Morgunblaðið - 26.04.1922, Blaðsíða 3

MOBGUNBLAÐIB
gera sjer alt far nm, að láta deil-
una snúast gegn Englendingum og
frá TTlstermömuim, og er þetta að
vissu leyti skiljanlegt, því vitan-
lega mundi það auka 'andúðina
gegn Englendmgum og þá um leið
gegn sáttmálanum við þá, ef Eng-
lendingar neyddust til að fara
með her manns gegn írum. Mundi
þá hugur margra þeirra, sem nú
fylgja Griffith og Collins að mál-
um snúast á móti þeim, og mót-
stöðumenn sáttmálans fremur fá
meiri hluta, á hinu væntanlega
fyrsta þingi írska fríríkisins.
Hinn fagri duaumur um sátt og
samlyndi, sem margir ljetu sig
dreyma þegar sáttmálinn var und
irskrifaður í desemher, er þannig
ekki oi'ðinn nema reykur. Friður-
inn er ekki fenginn enn, og virð-
ist vera eins langt undan og áður
en siamningarnir hófust. Styrjöld
stendur fyrir dyrum—annaðhvort
horgarastyrjöld, stríð við Englend
inga eða hvorttveggja.
-------o-------
Um trúmálafundargrein »Vár-
kalds« í Mbl. 26. þ. m., sem mjer
finst að mörgu leyti sönn og á-
gæt, langar mig til að gera ofur-
litla athugaaemd, og biðja Mbl.
fyrir.
Hvað sóknarbörnin segja um
okkur gömlu prestana, sem presta
og menn, veit jeg ekki vel, en
hygg, að það fari eftir ástæðum
og atvikum. En víst er það, að
jeg hefi aldrei heyrt nokkurt
sóknarbarn nokkurs gamals
prests segja um hann, að hann
væri »mesti ræðuskussi«, heldur
í mesta lagi að hann væri nú
»farinn að tapa sjer« eða eitt-
hvað þessháttar. En gömul og
góð kynni, vinátta og trygð, af-
saka slikt á allan hátt og gera
gamals ræðu góða og nýta.
Með unga presta er að vísu
oft töluvert nýjabrum í fyrstu,
og þeir eru- sumir hetur sóttir
en þeir eldri. En alt kemst upp
i vana, og verður alment minna
metið eftir því sem lengur venst,
jafnvel þótt altaf sje jafngott,
alt þar til að »veit hver hvað
átt hefur þegar mist hefur*. Eu
hvað það snertir, að sóknarbörn-
in hljóta — því miður — að
segja um prestinn sinn, hvort
heldur hann er gamall eða ung-
ur, að þau »þekki hann sama
sem ekkert«, þá er ástæðan til
þess sannleika engin önnur frem-
ur en sú, að sóknarbörnum og
presti er, með núverandi fyrir-
komulagi; gert mjög erfitt eða
nær ómögulegt að kynnast nokk-
uð verulega. Það eru presta-
kallasam8teypurna, víðáttan, —
strjálbygðin og samgöngutorfær-
urnar, sem þessu valda, að miusta
kosti i sveitum landsins, og það
enda þótt húsvitjanir sjeu ekki
niðurlagðar. En hjer kem jeg
að því, sem jeg ætlaði sjerstak-
lega að gera athugasemd um við
hina yfirleitt ágætu grein »Vár-
kalds«.
Hann segir, að »húsvitjanir
eru að mestu lagðar niður«. —
Þessu vildi jeg hjer með mót-
mæla fyrir hönd okkar allra
prestanna í Rangárvallasýslu, og
að því er jeg best veit, einnig í
Arnessýslu. Víðar veit jeg ekki.
Bústaður dönsku fulltrúanna í Benúa.

Öll meiri háttar gistihús í
Genúa cru nú full af aðkomu-
mönnum. Sendinefndir þjóðanna
og fylgdarlið þeirra taka mikið
í'úm og auk þess hafa blaðamenn
strevmt til Genúa hundruðum
saman til þess að vera þar með-
an á x’áðstefnunni stendur. Hefir
orðið að koma sumum sendinefnd-
vnum fyrir á gistihúsum borgar-
u'nar, Yið „Rivieraen“. þvx ekki
var rúm á gistihúsunum inni í
borginni.
Jarðarför konunnar minnar, Guðrúnar Magnúsdóttur, fer fram
l'rá dómkirkjunni, föstndaginn 28. þ. m., og hefst með húskveðjc*
á lieimiii okkar, Laugaveg 29, kl. 1 e. h.
Marteinn Einarsson.
Myndin, sem hjer fylgir, er af i
„Grand Hotel de la Meditcrreane“
í Pegli. Þar hafa sendinefndir
Dana. Norðmanna, Svía, Hollend-
inga og Luxemburg verið „settar
niður“ og má ganga að því vísu
'að fulltrúi fslendinga, Sveinn
Ejöi-nsson sendilierra fái einnig
samastað þar, þegar hann kemur
til Genúa. Gistihús þetta er einna
tilkomumest allra gistihús'anna við
,,Rivieraen“.
En í þessum sýslum eru húsvitj-
anir alment mjög samviskusam-
lega framkvæmdar af preetun-
um á tilskildum árstíma, og yf-
ir höfuð svo vel, sem ástæður
frekast leyfa.
Annað mál er það, að í þess-
um stóru og strjálbýiu og oft ill-
færu samsteypu-prestaköllum geta
pre8tar/iir ekki staðið við á hverj-
um bæ heila eða hálfa dagana,
og þvi ekki nógsamlega eða æski-
lega kynst sóknarbörnum sínum
á þessurn búsvitjunarferðum, nje
heldur orðið að því gagni í
fræðslu- og kristnimálum, sem
vera bæri og æskilegt væri,
enda þótt þeir sjálfir og sóknar-
börnin væri öll af vilja gerð. —
Því að ef prestar í prestaköllum
eins og þau eru nú, stór, strjál-
býl og Jtorfær, ættu að standa
við til nokkurs verulegs gagns á
hverju heimili, þá mundi til þess
fara svo langur timi, að prestar
yrðu einatt að vanrækja fjöl-
skyldur sína og heimili stórum og
skaósamlega, og þyrftu þá helst
að vera búleysingjar, einlífis-
menn og lausingjar. Mundu þó'
fáir slíkt kjósa fyrir presta eða
8öfnuði, enda vafasamt hvort
æskilegt væri
Að öðru leyti er jeg fyrir mitt
leyti 8amþykkur hr. «Várköld-
um« yfir höfuð, og þakklátur
honum fyrir hans skúru og skarp-
lega hugBuðu og rituðu grein.
P. t. Rvík, 30. mars 1922.
Ofeigur Vigfússon.
Þráölaust firðtal.
Framfarir þær sem orðift hafa
síðustu árin á þráðlansu firðtali
eru svo miklar og eftirtektarverð-
ar, að það er mjög sennilegt, að
þessi aðferð fari lað útrýma sím-
talinu. Menn hafa talað þráðlaust
saman yfir lengri vegalengd en
nokkurntímia hefir verið gert í
síma, svo sem yfir Atlantshafið,
eins og stöðin bjerna á Melunum
hefir verið vottur að, og milli New
York og San Franeisco. Vitanlega
hafa þessi samtöl ekki altaf geng-
íð gi-eiðlega, en smátt og smátt hef-
ir þó teki'-st að afstýra utanaðkom-
andi trufluntim og þessi mikla
miannvitsraun er i raun og veru
leyst. Annað mál er það, að þráð-
laust firðtal um langan veg er
ekki hagkvæmt ennþá vegna þess
live það er dýrt. Þarf að nota
rajög sterkan stráum við sending-
una og hann er svo dýr, að kostn-
aðurinn við að tala frá London til
New Yoi*k er nálægt sterlings-
pxmdi á mínútu. En undir eins og
það tekst að finna næmari mót-
tökutæki en nú tíðkast, er þessi
þrándur úr götunni.
A styttra færi er þegar farið að
starfrækja þráðlaust talsamhand,
t. d. víða í Ameríku. Um langt
skeið lxafa tilraunir á þessu sviði
farið frarn milli London og' Hol-
lands og með ágætum árangri. Var
talað í venjuleg talsímaáhöld og
straumurinn fluttur með þræði að
hafinu, en yfir sxmdið fluttu itaf-
óldur Samtali5. Marconi hefir feng
ist mikið við þessar tilraxmr. Hafa
menxx talað í sex klukkustundir
sí'mfleytt milli London og Hol-
hinds á þennan hátt, án þess að
eittt einasta orð fjelli úr.
Danir eru að hugsa um að koma
upp þráðlausu talsambandi við
England og' hafa verið í samning-
um við Marconi-fjelagið í London
um málið.Hjer á íslandi eru menn
farnir að talia þráðlaust milli inn-
lendra. stöðva, og ef til vill verð-
ur þess ekki langt að híða, að ís-
lendingar geti fax-ið að tala við
menn úti í heimi.
Alþingi.
Á laugardaginn kom fyrst til nmr.
í N. d. frv. Magnúsar Pjeturssenar
um að dýrtíðaruppbót Alþingisma'itia
yrði afnumin.
Fjárhagsnefnd hafði haft málið til
meðferðar og klofnað. Lagðist meiri-
hlutinn móti frv. og vildi láta fella
það alveg en minm hlntinn, Jón A.
Jónsson, lagði til, að Alþingismenn
nytu aðeins hálfrar dýrtíðaruppbótar
á við aðra embættismenn og starfs-
menn ríkisins þeirra er dýrtíðarupp-
bótar njóta.
Jak. Möller hafði framsögu f. h.
meirihl. Kvað hann enga ástæðu vera
til þess að fella niður dýrtíðarupp-
bótina, því að alþingismenn væru
síst betur launaðir en aðrir starfs-
menn ríkisins. Mundu utanbæjarþing-
menn, sjerstaklega þeir, er sætxx í vel-
launuðum stöðum skaðast á þing-
setunni.
Eimxig mundi þetta geta verið til
iþess að bola efnaminni mönnum frá
þingsetu og gæti slíkt verið illa farið.
Ekki væri beldur sá sparnaður að
þessu, nje fjárhagur ríkisins svo af-
leitnr, að þörf væri á þessu þeirra
hluta vegna. Ekki kvaðst bann skilja
afstöðu Jóns Anðuns til máls þessa,
nema ef það væri álit hans, að dýr-
tíðaruppbótin væri alment ofhá.
Jón Auðunn kvað langt frá því
að hann áliti að þm. græddu yfirleitt
á þingsetunni, en hann áliti að dýr-
tíðaruppbótin væx-i alment ofhó, sem
kæmi einkum til af því, að hún væri
reiknuð aðeins einu sinni á ári, að
haustinu til. Með því að veita þm,
hálfa dýrtíðaruppbót væri sjeð fyrir
því, að flestum væri þingsetan hættu-
lnus, en fvrir hitt yrði aldrei sjeð,
að engin einstakur þm. gæti ekki
beðið halla af henni. Með till. sinni
kvað hann, að sparast mundi um 25
—30 þúsund krónur.
Aðrir þm. tóku ekki til máls. Fór
atkvgr. svo, að brtt. Jóns Auðuns var
feld með nokknim atkvæðamun og
frv. sjálft felt með 13:13 atkv. að
viðh. n. k.
Þá kom til umr. þingsályktunartill.
Þorsteins M. Jónssonar og Sveins
Olafssonar um að rituð yrði saga al-
þingis fyrir árið 1930 til minningar
um 1000 ára afmæli alþingis.
Framsögumaður yar porst. M.
Kvað hann hugmynd flm. vera þá, að
til verks þessa væri vandað svo sem
kostur væri á. Hefði einn maður
uitísjón verksins en nyti svo aðstoðar
sjerfróðra manna eftir þörfum. Hefðu
(þeir hugsað sjer að sögunni yrði
skift í 3 kafla. Fyrsti kaflinn væri
saga þingsins fr. 930—1264 er landið
gekk un'dir Noregskonnng. Væri í
þeim kafla minst hinna germönsku
þinga og áhrif þeirra og skyldleik við
hið. forna alþingi. Einnig væri ágrip
af sögu lögsögumanna og helstu goða
og registur vfir þá Lögrjettumenn,
sem knnnir væru.
Næsti kaí'linn væri frá 1264—1800.
Skyldi þar getið lögmanna, hirðstjóra
og höfuðsmanna og annara þeirra er
mest kæmu við sögu alþingis á þeim
t;ma. Þriðji kaflinn næði yfir tíma-
bilið frá 1845—1930. Skyldi þar rak-
in ýtarlega saga þingsins og gefið
stutt ágrip af æfi allra þingmanna.
Einnig skyldi þar getið koungsfull-
trúa og annara er við alþingi hefðu
mikið verið riðnir. Myndir ættu að
fylgja af alþingismönnum og jafnvel
öorum sem þar væri getið um.
Kvað hann þetta vera aðeins laus-
legt yfirlit, en annars væri það þeirra
sugnfræðinga er um málið fjölluðu,
að ákveða um fyrirkomulag þess og
niðurskipun. Að síðustu óskaði hann
þess að enginn þm. legði steití í
götu máls þessa, því að þetta væri
nauðsyjaverk og mundi þjóðinni mjög
kærkomið. Yæri þetta líka svo
mikill þáttur í sögu landsins, þareð
segja mætti að alþingi hefði að miklu
leyti haft örlögþáttu þjóðarinnar í
hendi sjer, að ekki mætti lengur
undir höfuð leggjast að skrá sögu
þess, einkanlega er 1000 ára afmælið
væri nú bráðum komið. Magnús Guð-
mundsson kom með þá fyrirspurn
til flm. hvort þeir gætu ekki gefið
eitthvert yfirlit yfir það, hvað verk
þetta mundi kosta. Væri auðsætt af
framsögu Þorst. að kostnaður hlyti
að verða mjög mikill. Sennilegt að
Takiö eftir!
Egg eru ódýrust
i versl. G. Gunnarss.
œargir yrðu að vinna að þessu verki
um þessi 8 ár. porsteinn kvað émögiv
legt að gera nokkra áætlun um það,
að svo stöddu, því að enn vatri al-
gerlega óráðið um það hve yfirgrips-
mikið ritið yrði. Aðalatriðið væri það,
hvort ætti að vinna þetta verk og
vinna það þannig, að öllum aðilum
yrði sómi að.
Bjarni frá Vogi kvað helst hefði
átt að vera byrjað á þessu verki,
því þess betur mundi það af hendi
leyst sem fyr væri unnið að því.
Taldi liann líklegt, að verkið yrði
ekki mjög kostnaðarsamt því að marg-
! ur mundi leggja því lið án endurgjalds ’
En auðvitað yrði ritið að vera hið
prýðilegasta og mönnum þeim, sem
að því vnnu goldið sæmilega fyrir
starfa sinn.
Jón Þorláksson lagði líka áherslu
á það, að leitað væri til sjerfræðinga.
um þetta, sjerstaklega hvað niður-
röðun efnis og fyrirkomulag alt snerti
Ennfremur, að þeir menn ynnu öðruin
fremur að þessu, sem væru í landsine.
þjónustu og færir til þessa, svo að
kostnaður yrði minni, en þó um leið
ftdl trygging fvrir því að verkið yrði
vel af hendi leyst. Nefndi hann sem
líklega menn til starfa þessa, pró-
fesorinn í sögu við Háskólann og
Þjóðskjalavörðinn. Að umr. loknnm
var þál. samþykt með miklum at-
kvæða mun. Hefir hún nú einnig
verið samþ. í E. d.
Frv. viðskiftanefndar um undan-
þágn frá bannlögunum, sem birt hefir
verið hjer í blaðinu hefir nú verifi
samþ. í báðum deildum þingsins og
afgreitt sem lög frá alþingi.
Greiddu allir því jákvæði í N. d.
nema Jón Bafdvinsson, sem greiddi
atkv. á móti bví og Jak. Möller sem
greiddi ekki atkv. í E. d. greiddu
allir atkv. með því nema Sigurður
Kvaran sem greiddi ekki atkv. Umr.
nm iþetta mál nrðu mjög langar í
N. d. og er ekki unt að tilfæra
nema lítið eitt af þeim, enda kom
lítið nýtt fram í þeim.
Magnús Jónsson hafði framsögu f.
h. viðskiftanefndar. Talaði hann stilli
lega um málið. Kvað ekki annars
hafa verið úrkostar, þótt mörgum,
sjerstaklega bindindismönnum mundi
þykja þetta. erfiðir kostir. En hjer
væri á það að líta, að stærsti at-
vinnuvegur okkar væri í voða og því
yrði maður að fórna einhverju til
þess að afstýra þeim voða. Vel
mætti vera að tjónið af því að hleypa
víninu inn í landið yrði mikið, en
þær tölur væri mögulegt að ákveða,
en tapið af því að sleppa Spánar-
markaðinum væri hægt að reikna út
með nokkurn veginn vissu. pað væri
ekki einungis þessar 10—12 milj. kr.
sem tollurinn nemur og að mestu
mundi lenda á okkur fslendingum,
heldur væri" þar í raun og veru að
ræða um framtíð botnvörpungaútgerð-
arinnar og þar með sjávarútvegsins.
Væri hagur þessarar útgerðar svo nú,
að hvin þyldi ekki mikil skakkaföll.
Hefði nokkuð verið öðru máli að
gegna, ef útgeriðin hefði borið sig vel
og hagur þjóðarinnar verið góður,
þá hefði ef til vill mátt hætta á
það, að taka þenna toll á sig. En
því kvaðst hann trúa, að svo mikið
væri gróðrarmagn bannmálsins, að
það þyldi þessa þraut.
Þá hjelt Sigurður Stefánss. snjalla
ræðu, sem birt er í heiln lagi hjer
í blaðinu.
í E. d. fóru fram þingslit í gær.
Forseti, Guðm. Björnson hjelt stutta
ræðxi. Kvað hann þetta vera 8. árið
i