Morgunblaðið - 16.11.1919, Blaðsíða 3

M ÖHÖGNBLABIB
8
LeyDisamningur
milli
ÞjóðYeria og Mssa.
—0—
Deilurnar út af Austurvegi og
því senx þar er að gerast verða æ
alvaxiegri rneð degi hverjum. Og
blöð bandamanna eru þá ekki held-
xxr spör á það að koma xneð ýmsar
„uppljóstranir“ þeim málum við-
víkjandi.
Meðal anaxara kemur „Times‘‘
með þá fregn að hin svonefnda
„Yestur-Rússastjórix“, sem banda-
menn lxafa löngum gefið tortrygn-
isaugu og' eins stjórnir Austur-
vegslaudanna hafi leitað þess að
komaist að samningum við Þjóð-
verja — og ef til vill standa þeir
samningar enn yfir — og sé aðat-
efni þeirra á þessa leið :
Rússar skulu fá óbundnar hend-
ur bæði í Tyrkiandi. og Persíu.
Finnlaud skal vera sjálfstætt.
Eystrasaltslöndin skulu vera xuidir
vernd ‘Rússa. Rússar skulu gera
verzlunarsamning og viðskifta við
Þýzkaland, Þjóðverjum mjög hag-
kværnan, og á hann að gilda í 15
ár. Til cndurgjalds skulu Þjóðverj-
ar leggja franx 200 mitjónir marka
og 120,000 hermanna nxx þegar til
liðveizlu við Rússa.
„Times“ segir ennfremur, að
komist islíkir samningar á þá nái
Þjóðverjar undir sig' öllum viðskift
um Rússlands. Sé þetta nxjög hætt-
ulegt fyrir Breta, því að þeim ríði
Jífið á, að halda vináttu við Rússa
í framtíðiuni. En með þessu móti
sé það eigi aðeins útilokað, heldur
sé yfirráðum Breta í Indlandi bein
lxætta búin, því að Rxxssland sé inn-
gangsdyrnar þangað.
Blaðið segir líka að ekkert sé
augljósara en það, að Bolzhevism-
inn sé nú að liverfa úr sögunni og
þegar honum sé lokið þá ríði á því
fyrir bandamenn að liafa áhrif í
Rússtandi.
„Vestur-Rússastjórn“ er ekki
kunnugri hér en svo margar aðrar
„stjórnir“ sem þotið hafaupp víðs-
vegar þessi síðustu árin í Rússlandi
En menn munu kannast betur við
hanna er þeir heyra, að Bernxondt
er hershöfðingi hennar. Undir hans
yfirstjórn hafa nú þýzku hersveit-
ix-nar í Austurvegi gengið — her-
Suez-skurðurinn
50 ára.
Hinn 28. sept. fyrir 50 árum liðn-
um var sigling hafin, senx alstaðar
vakti niikla atliygli um gjörvallan
hinn mentaða lieim, og senx síðar
hefir haft afarmikla þýðingu fyrir
alþjóðasiglingu.
Þann dag steig Ferdinand de
Lesseps á skip, á þeiru sama stað,
þar sem nú gnæfir risavaxið líkan
hans. Og áfranx var haldið gegnxun
Suezskurðinn, þar sem nýr sævegur
var ruddur, en milj. skipa skyldu
síðan halda.
En mánuði síðar, 16. nóv. 1869
var þessi siglingaleið fyrst opnuð
fyrir alþjóð, með þeirri viðhöfn,
sem jafnvel þótti uintalsverð mörg-
um árum síðar, og skal liér nokkuð
skýrt frá manninum sem gat leyst
þetta þrekvirki af liendi.
Fedrdinand de Lesseps var fransk
ur, fæddur í Versölum árið 1805, og
óhætt má segja, að fyrstu 20 ár æfi
lians hafi liðið svo, að engum,
hvorki honunx sjálfum né öðrum
hafi komið til hugar, að þar mundi
verða einhver hinn hugvitssamasti
mannvirkjafræðingur heinxsins.
Metnaðargirni skoi’ti Lesseps að
vísu ekki þegar á unga aldri, en án
efa hefir hann búist við sigurkrans-
Inum á öðrum sviðxxm en þessuin.
Forfeður hans höfðu unx marga
ættliði, getið sér góðan orðstýr í
stjórnmálaheiminum, og þá sömu
braut hugðist Lesseps einnig að
ganga. 23 ára gamall var haun send-
vr til Kairo sem franskur konsúll,
og skyldi það vera fyrsta glæsta
sþoríð á stjórnmálab'rautinm.
sveitir þær, er von Goltz stýrði
áður. Og í þeim eru rúmlega 100
þús manna að sögn. Eru þær vel
búnar að vistum, klæðum og vopn-
um — er sagt að þær liafi nóg her-
gögxx til tveggja ára.
Afstaða Letta
Það er ekki vel ljóst hvernig
lxenni er varið því að svo virðist
sem Lettar berjist bæði gegn
Bolzhevikkum og Bei’mondt. Hefir
stjórn Letta í Itiga kært það,
ajð hersveiítir Þjóðverja og Ber-
mondts hafi ráðist á Letta að fyrra
bragði og berjist því nxeð Bolzhe-
vikkum. En Bennondt hefir gefið
út skýrslu — og Goltz sömuleiðis
um það, að þeir hafi farið fram
á það við Letta, að þeir leyfði sér
óhindraða umfei'ð um landilð til
þess að þeir gæfi komist að Bolzhe
vikkum, en Lettar neitað og í þess
stað ráðist á hersveitir Bermondts.
Bandamenn og Þjóðverjar.
Eins og kunnugt er eru banda-
menn í standandi vandræðum með
hvað þeir eigi að gera út af Eystra
salstmálunum. Hafa þeir þó reynt
að skella þar þungri skuld á þýzku
stjórnina, en liafa séð að hún hefir
jafn lítið yfír þýzkum hersveitum
þar að segja eins og þeir sjálfir.
Þýzka stjórnin hefir látið að
kröfunx bandamanna þar sem hxxn
hefir getað komið því við, en meira
het'ir hxxn ekki getað gert og' það
hafa ibandamenn séð. En Þjóðverj
ar hafa stungið upp á því, að send
yrði nefnd manna í Austurveg,
skipuð fulltrúuin bandamanna og
Þjóðverja til þess að dæma tun á-
stndið þar. Hefir eigi frézt hverju
bandanxenn hafa sxmrað, eu treg-
lega tóku þeir þeim uppástungum
í fyrstu, vegna þess, að í Austur-
vegi voru þegar fyrir sendinefnd-
ir frá Bandaríkjunum, Frakklandi
og Bretlandi, sín frá hverri þjóð.
Og þessar nefndir höfðxx aldrei get-
að orðið á eitt sáttar og unnið sín í
hvoru lagi.
Bandamenn og Bolzhevikkar.
Nú liefir kornið sú fregn, að
Lloyd George vilji leita friðar við
Bolzhevi'kka og er tiluefndur
samningastaður, Primseyjar í Mar-
harahafi. í fyrra átti einnig að
reyna að koma á slíkri friðarráð-
stefnu, en þá neituðu sum hin nýju
ríki í Rúss’landi, svo sem Síbera og
Ukraine, að !semja frið. Er iíklegt
að andstæðingar Bolzhevikka í
Rxxsslandi sé nú ekki friðarfúsari
en þá. Þeir hafa heitstrengt að
anga milli bols og höfuðs á Bol-
zhevismanum. Og þar sem þeir
ujóta einkis styrks frá bandamönn-
uni lengur, yrði þetta aðeins mála-
nxyndafriður, því að eftir alt sem
á undan er gengið geta bandamenn
tæplega þröngvað þeim tii að semja
frið við Bolzhevikka. — Fregn
xessi er því næsta ótrúleg, nema
>ví aðeins að þsesi friðai’boð standi
xá í sambandi við það, að banda-
menn óttist að þ-eir muni nxissa öll
áhrif í Rússlandi ef þeir hefjist
ekki nú þegar handa, Sjálfir geta
þeir eklti orðið sanxnxála um það,
að veita hinum nýju rússnesku
ríkjum vígsgengi gegn Bolzhe-
vikkum. Þetta væri þá ef til vill
leiðin út úr vandræðunum. En þess
ber þó að gæta, að mikill hluti
bandamannaþjóðanna er því alger-
lega andvígur, að senxja nokkuð við
Bolzhevikka nema þá um hreina
og skilyrðislausa uppgjöf frá
þeirra hálfu sé að ræða.
En það var ekki að forsjónarinn-
ar vilja, að hæfilegleikum hans
skyldi beitt á þessa leið; þeir áttu
að þroskast og þekkjast af öðru þýð-
ingarmiklu starfi.
Meðan Lesseps dvaldi í Kairo,
valmaði áhugi hjá honum fyrir
hinni æfagömlu sögu landsins, og
varð það tilefni þeirrar hugsunar að
skilja Afríku og Asíu í sxxndur og
sameina Miðjarðarhafið og Rauða-
hafið. í gömlum skræðum sá hann,
að 1400 árum fyrir Krist hafði sain
gönguleið verið gerð á nxilli áarinn-
ar Níl og Timsakseyjarinnar, og
þaðan var opin leið til Rauðahafs-
ins. Og því skyldi ekki vera eins
hægt nxx að koma þessu sambandi á,
hugsaði Lesseps, og senx reyndar
íleirum liafði komið til hugar, þar
á. meðal landa hans, Lepere vei-k
í'ræðingi, sem hafði gert tilraun til
þess að vekja áhuga Napoleons 1
fyrir þessari hugmynd.
Og hefði Napoleon dvalið lengur
í Egyptalandi, er ekki gott að segja,
nema Suezskxxrðuriun lxefði verið
gerður á hans dögum.
Annar sem barist hafði fyrir þess
ari huginynd var enski verkfræðing-
urinn og sjóliðsforinginn Waghom.
í 25 ár vann hann að því að koina
þessari fyrirætlan sinni í fram-
kvæmd, en alt strandaði á mót-
spyrnu ensku stjórnarinnar.
Annars hafa Euglendingar flest-
um þjóðum franxar fengið orð fyrir
víðsýni. En þegar Waghom var að
berjast fyrir þessari lnxgmynd, gátu
þeir ekki skilið, að fyrirtækið hefði
nokkra þýðingu fyrir ensku verzl-
unina, og þess vegna var Waghom
ekki að. eins neitað xun stuðning,
heldur unnið á móti honum á allan
hugs'anlegan hátt, og tíðxim með
Bruður
og
allsk. Seikföng
úr mestu að velja í
Verzlim Jóna I^rltooBar
ÁlumiDiam
eldhúsáhöld.

ÍSOtlðí
Samsærií Búdapest
I nýkomnum dönsbum blöðum er
sagt frá því, að komist hafi upp
nm samsæri x Budapest í þcini til-
gangi að gera Karl fyrv. keisara
óusturríkis, að konungi x Ung-
verjalandi.
Svo seni kunmigt er, liafa Rú-
meiiar haft niikið lið í Budapest í
þeim tilgangi að koma þar á reglu
og liindra allar óspektir. Það varð
ekki sem vönduðustuni meðölum.
Þegar Waghom sx’o að lokum
varð að gefast upp, þá hafði hann
ekki að eins orðið fyrir sárum von-
bi’igðum, lieldur var hann einnig
öreigi, er eytt hafði öllum eigum
sínuni í tilraunirnar til að gera
skurðinn.
En í næsta skifti hepnaðist til-
xauxxin, og Ferdinand de Lesseps var
maðurinn, sem bar gæfu til að
koma hugmyndinni í framkvænxd.
Lesseps fór hyggilega að þegar
hann fékk milligöngximann til þess
að leggja ráðagjörðir sínar fram
fyrir Kedivann á Egyptalandi, Said
Pascha.
Þar vár maðurinn, sem skildi
Lesseps, og sem jafnframt sá það,
hver hagur Egyptalandi það var að
fá þennan skurð, og þessir tveir
nxenu fór beinlíuis í brask. Kedivinn
gaf leyfi og land, sem þurfti að nota
til fyi’irtækisins, og hét því enn-
fremur, að Lesseps skykli aldrei
skoi’ta vinmxkraft. Þetta var áður
en vei’kföllin komu til sögunnar, og
valdsherrann þurfti ekki annað en
bjóða, til þess þúsundir Egypta
legðxx af stað til vinnunnar, vinn-
unnar, Sem þeir að vísu ekki kunnu
að meta, en sem þeir skildu, að
þyrfti að gerast, fyrst Kedivinn
hafði lagt svo fyrir.
En erfiðleikunum var ekki lokið
með þessu, því Lesseps átti einnig
að bera sinn hluta af byrðinni, og
eigi þann léttasta. Hann átti að út-
vega penmga!'iui. England var enn
sem fyrri andvígt fyrirtækinu, og í
Frakklandi báru menn heldur ekki
mikið traust til þess að það liepn-
aðist.
En .Lesseps lét aldrei bugast, bve
oft sem hann rak sig á ektómsíýnis
Klossar
og
tauskór
á börn og fullorðna.
Versl. Jóns Þórðarsonar.
þó að lokurn að sanikoiuulagi milli
bandamanna og Rúmena, að þeir
skildn halda á burt úr borginni
með liðið.
En þegar senda átti liðið á burt,
urðu Rúmenar varir við samsærið
og neituðu því að hverfa á bnrt.
Hefir risið xit úr því ágreiningur
mikill milli Rúnxena og banda-
mamia, senx lauk þó með því, að
Rúmenar hafa orðið að láta und-
an, svo sem sést á skeyti í blaðinu
í dag.
Það fylgir þcssari sögu um fyrir-
ætlanir Ungverja, að Karl fyrver-
andi keisari hafi látið Friedrieli
erkihertoga í tó 100 miljónir króna
til þess að vinna að þessu.
En það má telja víst, að ekkert
verði úr franxkvæmdum með kon-
ungdóm Karls í Ungverjalandi.
Vátryggið eigur yðar.
Eagle, Star & Britiah Dominioaa General Insurance Oompany, Ltd.
tekur sérstaklega að *ér Tátryggingar á
Innbúum, vörum og öðru laxuafá.
Iðgjöld hvergi i«gri. v ‘
Simi 681. Að alxrmb oðamaðnr
GARÐAR GfSLASON.
Hðfum nú ávalt tyrirliggjandi n»gar birgðir af
ðllum tegundum aí
SteÍHoliu
Mótoroliu Maskinuoliu
Cylinderollu og Dampcyiinderoltu
Hið Islenzka steinoIlDhlntafélag.
Jiíufavaítu
heldur
Tramfaraféíag Seltirninga
tmnnudaginn 16. nóv. kl. 6 e. tn. í Barmskólahúsi hreppsins.
Margir góðir og eigulegir inunir. — Dins á eftir.
Skip brennur.
Síðast í fyrra máuuði kyiknaði
eldur í límxskipimx „Venezia“, er
það var á leið frá Miðjarðarhafinu
til Ameríkxx, konxið miðja vegu, með
355 farþega ■ innanborðs. Eldxxrinn
magxxaðist svo mjög á örstuttum
tírna, því farmnrinn var eldfinxur,
að við ekkert varð ráðið og eigi
annað að gera en kalla á lijálp með
loftskeytatækjunum.
Franska sltipið „Chicago1 ‘ var
um 80 sjómílur frá „Venezia“, er
loftskeytanxaðurinn tók við skeyt-
inu, og brá skipstjóri þegar við og
stýrði skipinu á vettvang. Tókst að
bjarga öllum fai’þegum og skip-
verjum, enda var veðrið Ixið ákjós-
anlegasta í Atlanzhafinu. Meðan
verið var að bjarga fólkinu stóðu
björgunai’bátax’ skipsins allir í
xjörtu báli og er því talið víst að
allir íuundxx hafa farist, ef eigi
liefði sltipið verið útbúið með loft-
skeytatækjum.
og nxótspyrnumúrinn, lionum tókst
að fá nægilegt fé og fyrirtækið var
liafið.
Kedivimx lét heldur ekki á sér
standa; meira en 25,000 Egyptski’a
verkamanna lióf verkið undir for-
ystu evrópiskra verkfræðinga.
Egyptumun þótti niikið til Les-
seps koma, skoðuðu hanu seni nokk-
urskonar millilið miUi guða og
manna. Og mikil var undrun þeirra,
þegar þeir áttu að fara að taka á
móti borgun fyrir vimxu sína. Þeir
voru því vanastir að fá vandarliögg
eða iljastrokur í vimiulaunin, en nú
kom þessi xxndramaður frá fjarlægu
landi og vildi greiða þeim fé fyrir
að framkvæma skipanir drottnara
síns. Því var það líka þegar fyrsti
vinnuflokkurinn hafði lokið vinnu
sinni og kallað var á þá um kvöldið
til þess að taka á móti kaupinu,
flýðu þeir allir sinn í hverja áttiua,
áttxx annaðhvort bavsmxða von eða
þeir yrðu neyddir til að vinna leng-
ur en unx var samið. En sannlei. .r-
inn er, að Lesseps fór mjög vol nxeð
verkamenn sína, þó að nxótstöðu og
öfmidai’iiienn lxans segðu aunað;
frá verkafólkinu konx aldrei nein
réttmæt kvörtun.
25. apríl 1859 var byrjað, og á-
fram var haldið þrátt fyrir ótal erf-
iðlcika og toi’færxxr, sem á vegi urðu
því niargt nxætti Lesseps misjafnt
á þeinx dögum, en erfiðasta fregnin
liefir ef til vill verið dánarfregn
Said Paschas.
Nýi Kedivinn, Ismael Pascha,
var ekki eins víðsýnn og fyrirrenn-
ari lians hafði verið. Þar við bætt-
ist líka, að liann bar ekki neitt hlýj-
an hug til Frakklands. Englending-
ar voru honum geðfeldari, en þeir
vbrtx engiv vinir Lesseps né fyrir-
Postlufin
og allskonar
Leirvara
í miklu úrvali.
Verslun
Jóns Þórðarsonar
tækis þess, sem hann var í þann veg-
inn að ljúka við. Á Englandi horfðu
inemx ekki kvíðalaxxst til þeirrar
stundar þegar verkinu væri lokið.
Því þó nndarlegt kunni að virðast
nú, þá óltuðust Euglendiixgar þá,
að enska nýlendan Kap í Suður-
Afríkxx muhdi bíða tjón við það að
vera ekki iengux’ viðkomxxstaðxxr á
leiðinui frá Evrópu til Indlands, og
jafnvel líka að meixn óttxxðust, að
enskxxnx lxagsmunxxm á íixdlandi væri
hætta bxiiix nxeð þessxx.
Og eigi er liægt að kalla aðferð-
ina, sem Englendingar notuðu, neitt
sérlega göfugmannlega. Þeir reyndu
oð sýna fram á, að fyrirtækið væri
óframkvænxanlegt, og að Lesseps
væi’i svikari og glæpanxaðxxr. En
í-eynslan sýndi það gagnstæða,
verkið varð framkvæmanlegt og
stendur enn þann dag í dag sem
voldugt minnismerki mannlograr
snilli og' mannlegra afreka.
Ismael Pascha var ístöðulítill
maður, sem tilt af fúslega léði þess-
unx rógbiirði cyra. Eiun góðan veð
urdag gerði liami Lesséps þau orð,
að mx geti liann ekki lengur látið
hann fá nægilegan vinnukraft, og
ber það fyrir, að umhyggjan fyrir
íólki sínu leyfi sér ekki að láta þá
vinna svo lxættulega vimiu. Að vísu
var það satt, að vei’kið var ekki
hættulaust, senx raiin bar vitni, því
laust og sem raun bar vitni, því
margur lxafði látið þar lífið. Eu þar
fyi’ir var ástæðan léttvæg, vegna
þess að Kediviun hafði aldrei sýnt
það, hvorki fyr né síðar, að honmn
stæði ekki alveg á sania livort verkti-
maðurimi var dauðui* eða lifaudi.
En hvað sem því leið, þá var þetta
það högg, sem gat riðið Lesseps að
fxxllu. En hann var einn þeirra
\ýkomnar
Giammolonplötur
bæði fyrir nál og gimstein i
miklu úrvali.
Hljóðfærahúsið
Aðalstræti 5,
manna, sem ekki gefast upp fyr en
í fulla hnefana. Með feikna fyrir-
lxöfn og dugnaði tókst honum að
safna nýjum verkamannaher; vorxx
?að að mestu leyti Norðurálfumenn
jg Arabar og 30 þúsundir var flokk-
xxrinn, sem laxxk við skurðinn undir
forystu Lesseps sjálfs.
En þó margir bæru vantraust til
verksins og vei’kstjórans, þá voru
>6 aðrir, sem væntu hins bezta. Má
>nr á meðal telja Frakkakeisarann,
Napóleoxi 3., sem var sanntrúaður
á það, að Lesseps mundi hepnast að
komast að því takmarki, sem marg-
ir duglegir menn á undan honunx
höfðu getað náð.
Og þetta var ekki lítill stuðningur
fyrir Lesseps; skoðun keisarans
varð ríkjandi skoðun á Frakklandi,
traust haus, alnxent traust þess, að
trausti verkfi’æðingurinn gæti það,
senx Englendingurinn hef ði ekki get-
að framkvæmt.
Eftir svo mörg vonbrigði og erf-
iðleika, sem fáum mundi hafa tekist
að yfirstíga, náði Lesseps að lokum
því marki, er hann hafði sett sér.
Skurðurinn var fullger og þ. 28.
sept. 1869 var prófsigliugin í gegn-
um Suezskurðinn.
Það senx bjartsýnismenuimir
höfðu vonað og það sem Lesseixs
sjálfur liafði vitað, var rnx komið
franx. Alt fór eins og átti að fara.
þar var engimi misreikningur, og
héi* 11111 bil tveimur mánuðum síðar
16. nóv., var skurðurinn opnaður
opinberlega með þeirri viðhöfn og
skrauti, er sjaldan liefir sést. Og
þax’ með var viðui’keuningiu feng-
in, viðurkenningin, sem tætti í sund-
ur ósanninda og blekkingavefinn,
senx utan um mikilmennið átti að
spiuna, lygavefinn, sem átti að •>?<a
sigurvegarami frá Sxxez að svikar*
anunx frá Panama.