Morgunblaðið - 08.04.1922, Blaðsíða 3

allslaus og mætti þeim örðugleik-
um, sem flestir gefast upp fyrir.
Bn það var lán hans, að kjarkur-
inn var óbiliandi og að kjöroro
hans hefir jafnan verið það, að
örðugleikarnir væru til þess að
yfirbuga þá, en ekki til þess að
láta þá yfirhuga sig.
--------o--------
Skilagrein.
Jeg hefi í dag lagt inn í spari-
sjóð Landsbankans, í sjerstaka
sparisjóðsbók, kr. 808,00. Er það
ágóðinn af tveim fyrirlestrum
mínum í Nýja Bíó, er jeg gef
Sálarrannsóknafjelagi íslands, til
þess að það geti fyrir það sent
fulltráa á næsta alþjóðaþing sál-
arrannsóknarmanna. Jeg þakka
kærlega öllum, sem stutt hafa að
þessu. Með þessu móti hefi jeg
getað greitt fjelaginu aftur þær
kr. 500.00, er það veitti mjer til
fararinnar á sálarrannsóknaþing-
ið í sumar, og þó nokkuð um
fiam. Auðvitað hefði upphæðiu
orðið nokkru hærri, ef ekki þyrfti
að g-reiða skatt til bæjarsjóðsins.
Reykjavík 7. apríl 1922.
Har. Níelsson.
■o
Eitt af' frægustu kvikmyndafje-
lögum Ameríkumanna, Pamous
Piayers Lasky, varð nýlega 10
ára. Stofnandi þess er Adolph
Zukor. Hánn hafði óhilandi trú
á því, að kvikmyndin gæti orðið
list, og að því marki hefir hann
ávalt stefnt. Framfarir liðinna 10
ára hafa sýnt, að hann hafði rjett
fyrir sjer.
Þó 10 ár sjeu ekki langur tími,
hefir samt margt breytst síðan
fjelagið var stofnað. Álitið á kvik
myndunum var öðruvísi þá en nn
er, og myndirnar voru þannig, að
nú á dögum mundu þær vera kall-
aðar rusl. Zukor eiusetti sjer, að
fá eingöngu hæfa leikara í mynd-
i’ sínár, en eigi var auðhlaupið ao
því þá, því leikendur leikhúsanna
höfðu yfirleitt fyrirlitningu á
kvikmyndum. En Zukor ljet ekki
hugfallast og að lokum tókst hon-
um að ná í frægustu leikkonu
heimsins, Sarah Bernard. Fyrsta
kvikmyndin sem hún ljek í var
„Elísabet drotning“. Þegar farið
var að sýna þessa mýnd gat fólk,
sem áður hafði álitið það undir
virðingu sinni að fara í Bíó, ekki
á sjer setið — allir ui’ðu að fara
að sjá „hina guðdómlegu Sarah“,
Og á hinn bóginn. varð enginn
tregða á hjá leikenduin eftir þet.ta
að leika í kvikmyndum.
Tveir menn koma, mjög við
þetta fyrirtæki, og sýnir saga
þeirra eitt af mörgum æfintýrum.
sem gerst hafa í sambandi við
kvikmyndirnar. Annar þeirra heit
ir Jesse Lasky og hinn Ceeil B.
De Mille. Fyrir tíu árurn hafði
hvorugur þessara manna nokkra
þekkingu á kvikmyndum, en -eigi
að síður komu þeir sjer saman
um að stofna fjelag. Lasky átt.i
að út.vega fjeð, en hinn að semja
leikina. Þeir keyptu kvikmynda-
rjettinn að sögu einni „The Squaw
Man“ og fóru síðan til Los An-
gelos með handritið og peningana
og settust að í Hollywood. Þá
var öðruvísi umhorfs þar en nú
er. Myndastófur fjelagsins eru nú
tottugu sinnum stærri en var í
f.vrstu og þar að auki á fjelagið
miklð land, þar sem útimyndir
eru leiknar. Nú er fjelag þessara
manna sameinað Famous Players,
sem orðið er stærsta kvikmynda-
i'jelag í heimi. Hafa um 20 þús-
undir manna vinnu við þetta fyr-
irtæki. Hafa fjelögin Páramount
Picture Corporation, Artcraft Piet
Corp. og Realart Pieture Corporæ
tion gengið inn í fjelagið. A
hverju ári eru búnar til nálægt
130 kvikmyndir á myndastofum
fjelagsins í Hollywood.
Adolph Zukor er enn forstjóri
fjelagsins en Cecil de Mille leik-
stjóri þess. Meðal frægra leiltara,
sem starfað hafa að staðaldri við
fjelagið má nefna Mary Pick&ord,
Marguéritte Clark, Gahy Deslys,
Jeanie Macpherson, William Hart
og Geraldine Farrar. Og af fræg-
um leikstjórum við fjelagið má
nefna Cecil De Mille, Thomas
Ince og' David Griffith.
í tilefni af afmælinu sýna kvik-
i.ivndaleikhús víðsvegar um heim-
inn myndir frá Famous Players
Lasky um þessar mundir. Hefir
fjelagið látið gera nokkrar mynd-
ii' i tilefni af afmælinu sjerstak-
leg-a. Ein þessara mynda verður
sýnd hjer í Nýja Bíó um helgina.
-------o-------
Uian af landi.
Áfeng-ismál á Seyðisfirði.
Svo er að sjá af frjettum, sem
herast frá Seyðisfirði, að þar sje
alt í báli og brandi út af áfengis-
kærum, sem kornið bafa fyrir
rjett nýlega. Frá Seyðfirðingi ein-
um hefir Morguublaðinu borist
skeyti það sem hjer fer á eftir,
nm þetta mál:
„Seyðfirðingum ti llítilla heilla
hefir Sigurður Baldvinsson með
áíkorunum og skrifum átt upptök
að rjettarhöldum út af grun um
ÓlÖglegan innflutning vínsi Vn
22 vitni úr stúkunni fvrir rjetti
a laugardaginn var og mun ekk-
ert sönnunargagn hafa komið fram
fyrir ólöglegum innflutningi, en
aflur á móti kornið fram líkur á
því, að ýmsir bæjarbúar hafi gert
sig seka í ólöglegri áfengisnautn.
Ei’ú rjettarhöld út af þessu vænt-
anleg )á næstunni. M. a. hefir
fram komið mjög óviðfeldin vín-j
kæra k bæjarfógeta, frá Gunn-
laugi Stefánssyni verslunarmanni
og mun hún með öllu ástæðulaus.
Ber mönnum saman um að fram-
burður Sigurðar Baldvinsspnar
hafi verið mjög ósæmilegur. —
Ýmsir hafa verið kærðir fyrir
ólöglega notkun víns, en aðrir
tilnefndir að hafia. verið viðstadd-
ir ólöglega meðferð áfengis.
Síðustu mánuðina hefir þó ekk-
ert borið á víndrykkju hjer.
í
; i
-------_0------
Hvað á að cjera?
Eitthvað þessu lík spurning mun
hvarfla í huga margra manna á
þessum erfiðu timum. En spurn-
ingunni er ekki auðsvarað, eða
svo mun fæstum finnast, og fram-
kvæmdir eru allar þeim mun erf-
MOKGUNBLAÐIÐ
iðari. Munu því flestir vera í búskaparlaginu og stór kúabú að
m’klum vafa um það, hvað þeir koma; en þá verður að fást meira
eiga >að gera sjálfum sjer tilhanda Lvrir mjólkina en nú er til sveita.
— hvað þá fyrir þjóðarheildina. Það verður að gera osta, smjör og
Jeg hefi íhugað þessa spurningu smjörlíki og sjóða, mjólkina niður
nokkuð, og vil hjer henda á ýms- 1 stórum ,stíl. Þá fyrst kemur.ávert-
ar leiðir, sem jeg tel víst að yrðu an að tilætluðum notum, en með
til blessunar fyrir þjóð vora, ef snmgöngutækjunum, eins og þau
íramkvæmdar yrðu.
1. Ullariðnaður. Innlendan iðn-
að verðúm við að efla af fremsta
megni, á öllum sviðum. Það f.yrsta
sem jeg vil benda á, er, að komið
verði upp litlum tóvinnuverk-
smiðjum í hverri sýslu landsins,
::em aðallega styðjast við land-
búnað, svo sem kembingarvjelum
og litlum spuna- og tvinningar-
vielum. Þannig löguðum verk-
smiðjum er engin frágiangssök
fyrir bændur sjálfa að koma sjer
upp, ef fjelagsskapur er góður, og
eru nú, er þetta ómögulegt. Það
mætti því líkja þessu áveituhjali
við S'miðinn, sem ætlaði að smíða
skipið og byrjaði á neglunni. í
flestum greinum erum við að
sníða okkur eftir öðrum þjóðum,
og hjer verðum við að fara eins
að; járnbrautin er fyrsti þáttur-
inn í allri framleiðslu, og ekki
síst nú á tímurn; því getur eng-
inn neitað.
Áður en jeg hverf algerlega
frá þessum slóðum, þá langar mig
til að minnast á eitthvert blórn-
legasta hjerað landsins, það er
nú er áríðandi að sameina kraft- I’yjafjallasveitin, þar ætti búskap_
; arlagið að breytast, þar mætti sem
, minst af hrossum og sauf jenaði
| vera, 'heldur aðallega kúafoú og
ana. Þessar verksmiðjur rnyndu
ai ka svo mikið sjálfstæði bænda
og hjálpa heimilisiðnaðinum í það
i i i * - n/r * i sarðrækt. Við þyrftum áreiðan-
horf, sem hann var aður í. Með I ° 1 •
r.. .• .* ~ . lega ekki að sækja lengra kart
pessu moti gæti íolkið að mestu : r ■’ °
öflur
nægar handa öllu landinu
all-
hyti klætt sig sjálft. Kvenfólkið 1 . .
í sveitinni mundi spinna mikið, ef i ei ÞailSað' Þar mnn(Þ llka
það fengi ullina kembda í lopa j flestum árum >roskaSt rUgUr'
•i ni r? • r n i i í Eyiafiallaláö’lendið ætti að vcra
an unkillar iyrirhatnar, og karl- ( *
menriimir gæ'tu ofið dúka í ytri I að mestu einn aknr’ °* V1,dl
fatnað. Prjónavjelum þyrfti að ! leyfa ,rl->pr að skora á >in"' °8'
fjölga, svo.hægt væri að prjóna j
611 nærföt, sokka og peysur m. m..
Vatnsafl er víðast hægt að fá á
hentugum stöðum áu mikils kostn-
aðar til starfrækslu slíkum fy.r-
irtækjnm. Trú mín er sú, að ís-
knsku bændastjettinni mundi
vegna betur en nú gerist, ef slíkri
hugmynd yrði komið í framlcvæmd.
Þetta fyrirkomulag álít jeg heppi-
legra í ullariðnaðinum, vegna
heimilisiðnaðarins, heldur en áð
kflma upp tóvinnu í stórum stíl,
meðan við erum lítt kunnandi í
þeirri iðn, þó það væri æskilegt
að geta unnið sem mest af ullinni
í landinu, en slík verksmiðja ætti
frekár að vera á Norðurlandi
vegna ullargæðanna.
2. Járnhraut. Stærsti liðurinn
til. framleiðslu og framþróunar
þessa lands, er járnbraut frá
Eeykjavík til austursýslnanna. —
Jeg hefi ekki verið neitt sjerlega
óþjóðrækinn, og jeg vona að sjálf-
aðir eru þjóðhetjur okkar, sje
ekki svo mikdl, að iþeir geti
verið mjer sammála um að leyfa
útlendum fjelögum að starfrækja
eitthvað af fossum okkar, og þá
helst Þjórsárfossana, e'f það gæti
leitt til þess, að þeir legðu járu-
braut þangað austur. Það hlyti að
inega búa svo um hnútana, að það
stafaði engin þjóðarhætta af út-
londu auðvaldi eða innflutningi
verkalýðs. Það gæti tæplega kom
ið til greina nokkur verksmiðju-
iðnaður í stórum stíl, nema til
áburðarframleiðslu, sem ekki út-
heimtir sjerlega niikinn vinnu-
kraft, samanborið við orku. Þau
einu stórfyrirtæki, sem nú er ver-
ið að ráðast í, eru Skeiða- og
Flóaáveiturnar. En livernig eiga
bændur að fá þann kostnað end-
urgreiddan, sem þær hafa í för
méð sjer? Eftir því sem mjer hef
ir skilist, þá á að leggja áveitu
skatt á hvern hónda, eftir því
gagni, sem álítst að hann hafi af
áveitunni á land sitt. Með því bú
skaparlagi, sem nú er og litlu
verði á 1 andbúnaðarafurðum, þá
geta hændur tæplega borið mikla
skatta, þótt þeir gætu aflað meiri
heyja, Nei, þeir verða að hreyta
j stjórn að senda þangað austur
strax á næsta vori duglegan og
ábyggilegan jarðræktarmann, sem
ræktaði kartöflur í stórum stíl og
undirbyggi land til komsáðningar
að haustinu; það mundi sannast
að það hefir eifahverstaðar verið
varið fje til þarflausari tilrauna.
3. Siávarútvegurinn og fram-
leiðsla í kauptúnum.
Jeg hefi lítið fengist við sjá-
varútgerð, og vil því leiða minn
hest frá því, hvað mundi hag-
feldast til bóta í þeirri grein, en
eitt er víst, að það eru ekki heilla
vænleg mjög stór stökk í þeirri
grein frekar en í öðru og jeg
áiít ekki öllum fært að fást við
útgerð. Á stríðsárunum þutu mó-
torhátaf jelögin upþ, bankarnir
ánuðu hverjum sem var, ef um
útgerð var að ræða; þeir áttu að
ausa upp úr xgullkistu sjávarins
peningum. En hvað er nú? þau af-
drif eruvíst flestum kunu; þaðsama
mætti víst segja um botnvörpunga
fjelögin; þau standa víst flest mjög
höllum fæti, og vil jeg. ekki fara
frekar út í það. En eitt vil jeg mega
benda á, ah eins og nú horfir við.
er ekki einhlítt fyrir þjóöina að ein-
blína um of á sjávarútveginn og
þann gróða, seni' hann á aS færa
landsmönnum, meðfram af því. áð
atvinna af þessari grein stendnr
ekki neiiia hálft árið; framleiðslu-
kostnaðurinn verður þar af leiðandi.
altaf nokkuð mikill, þar sem háset-
ar verða að bera það mikið úr Ht-
ulh, að þeir liafi nóg handa sjer og
síttum að mestu hinn tíma ársins
Væri nú ekki hægt að koma lijer
upp verksmiðjum til að vinna flest
öll veiðarfæri lianda sjávarútvegn-
um, eins og aðrar þjóðir gera? Áð-
ur var lijer fluttur inn hampur og
spunninn með fótstignum rokk; því
rná ekki vinna hann nú með vjelum,
og á þann hátt láta sjómenn hafa at-
vinnu þann tíma ársins, sem lítið er
að gera? Eins væri þarna verkefni
fyrir uppgefna sjómenn atvinnu-
litla, Þetta er athugunarefni fyrir
framtakssama menn; einnig fyrir
þing og stjórn að styðja að slíkri
iðju. Samhliða þessu þyrfti hjer
að koma upp niðursuðuverksmiðju
á allskonar fiski og kjöti; og þar
sem komið er rafmagn í Reykjavík
og víðar, þá er þó mikið fengið til
inaðarins, og þá vantar aðallega
framtakssemina.
Að geta sem mest hjálpast fram
á landsins nvtjum og vinna það, sem
viö þurfum að brúka, þó eitthvað
þurfi að flytja inn af hráefni, verð-
ur hver einasti Islendingur að styðja
að; þá munum við fljótlega rjetta
við úr þeim fjárhagsvandræðum,
sem viö nú eruiri í; þá er Island
fyrst sjálfstætt ríki í orðsins fylsta
skilningi; en að því verðum við að
keppa.
Ein atvinnugrein, sem mig larig-
ar að koma í framkvæmd, er að
vinna fóðurmjöl úr þangi og þurk-
hiiðum þorskhausum og hryggjum.
Slíkar verksmiðjur voru margar
;settar á stofn í stríðinu, sjerstak-
dega norðarlega í Noregi; þær vinna
frá 3—6 þúsnnd smálestir á ári;
;þannig lagað fóðurmjöl var selt
'1919 fyrir 40 aura kílóið, en þá kost-
taði rúgmjöl 30 aura kílóið, svo að
það er nægilegt til að sýna gildi
þess. Það er hörmulegt að sjá fleygt
í hv'erri veiðistöð fiskúrgangi fyrir
tugi þús. kr., og þessar miklu þang-
breiður hjer við allan Faxaflóa ó-
notaðat’, en útlent fóður er flutt
iim fyrir offjár. Jeg hefi hugsað
mjer að leita undirtekta manna hjer
í grendinni í þessu þarfa fyrirtæki,
nú bráölega.
Setbergi 10. mars 1922.
Jóh. J. Beykdal.
—-------o-------
Messur á morgun: í fríkirkjunni í
lieykjavík kl. 2 e. h. síra Ól. Ólafs-
son og kl. 5 síðd. síra Har. Níelsson.
I dómkirkjunni á morgun (pálma-
sunnudag), kl. 11 síra Bjarni Jóns-
son. KL 5 síra Jóhann Þorkelsson
(altarisganga).
%
Landakotsldrkja: Pálmasunnudagur
Kl. 9 f. h. pálmavígsla. — Hámessa.
þrir prestar tóna píslarsögu Jesú
Krists. Kl. 6 e. h. guðsþjónusta með
prjedikun.
Stúdentafjelagið heldur fund í
kvöld ld. 8i Mensa acaldemiea. —
Ben. Sveinsson alþingism. talar. Á
eftir verður söngur, hljóðfæraslátt-
ur og veitingar.
Próf hafa staðið yfir í Kennara-
skólanum undatiifarið og standa yfir
enn. Eiga fimtán nemendur að taka
fullnaðarpróf, en 22 taka próf upp í
þriðju deild.
Leiðrjetting. I blaðinu í gær var
þess getið, að þeir G. Hannesson
landlæknir, Jón Ilj. Sigurðsson hjer-
aðslæknir og Mogensen lyfsali hefðu
skoðað Laugavegslyfjahúð samkvæmt
beiðni Stefáns Thorarensen. Þetta er
ekki allskostar rjett. Þeir gáfu hina
skriflegu yfirlýsingu samkvæmt beiðni
lyfsalans, en skoðunin á lyfjabúðinni
fór fram án þess að Stefán Thorar-
cnsen vissi af, þar eð hann var fjar-
verandi þá, sökum sjúkdóms.
Tóbaksbindindisfjelag Reykjavíkur
heldur fund sinn á morgun kl. 41/2
á Skólavörðustíg 19.
Ármenningar! Hlaupaæfing á morg-
uii kl. 9þ^. Mætið allir stundvíslega
i Leikfimishúsi Mentaskólans.
ímyndunarveikin verður leikin í
kvöld.
Hjónaband. F dag verða gefin sam-
an í hjónaband í Kaupmannahöfn
ungfrú Ivristín Bjarnadóttir og Helgi
Tómasson stud. med. & chir. Heimili
! þeirra er í Willemoesgade 43.