Morgunblaðið - 19.11.1921, Blaðsíða 3

Morgunblaðið - 19.11.1921, Blaðsíða 3
MORGUN BLABIi Bla?jalogu; reykurinn stendur j encla. 0 beint í loft upp o.u; loftið er svo á „Löngulínu bi'eint, svona snemma dags, eink- um finnur ma^Sur til þess þegar maður býr utan við bæinn. Og mann jafnvel hryllir við því að þurfa að setjast inn í Strætisvagninn, innan um allan þennan aragrúa af'fólki og inn í óloftið. Eu það eru engin tök á að ganga til vinnunnar, einkum þeg- ar það tekur meira en klukku- tíma. og maður svo í þokkabót hefir vaknað of seint. Við verðum að láta okkur lynda að sjá alla dýrðina út um gluggan. Blaðasalinn á götuhorn- niu er best settur á þennan hátt. Hann liti mig ekki hýru auga uieira ef eg lallaði inn til bæjar- ins, því þá keypti eg ekki morg- unblöðin hjá honum. Og hann segir að eg sé góður viðskifta- vinnr. Eg kaupi vanalega 3—4 blöð hjá honum á morgnana. En *eg hefi annan blaðasala á kvöld- iu, 'þar sem eg kaupi kvöldblöðin. Svo set eg mig þá í vagninn og ek inn til borgarinnar, og lít naumast upp úr blöðunum. Þó er það stundum, að maður yarla getur staðist það að gjóta 'ekki augnnum til sessunautsins, einkum sé það kvenmaður, því þær hafa orð á sér fyrir að vera fríðar, dönsku stúlkurnar •—• og taka það heldur ekki illa iipju að eftir þeim sé tekið, eða rent hýr- legu auga til þeirra. — Þó er faunar morguninn ekki best til þess fall inn. Eg er vanur að fara af spor- Þvgninum við „Örstedsparken' ‘, ganga í gegn mn hann. Hann ær einhver fegursti garðurinn, að tter þvkir, liér í borginui. II ann ferðinni er heitið niður Þar er svo nnaðs- lega fagurt, og þár gefur að líta sjóinni, sem eg sakna hvað mest hér — næst eftir fjöllunum. Mér berst til eyrna dásamlega fagur klukknáhljómur.Það er ver- ið að hringja til guðsþjónustu í ensku kirkjunni. Og nú hringir klukkan: Vor guð er borg á bjargi! bornar Þnn*ar sakir a "ömlu kirk- ílý siðabót innan kristnu kirkjunnar. rtdráttur úr fyrirlestri eftir 0. Skovgard-Petersen. Einmitt nú á vorum dögnim eru juna okkar: Hún hafi ekkert framar að bjóða menningar-kyn- slóð nútímans. Hún sé orðin til- fiuningarlaus fyrir vinnulýðnum, nái ekki niður til hinna lægstu í mannfélagimu og hafi brugðist smadmgjumim. Hún sé háð þingi traust, og svo fleiri sálmalög, sem eg ekki þekki. Hljóðin eru ein-. staklega skær, og það er alvöru- og hátíðablær yfir þessari hring- iugu, miklu meiri en maður á að venjast, Eg staldra og hlusta, hlusta. | Þessi hljómur vekur svo undar- stjórn. Það sé komið í Ijós að logar endurminningar hjá mér, kaua 'ailti þflÖ andans salt, er endurminningar frá barnsárunum; a,íi a® 'er.)a þjóðfélagsrotnun; og eg var þá aðeins 7 ára gamall og >a« salÞ «em missir seltuna, er til staddur úti á hlaði lijá bænum sem eg átti heima á, í grend við bropað ur Reykjavík. Það var sunnudagur og kyrt veður. Eg heyrði þá að klukkunum í dómkirkjuturninum var hringt til messu. Mér fanst þá sem eg hefði skynjað eitthvað mjög merkilegt, og flýtti mér inn til mömmu og sagði hen.ni frá þessu. Eg hefi oft gengið fram hjá ensku kirkjunni hér, en aldrei lioyrt þessar hringingar áður. — Eg óskaði mér að vera einn— al- oinn, setja ínig á bekk afsíðis frá öllum öðrum og hlusta á klukkna- ldjóminn;- hann vakti hjá mér nýtt. Þess vegna er og ýmsum áttum: Niður með kirkjuna! Burt með kirkjuna ! Og aðrir krefjast að gerð verði bragarbót ó kristindómi kirkj- unnar; hann sé orðinn á eftir tímanum. Auðvitað er það lítil bót í máli, þótt benda megi á, að ástandið sé !itlu betra í þjóðkirkjum annara landa. Þær syndir, sem kirkjunni hér eru bornar á brýn, eiga ef til vill enn frekar heima í flestum öðrum þjóðkirkjum Norðurálfuim- ar. En í því felst engin úrlausn málsins, því ber fúslega að játa. Og nú er reikningsskapartíminn löngu liðna daga, og eg veit að kominn. Sumstaðar er far- hann hefði þyrlað mörgum kærum myndum upp í huga mínum. En það or onginu tími; eg er heldur okki oinn — og svo áfram inti í strauminn. Það er fagurt hér á Löngulínu og hér gengur Kaupmannaliafnar- •er Ifka óspart notaðnr til stefnu-' búinn sér til hressingar um mið- ið að tala um „múgflótta“ frá kirkjnnni, skírnar-afnám o. s. frv. Siðabótarkröfurnar gerast æ há- værari, cinnig hér heima fyrir. Það eru þessar siðabótakröfur, som vér skuluiit nn hlusta á um st und. Nóg er af þeirn. Andatrúin vill móta, kvölds og morgna, af ung- ] liik dagsins. Á sumrin er kveld- lireJ'ta kristindómi kirkjunnar í um og gömlum. Maður lærir að! inu eytt hér við drykkju og dans. | liér er nóg af bekkjum til að hvíla og .sig á, og margt fyrir augað. Hér og er skógur og vatu og sjór, urmull þekkja alla þessa elskendur. í miðjnm garðinuin er vatn .yfir það liggur brú, lörig og mikil, og á vatninu synda álftir ’Og endur. Þær hafa ekkert að óttast, það or enginn sem gerirjtíika. Hor er listibátahöfnin; héð- þeini roinsta mein, en niargir hafa ‘ an or á hverju kvöldi og hverj- brauð með sér lianda þeini og um morgni alt sumarið róið mörg standa í hópum og horfa á fugl- i lnindruð smábátum, með 2—6 al margskonar blómum, som mað- iir þó aðeihs má horfa á en ekki atia tína hrauðið í vatninu. Og’mann.s, hér liggja hinir rennilegu í garðinuin er heilt haf af blómum ^ seglbátar; þeir eru flestir dekk- seiu eg kann ekki að nefna. Er. bátar. — Hér hefi eg séð einn •oft skift um í reitunum tvisvar kollsigla sig, og það I Iitlum vindi. botarkraia vorra tíma: Menn vilja omskonar sálarframþróun með full tingi andanna. Guðspekina fýsir að flá öll séreinkenni af kristin- dóminum og aðeins lialda eftir „sameiginlegum kjarna allra trú- arhragða“. Og sértrúarflokkarnir hinir — ja, livar á að byrja og hvar á að enda! Hver þeirra um sig hefir citthvað út á kristindóm kirkjunnar að setja. En það mundi loiða í ógöngur. Hér verður að láta nægja að benda á eitt sam- eiginlegt einkenni nokkurra sið- ■og þrisvar á sumri. Er þá stung- ið niður urtapottum með blómum í ‘Og svo orpið mold yfir. Hér eru svo margar standmynd- Jr með fram götutium, flestar smá- ■oi'; hér er mvnd af Örsted, í lík- fimsstærð, og hér er mynd af úi frökon N. Zahle. Hún var þekt kenslukona og er hennar getið í Ársriti Fræðafélagsins i fyrra, ef eg maii rétt. Gg alt er hér í mestu röð og l'eglu og hreint og fá-gað, svo a,ð bnun cr á að horfa.. En eg verð að halda áfram ferð- bini, því klukkuna vantar aðeins 0 mínútur í 8, og of seint má eg ekki koma. Inn, inn frá ljósinu og himi heil- hapina lofti, inn í blýloftið og °dauninn í prentsmiðjunni, og þeg ai' eg kem út aftur, þá er komið íveld, þá er blærinn á öllu ann- Maðurinn komst á kjöl og var lijargað frá ensku lierskipi. Fólk þusti niður að ströndinni og var skelfingu að sjá í mörgum hverfa aftur til „frumkristniun- ar“. Sú krafa hljómar frá tvennuan andstæðum herbúðum: svonefndri ;n> le og lireyfingarnar þunglama- f‘grí, þreytuleg andlit til beggja andlitum, sem þó breyttist fljótt vbvítasunnuhreyfingu og uýju cr augljóst varð að maðurinn var guðfræðinni......... hættu. — Og Danir eru for- Áhersluatriði hvítasunnuhreyf- vitnir. ingarinnar er ,skírn heilags anda‘. Hér stendur helja.rmikið tuud- En nýja guðfræðin hygst að hefja urdufl. Það skoðar engirm leng- á ný „hreina kenning Jesú“. ur. Nú tekur það á, móti molum Það er látið svo heita, sem þcim er falla af borðum hins kreddur hinnar gömlu trúar séu ríka, eða hinum síðasta eyri hins 0f þröngar fyrir aukna ytri og fátæka, til ekkna eða barna þeirra jnnri reynslu; og að þær hafi eng- danskra sjómanna, er fórast á an sögulegan rétt við að styðjast. ofriðarárunum af völdum tundur- „Þegar eftir að Jesús með lífi dufla. | sjnu 0g kenuingu hafði vísað oss veginn til frelsis, varð kenuing Eg sit hér og óska þess að í lan-da og margir dotta og aðrir °fa alveg í sporvagninum þegar e& ek heim aftur frá. vinnu. hefi gengið Breiðgötu Reykjavík finnist einhverstaðar' hans fyrir áhrifum skáldskapar og jafn fagur blettur og þessi, — staður þar sem ungir og gamlir gætu setið í frístundum sínum og notið veðurs og náttúrufegurð- ar fagran sumar eða vetrardag.___ Þorfinnur Kristjájisson. vísinda. þeirra tíma,. Trúarbragða- sanisteypa var algeng á þeim tím- um; og úr kenningu Krists var gerð kynleg og dulræn samsuða. í hina hreinu, einföldu og rök- réttu kenuingu Jesú frá Nasaret var blandað allskonar helgisögum. Og undir þessu stynja sálimar enn þann dag í dag. Það er eins og gömul martröð, sem enn hvíl- ir á oss. En nú fýsir oss að losna undan því oki. Vér viljum hverfa aftur til Jesú og kenningar hans‘ .* En þetta athvarf „aftur til Jesú“ verðúr í reyndinni aama sem „burt frá Páli“......Páll er sem sé hinn afleiti kreddu-smiður! Það er aðallega hans sök, að hin hreina kenning Jesú er svo meng- uð marklausum kenningar-atrið- um, sem heilbrigð skynsemi nú- tíðarmanna sættir sig ekki við. Sá Jesús Kristur, sem kirkjan hefir nú um nærfelt tvær þúsundir ára játað sig trúa á er þjóðsöguleg persóna, sem aldrei hefir verið til; frá hnoum verðum vér að snúa — en til (hins sanna.) Krists fram- kristninnar o. s. frv. Það hefir svo undur „frelsandi" áhrif á margan trúhneigðan mitíðarmann, að losna imdan kreddum kirkjukriistindóms- ins og liverfa aftur til hinnar ein- földu framkristni, segja menn. Þess vegna er krafan gerð til kirkjunnar: Ný siðabót á hinum úrelta kristindómi. Gefið oss nýja trúarjátuingu; eða kennið mönn- um að niinsta kosti að leggja nýj- an skilning í gömlu orðatiltækin! Vér þökkuin vinsamlega fyrir hin góðu ráð. En að fela hina þrautreyndu játningu kirkjunnar hverjum óvöldum „siðbótarmanni1 til umbóta — það geram vér nú samt sem áður ekki. Vér minn- umst postulans, sem sagði: „Látið yður ekki afvegaleiða af ýmisleg- um kenningum; því að það er gott að hjartað stj-rkist við nað!“ (Hebr. 13, 9.). En sú „siðabót", som sníður náðina burtu úr krist- indómiiium heyrir að sjálfsögðu til þoirra keuninga er afvegaleiða. Og sé svo sagt: „Það er ekki verra on vant or: prestarnir eru svo gallJiarðir afturhaldsseggir, að þeim verður hvergi þokað. Við verðum að losna við þá, cigi hið nýja að ná fram að ganga“, — þá svara eg: Heyrið mig eitt augnablik með hreinskilnum huga! „Gallhörð afturhaldssemi“, það er að hafa dálæti á að bjrrgja fyrir alla útsýn og loka. eyrunum fyrir röddum tímans. Hefi eg gert það? Fyrir guðs augliti veit eg mig sak- lausan af því. Á liðnum áram hefi og kostgæflega kynt mér bækur iig hliið hinna nýju hreyfinga.kEg hefi verið heyrnarvottur að trúar- efasemdum og einlægum skrifta- málum nútíðannanna svo hundr- uðum skiftir. Eg hefi verið hjart- anlega fús á að læra af hinu nýja — vel minnugur þeirrar áminning- ar postulans, að prófa alt, en halda því sem gott er (I. Þess. 5, 2-). Og eg held því ekki heldur fram, að alt liið nýja sé órétt- mætt. En þetta segi eg og tel rétt vera: Kristindómur kirkjimnar getur imdir engum kringumstæðum orð- ið endurbættur af öðrum en þeim, er þekkja hann af eigin reynd og vita að hverju gagni hann getur orðið í mannlífinu. En þeir menn allir, er ekki hafa. sjálfir tileink- að sér og sannreynt kjarna krist- indómsins, en gera sér far nm að ,,lagfæra“ hann, líkt og kennari leiðréttir stíla í bamaskóla, þeir eru ekki siðbót.amenn, heldur skottulæknar. Hið gamla verður aldrei umbætt (reformerað), að minsta kosti ekki á sviði trúmál- anna, með því að sníða burtu og breyta til að utan, heldur ein- *j J. F. Vinsnes í hók Dr. 0. Hallesby: „Fra Kirkestriden", bls. 75—76. göngu með því að tileinka sér hið gamla með skilyrðislausri alúð og sannreyna kjama þess. Þeirri aðferð beitti Lúther. — Ilann varð ekki siðbótarmaður með því að sitja í makindum, að liætti bókvitringa, og fit-la við liina kaþólsku kenningu. Með hreldri samvisku sannreyndi hann frelsiskenningu kirkjunnar í hörð- um skóla lífsins. Hann þráði um- fram alt að finna frið, öðlast frele- is-fullvissuna, verða hreinn, sterk- ur og glaður í Guði. Af alúð opn- aði hann sál sína fyrir þeirri hjálp er kirkjan hafði að bjóða; og svo varð innri reynslan sú, að það, sem frelsaði og veitti honum sigur, það var ekki „syndalausnarsala“ né dýrlingadýrkun, munkalifnað- ur né verknaðar-verðleikar, held- ur hinn fagnaðarríki boðskapur um fullkomið verk Jesú Kriste, uni þá óverðskulduðu náð, sem að oss er í’étt frá. krossi Jesú Krists. Og með þessum hætti varð hann siðbótarmaður af lífi og sál. Þossa einu og sömu leið verða þeir menn að fara, er nú eru svo sólgnir í nýja siðbót innau kristnu kirkjunnar. Vér samsinnum ekki því siðbóta- skrafi, sem aðallega stcfnir að ópersónulegri kenningu, allsherj- ar-samsteypu-guðrækni, siðferði- legum skynsemi-hugkiðingum — og menningar-ofmetnaði. Sá mað- ur, er sjálfur hefir verið staddur í syndanauð, þar sem innri maður- inn var að því kominn að örmagn- ast imdir synda-þun’ganum, — sá einn getur lagt orð í belg um „trúarkreddur“ kristindómsins um erfðasynd og sekt. — Sá maður, sem í kugarangist og eigin van- inætti hefir fundið sér örugga fótfestu undir krossi Krists og sjálfur reynt það, hvernig þar veitist styrkur til að trúa á fyr- iigefningu syndanna og barna- rétt hjá Guði, sá einn getur lagt orð í belg um „kredduna“ þá, er svo hljóðar: „Sjá það Guðs lamb, sem ber lieimsins synd!“ — Og einungis sá, sem í hinni góðu breyskleika-baráttu til lielgunar hefir sjálfur reynt það, að bar- áttan er ekki aðeins gegti holdi og blóði, heldur og gegn andaver- 11,11 vonskunnar í himingeimnum, sá einn getur lagt orð í belg um „kredduna“ þá, að til sé persónu- legur djöfull og glötunar-mögu- leiki. En sá, er í sa'nnleika þekkir hið irnra gildi kristindómsins, hvað mundi haun leggja til málanna nm nýja siðbót innan kristnu kirkj i’iimar? Eg get auðvitað ekki svarað nema fyrir sjálfan mig, og eg geri það á þessa leið: Honum mundi vera það ljóst, að það, sem mestu varðar, er fyrst og fremst það, að kristindómur kirkjuunar nm- bæti oss, — en ekki að vér nm- bætum hann. Mikið af uýtísku siðbótar-ákafannm byrjar á öfug- um enda: að umbæta kristindóm- ir.n, í stað þess að láta hann um- bæta oss. Auðvitað er það alt auðveldara, að „endurbæta“ krist- indóminn þannig, að hann sam- þýðist vorum eigin hugsunum eða verði hæfilega rúmgóður fyrir „vorn gamla maim“, en að láta kristindóminn halda broddi sínum og krafti og láta hann umbæta oss. En það væri í sannleika sagt að hlaupa undan merkjum. Niðurlag.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.