Morgunblaðið - 24.11.1921, Qupperneq 2

MORGUNBLABIB
JfOKOUKBLAÐIÐ
Bitstjór«or:
YiJij. Finæn og Þorst Oialuoa.
Munið eftir
fataefna útsölunni á hinum níð-
sterlju norskunnu tauum okkar.
í fötin koátar frá kr. 26,00 alt
að kr. 58,00
Hiö isl. Nýlenduvörufélag
Klapparstíjí 1. Sími 040.
Allir velkomnir.
|og sótfvarnarráðstafan-
irnar.
Bein eða hogfin. Einu sinni varð
það að inikilli blaðadeilu á Akur-
eyri, livort bygginganefnd hefði lagt
til, að hafa eina götuna beina eða
bogna. Blandaðist þetta, þó ólíklegt
vaui, inn í pólitík og kosningaþjark.
TJl þess að gera enda á þessari deilu,
prentaði eg staðfest afrit af gerða-
,bók nefndárinnar, sem sýndi það ó-
mótmælanlega, hvað nefndin hefði
lagt til, og var það í fullu samræmi
við það, sem eg hafði haldið fram.
Eg þóttist nú liafa sannað mitt mál,
'<_.g skeytti þessu ekki framar.
Áhrif fullyrðinganna. Það kom
mér þó að litlu haldi að sanna þann-
ig einfa.lt mál á ótræðan hátt. Eg
varð brátt var við það, að út um
allar sveitir héldu menn að eg hefði
vaðið reyk og farið mikla sneypu-
för í þes.sn götustefnumáli. Orsökin
var sú, að einn ritst jórinn, sem hélt
binu mótsetta fram, fullyrti hvað
eftir aimað í blaði sínu, að eg hefði
faríð með þvætting einan, og gæti
engar sönnur á mál mitt fært. Auð-
vitað varaðist hann að taka gerða-
bókarafritið til greina, og fullyrð-
ingarnar, scm livað eftir annað voru
endutreknar, gengu í fólkið. Eg beið
því algerðan ósigur í þessum við-
skiftúm.
Eg lærði það af öllu þessu, að
<“kki dugar að ,þegja við öllu röt gu*.
Maður neyðist til þess að svara
ondalaust mótbárum og fullyrð-
ingum, því að eitt svar er oft ekki
nóg, hve gott sem það er, og hve
ótvírætt sem málið er.
Eg hefi því hugsíið mér í þetta
sinn, að svara öllu því, sem fram
kann að koma gegn sóttvarnarráð-
stöfnnum við egypskn veikina, a.
svo miklu levti sem að læknisfræð-
inni lýtur.
Smitunarhættan. Þó ekki sé bor-
ið á móti því, að rússneski drengir-
inn hafi veiki þessa og að hún sé
smitandi, þá heldur 01. Fr. því
fram, að sér hafi verið í up])hafi
sagt rangt um sjúkdóminn. Það hafi
verið gert langt um meira úr því,
hvað hann sé smitandi, en rétt er —
effir því sem nú er upplýst“ (Al-
þýðubl. 18. nóv.). Þetta segir hann,
on hins vegar ganga tröllasögur út
um landið, að sjúkdómurinn sé svo
hráðsmitandi,að menn munibnnkast
n.iður eða verða steinblindir jafn-
sviplega og gerðist í infliiensunni.
ITvað er svo rétt í þessu?
Þegar eg sagði, að sjúkdómurinn
væri „tregsmitandi“, átti eg við það,
að sjaldnast er að tala um bráða
smitnn margra inanna. — Veuju-
lega fer sjúkdómurinn hægt,
smitar mann og mann á stangli.
en marga ekki, þótt þeir um- því, að sjónin spillist og að margir
gangist sjúklinga tímum sam- verði hálfblindir. Nú eru því miður
an. — Vér þekkjum þess dæmi í
lioldsveiki og berklaveiki. Fæstir
sýkjast af þessum sóttum, svo að á
því beri, þó þeir umgangist sjiik-
linga, en þó nógu margir til þess,
að sjúkdómurinn geti litbreiðst og
valdið stórtjóni. Má um þetta pegja,
að það er ekki betri sú músin. sem
læðist, en hin sem stekkur.Eg býst
við, að það sé ekki of mikið sagt, að
augnveiki þessi sé álíka smitandi og
berklaveikin. 'Stundum getur hún þó
ft-rið liraðara yfir.í illuin hermanna
skálum og þröngum, lélegum húsa-
kyiinum, getur hún orðið að hrein-
um faraldri og sýkt fjölda manna,
sérstaldega ef þrifnaði er mjög á-
bótavant.
Ætla mætti, að auðvelt væri að
fara svo með angnsjúkdóm, að lítil
sem engin hætta stafaði af lion,.m,
ef alls þrifnaðar er gætt. Tár eða
útferð úr augum svnist ekk’ geta
fh'iri blindir hér á landi en gerist
í nágrannalöndunum, og megum vér
því illa við því, að fá nýjan vo-
gest í viðbót við glákublinduna,
sem vér eigum nú við að stríða.
Eg yona, að flestir géðir menn
geti orðið mér sammála um það, að
hér sé úm svo alvarlega hættu aí
ræða, að ekki sé vert að leika sér að
lienni, en það kalla eg að sé gert, ef
alt á að stranda á einum sjúkling,
sem vér vorum svo lieppnir að upp-
götva rétt eftir að hann kemur
liingað.
Er mögulegt að verja landiðé Nú
er það svo, að veiki þessi kemur
fyrir í öllum nágrannalöndunum, þó-
fremur sé hún sjaldgæf og hverf-
andi, í samanburði við það, sem ger-
ist í Rússlandi og víðar, þar sem
hún er hrein landplága. Ekki get-
uin vér hindrað, að við og við slæð-
ist hingað sjúkir menn, og það er
borist mjög auðveldlega í augu ann-j c-kki víst, að augnlæknir sé við hend-
ara. Þó er þetta á alt annan veg. lTr; ina, lil þess að dæma um sjúkdóm
báðum augum liggja táragöngin nið-j þeira. Þá rná qg búast við því, að
ur í nefið. Þannig gétur sóttnæmið j I slendingar erlendis verði við ogvið
borist í nefslím og munnvatn, en ! fyrir smitunarhættu. Af þessum á-
það getur aftui’ borist á margan j stæðum eða þvílíkiun, á lœknir, sem
hátt á milli raanna, jafnvel gegnuiTi | < kki þorir að láta nafns síns getið,
loftið í þröngum berbergjum. Var að hafa talið það „ástæðulaust að
það álit sumra augnlækna (t. d. vísa rússneska drengnum burtu“.
George A. Berry) að veiki þi'ssi; Það er nú svo um flestar eða all-
gæti borist í loftinu milli manna í ar sóttvarnir, að aldrei verður við
þröngum húsakvnnum. jöllu séð og koma þó varnirnar oft
Sagan um klútinn. Nú segir Ól. að g<>ðu lialdi. Það er reynslan ein,
Fr. frá því (Aljébl. 21. nóv.), að ^em úr því sker hvað framkvæman-
hann og drengurinn ha.fi brúkað k'gt er og hvað ekki. Tlvað þessa
sama vasaklútinn alla leið frá; ve>ki snertir, þá mælir hún eindreg-
Moskva til Stokkhólms, því hvergi ið með því, að góð von sé til þess að
var tíini. til að kaupa klút, á allri geta i’arið landið fvrir henni. prátt
þossari löngu leið. Sé því líklegt að ftjrir miklar samgöngur utanlands
hann sje smitaður og veikin land- \og mnn-n í áratugi hef-ir landitt verið
la-g hér með sér. Eg á erfitt. með laust vitf hana, atf f>ví sem. Irunnugt
að trúa Ol. Fr. til þessa sóðaskapar er, og það án þess að sérstökum
og víst rr uin það, að vel má vera rörnum hafi vcrið haldið wppi. Að-
að hann hafi smitast, ef rétt er sagt allega stafar þetta af því, live veik-
fré, en víst er það þó ekki. Meðan iu er fágæt í nágrannalöndunum og
ekkert ber á veikinni í honum, verð- þar næst af því hve smitunin er treg.
m- okki sagt að hann hafi hana, og Ef vér hefðum haft miklar sam-
h meðau vona eg að hann sleppi. göugur við Rússland væri veikin
Sagan um klútinn sannar ekkert til komin hingað fyrir löngu. Ur því
oða frá, nema það eitt, sem allir vér höfum verið svo hepnir til þessa
vita. að margir sleppa, þó þeir verði að sleppa við hana, þá verður okki
fyrir smitunarhættu —- of þessu annað sagt en að horfurnar séu álit-
reiðir þá vol af. logar. of framvegis or gætt varú'öaT.
Hættan sem yfir vofir. Því fer Er veikin landlæg hér? Ól. Fr.
ai vísu fjarri, að hér vofi yfir bráð hefir svo sem fyr er drepið á látið
og hraðfara landfarsótt, þó oinn það í veðri vaka, að fengnar væru
sjúklingur eða fleiri dveldu hér npplýsingar um það, að veikin sé
langvistum, en hitt er viðbúið, að þegar orðin landlœg og að smitun-
( ftir lengri eða skemri tíma færu .uhættan sé miklu minni on honum
sföku menn að sýkjast, og smámsam- var sagt. Vissi eg ekki hveiskonar
an fleiri og fleiri. Að þeir gætu orð- upplýsingar hér var átt við fyr en
ið margir, sést t. d. á því, að í Italíu tilkynning kom um það, að fuudinn
voru 1906 taldir 300,000 sjúklingar. væri útlendur maður, búsettur hér
Ur því veikin væri biiin að festa til fleiri ára, sem hefði veikina.
hér verulega rætur, ,er það mjög Þetta átti að gerbreyta öllu málinu.
líkh'gt. að hún legðist langmest á Veikin væri orðin hér landlæg og
þá, sem vor.st hafa húsakynnin, — því engin ástæða til þess að amast
fátœka fólkið, því svo gengur þettá við þessum nýja sjúkling.
í öllum löndum. Það eru einmitt hin Hverju breytti þetta/ Sagan um
aumlegu iiúsakvTini hér á landi, yenna útlenda, ókunna mann var
som valda því, að inér stendur mik- I)æsta ótrúleg, því trachomsjúkling-
iil stuggur af veiki þessari. Eg er ai. ]0ita venjulega augnlækna, bæði
hræddur um, að hún kunni að verða Vegna óþæginda af sjúkd. og svo
hér skæð, þó ekkert verði fullyrt vegna þess að sjónin spillist. Mátti
urn það. ganga að því vísu, að ef nokkuð
Tækist nú svo illa til, að veikin væri satt í þessu, þá væri liér að
y ■ ði héi' landlæg og næði verulegri eins að æða um lítilfjörlegar leifar
útbreiðsln, þá geta menn fljótlega öða eftirstöðvar af sjúkd. En þó
séð afloiðingarnar. Hún varir oft- sagan hefði verið að öllu rjett, þá
ast árum saman, og auk allra óþæg- sagði hún okki annað en það eitt, að
inda, or læknishjálp erfið og dýr íundinn væri einn sjúkl. hér á landi.
yfir svo Iangan tíma. Og ekki getur' Allur landslýður var eftir sem áður
sveitafólk gengið löngum tímum j laus við þessa veiki. Var þessi eini
saman til læknis, svo lœknishjálp sjúkl. næg ástæða til þess að örvænta
hlyti oftast að verða. ófullkomin eða um að útrýma mætti veikinni oða
engin — og þá er hættan mikil á hindra útbreiðslu hennar?
Öðru vísi líta aðrar þjóðir á það á þessi vandræði við hann, var þaö,
mál. Þó þiiT hafi fjölda sjúklinga í að þetta væri að eins pólitisk ofsókn
löndum sínum, þá starfa þær að því gegn sér. Að svo miklu leyti sem
nu'ð miklu fé og fyrirhöfn að verj- mér er kunnugt nær þetta engri átt
ast og gera sér góða von um að vinna að minsta kosti datt mér ekkert slíkt
signr í baráttunni gegn veikinni. í hug. Um Andrjes Fjeldsted er mér
Ameríkumenn reyna bæði að hafa kunuugt, að liami hefir talið veikina
liiindur í liári veikinnar innanlands alvarlega og brýna nauðsyn fyrir oss
og hindra að hún berist. með inn- að verjast henni eftir mætti.
flytjendum; leyfa þeir ekki traehom- Slysni Ól. Fr. Eg trúi því fús-
sjúklingnm landsvist, okki af því lega, að Ól. Fr. gangi gott eitt til
þeir óttist að þeir verði styrkþurfar, þoss or hann gerir, í þetta sinn
oins og Ól. Fr. heldur fram, heldur virðist mér að lionum hafi tekist ó-
af því að sjúkd. er smitandi ogland- viturlega og ógiptusamlega og jafn-
plága of hann nær mikilli útbreiðsln. voi að hann hafi spillt stórum mál-
— Þá má uefna Þjóðverja. Yfir stað flokks síns. Eg get skilið það og
þeim vofir sífelt stórhætta frá illa ai'sakað, þó gripið væri til einhverra
siðuðu trachom-löndunum fyrir örþrifaráða út úr atvinnuleysi, neyð
austan, Rússlandi, Póllandi o- fl. og hjá almenningi og öðrum alvörumál-
sjúkdómurinn er algengur í Austur- um. Hitt er áreiðanlega óviturlegt,að
Prússlandi. Tlvað gerðu svo Þjóð- leggja ofurkapp og flokksfylgi á það
verjar? Þeir hafa varið stórfé til að fá hér nýjan sjúkdóm iun í landið
varna, éflaust svo miljónum skiftir, sem einmitt legstáfátœkaoghúsnæðis
fyrir stríðið. Þeir skipa svo fyrir í litla, <>n svo mun því miður vera uin
löginn síniun, að læknar skuli til- marga flokksmenn Ól. Fr. Er það
kynna hvern sjúkling og að gœtnr ekki undarlegt þó mótstöðumenn Ól.
skuli hafa á bæði sjúkum og grun- Fr. sogðu, að honmn nægði ekki að
sönium. Læknum er séð fyrir sér- gera flokksmenn sína andlega blinda,
stökum námsskeiðum um trachom, heldur vildi hann einnig sjá um að
fólki oru gefnar læknisleiðbeiningar ]>eii’ mistu líkamlegu sjónina.
ókoypis, öll skólabörn skoðuð á vissn Guðm. Hannesson.
millibili. Þá er og fátækum veitt ó-
koypis læknishjálp og þegar hrýn ---------
nauðsyn krefur eru sjúklingar ein-
angraðir á sjúkrahúsum (Selster:
Hyg. T. bd. bls. 498. 1920). Þeir láta
okki hugfallast þó sjúkd. sé komin:
inn í landið og þótt hættan vofi
ondalaust vfir.
Þegar menn hugsa út í þessar og| —------
því líkar ráðstafanir annara þjóða, Þetta eru alt liðir í hamingju
þá hlýtur það að vera öllum ljóst, a8 og farsæld þessa lands þjóðiir,
þótt nokkrir sjúkl. fyndnst hér, væn eigj þýðingarminstll.
Jarörækt,
garörækt dq blórnaraEkt
það sjálfsagt að reyna af alefli til
þt-ss að sjúkd. breiddist ckki út.
Sjúkdómurinn er þess oðlis, að inoð
hroiulaiti og góðri varúð er rnikil
ion til þoss að geta upprætt hann,
okki síst meðan útbreiðslan er lítil.
Það hofði því enga þýðingn haft,
þó sagan um nýja trachomsjúkling-
inn hofði verið sönn.
Som betur fór kom maðurir.B síð-
ar fram. Hann hafði engin einkenni
sjúkdómsins og dómur augnlækn-
anna var, að hann hefði aldrei sjúk-
dóminn haft.
Sagan var því kviksaga ein, og að
Allir segjast vinna fyrir landið
sitt og þjóð sína, og væri það fag-
urt einkunnarorð, cf hugur fylgdi
máli, og orð þessi væru í alvöru
töluð. Auðvitað ætti það að vera
mark og mið okkar allra, að starfa
svo hver á sínu sviði, að í sann-
lrika insvtti segja. að vér störfuð-
um fyrir landið okkar og þjóð-
ina.
Þar eð þetta er hjartfólgin ósk
mín og áhugamál, hefi eg þrásinn-
is reynt til að hvetja landa mína,
vngri sem eldri, og skorað a þa
að gera sitt ítrasta í þessa átt.
svo miklu sem læknar eita. er . nginn llér standa allir jafnt að vígi.
xjúkl. í landinu netna þessi e.ini Jafnvel barnið getur unnið g gn
rétxsncski drcngur. \ að sínn leyti eins og hinir full-
Og það ern allar líkur til þess að orðnu.
vér getum varist sjúkd. framvegis.J Enn á ný eru það liin gömlu
Mannúð eða mannúðarleysi. Það áhugamál mín, jarðrækt, garð-
hefir verið fundið að þessum sólt- iækt og blómarækt, sem eg ber
varnarráðstöfunum gegn trachominu fyrir brjóstinu, og vil eg nú, land-
að þier væru ómannúðlegar. Mér'ai góðir, snúa mér til ykkar, og
vírðist það furða, að nokkrum skuli ’ skora á ykkur hvern á sínu sviði,
detta í hug, að það sé ómannúðlejl | að sameina álniga ykkar og krafta
að reyna á lögskipaðan hátt að verja til þess að nota sem best tímaun
landsmenn fyrir sjúkdómum og það^ og hugnýta af fremsta megni gæði
jafnvel þó einn maður eða fáir biðu og kosti lands vors í þessum efn-
baga af, eins og ætíð er um sóttvam- um.
arraðstafanir. Stjórn vor hefir gert^ Foreldri! Vekð löngun bamanna
betur <'n nokkur stjórn í heimi hefir \ ykkar til garðyrkju og blóma-
gert mér vitanlega, boðið að ! -vsa | ræktar! Brýnið fyrir þeitu, hve sú
þennan rússneska dreng út mpð cjöf-1 vlnna se lloll og skemtileg. Lofið
uin. Eg get vel unt drengnum allsjbörnunum að eigna sér ofurlítiun
góðs gengis, en hezt. væri það fynrUeit eða sitt beðið hverju í garð-
oss. að sagaíi færi ekki víða. þvíj inum ykkar, og keppast við það
gestkvæmt myndi verða hér á ís-'og rækta sem best. Það myndi
landi ef sjúkl. með smitandi sóttiri vekja áhuga þeirra og starfslöng-
fréttu, að þeir væru leystir út með|nn og halda þeim frá götunni
cjöfum hér á landi og ferðin auk|a. m. k. þær stundirnar. Böm og
þess borguð. Eg hef séð niörg ákvæði unglingar afkasta einnig oft og
uin sóttvarnir, en veit ekkert dæmi tíðum meira og betra verki í þessa
til þess að lcrafist sé framfærslu
fyrir menn, sem bönnuð er lands-
vist vegna smitandi sjúkdóma.
Pólitisk ofsókn. Hið fvrsta sem og fegurðarkendir hama
Ól. Fr. sagði við mig, er eg mintíst blómarækt og garðrækt.
átt heklur en fullorðnir. Foreldri
og kennarar í sameiningu ættu að
kappkosta að glæða starfslöngun
með