Morgunblaðið - 19.11.1919, Blaðsíða 1

7 ár^ttn?»r, 16 «»!•-«>
Miðvikndag 19 nóvfmber 1919
Inniobiarpf^n Nmfðja
16. æfintýri hins ftæga leyn*lög-
jeglumanns
Stuart Webbs.
Afarskemtilegur leikur i 5
þáttum, leikinn af 1. fiokks
þýzkam leikurum.
•'ýn n<? byrjar kl. 8^/2.
Nýkomið:
Graphophone-plötur með frönsk-
um textum til að læra af franska
tungu. Texta-bækur fylgja. Að-
ferðin er viðurkend um allan
heim. fullkomið kerfi sendist
hvert á land sem er gegn póst-
kröfu.
G. EIRÍKSS, Reykjavík.
Einkasali á íslandi.
Kosningaínai í Rvik
> Afþýðubaðifl < — > Tini’nn«
Að sumu leyti eru kosningarnar
hér í Reykjavík að þessu sinni mjög
lærdómsríkár.
Hér er fyrst og fremst háð einvígi
inilli tveggja stefna eða lífsskoðana.
Öðru megin standa kjósendur þeirra
Olafs Friðrikssonar og' Þorvarðs
porvarðssonar, en liinum megin
standa kjósendtir þeirra Jakobs
Möllers, Jóns Magnóssonar og
Sveins Björnssonar. peir, seni að
þeim Ólafi og porvarði standa, hafa
sjálfsagt sumir nokkra byltingalöng-
iui,.en eflaust má þó gera ráð fyrir
því, að mikill liluti þeirra muni eigi
liugsa iil neinnar bráðrar breyting-
ar á skipun þjóðfélágsins, og marg-
ir sjálfsagt alls engrar. Ilitt er ann-
að mál, að þeir liafa sameiginlega
lagsmuni með verkalýðnum yfir
liöfuð og stefna því að því að bæta
kjör hans. Þess er þörf að mörgu
'Jeyti og' allrahelztilnisnæðihaus,eiiis
og stendur. Félagstrygð veldur og
ii'iklu um hjá ýmsiuu. Þótt menn sé
óáuægðir með þiugmannsefni, þá
lcjósa þeir eins og meiri hlutí félags-
manna hefir ákveðið á lögmætum
félagsfundi.
Urslitin hér í höfuðstaðnum sýua
það greinilega, íhve miklum minni
hluta jafnaðarmenn cru. Ólafur
Friðriksson fær 863 atkvæði og
"Þorvarður Þorvarðsson 843. Þar á
móti koma atkvæði tíveins Björns-
sonar 2589. Hefir Sv. Bj. fengið ná-
kvæmlega 3svar sinnum atkvæða-
tölu Ólafs. Jakob Möller og Jón
Magnússon fá 1442 og 1437 atkvæði.
Þeir 01. Fr. og p. p. eru liðlega
b.álfdrættingar á við þá.
Pað skal þó játað, að líklega hefði
jafnaðarmenn getað fengið nokkru
liærri atkvæðatölu, ef í boði hefði
verið menn, sem sjálfir þeir og all-
ur almenningur hefði borið traust
til. Þorvarður Þorvarðsson fékk
reyndar haustið 1916 tiltölulega
mjög' álitlega atkvæðatölu. En þá
lar hann með Jörundi Brynjólfs-
syni. Virðist svo sem alþýðumenn
svonefndir hafi þá borið alhuikið
traust til Jörundar og Jörundur
hefir því sízt dregið Þorvarð niður.
En nii er Þorvarður svo óheppinn
;:ð hafa í fylgd við sig mann, sem
að líkindum hefir dregið liann nið-
ur. Þorvarður hafði komið mjög
sæmilega fram á öllum fundum, sem
bér voru haldnir í kosningabarátt
imni. En Ólafur liafði þar fátt eða
ekkert gert annað en skamma keppi-
nauta sína, einkum Jaltob Möller.
J.ögrétta, sem eigi verður talin hafa
l'orið oflof á Jakob í kosningabar-
ídtumii, lætur svo ummælt, að 01-
f.íur liafi farið framár en Jakob
um persónulegar árásir á keppi-
nauta sína á fundunum sem haldn-
ir voru.
Svo er það almannarómur, að
Olafur liáfi skrifað af sér eigi fá
at-kvæði með greinum sínum í Al-
þýublaðinu. par gat ekkert annað
f ð líta en illmæli um keppinautana
og einn þriðja mann,sem hafðileyft
sér að segja í hógværum orðum kost
og löst á þeim þingmannaefnum
jafnaðarmanna. Alþýðublaðið var
svo skömmótt og fantaskapurinn svo
magnaður að margir liéldu, að vel-
æruvenðugur Tryggvi guðsmaður
pórhallsson eða „skólastjóriiuT* frá
Hriflu liefði skrifað ýmislegt sem í
því stóð. Reykvíkingar cru yfirleitt
eigi fremur lirifnir af illmælum en
aðrir 1 slendingar. Menn verða
þreyttir á þeim, til lengdar að
miiista kosti. Hefir hr. Ól. Fr. nú
fengið ;ið kenna á því. Og vafalaust
verður hami stiltari næst, þegar
bami býður sig t'ram og gætir betur
nuums síns og penna.
Að einu leyti öðru valda úrslit
þessara kosninga mörgum nokkurrar
furðu. Það er hið mikla fylgi Jakobs
Möllers. Hann býður sig fram einn
síns liðs og á móti ekki lakari manni
en lierra Jóni Magnússyni forsætis-
ráðherra. Morgunblaðið liefir áður
látið það álit á mönnum þessum í
ljósi, að þeir væru báðir gáfaðir
menn og binir þinghæfustu memi.
Eu hr. Jón Magnússon er eldri og
reyndari maður, og mátti, ef á það
var litið, gera ráð fyrir því, að
hann mundi hafa meira fylgi hér
en hr. Jakob Möller. Og það liefði
forsætisráðlierra líka liaft, ef hann
liefði ekki í stjórriartíð sinni verið
í slíkum kærleikiun við „Tímaklík-
una“ sem raun hefir á orðið. Blað
þetta mega menn hvörki lieyra né
sjá í þessum bæ. Ef það segir ein-
hverjum bér eitthvað til lofs, þá
þykir það blettur á manninum. Tím-
inn hefir oft lofað Jóu Magnússon
og hann 'hefir fátt viljað láta á móti
því blaði. Sem dæmi þess, livert álit
memi hafa hér í bæ á „Tímanum“
má nefna það að lir. Jón porláks-
son verkfræðingur, einn traustasti
og' áhrifamesti stuðningmaðiu* for-
sætisráðherra, lýsir því yfir í heyr-
anda liljóði, að „það blað“ (e. Tím-
ann) lesi hann aldrei, og keudi fullr-
ar fyrirlitningar á blaðiuu í orðum
l.ans, sem von var.
Það skal sagt „Tímanuiri* til lofs
að liann liafði vit á að þegja um
kosningar í Reykjavík. Hefir eflaust
rent grun í það, að meðinæli Tr. Þ.
og Jónasar frá Hriflu með hverjum
sem vera skyldi, hlutu að verða hou-
um til ógagns, en audmæli og illmæli
úr þeirri átt til liins mesta gagns.
En þrátt fyrir þessa gætui sína
liefir „Tíminn“ fengið því áorkað,
að forsætisráðherra féll við kosn-
ingarnar. Mun guðsmaður „Tím-
ans“ nú lýsa því vígi á hendur sér
bráðum, því að hann lieldur sig nú
orðinn mikinn vígamann.
En eigi cr ólíklegt, að svo í'ari mn
forsætisráðherra sem aðra, er þeir
Tryggvi prestur Þórhallsson þykj-
ast hafa vegið, að hann haldi áfram
að lifa og viinii fult gagn á þingi
eða á öðrum sviðum þjóðlífsins.
„\'ígin“ luins síra Trvggva reyn-
ast nokkuð áþckk ,,vígum“ mann-
rolu einnar, Bergs rindils, sém í
Laurentiussögu segir. Stóð hann
fast 4 því, að hann hefði vegið
ínann, en því var auðvitað eigi
trúað. Þóttist Bergur þá hafa
urepið tro menn, en Jörundur Ilóla-
biskup sagði þá:
„pcgi þú ok Ijúg engri heimsku
á þik, því at þat vita menn áðr, at
þú ert cngi ofrhugi, ok cigi reyndr
í orrostmn eða bardögum, heldr
hgggjum ver þik hverjum manni
blauðaru, cf karlmensku þurf at
þreyta.“
Og „þótti hann (þ. e. Bergur
rindill) stðan heimskari maðr en
óðr“.
Skyldi ekki t'ara citthvað líkt fyr-
ir velæruverðugum lierra pastor
emeritus Tryggva Þórhallssyni og
Bergi riiulli?
Erl. símfregnir.
Kliöfn, 17. nóv.
Judenitsch.
Frá Reval er símað, að gjörvall-
ur lier Judenitscli sé að leysast upp.
Frá Þýzkalandi.
Frá Berlín er sírnað, að jafnað-
armeim séu óánægðir með Noske.
Vegna kolaskorts hefir flutning-
ur með þýzkum járnbrautum verið
takmarkaður að miklum mun.
Bermondt
0g hernaðurinn í Austurvegi.
Frá Berlín er síiuað, að Ber-
mondt hersliöfðingi lia.fi gengið und-
ir Eberliardt liershöfðingja liinn
þýzka. Blöðin álíta, að með því sé
lokið liinum æfintýralega liernaði í
Austurvegi.
Kona á þingi Breta.
Frá London er símað, að Lady
Astor hafi verið kjörin til þings og
er hún fyrsti kvenmaðurinn, sem á
saiti í brezka parlamentinu.
Vetrarharka
er nú sögð um alla Norður- og Mið-
Evrópu.
---------0--------
Falskir peningar
í liaust hefir orðið vart við það,
að talsvert hefir verið gert að því
að falsa danska peninga. Fjölda
margir falskir 10 króna seðlar hafa
komið upp úr kafinu, en ekkert
hefir enn vitnast urn það, hverjir
falsararnir eru. Ennfremur hefir
fundist talsvert mikið af fölskum
dönskum króinipeiiingum í Sví-
þj'óð.
Fölsku 10 króna seðlana má
þekkja á því, að bláa 'litinn í rós-
nnum á baki þeirra vantar.
--------o-------
Kosningarnar.
Rangárvallasýsla.
Þar voru atkvæði talin í gær og
lilutu kosuingu Gunnar Sigurðsson
með 455 atkv. og Guðmundur Guð-
Unnsson læknir með 381 atkv.
Síra Eggert Pálsson á Breiðabóls-
stað fékk 252 atkv., Einar Jónsson
á Geldingalæk 165 atkv., Skúli
Thorarensen á Móeiðarhvoli 107
atkv. og Guðm. Erlendsson 69 atkv.
14 seðlar voru ógildir ogeinnseð-
ill auður.
Vestur-ísafjarðarsýsla.
Þar var kosinn Ólafur Proppé
Laupm. á Þingeyri með 391 atkv.
Kristinn Guðlaugsson á Núpi fékk
254 atkv. — Fimtán vafaseðlar, þar
af átti Ólafur Proppé 9 og Krist-
iim 6.
Landspitalasjöd
Islands
barst nýverið stórliöfðingleg gjöf að
uppliæð 6041 kr. 67 aur. frá erf-
ingjnm Sigurðar sál. Sigurðssonar
frá Álftanestanga á Mýrum, en
liann andaðist 20. des 1916 í Seattle
1 Ameríku, þar sem hann hafði dval
ið allmörg ár.
Sigurður sál hafði látið eftir sig
nokkrar eigur, en erfðaskrá hafði
liann enga gert, að eins látið það í
ljós við einn vin sinn þar vestra, að
liann vildi, að eitthvað af því sem
liann léti eftir sig rynni í „Lands-
spítalasjóð Islands“, sem þá var ný-
stofnaður.
Systkini Sigurðar sál. (5 talsins,
öll hér á landi) fengu s. 1. siunar arf
eftir þennan bróður siun. Allur arf-
urinn nam þá 12000 kr., en töluvert
liafði farið í kostnað við búskiftin
þar vestra. Erfingjarnir niunu hafa
frétt hug hins látna bróður til
„Landsspítalasjóðs Islands“ — og
komu þeir sér saman mn að geí'a áð-
urnefndum sjóði helming arfsins.
Fólu þeir sýslumanninum í Mýra og
Borgarfjarðarsýslu að koma gjöf-
inni, 6000 kr. ásamt vöxtmn til
stjórnarráðsins, en það aflienti gjöf-
ina stjóru Landspítalasjóðsins.
Það mætti skrifa langt mál um
gjöf þessa; bæði um hng' þann er
Sigurður sál. bar til ættjarðarinnar
c g þessa máls, sem hanu taldi lielzta
nauðsynjamál íslands þa. En ekki
er síður vert að niinnast á live göf-
ugmannlega svstkini Sigurðar sál.
liafa látið sér farast í þessu efni;
því enginn efar það, að erfingjarn-
ir niyndu að líkindum hafa haft
rægilegt við fé þetta að gera, ef þau
liefðu ekki metið meir að styðja
þarft mál og jafnframt uppfylla
göfuganu en ólögfestan vilja þessa
látna bróður síns. Landsspíl alasjoðs
uefndin sendir gefendunum alúðar
þakkir fyrir þessa rausnargjöf.
lleykjavík, 8. nóv. 1919
Ingibjörg II. Bjarnason,
form. nefndarinnar.
Atkvæðatalningin
i Reykjavik.
Ilún liófst. kl. 1 í fyrradag í leik-
fimissal Barnaskólans,- Settist þar á
rökstóla kjörstjórnin iill og umboðs-
menn frambjóðenda.
Það er víst ekki venjulegt, að
kjörstjórn flvt.ji „búfeiTum“ með-
an á talningu atkvæða stendur. Þarf
mikið að ganga á til þess að svo sé
gert. Þó varð það í fyrradag, Og
orsökin var sú, að ofninn i húsinu
reykti svo afskaplega, að mönnum
varð ekki vært inni, jafnvel ekki
járnsmiðum. Enda vantaði stromp
á liúsið. pað verður því að álítast,
að ofninn sé andstæðingur Sveins
og Jakobs og hafi viljað lýsa skoð-
nn sinni á þennan liátt. — Var flutt
úr leikfimishúsmu í söngsalinn, og
þar var gott að vera.
Jón — Sveinn! Jakob — Sveinn!
Ólafur — Þorvarður!
Athöfnin hófst með því að at-
kvæðiun • frá kjördeildunum var
blandað saman í einn gríðarstóran
kassa og' að því loknu byrjaði for-
ínaður yfirkjörstjóriiariimar, Jó-
hannes bæjarfógeti Jóhamies-
son, að lesa upp atkvæðin. Og
Sveimi Bjiiriisson dró fljótt fram úr
binum. Atkvæði féllu á lianii á báða
bóga, með Jóni Magnússyni ann-
ars vegar og Jakob Möller liins veg-
ar. Sveinn náði þegar í upphafi
meira en tvöfaldri atkvæðatölu við
jafnaðarmenniua og urð.u þeir Jón
og Jakob því fljótt liærri en þeir.
Hélzt jafnvægið milli atkvæða
i'rambjóðenda óbreytilegt nær allan
tímann, sem verið var að lesa upp.
Sveinn var alt, af laughæstur, þá
komu þeir Jakob og Jón með nokk-
ur atkvæði — flest 40 — á milli
sín og' var Jakob alt af ofar, nema
svolitla stund einu sinni. Og á eft-
ir koiiiu jafnaðarmennimir mjög
jafnir, én Ólafur þó oftast heldur
l.ærri. póttust menn sjá, þegar lo.kið
var að lesa upp fyrstu 500 atkvæð-
in, að bardaginn yrði á milli Jak-
()bs og Jóns og varð sú raunin á.
Og það varð
Harður bardagi.
Oft hefir nat'n Jóns, Jakobs og
Sveins Verið nefnt v gær, en af
engtun eiiis oft og oddvita kjör-
st jórnarinnar. Jakob — Sveinn,
Jón — Sveinn voru nöfnin, sem
oftast lieyrðust, en Jóns-seðlarnir
ob Jakobs héldust alt af í liendur,
svo menn hlustuðu ávalt með sömu
eftirvæntingunni. Aldvei hefir
snarpari atkvæðaglíma verið háð í
höfuðborginui og aldrei meiTi
mannfjöldi saman kominn til þess
að bíða eftir úrslitum alþingiskosn-
inga, og var þó vont veður. Þegar
leið á kveldið var troðfult orðið af
iblki í söngsahuun og allur gangur-
inn, fyrir framan. Og í Austur-
s; ræti, við ísafoldargluggann, beið
múgur og margmenni eftir nýjustu
tölunum fram á nótt.
Um kl. 9 fór að sniágrynnast á
botninum í atkvæðakistunni. E11
Jakob og Jón vógu saltið í sífelln
við sönni úrslit og áður. Og þegar
síðasti seðillinn úr kistunni var les-
inn upp, liafði Jakob 17 atkvæðuin
meira eu Jón.
E11 fylgismelin Jóns voru vougóð-
i eigi að síður. Enn þá voru eftir
öll atkvæði, sem greidd liöfðu verið
skriflega á undan kjörfundi. Og
þar var talið að Jón liefði nóg til
þess að gera út af við Jakob.
Seðlarnir voru taldir upp og bil-
ið milli kappanna minkaði. Jón
komst ofan á í svipinn, en Jakob
tekk þá atkvæði og þeir urðu jafn-
ít Nú voru þrír seðlar eftir á borð-
inu. Ólafur — porvarður áttu
mmm NYJa olG M
Leyndardómur
New York borgar
VII. kafli:
Draugahúsið
2 sýniogar i kvöld,
kl. ty, og 9y,
Fyrirlggjandi hér á staðnum:
ARCHIMEDES land-mótorar, y2,
% <>g 3 hestafla, fyrir bensin. —
Verðið óbreytt.
G. EIRÍKSS, Reykjavík.
Einkasali á Islandi.
fyrsta. pá kom Jón — Sveinn.
„Eitt!“ brópaði þingheimur. Og
svo kom sá síðasti. Jakob — Sveinn.
,;Jafnir!“ lirópaði þingheimur.
En ekki var öll nótt út-i enn. Eft-
ir var að skoða nær hundrað seðla,
si'in lagðir höfðu verið til hliðar,
og þóttu vafasamir. Ekki skal leit-
ast við að lýsa, hvernig þeim, sem
biðu, liafi verið innanbrjósts með-
an á þessu stóð. En einn gamall
maður sagði, að það væri sú „arg-
vítugasta sálna-togstreyta“, sem
bann liefði vitað á æfi sinni. — Sjö
atkvæði voru tekin gild af vafa-
atkvæðunum og átti Jón Magnússon
eitt, en Jakob Möller sex. Laust upp
fagnaðarópum frá mannfjöldanum,
sem beið við livert atkvæði, sem við
bættist.
Úrslitin.
Að loknum upplestrinum voru
þeir lýstir rétt kjörnir þingmenn
fyrir Reykjavík: Sveinn Björnsson
ot Jakob Möller, og var úrslitunum
lekið með dynjandi fagnaðarópum.
Og Jakob Möller var borinn á „gull-
stól“ heim til sín og fylgdi honum
l ikill mannfjöldi. En Sveinn fór
gangaudi, með þessi 2589. — At-
kvæðin féllu þannig saman á fram-
bjóðendur:
Jakob — Jón....... 57 atkv.
Jakob — Ólafur....... 78 —
Jakob — Sveinn....... 1225 —
Jakob — Þorvarður ... 82 —
Jón — Ólafur............ 62 —
jón — Sveinn......... 1275 —
Jóu — Þorvarður .... 43 —
Ólafur — Sveinn...... 47 —
Ólafur — Þorvarður . . 676 —
Sveinn — Þorvarður . . 42 —
Gildir seðlar alls 3587
49 seðlar urðu að ágreiningi fyr-
ir það, að á þeim hafði að eins vcr-
ið merkt við eitt nafn. Af þessum
seðbiin áttu: Jakob 11, Jón 13,
Ólafur 11, Sveiim 10 og Þorvarð-
ur 4.
Um eiiin seðil varð ágreiningur
af öðrum orsökum.
39 seðlar voru gerðir ógildir, en
0 voru auðir.
Umboðsmenn þeirra Jóns Magu-
ússonar og Sveins Björnssonar mót-
rnæltu gildi kosiiiugarinnar, þar eð
i.iönnuni, sem staðið liefðu á auka-
kjörskrá, en ekki verið búnið að uá
logmæltum aldri á kjördegi, liefði
’-erið leyft að kjósa, og voru þessi
atkvieði fleiri en atkvæðamunur
Jakobs og Jóns. Yfirkjörstjórnin
athugaði því aukakjörskrárnar og
kom þá í Ijós, að kosið höfðu 14
menn, sem ekki voru orðnir nógu
gainlir, og einn maður hafði kosið,
■sem ekki var búinn að dvelja ár í
kjördæminu.
Kemur síðar til þingsins kasta að
skera úr þessn.