Morgunblaðið - 06.04.1921, Qupperneq 3

MOMSZfBbASlB
Kristhugmynd
guðspekinnan.
Niðurl.
Erindi Krists í heiminn. Erindi
Krists í heiminn er að frelsa menn-
ina, frá því að láta har'ðhenta reynsl-
ina kenna þeim það, sem þeir geta
lært með því að fylgja kenningum
hans. Hann er sem andlegur vegsögu-
maður. pað er ekki til mikils að segj-
ast trúa á vegsögumanninn eða játa
*ð hann segi rétt til vegar, ef ekkert
er farið eftir vegsögu hans og stefnt
í öfuga átt við það, sem hann vísar.
Kristur hefir vísað oss veginn, og
ait er undir því komið, að vér förum
þann veg sem hann vísar. En þeir eru
fleiri, sem komist hafa í fullkomið
vitundarsamband við sjálfa alveruna.
Og þeir hafa sumir komið aftur til
jarðarinnar, er þeir höfðu lokið mann-
legri framsóknar og sigurför sinni.
Það eru hinir ýmsu trúarbragðahöf-
mndar mannkynsins.
Þeir eru allir sem sólstirni, sem
ljóma á hinum andlega himni mann-
tynsins. ,Dýrðlega dagstjarnan bjarta1 :
er í vorum augum jafn dýrðleg fyrir
það, að út í geiminn ljóma aðrar sólir,
er veita yl, líf og kraft öðrum sól-
kerfum. Og verður ljóminn af Kristi
minni og dimmra í veröldinni fyrir
það, að ljómi stafar af öðrum guð-
mennum, er lýsa annara trúarmönn-
um? Eða verður Kristur minni í aug-
um vorum fyrir það, að hann hefir
gengið þann veg á undan oss, sem vér
eigum að ganga, svo að það er ekki
alveg vonlaust um að vér getum ein-
hverntíma fetað í fótspor lians ? Eða
getum vér séð nokkra skynsemi í því,
að heimurinn, sem eftir því sem vís-
indin segja, hefir verið til svo miljón-
um ára skiftir, hafi fyrst verið þörf
á frelsara fyrir um 2000 árum og
síðan ekki söguna meir, þótt fátt hafi
breyst verulega til batnaðar?
Fórn Krists. pegar eitthvert guð-
menni hefir lifað hér með oss og ann-
að hvort endurreist einhver trúarbrögð
eða opinberað mannkyninu nýjan þátt
heilagra trúarsanninda, er liggja til
grundvallar fyrir öllum trúarbrögðum,
þá hverfur það mönnum sýnilegum ná-
vistum; þó er það með fylgismönnum
sínum, og hjálpar þeim með ýmsum
hætti, að gera trúarhugsjónir þeirra
að veruleik, sem verður auðvitað að
sama skapi meiri erfiðleikum bundið
sem lengra er liðið iyá komu þess.
5>að er sagt að hver trúarbragðahöf-
undnr sé tengdur þeirri trú, er hann
hefir stofnað — tengdnr óslítandi ör-,
lagaböndum, á meðan nokknr játar;
hana eða reynir að lifa eftir henni. j
jþetta er hin mikla fórn Kristsj
hann vakir yfir kristindóminum, ásamt:
öllum trúarbrögðum, segja guðspek-
ingar. pað er því ekki um skamm- j
vinna fórn að ræða, ekki að eins nm
nokkurra stunda þjáninga og dauða, j
sem svo margir verða að þola. Hann
er enn þá „negldur á kross efnisins".
Hann hefir fórnað sér af fúsum vilja
og er í senn; bæði fórnin og sá sem
fórnar.
/
Meistarinn Jesús. Mrs. Annie Besant
segir meðal annars um meistarann
Jesúm, í „Esoteric Christianity“:
„Jesús hafði lokið hinni mannlegu
framþróun, og var orðinn einn af
vizknmeisturum mannkynsins. Þessi
mikla andlega vera, sem hafði talað
fyrir munn honum, (þ. e. Kristur) fól
honnm á hendur að hafa nmsjón með
bristinni kirkju. Hann hefir því stöð-
hgt reynt að leiða hana inn á rétta
kraut .... Hann var æðsti vígjandinn
(Merophant) í launhelgunnm kristnn
í fornkristninni. Það var hann sem
hélt hinni innri þekkingu (the Gnosis)
við, þangað til hin lamandi vanþekk-
ing fekk svo mikil yfirráð, að jafnvel
hann gat ekki tendrað framar hið
deyjandi ljós. pað var ávöxtur af
hvíldarlausu starfi hans, er veitti sál
eftir sál styrk til þess að þola hið
langvinna andlega myrkur, sem grúfði
yfir þjóðunura og efldi innri þrá hjá
þeim eftir hinum hulda guðdómi. Það
var hann, sem lét sannleikann skina í
hverja sál í kristninni, sem var fær
um að veita honum viðtöku. Það var
hann, sem styrkti þá, sem á hann
t.rúðu í trúarraunum og gaf píslar-
vottunum hugdirfð,linaði kvalir þeirra
og fylti lijarta þeirra friði sínum.
pað var návist hans, sem hvatti hina
fáu dulsæismenn kristninnar til þess
að halda þolgóðir áfram sannleiksleit
sinni. Og nú leitast hann við að láta
hina andlegu viðreisnaröldu flæða inn
í kristindóminn. Hann leitar þá uppi
í kirkjunum, sem eru móttækilegir
fyrir hinni fornu speki og svara kalli
hans, er hann þarf á sendiboða að
halda: „Hér er eg, send þú mig“.“
Tvent að athuga. Það er sérstak-
lega. tvent, sem eg vil biðja lesend-
urna að athuga. Annað er það, að
þessi skoðun á Kristi, sem hér kemnr
fram, er skoðun einstakra manna, á
meðal hinna meiri háttar guðspekinga.
Hins vegar er engin ástæða til þess að
álíta að allur þorri félagsmanna Guð-
spekifélagsins hafi þessa skoðun. f
Guðspeki félagi nu er ekki spurt um trú
arskoðanir, og eldgamla spnrningin;
„Hvað virðist yður um Krist“ ætti
aldrei að fá blásið þar að haturs kol-
um trúarofsans. Hver einstakur fé-
lagsmaður skoðar Krist frá sínu sjón-
armiði og móðgar engann félagsbróð-
ur sinn með því, og allra síst braut-
ryðjendur félagsins, sem halda vörð
um trúarfrelsið innan hreyfingaripn-
ar.
En hitt, sem eg verð að biðja les-
endurna að athuga, er það, að þótt
eg birti grein þessa, er það ekki gert
í þeim tilgangi að konia guðspekistefn-
unni í mjúkinn hjá Mrkjunni. Guð-
spekifélagið nýtur engra hlunninda
hjá kirkjunni né hirðir um að njóta,
að því undanskildu, að félagsmenn
þess fá að greiða, eins og aðrir, safn-
aðargjöld til viðhalds kirkju og kenni-
mannastétt landsins. Hins vegar er
margt í kenningum Guðspekinnar,
sem þjónar kirkjunnar mundu geta
fært sér í nyt, er þeir byrja á við-
reisnarstarfi sínu á trúmálasviðinn,
— hvenær sem það verðnr. En fylgis-
menn guðspekihreyfingarinnar hafa
enga löngun til þess að troða skoðun-
um sínum upp á nokkurn mann, og
álíta ekki að sáluhjálp eins né neins
sé undir því komin, hvort hann að-
hyllist hina eða þessa trúna eða skoð-
unina; hver verður sæll við sína trú,
— ef trúin getur gert hann vitrari
mann og betri.
Sig. Kristófer Pétursson.
Eg sé í Morgunblaðinu frá 12. febr.
er til mín barst með síðasta pósti, að
sýslumaður okkar Skaftfellinga hefir
kunnað því illa, að nokkur maður eða
menn úr sýslunefndinni gerðu at-
hugasemd við orðalag það, er hann
við hafði um Sláturfélag Suðurlands,
þegar hann sendi í blöðin skilagrein
fyrir Kötlusamskotunum og þakkaði
gjafirnar — í umboði sýslunefndar.
Eins og sýslumaður tekur sjálfur
frarn í þessari ritgerð sinni, hefir eng-
inn orðið til þess að rengja þær töl-
ur er liann lagði fram fyrir sýslu-
nefndina, yfir fé það er hann hafði
tekið á móti, og að því leyti bygði
nefndin að sjálfsögðu á skilagrein
hans. — Hitt kom mönnum á óvart,
að þakklætið kom þannig orðað, —
að iþví er Sláturfélagið snerti — að
úr því varð ekki lesið öðru vísi en
svo, að það fé er ekki hafði gengið í
gegn um hendur sýslumannsins, bæri
ekki að telja gefið, heldnr brigslað um
að ekki hafi verið staðið við gefið
loforð.
Pullyrðingar sýslumannsins um að
Sláturfélagið hafi verið „skylt“ að
senda „Síðumönnum" salt og tnnnur
að Skaftárósi, virðast ekki vera sam-
boðnar manni í hans stöðu, því kunn-
ugt er og ómótmælanlegt, að á aðal-
fundi félagsins, er haldinn var í
Keykjavík í júní 1918, var ákveðið
„að Skaftfellingum leyfðist að slátra
í Vík sauðfé því, er félagsmenu þyrftu
að selja næsta haust“. Pyrir slátur-
tíð var félagið líka búið að senda til
Víkur meira en hálfu meira af salti
og tunnum, en mest hafði verið sent
þangað áður. pað verður því erfitt
að bregða Sláturfélaginu um að það
hafi vanrækt skyldu sína í þessu efni,
enda hygg eg að fánm öðrum en Gísla
Sveinssyni hefði komið til hugar að
fullyrða, að félaginu hafi verið ,skylt‘
að senda tunnur og salt að Skaftár-
ósi og gefa til leyfis að henda því
þar í sjóinn, án nokkurrar tryggingar
fyrir andvirðinu. Þá var engra sam-
skota farið að leita. Nei, það var
ekki „skyldan“ sem rak á eftir for-
stjóra Sláturfélagsins, er hann brást
svo fljótt og drengilega við, iþegar
hann vissi Skaft.fellinga í nauðum
stadda — því hún var ekki til.
Þá segir sýslumaður, að fólagið
hafi fengið alt fullborgað „eða tekið
sjálft borgunina, af fé sem það hafði
til annars lofað“, telur hann nú að
þakklætið eigi aðallega að lenda hjá
landsstjórn og þingi, er lagt hafi til
Geirs-ferðarinnar milli 20—30 þúsund
krónur, án þess að fá nokkuð af því
endurgoldið.
Eg veit ekki betur en að hver einn
og einasti Skaftfellingur sé og hafi
ávalt verið þakklátur landsstjórn og
þingi fyrir þessa drengilegu hjálp,
og þori eg hiklaust að fullyrða, að
enginn hefði fundið að því, iþótt sýslu-
maðurinn hefði — um leið og hanu
sendi skilagreinina og þakklætið til
gefendanna í blöðin — með nokkrum
vel völdum orðum vikið sérstöku þakk-
læti til landsstjórnarinnar og þingsins,
en af orðalagi því er beint var til
Sláturfélagsins, virtist einnig hið gagn
stæða koma fram gagnvart stjórn og
þingi, iþví að honnm var það kunnugt
löngu áður en hann sendi skilagrein-
ina í blöðin, að einmitt þá upphæð
sem félagið afhenti honum ekki í pen-
ingum af þeim 6000 krónum er það
lofaði til styrktar svæðinu er Katla
krepti að, gaf það nákvæmlega á
sama hátt og stjórn og þing gáfu
þessar milli 20 og 30 þúsundir. Hvor
ugri þessari upphæð gat sýslunefndin
skift milli sýslubúa, þær gengu báðar
nákvæmlega til hins sama, þess, að
koma í land við Skaftárósa: tunnum,
salti, rúgmjöli og steinolíu. pað er
því hverjum manni auðskilið, að ef
talið er að Sláturfélagið hafi ekki
staðið við loforð sitt með því að
greiða kr. 3722.98 til sýslumannsins
og kr. ,2277.02 til Geirsferðarinnar,
má með sama rétti telja, að stjórn
og þing hafi heldur ekki greitt þessar
milli 20 og 30 þús. krónur. — En
nú er ekki unt að skilja Ajpnæli sýslu
manns í umræddri Morðunblaðsgrein
öðru vísi en svo, að hann telji stjórn
og þing hafa greitt þessar milli 20
og 30 þúsundir, enda vill hann ’ nú
þakka þetta — að minsta kosti í öðru
orðinu.
Þótt sýslumaður telji það „raka-
laust og tilhæfulaust“ að hann hafi
t&lið tunnu og saltsendinguna að
Skaftárósi einskisverða, og telji nú að
sendingin hafi komið tveim hreppum
í Skaftafellssýslu „að nokkru haldi“,
þótt engan veginn sé víst nema hrepp-
ar þessir hefðu getað bjargað sér með
„ráðum og dáð, þó sendingin hefði
ekki komií)“, verða nmmæli hans
tæplega sMlin á annan veg en þann
— eins og eg hefi bent á hér að fram
an — að hann telji beina og óbeina
kostnaðinn við að koma sendingunni
á land við Skaftárósa, einsMsverðan,
og ummæli hans í garð Sláturfélags-
ins virðast hafa þann eina tilgang,
að ófrægja það. Hvorttveggja þetta
hafði því við nóg rök að styðjast.
En hver eru þessi „ráð og dáð“,
sem sýslumaðurinn talar um? Eg
hefi heyrt að landsstjórninni hafi, af
ónefndum manni, verið eindregið ráð-
ið til að senda mótorbát, sem svo gæti
beðið þar eystra þangað til hægt væri
að skipa vörunum upp á vanalegan
hátt. Hvað ætli menn hefðu mátt
bíða lengi eftir því? Máske að sýslu-
maður Skaftfellinga viti hver hefir
litgt þetta. til málanna ?
Eg hefi áður lýst því yfir, að eg
áliti að sending Geirs að Skaftár-
ási hafi í raun og veru komið allri
Skaftafellssýslu til bjargar, og eg
endurtek það hér, og í sambandi við
iþað leyfi eg mér hér með að lýsa
það bein ósannindi hjá sýslumanni,
að sendingin hafi komið að eins tveim
hreppum sýslunnar „að nokkni haldi“.
Eins og kunnugt er, voru vörur þær
er Goir fór með að Skaftárósi, ætl-
aðar öllu svæðinu milli Skeiðarársands
og Mýrdalssands, sem eru 5 hreppar,
og hefði þeim að sjálfsögðu verið
skift svo jafnt og rétt milli allra þess
ara hreppa sem föng voru á, ef þá
hefði eigi öðru vísi skipast, sem sé
iþannig, að nákvæmlega á sama tíma
sem eg, sem þá var staddur í Vík,
að heppnast hefði að koma á land við
að hepnast hefði að koma á alnd við
Skaftárós mestu af því er Geir fór
með, komu tveir menn austan úr Skaft
ártungu, yfir Mýrdalssand, sendir til
þess að athuga, hvort fært mundi með
fjárrekstur yfir sandinn og með bréf
til mín frá deildarstjóra Skaftártungu
deildar, þar sem hann tjáir mér vand-
ræði þau sem þar voru, og biður mig
að hafa einhver ráð með að taka á
móti fé því sem þeir séu nú neyddir
til að eyða umfram það er áður var
búið að reka til Víkur, því heima sé
búið að eyðh svo mörgu sem unt sé
að ráða við, og getur þess, að það
sem þeir þurfi að losna við muni vera
nær 1500 fjár. Þar sem eg nú vissi,
að til Skaftáróss var komið nóg af
tunnum og salti — til viðbótar því
sem eg hafði ónotað í Vík — handa
öllum hreppunum, gat eg mér til mik-
illar ánægju orðið við þessum tilmæl-
um Skaftártungumanna, og teMð á
móti öllu því fé, er þeir komust með,
og sömuleiðis af Álftveringum. Hefði
aftur á móti eigi verið annað af tunn-
um og salti fyrir hendi en það er
ónotað var í Vík, þá hefði mér verið
ómögulegt að taka á móti öllu því fé
er þessir tveir hreppar þurftu að eyða,
en ekkert af hinum, og það því síður,
sem ýmsir úr eystri hreppunum höfðu
engri kind komið frá sér á markað
fyrir gosið, því vonlaust var ekki meí
öllu, að þeir úr eystri hreppunum
gætu einnig komist með nokkuð a£
fé til Víkur, þótt seinna yrði, heldur
en að láta ekkert verða úr því heima,
eða minna en ekkert. Auk iþessa hygg
eg, að þeim mönnum í Mýrdal er eg
tók'fé af inn í félagið eftir að askan
var komin á jörðina, hafi eigi þótt
miður, að svo rættist úr, að það varB
ekM austanmönnum að tjóni, að eg
tók fé þeirra, Mýrdælinga, í tunnuí,
er hinum báru með réttu.
pað er enn fremur nógu mörgum
kunnugt í Skaftafellssýslu, að auk
Síðuhreppanna tveggja, sóttu bæði
Leiðvalla- og Skaftártunguhrepps-
menn tunnur, salt, steinolíu og rúg-
mjöl til Skaftáróss, eftir sínum þörf-
um, sem ekki reyndust svo litla*,
þrátt fyrir það þótt Skaftártungu-
mönnum og Álftveringum tæMst aý
koma fé til Víkur, sem þeim var mikl*
hagfeldara úr því það tókst.
Vænti eg að þetta nægi til þess a$
sýua að umsögn sýslumannsins í þess»
efni er ekki sem áreiðanlegust, en gefl
hann enn á ný tilefni til, þá er méi
innan handar að færa óhrekjandi sann
anir fyrir að eg hefi skýrt hér réth
frá.
Þó farast sýslumanni svo orði f
áminstri grein: „I annan stað varð
minna úr hjálpinni en vera 6tti, vegna
handaskola, sem Sláturfélagið og L.
H. eiga sök á. Skal það rökstutt síðar
ef þurfa þykir. — En L. H. er í þessu
greiðslumáli að gæta sinnar eigin
pyngju“.
Eg fyrir mitt leyti, og svo munu
sennilega fleiri gera, lít svo á þessa
ásökun, að ef sýslumaður færir ekM
rök fyrir henni, þá geti hann það
ekki.
Að eg hafi „1 þessu greiðslumáli
gætt minnar eigin pyngju' ‘ er ekM
svo mjög sennilegt, því kunnugt er
það mörgum, að e g þurfti ekM að
halda á svo miklu af salti þessu og
tunnum, að nokkru munaði hvort ,ó-
beina kostnaðinum við að koma þvf
austur var jafnað á það er að notpm
kom eða ekki. Eg var einn þeirra,er
búinn var að reka til Víkur áður jen
Katla gaus, það fé er eg ætlaði mér
að selja — mikið á annað hundrað
fjár — og það sem eg ætlaði mé»
að eyða til heimilisnota livort eð var
átti eg nóg ílát undir og salt heima.
Eg átti mikið af heyjum frá fjifra
ári, kom fjórum hestum í fóður útan
Mýrdalssands, og slátraði tveimur
hrossum í Vík eftir gosið. Eg þúrfti
því að eins tunnur undir tæpa?,;40
sauði á aldrinum frá 1—3 vetra og
salt í þær. Af þessu má sjá, að marg-
ir 'höfðu hjálparinnar meiri þörf* en
eg, svo sem þeir, er engri kind voru
búnir að koma til Víkur fyrir gosið,
sem ekki voru svo fáir.
Að gefnu tilefni skal hér beht &
það, að sýslumaður útvegaði úr rlbis-
sjóði nokkra upphæð, er gekk til)rþtess
að létta undir síldarmjölskaup haust-
ið eftir Kötlugosið (1919). Skifti á
þessu fé, eða mjöli, hafði sýslunefnd-
in ekM með höndum, heldur urðu þeir
er mest fengu af mjöli þessu, sam-
kvæmt eigin pöntun, mest aðnjót^udi
styrksins. Vitanlega voru þó iflfipgir
at þeim er það fengu ekki ,p*estu
þurfamenn þess styrks. laíi
Þeir er voru búnir að eyða fnettu
fé sínu haustið 1918 og sumir að tfliissa
það vorið 1919, höfðu ekki mestö'þörf
á að kaupa miMð af síldarmjöli' h'árída
þeim fáa fénaði er þeir áttuÍI(¥í^ir,
þó ódýrt væri — að örfáum tfíúikn-
teknum, er lítið gátu heyjað suinarið
1919 vegna eyðileggingar á jörðinni.
Hafi þetta fé því komið að tilætluð-