Morgunblaðið - 12.04.1922, Page 2

MOBGUN1LA»I0
sínu, þýðir ekki að gera nákvæin-
ar áætlanir.
Jeg held að enginn muni þora
að fullyrða að útlendingar vilji
■ekki vinna þaö fyrir þessa 1 kr. af
tunnu að salta í landi, að lögin
liafi þegar orðið til svo mikilla
óheilla, að ekki megi kippa þessu
aftur í liðinn, að minsta kosti á
næstu árum.
En setjum þó að svo færi.
Þá ber að líta á síldveiðamar
sem algerlega innlendan atvinnu-
veg, atvinnuveg, sem þá að minsta
kosti hlýtur að vera aigerlega
jafnrjetthár eins og hver annar
.atvinnuvegur í þessu landi.
En er honum þá sýndur sami
sómi eins og öðrum atvinnuvegum
landsins ?
Það sjest best af útflutnings-
gjaldinu, sem við einmitt höfum
nú til meðferðar hjer í þessari
háttv. deild.
Þar er aðeins gert ráð fyrir 1
árs framlengingu á þessu 1% út-
flutningsgjaldi af íslenskum vör-
um öðrum en síld. I umræðunum
um það mál hefir það komið ljós-
lega fram, að það er vilji þings
ins að verða af með gjaldið eins
fljótt og þess er nokkur kostur
■og þó er hjer ekki um meira gjald
að ræða en svo sem 400.000 kr.
En á þessari einu vöru — síld-
inni — er útflutningsgjaldið marg
falt, jafnvel þótt tollurinn væri
ekki nema 1 kr. og enginn fer hjer
fram á að tollurinn falli niður eft-
ir 1 ár.
Finst mönnum þá að verið sje
að gera ósanngjama kröfu fyrir
hönd þessa atvinnuvegar?
Yæri ekki sá hugsunarháttur
rangsnúnari en svo, að ætlandi
væri íslenskum alþingismönnum ?
Afleiðingin af þessum háa 3 kr.
tolli á þennan íslenska atvinnu-
veg, sem verið hefir svo dropsam-
ur fyrir ríkið og verður það vænt-
anlega ennþá betur í framtíðinni,
-ef sæmilega er að honum farið,
er sú, að tollurinn sýgur merg
og blóð úr honum. Atvinnuvegur-
inn er áhættusamur, það vita all-
ir, en einna áhættusamastur þó
fyrir aðgerðir ríkisvaldsins.
Það er orðið of títt í þessu
landi að fara út í jöfnuö og met
ing milli atvinnuveganna, telja
suma þeirra miklu æðri og göf-
ngri en hina. Það yrði of langt
mál að fara hjer út í þetta, en
fremur er þessi metingur ógeðs-
legur og viðleitnin til rökfærsl
unnar oft hin herfilegasta. En
Jhver tilgangurinn er þessarar rök-
færslu, það vita allir. H*nn er sá,
að láta einn atvinnuveg landsins
lifa á öörum atvinnuvegum.
Jeg vil ekki trúa því að óreyndu
að íslenska ríkisvaldið vilji taka
svo óþyrmilegum tökum þennan
yngsta og að mörgu leyti þroska-
vænlega höfuðatvinnuveg landsins
og vænti þess þe$s vegna að bæði
þing og stjórn líti á málavexti
með sanngirni og geri frumvarp
þetta að lögum.
1912
Nýja Bíó.
12. apríl - 1922.
A sýningunni í kvöld verður
m. a. til skemtunar 6 manna
hijóðfærasveit, er leikur bæði
undir
Munu
þessa afmælissýningu.
hefir jafnan verið stakasta fyr- ur langa til að tilbiöja en aö skilja,
irmynd. , hann sagðist ekki þurfa a‘S vita
hvernig hann frelsaðist, ef hann
vissi að það yrði, og hann mvndi
ekki bíða með að biöja þangað til
myndinni og milli þátta. j vísindin hefðu sannað gildi bænar-
færri en vilja komast á'innar.
j Þetta er ekki trúarhroki, en það
! er traust til guðs og trú á hann“«
j Jeg virði síra Bjarna sem ágæt-
an mann og hefi fulla.n skilning á
j því, að sumum mönnum er í þessum
efnum ekki þörf sannana —- og er
engin ástæða til a<5 amast viö þeim
fyrir því. En um það er heldur ekki
aö ræða. heldur hitt, hvort við, sem
getum ekki trúað svona sannana-
laust, eigum aö hafa leyfi til aö
leita þeirra sannana og bjóða þær
þoim, sem þurfa, er við þykjumst
hafa fundið þær. Ekki nevðum við
ípiíp,
í Morgunblaðinu 26. þ. m. er
' grein með þessari fyrirsögn, þar
sem heldur er hallað á nýrri stefn-
urnar í trúmálum. Undirtitill grein-
arinnar er „skoðanir og breytní"
Líf á Venus. Sænski prófessorinn
Svante Arrhenius segir að líf sje
á stjömunni Venus. En það sje á
sama stigi eins og lífið hafi verið
hjer á jörð fyrir miljard árum. pað
muni líða miljard ár, þangað til skyni
gæddar verur geti þrifist á Venus.
I dag eru liðin 10 ár síðan hf.
Nýja Bíó var Stofnað hjer í Rvík.
Heldur það afmæli sitt hátíðlegt
með sjerstakri viðhafnarsýningu
í kvöld og sýnir þá nýja sænska
mynd, „Mesterman“ með Victor
ísjöström og Grethe Almroth í að-
alhlutverkunum.
Stofnendur hf. Nýja Bíó voru
þessir inenn: Friðrilc og Sturla
Jónssynir, Sveinn Björnsson þá-
verandi yfirdómslögmaður, Pjetur
Gunnarsson ka.upmaður, Carl Sæ-
mundsson stórkaupmaður og Pjet-
ui Brynjólfsson ljósmyndari. Var
hinn síðastnefndi ráðinn fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins. Fyrsta
sýningin í Nýja Bíó var haldin
4. júní 1912. Iíafði fjelagið feng-
ið húsnæði á Hótel Island, þar
sem nú er veitingasalurinn og
þar var kvikmyndahúsið þangað
ti’ vorið 1920, eða í rúm átta ár.
Pjetur Brynjólfsson hafði stjórn
fj-rirtækisins í eitt ár, en í maí-
mánuði vorið 1913 tók við stjóm-
inni danskur maður, Bang að
nafni og stjórnaði hann kvik-
myndahúsinu í tæpt ár. Tók þá
við stjórninni Bjarai Jónsson frá
G'altafelli, er hafði þá nýlega far-
ið ntan til þess að kynna sjer
rekstur kvikmyndahúsa. Hefir
hann stjórnað þessu fyrirtæki síð-
an. Fyrstn tvö árin var hann
*
starfsmaður hlutaíjelagsins, sem
áður er getið en hanstið 1916,
í október keypti hann öll hluta-
brjef fjelagsins og var einn eig-
andi kvikmyndahússins um hríð,
eða því sem næst.
Árið 1919 var Nýja Bíó sagt
upp húsnæði því, er það hafði á
Hotel Island, frá vorinu 1920 að
telja. Var nú úr vöndu að ráða
fyrir fjelagið, því hvergi var að
fá hentugt húsnæði fyrir kvik-
myndahús, síst á góðum stað.
Rjeðist því Bjarai í að byggja
nýtt kvikmyndaleikhús, Nýja Bíó
seip nú er, þrátt fyrir óhagstætt
árferði til bygginga. Var byrjað á
byggingu hússins 8. maí 1919, en
fullgert var það rúmu ári síðar
og vígt 19. júlí 1920. Hús þetta
kostaði á fjórða hnndrað þúsund
krónur, enda er það stærsta sam-
komuhúsið í bænum og verður
væntanlega um langt skeið. Var
ekkert til sparað, að það væri
sem best úr garði gert á allan
hátt, enda munu ekki vera til
margir bæir á stærð við Reykja-
vík, sem hafa eins fullkomið kvik'
myndahús. Árið 1920 seldi eig-
andinn Guðmundi Jenssyni versl-
unarmanni helming eignarinnar
og eru þeir Bjami síðan báðir
aðaleigendur hlutafjelagsins.
Nýja Bíó hefir jafnan lagt
Greinin byrjar fallega: „Fögur j,eim upp - hina
orð geta hljómað eins og söngur í Annars sje jeg ekki að þessi aö-
mikla stund á að kvikmyndahús eyrum manns eitt kvöld, eða jafn- stasa sje sjerlega hrósverð út af
þess væri fyrsta flokks að öllu vel fleiri daga; en það eru verkín, fyrir sig. piestir trúa j,ví nú sanH.
leyti og hefir m. a. ekki síst með sem vara. Þaö eru ekki skoðanir analaUst, að jöröin snúist um sólina,
hinni dýru byggingu sýnt, að því manna, heldur breytni þeirra, sem en er þa lofsveröara, en að kynna
sjer þær sannanir fyrir því, sem til
var kappsmál, að geta veitt gest- dæmd verður“, o. s. frv. í Kkum
um sínum sómasamlegar viðtök- anda. era, og setja þannig skoðun fvrir
ur. Hvað myndir snertir mega Þar sem greinin virðist vera eftir trút A að amast við því, að rnenii
kvikmyndahúsin hjer í bænum „rjett-trúaðan“ mann, er hún gleði- vúja úeldur taka á en trúa? Ekii
eiga, að þeim er mjög ant um að legt táku þess, að jafnvel „rjett- lastaði Kristur Tómas, en hitt sagði
fé hingað vandaðar kvikmyndir trúnaðurinn“ verður fyrir áhrifum hanfa; að ^ værn þeir_ sem tryði)
en sýna éekki ljelegri myndir, sem af nýrri stefnum. Þetta eru þær þott þeir ^ ekki. En faann sagSi
kvikmyndahús erlendis í bæjum nefnilega altaf að segja. En úr rjett- aidrei að síel];j væri aS trúa en aö
á Reyk.javíkur reki, hafa jafnan trúuðum lúterskum herbúðum, og sannfærast af reynslu, ef rey)i«lan
nóg af. Þetta hefir haft í för*með einkum frá heimatrúboði og líkum væri [aanieg ____*
sjer að smekkur almennings hjer stefnum hefir lengst af kveðið við, i]fat- Spyr ennfremur-
a kvikmyndum er mjög góður og að maðurinn rjettlætist af trú án
folk vill ekki sja nema goðar verkanna, og með trú er þar vana-
leyudir, enda er það segin saga, Þga átt við játun vissra trúarskoS-
að allar þær myndir, sem bestar ana eða kenninga,
þykja á erlendum markaði koma En af hverju er þetta undanhald
hingað, þó að það sje meiri er- úr vígjum rjett-trúnaðarins sprott-
fiðleikum bundið að leigja hing- ið ? Er það af því, að nú finst þeim
að dýrar myndir en hjá öðram „rjett-trúuðu“ orðið skeinuhætt í
kvikmyndahúsum.
„Mvndu kennimennhinnarkristnu
kirkju skifta leikmönnum í andvíga
flokka og kirkjudeildir. ef þeir
hefðu allir ,höndlast‘ af Kristi?
Jeg svara því neitandi. Aðrir
geta svarað fyrir sig“.
Jeg er honum alveg sammála. En
hver flokkurinn var það, sem neitaði
Slíkt
Fyrsta myndin, sem Nýja Bíó rjett-trúuðu fólki.
virkjum „kenninganna“ og „játn- þeirri samvinnu er „l:ðspekingar
inganna“, og kjósi þeir því heldnr stungu upp á viö umræðurnar á trú-
að leggja áhersluna á breytnina? málafundinum ? Var það ekki „rjett-
Ef svo er, þá finst mjer öll ástæða trúnaðar“-flokkurinn? —
til að fagna því, og það er vissu- As endingu skai getiSj að
lega merkilegt „tákn tímanna“ - höf. segir um spíritifimann:
og engm ástæða til fyri- fylgjend- ,)Marga furðar á því) favað spítit.
ui nýrri stefna að arnast viö því. ismiun eigi miklum vinsældum að
En hvemig samræmist þessi prje- fagna hjer) eing og faann sje óvinsæll
dikun því, að vera svo bundinn við frændþjóðunum. Mjer finst það
trú á vissar kenningar, að hafna ekkert undariegt; flestir trúa á
samstarfi að mannúðannálum fyrir j)autoritetin“, en íærri gera sjer
þá sök eina, að þeir, sem síkt sam- grein fyrir kenningum eða rökum
starf bjóða, eru t/ d. guðspekingar? þeirraj og við eram svo staddir að
mun hafa komið fyrir hja einn mesti kennimaður landsins er
brautrýðjandi þeirrar stefnu hjer“.
sýndi var „Veslingamir”, tekin 'feg er ekki guðspekingur, en slík Þetta er alveg rjett, en jeg vil
eftir hinni heimsfrægu skáldsögu breytm virðist mjer ekki „krist,ileg“ faæta því við, að trúin á „autoritet-
Victor Hugo. Af öðram ágætum —bún kunni að vera lútersk. in<í er annars helsta orsök þess, að
myndum sem Nýja Bíó hefir sýnt Fyrst jeg stakk niður penna, er spirjtisminn er ekki alment viður-
má nefna „Pax ætema“, „Hus- best að Jeg miunist á nokkor atriði kPndur, _ trúin á antoritet“
mandstösen“, „Blómið blóðrauða“ enn- jklerka, kennimanna og vísinda-
„Jerúsalem“, „Sigrún á Sunnu-1 Höf. segir meðal annars: „Ef sál mann£lj gem kunna að vera lærðir
hvoli“, sem var fyrsta myndin arrannsóknarf jdagið «■ alls ekki trn favort gersamlega ókunnugir sönn-
er sýnd var í nýja húsinu, og íÍetaSi hvers vegna óttast þó með- 'ununum fyrir samfaandi við fram-
„Sögu Borgarættarinnar' ‘, fyrsta Hmir þess svo mjög, að ónot biskups ligna menllj eða þeir falaupa yfír
kvikmyndin, sem tekin hefir verið geri Þa að sjertrúar£lokki?“
á Islandi. Má áætla, að sýndar! Mjer vitanlega óttast það enginn.
hafi verið eigi færri en eitt þús- bitt er annað mál, að hugsast'En sem faetnr fer ern menn nú að
nnd myndir síðan Nýja Bíó hóf getnr> aS ýms.r ai meðlimum þess snúast að fainum rjettu )jaut0ritet-
göngu sína, og sýningarnar eru hafi ekki gcð til að vera í þeirri um<< { þessu málij þótt seint gangi,
yfir 4.000. Kvikmyndaræman, sem kivkju, Þar^ sem helstu áhugamál _ nfí. þeirUj sem faftfa rannsakað
farið hefir í gegnum sýningar- Þeirra em ovirt af fðsta manni þaS hleypidómalaust, - og þeir
v.ielarnar er þannig eigi minni hennar, kunni meS öðrum orðum faafa fíesfír orSið „píritistar. —
en 8.000 kílómetrar á lengd 0g að owænta um kirkjuna, hvaða trú-| SamanburS höf. á gömlu og ungu
er það álitlegur spotti. arskoSamr sem þeir hafa annars. Og prestunum nenni jeg ekki aS eltast
Þess má geta, að frá að nýja a« auki vita víst flestir, að sálar- vis
þær á hundavaði, — og þykjast
samt geta fjandskapast gegn þeim.
húsið var opnað í hittifyrra hefir (rannsóknirnar eru líklegar til aS
ávalt verið ágætur hljóðfæra- breyta trúarhugmyndum manna —
sláttur í Nýja Bíó, með því aS eins og margar aðrar vísindarann-
þá voru þeir ráðnir þangað bræð-1 sóknir, eSa jafnvel fremur, — þótt
urnir Eggert og Þórarinn Guð-. slíkar rannsóknir sje auðvitað ekki
mundssynir. Hefir aldrei verið trú nje trúarkenning. —
Reykjavík, 27. mars 1922.
Jakob Jóh. Smári.
neitt sparað til þess, að sýning-
amar gætu verið áheyrendum til
Þá segir höfundurinn:
„Sjera Bjarni Jónsson svaraði vel
sem bestrar skemtunar og þæg- nausyn vísindalegra sannana fyrir
indi í húsinu og umgengni á því, trúaðan mann. Hann kvaS sig frem-