heimar garð frá þessum
gamla þjóni hemiar. Talaði haun
um spillingu hinna síðari tíma, nýju
nafnakalli með 17 :6 atkv. og vís
að til Ed- Urðu áður all miklar umr.
um málið. J örundur hafði flutt brtt
um að þessi hækkun af skáttinum
skyldi ekki ná til húsa er virt væru
eftir 1916, og til vara, að lækka
skattinn. Báðar þær brtt. voru feld-
ar eftir allmiklar umr.
þess að gleðjast yfir þessari á-
kvörðun þeirra. Því hag getum vér
haft af auknum viðskiftum við þá.