Morgunblaðið - 12.04.1922, Page 1

Stofnandi: Vilh. Finsen.
Landsblað Lögrjeita
Ritstjóri: Þorst. Gíslason..
9. árg., 133 tbl-
Miðvikudaginn 12. april 1922.
ísafoldarprentsmiöja h.f.
|Sú
Gamla Bíó
umurun
Aðalhlutverkin leika
Pola Negri og Harry
Liedtke.
Þessi stórkostlegi og afar-
skrautlegi 6 þátta sjónleik-
ur frá kvennabúri Soldáns í
Miklagarði, verður vegna 1
fjölda áskoranna sýndur aft- ®
ur í kvöld.
Sildai^folluHnn.
Ræða Sig. H. Kvaran í Ed. Al-
þingis 6. apríl 1922.
Frumvarp það sem lijer er flutt
at' mjer og háttv. þingm. Gullbr.
og Kjósarsýslu mUn af sumum
verða talið miða til þess að lækka
tekjur ríkissjóðsins o"g mjer kem-
ur það ekki að óvörum að eiuhver
kynni að hugsa til þess, að snú-
ast á móti því, undir því yfir-
skyni, að svo sje. Mig langar þó
tii þess að reyna að færa rök
fyrir því, að óttinn um þetta sje
á sára litlum rökum bygður.
Strax þegar kunnugt varð í
Noregi á síðastliðnu vori að þing-
ið hefði samþykt 3 kr. toll á
hverri síldartunnu og ekki væri
heldur nein von til þess iað nokk-
uð af þessum geipiháa tolli yrði
endurgoldið, hvemg sem atvnnu-
reksturinn gengi, þá hurfu norsk-
ir útgerðarmenn, sem áður höfðu
rekið atvinnu hjer við land, ag
því ráði, að koma, sjer algerlega
uudan þessum tolli, salta utan
landhelgmnar og nota þá heldur
ekki íslenskam vinnukraft við þá
söltun.
Afleiðingin af þessari ráð-
breytni norskra útgerðarmanna
varð sú, að því er skýrt er frá í
einu fískiblaði Norðmanna ,,Fisk-
ets Gang“ 4. jan. þ. á., að á síð-
astliðnu ári veiddu Norðmenn
hjer við land 83.417 tunnur af
síid og fluttu til Noregs, án þess
að borga af því nokkum toll til
ríkissjóðsins. Að nafninu til er
öll þessi veiði tekin utan land-
helgi og söltuð þar, en að svo
hafi ekki verið í raun og vera,
a Það bendir grein Otto Tulinius,
ur, í febrúarhlaði Verslunartíðind-
anna þetta ár, að um 50 þúsund
tunnur ápakkaörar síldar muni hafa
Iverið saltaðöar í heimildarleysi
í landhelgi. Þetta sýnir allvel aö
hverjum notum þessi ráðstöfun
hefir orðið, hver virðing henni
hefir verið sýnd, bæði af útlend-
um monnum og hjerlendum, því
varla mun svo, að ekki hafi fleiri
verið vitandi um þetta. En þaö
sem hjer skiftir mestu máli er
þetta: Af þessum 83.417 tunnum
síldar, sem veiddar voru hjer við
land af Norðinönnum sumarið
1921, fjekk ríkið alls engan út-
flutningstoll, en hefði þessi tollur
ekki verið ákveðinn nema 1 kr.
af tunnu, má ætla að ríkið hefði
fengi'ð tolliun af allri þessari síld.
En jafnframt er hjer eins að
gæta, sem mikla þýðingu hefir, að
síldin frá árinu 1921 er öll seld,
svo þegar ný síld kemur á mark-
aðinn á aæsta sumri verður ekk-:
ert fyrir af gamalla síld. Auk
þess gekk norska veiðin vel síð-
astliðið ár og var vist rekin af
flestum með ágóða. Þessar góðu
hprfur em þess valdandi að norsk
ir útgerðarmenn hugsa mjög til
hreyfings um að auka síldveið-
ina á næsta sumri og er fullyrt
að þeir muni á þessu komandi
veiðiári halda úti tvöföldum skipa
kosti til veiðanna, samanborið við
það sem var í fyrra.
Nú vil jeg spyrja háttvirta;
deild. og hæstvirta stjóm: viljá1
þau með ósanngjamri löggjöf
svifta landið öllum vonum um
tolltekjurnar af þessari síld, er
ætla má að útlendingar veiði hjer
við land og það þegar að svo
miklum mun á næsta sumri?
Ef jafnfram því, sem landið
með slíkri ráðstöfun sviftir sig
öllum vonum um tolltekjur af
síldveiði útlendinganna, sviftir það
sig líka miklum tekjum af að-
flutningi útlendrar vöru, svo sem
kolum, salti, veiðarfærum, neytslu
vöram og hafnargjöldum. Hvað
miklu þetta muni nema, treysti
jeg mjer ekki til að áætla, en
hinu vil jeg halda fram, að landið
muni um þetta.
Hjer er enn ótalinn verslunar-j
hagnaður þeirra manna, sem
versla við skipin og verkalaun
þeirra íslenskra maima, er ynnu
við síldarsöltun útlendinga í landi.
Talið er að vinnulaun fyrir hverja
fi llsaltaða. tunnu sjeu um 5 kr.
getur þá hver og einn áætlað
um það hvem óhag landsmenn
bíði af því, að atvinnan við síldar-
söltunina fer algerlega forgörðum.
En við þetta bætist svo það,
eftir því sem skýrt er frá í blöð-
um að norðan, að ísenskir út-
gerðarmenn þar hafa við orð að
taka npp sömu aðferð eins og
Norðmennimir til þess að kom-
ast undan tollinum.
yJeg getnu vitanlega ekkert um
það fullyrt, hve mjög þar fylgi
hugur máli, en hitt vil jeg full-
yrða að það væri höfuðskömm
íslenska löggjafarvaldinu að reka
1912.
Nýja Bió
12.
apríl.
1922
Mesterman
Sjónleikur i 5 þáttum tekinn á kvikmynd af Victor Sjöströi
Aöalhlutverk leika:
Victor Sjöström og Greta Almroth.
í tilefni af 10 ára
afmæli fjelagsins
verðursjerstaklega
vanðað til sýning-
arinnar.
6 manna orkester
unðir stjórn Þór-
arins Guðmunðs-
sonar spilar milli
þátta og unðir sýn-
ingunni.
Hjer gefur að sjá góða mynd og heyra góða hljómleika-
Verð sama og venjulega. — Aðgöngumiðar selöir frá kl. 6.
Sýning kl. 8‘/2.
sem er þessu máli gagn kunnug-1 atvinnurekenduma út í þetta.
Og ef málið er athugaö með dálít-
illi gætni, held jeg að löggjafarvald-
i? megi vara sig á þessn.
Innihald síldartunnunnar hjer á
landi er talið um 10 kr. virði
og þótt atvinnurekandinn geti hagn-
ast á þessum atvinnurekstri sín-
um, svo að hann gæti átt af-
gangs 3 kr. af hverri tunnu, þá
— ja, hvað skeður þá — ríkið
tekur állan gróðann, hvern eyri.
Finst mönnum þetta vera rjettlát
lög, eða rjettlátir þeir löggjafar,
sem halda vilja slíkum lögum
óbreyttum.
Afleiðingin af þessari löggjöf
er anðsæ. — Atvinnurekendurnir
bsðja um undanþágu frá þessu
tollgj aldi, alt að % af tollinum.
Þeir demba á stjórnarráðið skil-
ríkjum af reikningum, sem eiga
að sýna og sanna að þeir hafi
tapað á atvinnurekstrinum. Slík
skilríki liggja nú fyrir hinu háa
stjómarráði, aö því er mjer skilst
án þess að nokkur starfsmaður
stjómarinnar hafi tíma til þe'-s
að athuga þau. Að minsta kosti
hefir mjer ekki tekist að fá aö
vita hve mikið muni verða að
gefa eftir af þeim tolli, sem greidd-
nr var af síldveiðum innlendra
manna árið 1921.
Verði þessi tollur lækkaður nið-
ur í 1 kr., geri jeg ráð fyrir því
að útgerðarmennirnir geri sjer
miklu síður títt um það að sanna
það fyrir hinu háa stjómarráði,
að þeir háfi beðið halla af rekstr-
inum. Þetta skiftir þá miklu minna
máli fyrir þá og jafnvel þótt hall-
inn kynni 'að verða einhver af
rekstrinum, mundi margur varla
telja tilvinnandi að fara að rek-
ast í eftirgjöfinni við stjórnarráð-
ið, þegar um lítið fje væri að
ræða.
Jafnvel gæti komið til mála að
fella niður alla eftirgjöf á síld-
artolli, ef tollurinn væri lækkaður,
en fram á það er þó ekki farið
i þessu frumvarpi, er hjer liggur
fyrir, enda tel jeg það ekki rjett-
látt.
Jeg held aö ekki þurfi fleira
um þetta að segja, til þess að
sanna það, að landið hafi heðið
tjón af háa tollinum, og það haidi
áfram að bíða tjón af honum,
ennþá meira tjón, hæði ríkissjóð-
ur og f jöldi einstaklinga. Hitt mun
ekki þykja fullsannað, að vissa sje
fyrir því að útlendingar fari aft-
ur að salta í landi og borga hjer
toll, ef þessi tollnr er færðnr nið-
ur um %.
Það er ekki hægt að sanna fað,
sem ekki er fram komið, en jsg
hefi horið þetta mál nndir ýmsa
menn, sem þessu eru kunnugir,
og þeir telja ekki vafa á því. —
Auðsjáanlega eru nokkur, jafnvel
mikil, vandkvæði á því að salta
utan landhelginnar. Það má meðal
annars sjá af því, að haldið er
áfram að salta í landhelginni eftir
sem áður, þótt gert sje gagnstætt
lögum, jafnvel saltað uppi í land-
steinnnum. Brotin em bersýni-
lega framii* af því, að ilt er aö
vera utan landhelginnar, en menn-
irnir samningsbundnir um það að
reyna að koma sjer nndan tollin-
um, sem litið var á sem ójafnað-
artoll. Jeg tel alveg víst, að vilji
þingið sýna. sanngirni og lækka
tollinn niður í 1 kr., þá muni öll-
um slíkum samtö^um vera slitið.
Líkumar fyrir því að ríkið muni
tapa fje á tolllækkuninni sýnast
mjer vera sáralitlar, en aftur tölu-
verðar fyrir því að það mnni
græða á henni.
Um innlendu síldveiðina erann-
ars örðugra að tala, af þrí að við
vitum ekki hvað hún gefur af sjer
i ríkissjóðinn. Yeiðin er talin um
100.000 tunnur. Það sem hún þá
gefur af sjer er einhversstaðar
milli 100.000 og 300.000 kr., en
líklega verður það miklu nær
fyrri tölunni.
Af því við vitum ekki um þess-
ar tölur, hvorki á síðastliðnu ári
nje hvað framtíðin geymir í skauti