Morgunblaðið - 07.09.1919, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
3
Á lcstiimi urðum við fyrst vör
'ið móttökunefndina, scm 'liafði
dulist alveg furðanlega þamgað til,
°S þá sáum við, að þetta voru allra
sélegustu menn, próf. S e i p, stutt-
llr °o digur og dimmur á brúu, eins
i)í? rómverskur hers'höfðingi, dr.
rancisBull, hár og spengileg-
l)i' og hæverskan sjálf eins og ridd-
ar* á miðöldum, og' dócent Wor m-
M ú 11 e r, glaðlegur og glensfeng-
mn eins og grósseri. Þessir menn
tróðu okkur nú eins og verkast
vildi inn í 3. flokks klefa, sem voru
ekki ýkja þægilegir. En ekkert bít-
ur á ungt skap, enda bar nú nóg
íyrir augun til þess að halda atliygl-
mni við og gleyma. öllum óþægind-
tun, kolasvækju, óþef og steikjandi
hita.
Sá sem gæti lýst því, sem ber fyr-
lr augu manns á Bergensbrautinni,
va;ri enginn klaufi. Eg verð að leiða
winn hest hjá því í ekki lengra máli
En hugsið ykkur, að þið riður gand
reið yfir láð og lög og gætuð litið
uiður í hvern krók og kima á fögru
6n þó stórhrialegu landi; að þið
væruð annað veifið niðri í blómleg-
um dölum, en hitt veifið komin upp
á háfjallatinda, í stuttu máli, að
þið færuð ekki einungis láð og lög,
heldur og öðru hvoru g e g n u m
fjöll og firnindi, og þið getið gert
ykkur ofurlitla liugmynd um og þó
óljósa, hvernig það er að ferðast
mcð Bergensbrautinni.
Bergesbrautin er einhver þriðja
stærsta fjallabrautin í Evrópu^ er
um 500 km. að lengd og hefir kost-
að fram undir 60 miljónir króna.
liæst er hún við Pinse og Tauge-
vand, er komin þar 1200—1300
uietra yfir hafið, eða álíka hátt og
sujólínan er hæst á íslandi, og í
Bergen er hún koinin alla leið nið-
ur að sjó. En við ætluðum nú ekki
lengra en til Vörs, tæpa 400 km., en
það var líka fuUlöng dagleið, 11
klukkustunda ferð með litlum við-
stöðum og hressingum af mjög svo
skornum skamti, því sem maður gat
sjálfur krækt sér í á hlaupum á
helztu viðkomustöðununr.
Til Vörs komum við kl. liðl. 7
að kveldi. Vörs er frámunalega fag-
ur fjalldalur í 100 km. fjarlægð
frá Bergen, í krikanum milli Sogns
og Harðangurs. Hann er fjöllum
luktur á alla vegú, ^kógi vaxinn
uieð ám og vötnum. I daln.um er of-
urlítill kaupstaður, Vossevangen,
sem nokkrar þúsundlr sálna byggja.
Þar er einhver elzta kirkja lands-
Uis, barnaskóli, meiitaskóli, sem
verið er að byggja, og lýðháskóli.
Þar var Holberg heimiliskennari
t’úint ár, en kom sér út úr húsi við
prestsfrúná, af því að hann barði
strákinn hennar. Þar stendur þó
enn furan, sem hann á að hafa gróð-
Ursett, en engar menjar kerlingar-
Knattspyrnumót Skandinavisk Fodboldklub
hejst á morg'un kl 7^4 með kappleik milli
K. n. og S. r. K.
Dómari: Friðþjótur Thorsteiusson.
Aðgöngumiðar kosta: Sæti kr. 1.25, Pallstæði kr. l.OO, Almenn stæði kr. 0.75 Og Barna kr. 0.25
Obs. Medlemmer af S. P. K. har gratis Adgang. Stjórn S. F. K.
hrósins, sem kom honum burt það-
an. í Vörs er einnig hermannastöð, 1
í Tvildemoen, aus-tan við bæinn, og
þar átti nú einmitt stúdentamótið
að vera-
Frh.
Tilkytming.
Vegna hækkunar á prentkosnaði, svp sem prentsmiðjur bijaiins hafa
anglýst, og vegna þess að pappir hefir enn hækkað í verði erlendis, 11-
kynnist hérmeð heiðruðum áskrifendum Morgunblaðsins, að verð blaðs-
ins hækkar um næstu mánaðamót upp í kr. 1,50 á
mánuði.
Vatnsorkan i
þjónustu mannanna
Margar aldir eru liðnar síðan
menn komust að því, að orka var
fólgin í rennandi vatni. Menn höfðu
fundið það löngu áður en kenning-
arnar um þyngdarlögmálið urðu
til.
Vatnshjólin gömlu, sem einnig
ha’fa verið notuð hér á landi til að
snúa kvarnarsteinum munu vera
einna fyrsti vísirinn til hagnýting-
ar vatnsorkunnar. En lítið ‘kvður
að notkun vatnsaflsins fyr en fram
farir tóku að verða í raffræði. Þeg-
ar hagkvæmari aðferðir fundust til
?ess, að flytja raforku langar leiðir
með þræði, án þess að mikill hluti
'hennar færi forgörðum á leiðinni
opnuðust leiðirnar til þess að gera
vatnsorkuna arðberandi. Hún var
staðbundin og óhreyfanleg úr ein-
um stað í anuan, en með því að
breyta henni í raforku .verða henni
illir vegir færir. Þá hafa ýmsar
uppgötvanir í rafiðju stórum aukið
eftirspurnina eftir vatnsorku. Eink-
anlega þurfa framleiðsluaðferðir á
köfnunaréfnum afarmikils afls með
ögreynslan hefir sýnt að vatnið get-
úr undir'boðið allar aðrar orkulind-
ir. Það væri t. d. óhugsandi að fram
leiða köfnunarefni úr loftinu með
nokkurri annari orku en vatnsork-
unni. Hún ein er nógu ódýr.
Stórbæirnir erlendis þurfa ó-
grynni rafmagns, fyrst og fremst
til ljósa og ýmiskonar smærri iðn-
reksturs, og enn fremur til suðu
og upphitunar. Þar sem þetta ráf-
magn er framleitt með kolum verð-
ur það mikils til of dýrt til suðu
El líl MÚ.
Bftir
Baroneasu Oroxy.
25
"— Þei, þei. Skjölin eru eyðilögð,
hrend!
•— Og eg á yður líf mitt að launa.
Sál hans bærðist í þessum orðum;
ócndanleg þakklætiskend fylti hjarta
hans og liann var glaður og hróðugur
yfir því, að hún léti sig heill lians
varða.
En við þessi orð varð hún eun þá
^'ari en áður.
, ^ún starði dökkum, stórum augum
' hann, og 'í augum hennar var eitt-
. sem gerði hann hræddan. Hann
h að það væri að líða yfir hana og
^shrœringar síðustu tíma hefðu verið
h!n»i uni megn. Hann tók blíðlega í
°ud hennar og leiddi hana inn í dag-
Stof
°8
l)Ua. Hún féll niður á stól, þreytt
, ^áttvana. En Derouléde gleymdi
st * *Ulln', gleymdi lífinu og líðandi
p ' °8 öllu umhverfi, en kraup nið-
. Vl® fætur hennar og hélt unv hönd-
lUtt á henai.
®ún sat hreyfiugaílaus og horfði
enn á hann. En það var því líkt eins
og hann gæti ekki þreyzt að horfa á
luuia, honum fanst, að hann hafa al
Irei séð hana til í’ullnustu fyr. Hún
hafði verfð honuin opinberun fegurð1
arinnar síðan kvöldið hræðilega, þegar
Iinnn liafði haldið henni meðvitundar-
lausri í fangi sfnu og bjargað henni í
hús sitt.,
Frá þeirri stund hafði hann •tilbeðið
hana. Hún hafði töfrað hann með að-
vls-eðli sínu og fegurð, með þessari
iuigaii af æsku og sakleysi, sem alt af
hefir sín vissu'áhrif á göfuga menn.
Hann liafði tilbeðið harva, en áldrei
reynt að skilja hana. Honum liefði
óefað fundist það vanhelgun að reyna
að skilja til fulls hið leyndardómsfulla
í eðli hennar, þessa aðra hlið hennar,
sein gerði hana stundum þögula og
angurværa útlits.
Ög þó ást hans hefði dýpkað og
aukist, var hún jafn ójarðnesk eins og
lionum fanst Júlíetta' vera. Það var
ást dauðlegs manns á dýrlingi, eldmóðs
tilbeiðsla St. Fransiscus á Maríu mey,
Hr. Blakeney hafði nefnt Derouléde
draumamann. Það var hann í þessa
orðs beztu og sönnustu merkingu, og
Júlíetta var persónugervingur hins
bezta í hugsjónum hans.
I fyrsta sinni hafði hann í dag hald
ið hönd hennar lengur eu siðvenja .var.
Við fyrsta kossinn á fingurgófljum
Vití). Tinsen.
og hitunar og jafnvel talsvert dýr-
ira cn gas til ljósa líka. Þó er
afmagn talsvert víða notað til ljósa
vó það sé framleitt með dýrum kol-
um, því það þykir tilvinnandí að
borga jiað dýrara en gas eða annað
ljósmeti vegna þægindanna, sem
iví eru samfara. •— En þar sem raf-
magniS er framleitt með vatusorku
á ódýran hátt, kemst ekkert annað
að. Auðvitað er rafmagn framleitt
með vatnsafli mjög mismnnandi að
verði í ýmsum stöðum, því skilyrðiu
ru svo misjöfn. Sumstaðar má ná
1000 hestafla vatni með sama til-
rosnaði og 100 hestöflum á öðrum
stað, sumstaðar þarf að leiða vatn-
ið langa vegu á notkunarstaðinn, en
annarsstaðar er hún rétt hjá. Sum-
staðar er vatnsrenslið mjög jafnt ár-
ið um kring, en sumstaðar þarf að
kosta miklu til renslisjöfnunar o.
s. frv.
lieglan er sú, að því stærri sem
hver stöð er, þess ódýrara verður
hvert hestafl, sem hún framleiðir.
II.
Ameríkumenn hafa verið for-
öngumenn í notkun rafmagns og
fyrsta stóriðjuverkið, sem notaði
vatnsorku til rafmagnsframleiðslu
reis upp við Niagara-fossana. Þar
eru nú notuð 580 þúsund hestöfl,
sem skiftast í fimm orkuver. Eiga
Bandaríkin þrjú á 110000, 125000
og 180000 hestöfl, en Kanadamenn
tvö smærri.
Talið er að hestaflið samsvari 10
mannsöflum. Og egar tillit er tek-
ið til þess að vatnsaflið vinnur dag
og nótt, en mannsaflið að eins 8
tíma, þá jafngildir hestafl fossins í
hcnnar, liafði blóðið brunnið í æðum
hans. En hann tilbað hana og starði á
hana eins og guðlega veru.
Hún sat bein í stólnum og lét litla,
kalda heudina hvíla í hans. Hann
þráði að vefja hana örmum, þrýsta
henni að brjósti sér og finna hjarta
sliig hennar við sitt eigið hjarta.
— Júlíetta, sagði hann loks undur
liægt. Og öll sál hans lá í þessari á-
stríðuþrungnu bæn um hinn fyrsta
koss. .
Það i'ór eins og titringur um allan
líkaina hennar, varirnar urðu hvítar
og kaldar. Hann hélt, að hann hefði
móðgað huna ineð hita sfnum og var
hræddur við þaiin ástríðueld, sem hún
var of saklaus til að gjalda I sömu
mynd. Að eins þetta eina orð var nefnt
— að eins nafnið hennar, bæn hins
þróttríka manUs, sem yfirbugast af
ást sinni — og hún, veslings sjúkt
barn, sem elskaði hann svo heitt og
hafði valdið honum svo tilfinnanlegra
óheilla, hún skalf við hugsunina um
það, hvað hún hefði átt að gera, ef
hún hefði ekki getað frelsað hann.
Derouléde beygði höfuðið yfir hönd
Iiennar og blygðaðist sín fyrir ákafa
siiin og ástríðu. Hann þrýsti sjálfum
sér til að vera rólegur og kysti kurt
eislega á fingur hennar.
Þegar hann leit upp aftur, var and
lit heunar geislandi af inuilegri. blíðu
auniimi 30 mannsöflum og stöðv-
arnar við Niagara eru því 17,400,-
000 nianna makar.
Utan um þetta óhemjuafl mynd-
ast verksmiðjubæir, einkennilegir
a.ð því leyti að þar eru engir sótugir
eykháfar, engin eilíf reykský á
hinmi eins og í vei'ksmiðjuborgum
hinna gömlu aldar. Og þó er gnægð
kola í jörðu þarna skamt frá. En
rafmagnið er ódýrara. í borginni
Buffalo, sem er 37 krn. frá orkuver-
inu er eingöngu notað rafmagn frá
Niagara, og hvert hestafl kostar
?ar ekki nema 90 kr. á ári eða einn
eyri á klukkustund. Sporbrautirnar
austur í Lyracuse og -vestur í Tor-
onto eru rekijar með afli fná Nia-
gara, sem er 400 kílómetra í burtu.
aflið teýgir sig lengra með
hverju árinu.
Niagara-fossarnir eru tveir,
Skeifufoss Kanadamegin 800 metra
breiður og 40,2 metra hár, og Amer-
kufossinn hinumegin 305 metra
breiður og 48,4 metra hái'. Pram af
fossbrúnunum steypast 75 þúsund
úmmetrar af vatni á hverri sek-
úndu, og eru bundin í þessu feikna
vatni »jö miljón hestöfl. Það sér því
lítið á þó 580000 hafi verið tekin til
vélreksturs. Og þeir sem skoða foss-
inn verða þessa lítið varir. Pípurnar
fimm, sem leiða vatnið niður í túr-
bínurnar koma upp á fossbrúninni
sjást ekki upp úr vatninu og það
sem þær svelgja í sig lækkar eigi
vatnsborðið um meira en 6,5 til 7,5
centimetra.
Túrbínan er ás með mörgum
spÖðum á, líkt eins og hjól í vatns-
mylnu. En ásinn með spöðunum
snýst inni í málmhylki, svo vatnið
tvö tár hruudu hægt niður kiun-
arnar.
— Getið þér fyfirgiefi'ð mérf spurði
hann iniiilega. Eg er bara maður og
F'i’ eruð svo fagrar. Nei dragið ekki
litlu höndina yðar burt, eg er fullkom
lega rólegur nú og veit hvernig mað'ur
talar við engla.
Skynsenii hennar, réttlætietilfinning
og réttarmeðvitund sagði henni, að hún
ætti að loka eyrunum fyrir ástarorð-
um þess manns, sem hún hafði svikið
En hver getur sakfelt hana, þó húu
lilustaði á það, sem fegurst lætur
eyrum koiiuiniar, rödd þess manns, sein
hún elskar, með hljóm fyrstu ástar-
játningarinnar í henni.
Hún sat og hlustaði; alt var þögult
og kyrt í kringum hana. I öðrum enda
herbergisins sat frú Derouléde og
tautaði í hljóði bænir sínar.
Þau vóru gersamlega ein í þessum
yndislega, dásamlega heimi, sem mað
urinn hefir sjálfur skapað — heimi
ástarsæ'Hinnar heimi dýrðlegri en him
ininn, sem þeir einir fá inngöngu
sem hafa .kynst ástinni.
Hún gleymdi líka jörðunni, gleymdi
veruleikanum, eiði s'ínum og öllu, fann
að það er gott að lifa, gott að elska
og gott að hafa þann mann, sem hún
tilbað, við kné sér.
Hver getur sagt, hverju hann hvísl
aði að henni ? En hún hlustaði og
kemst eltki leiðar sinnar nema að
spúa spöðunum um leið. Túrbínás-
iiin snýst því undan falli vatnsins
g snúningskraftur hans er látinn
erka á rafmagnsvélina. Vatnspíp-
urnar á stöðvum þeim sem Kanada-
menn hafa látið byggja við Niagara
eru boraðar gegnum bergið og er
svermál þeirra 353 cm. Fyrsta píp-
an sem gerð var við Bandaríkja-
stöðvarnar er 2,1 km. löng og er
365x575 cm. þar sem hún er víðust
Eitt þúsund manns voru í þrjú ár
ið grafa hana út, og 300000 smál.
f grjóti þurfti að aka burt úr
henni og 16 miljónir tígulsteina
fóru í að múra hliðarnar að innan.
Einn frægasti fossinn í heimi er
Victoría-fossinn í Zamberíá í Suður-
Afríku. Hann er 120 metra hár og
1,6 kílómetra hreiður og telst
mönnum svo til að í honum séu 35
miljónir hestafla, eða fimm sinnum
rneira en í Niagara-fossunum. Þó
allir fossar í Evrópu stórir og smáir
væru tekni og „beislaðir“ gætu þeir
ekki jafnast á við þennan eina foss
Suður-Afríku að afli til. Eigi hef-
ir nema HtiS eitt af þessum 35 mil-
jóiium hestafla verið notaður enn
óá, þar er að eins ein stöð 150000
hestafla. Enn þessistöð er talin full
komnasta stöðin í brezka ríkinu.
Og hún miðlar m. a. raforku til
gullnámanna í Rand, sem eru um
4000 kílómetra frá aflstöðinni.
í Evrópu hafa á síðari árum lisið
upp aflstöðvar, aðallega til þess að
vinna áburð úr loftinu. þær eru
íða í Þýzkalandi, Noregi og Sví*
jóð. Einna frægust er stöðin, eða
réttara stöðvarnar við Rjúkan í
Noregi, og er þar unninn áburður
úr íoftinu með aðferð Birkeland Z
Eyde. Víða hafa sveita og bæjafé-
lög komið upp aflstöðvum til iðn-
eksturs og til þess að framleiða
rafmagn til Ijósa handa borgum og
bæjum. í Svíþjóð hafa stórar afl-
stöðvar verið reistar við Parjus,
Trollháttan og víðar, Stöðin við
Trollháttan selur rafmagn til iðn-
aðar, vagnreksturs og notkunar í
inisum víðsvegar um Suður-Svíþjóð
og jafnvel til Danmerkur. Raforku-
vélarnar í tveim fyrnefndu stöðv-
unum sænsku eru hinar stærstu,
sem smíðaðar liafa verið í heimin-
um og eru gerðar í Svíþjóð. Gauta-
borg fær alla raforku er hún notar
frá Trollháttan og þaðan hefir jafn-
vel komið til mála að leiða rafmagn
til Stokkhólms, en við það var hætt
og stað þess farið að bezla Untran-
fossaua, sem eru miklu nær Stokk-
hólmi.
Parjus-stöðiu er uppi í óbygðum í
Lapplandi, 40 kílómetrum fyrir
norðan heimskautabaug. Aflið, sem
stöð eþssi framleiðir, á að nota til
námareksturs ogAil reksturs járn-
brauta þeirra er flytja málmana úr
námunum til strandar. Þá er enn
fremur gert ráð fyrir að það verði
notað ti'l m’álmiðnaðar, t. d. til að
gera þakjárn o. fl.
Ofriðurinn og samgönguvand-
ræði þau er hann bakaði flestum
þjóðum, hefir til fullnustu sýnt,
hvers virði það er, að geta notað
orkuna sem til er í landinu í stað
þess að flytja að útlend kol og
steinolíu. í Svíþjóð hefðu t. d. bein
vandræði orðið ef rafstöðvarnar
hefðu eigi verið til og svo er víðar.
Framh.
VEG6F0DDR
íiölbreyttasta úrval 1 landinu,
er i Kolasundi hji
Oaníel ílalldðrssyni.
Veergfóóur
janelpappi, maskinupappi og strig
læst i Spitalastig 9, hji
Agústi Markússyni,
Simi 675.
Lindarpenni
íefir tapant fytir nokkrum dögum.
Finnandi skili gegn góðum fund-
adaunum i afgr. þessa blaðs.
brosti, og hann sá bros hennar og Var
hamingjusamur.
15. k a p í t u 1 i.
Fundinn.
Hljóð af hurð, sem opnuð var og
læst, vakti þau upp af draumum þeirra.
Anna Mie hafði læðst inn í stofuna.
Derouléde hafði stokkið á fætur.
Hann hafði samstundis þrýst sinni eig-
in hamingju niður í sál sína, er hann
á veslings stúlkuna, því sorgin lýsti
sér svo átakanlgga á andliti hennar.
Hanu gekk strax til hennar og ætl
aði að tala við hana, en hún hljóp
fram hjá honum til frú Derouléde, eins
og hún væri sturluð af einhverri ó-
skiljanlegri hræðslu.
— Anna 5lie, mælti hann með fastri
rödd, hvað er þetta? Hafa þessir
mannhundar vogað —?
Á svipstundu varð honum ljós veru
leikinn, og beiskar ásakanir á sjálfan
hann risu upp í sál lians, að haun
skyldi í augnarbliksgleði gleyma þeim
sem bygðu á trausti hans og varð
veizlu.
Hann þekti hrottaskap þessa
mnnna, þekti ógerðareðli Merlins, og
ásakaði því sjálfan sig harðlega fyri:
að hafa skilið Onnu og Petrouellu ein
ar eftir hjá þeiin.
En Auna friðaði þann strax.
Hafið þér notað
L. C. Smith-ritvélar?
ILXTOrXAB ÁBKIIÐUI
•I
SÖÐULKLÆÐX \
hiB r«r6i.
B. ▼. 4.
(.llirilTUIKUt
krdaAr ot þurrar, kiuptr
■— Þeir hafa ekki unnið okkur nokk-
urt mein, sagði hún og talaði með
iuðlieyrðri áreynslu og reyndi að sýn-
ist róleg. — Petrónella og eg vorutn
báðar í eldhúsinu, og þeir létu okkur
opna alla skápa og i'öt. Svo spurðu
?eir okkur ýmissa spurninga.
— Spurninga? Um hvað ? spurði
Derouléde.
— Um þig, Páll, svaraði Anna, og
um mömmu og sömuleiðis um — gest
?inn.
Derouléde leit spyrjandi á hana,
hissa á þcssu kyiilega atferli. Hún var
óefað í mikilli geðshræringu og hélt
dauðataki utan um lítinn pappírs-
snepil.
— Anna, barnið mitt, þú ert svo
óróleg, sagði hann blíðlega. Það er eins.
og eitthvað hræðilegt hafi komið fyrir.
Hvaða blað er þetta sem þú hefir?
Anna starði á miðann. Það var auð-
séð, að hún reyndi af alefli að hafa
vald yfir sér.
Um leið og Júlíetta leit á Önnu, var
eins og hún breyttist í stein. Hún sat
liljóð eins og myndastytta, og starði
.1 veslings vansköpuðu stúlkuna eins
og strangur dómari, sem ætlar að fara
að kveða upp dóm sinn.