Morgunblaðið - 26.04.1922, Blaðsíða 1

Stofnandi: Vilh. Finsen.
Landsblað Lögrjetta
Ritstjóri: Þorst. Gíslason..
9. árg., 141 tbl.
Miðvikudaginn 26. april 1922.
ísafoldarprentsmiSja h.f.
BS»»
Gamla Bió
Anna Boleyn.
Þar sem fjöltia fólks hjei* i bse ekki ennþá
hefir sjeð þessa ágætu mynd, verður hún sýnd
ennþá í kvöld.
Munið efftir að þetta er ein af þeim allra fal-
legustu myndum sem hingað hafa komið.
í
Jarðarför frú Þórunnar Jónassen, fer frara fimtudaginn 27
þes-a 111án;iðar, 07 hefst kl 1 eftir hádegi með sorgaiathöfn á heim-
ill Itennar
; iiður en Alþingi liófst að þessu
s nni, um sama iunflutningstoll og
nú er, gegn nokkurri linun á að-
; flutningsbanninu. Iljer var um
! lireint og beint viðskiftamál að
ræða milli íslendinga og Spán-
| verja, þar sem sveigt var til sam-
j komulags frá beggjia hálfu, sam-
komulags, sem forðaði sjávarút-
vegnuin íslenska frá margra mil-
jrna króna tjóni, án þess að við
þyrftum að leggjia nokkuð veru-
legt í sölurnar frá fjárhagslegu
sjónarmiði. Jeg segi „nokkuð veru
legt“, af því að sú undanþága frá
víniimflutningsbanni á ljettum
vínum, sem Spánverjar nú geria
að akilyrði fyrir samningum við
oss, getur aldrei kostað oss neitt
líkt og samningsleysið við Spán-
verjia í þessu máli. Hjer gat ver-
ið nokkru öðru 'máli að g'egna, ef
ísland hefði í reyndinni verið lok-
að fyrir innflutningi alls áfengis
með bannlögunum, en það er nú
vSÍðiiT en svo, að því sje að heilsa.
Annars tel jeg misráðið að blianda
bannmálinu, svo mikið tilfinninga-
mál sem það er mörgum, inm í
þetta mál, sem er hreint viðskifta-
mál, er verður að taka frá blá-
köldu fjárhiagslegu sjónarmiði. —
Innflutningur hingað á spönskum
vinum, sem ívilnunin laut að, hef-
ir jafnan verið sáralítill og Spán-
verjum því lítil tekjugrein. En
þeim var það princípspursmál að
láta hið >siama ganga yfir ísland
sem önnur bannlönd, er seldu Jicim
fisk. Frá þeirra halfu var því 1
hjer að eins að ræða um alment.
viðskiftalögmál. 1
Árangurinn iaf samningastarf-
semi stjórnarinnar við Spanverja
var frumvarp það, er hún lagði
fyrir þingið um breytingu á 1 ann- ;
lögunum, í þá átt, að leyfðut væri s
innflutningur á vínnm undir 21% j
áfengis. Með þessari ívilnim var
fengin full vissa fyrir bestu toll-;
kjörum, og þannig afstýrt þeim:
voða, sem hlaut ef ekki að ríða |
fjárhagslegu sjálfstæði voru að;
fullu, |iá samt að lama stórkost-|
lega krafta vora til allra fram-
kvæmda landi og þjóð til vegs og.
V’ðreismar.
Ekkert virtist því sjálfsagðara
en að þingið hefði tekið þessu
frumvarpi tveim höndum og sam-
sjera Sigurðar Stefánsscnar
í Spánartollsmálinu 22. apr:l 1922.
Það þóttu mikil tíðindi og ill
a Islandi er Spánverjar sögðu upp
vcrslunarsamningi við ísland, er
staðið hafði um hart nær 30 ár,
í því skyni að stórhækka innflutn-
ingstoll á íslenskum saltfiski á
ypáni. Það duldist engum, að
þessi ráðabreytni spönsku stjórn-
larinnar gat orðið sjávarútvegi vor-
um til stórtjóns. Þetta kom og í
liós, er Spánverjar síðastliðið ár
luekkuðu með lögum innflutniugs-
toll á fiski frá þeim þjóðum, er
cngan samning höfðu gert við þá,
úr 32 í 96 peseta á hver 100 kg.
Eftir síðnstu ára fiskútflutn-
ingi lijeðan til Spánar nemur þessi
hækkun á ísl. Spánarfiski samkv.
útreikningi viðskiftanefndarinnar
12% mlj. króna á ári. Það er nýr
skattur á sjávarútveg vom, ný
plága ofan á alt annað viðskifta-
böl vort, svo framarlega sem samn
ingar takast ekki að nýju.
Vitanlega var aðalástæðan til
þessarar uppsagnar og hinnar gíf-
nrlegu tollhækkunar, að því er til
íslands kom, sú að ísland var
bannland, er hafði ineð lögum lok-
að markaði sínum fyrir laðaliit-
flutningsvöru Spánverja, vínnnum.
Eina ráðið til að afstýra þessum
voða var að reyna lað ná nýjum
samningi vig Spán, en það mátti
teljast vonlaust nema v.jer slökuð-
um meira eða minna til á innflutn-
ingsbanninu á áfengi. Fjárhags-
legt sjálfstæði vort hlaut að velta
á úrslitum þessa máls og ekkert
gat íslensku þjóðinni verið meira
lífsspursmál en að afstýra þeim
voða með sem tryggustum og skjót
ustum fullnaðarsamri ingi við Spán
verja, er forðaði aðalframleiðslu
vorri frá því stórtjóni, er þessi
gífurlega tollhækkun hlaut að
hafa í för með sjer.
Hinni fráfömu stjórn vorri vár
þetta fullljóst. Þess vegna
gerði hún alt, sem í hennar valdi
stóð til að ná samkomulagi við
Spánverja, og það tókst svo vel
fyrir drengilegt, atfylgi utanríkis-
ráðuneytisins danska og damska
si-ndiherrans á Spáni, að samkomu
lag hafði fengist við Spánverja
þykt það umsvifalaust og þannig
trygt ríkið fyrir því stórtjóni,
sem leitt gat af samkomulagsleys-
inu við þessa viðskiftaþjóð vora.
En þingið virðist hafa litið
nokkuð öðruvísi á þetta mál. Þiað
liefir nú velkt þetta mál fyrir sjer
allan þingtímann, meðal annars og
ekki síst með þessari sendiför til
Spánar, sem víst lallur þorri þing-
manna gat ekki gert sjer nokkra
i von um að yrði annað en hrein
; og bein forsending, en sem kostar
ríkið tugi þúsunda krónia. Ein
hverjir háttv. þingmenn hafa ef
til vill alið þá von í brjósti sjer,
I að spánska stjórnin þrátt fvrir
j fastmælum bundna samninga við
fyrverandi stjórn ínyndi faíla. frá
kröfu siimi um iiinflutiiing vín-
anna og láta oss, eftir sem áð^ur
þó hafa bestu kjör í tollmálinu
og jeg skal fúslega játa. að það
gat í augum ekki allfárra þing-
inanna verið nokknr ávinningur.
I
En eftir þeim gögnum, seni frá
stjórnarinniar hálfu lágu fyrirþing
inu gat jeg fyrir mitt levti ekki
gert mjer neinar vonir um þetta,
eða yfir höfuð neinn verulegan
árangur af þessari sendiför, og
iaf þeirri ástæðu gat jeg heldur
ekki greitt atkvæði með henni.
J.eg nefni þetta af því, að eitt.
blaðið hjer í bænum, sem jafnan
hefir á sína vísa látið sjer ant
um framferði mitt og mannorð
Ijet sjer sæma iað gera þetta at-
kvæði mitt að umtalsefni þótt
þessi atkvæðagreiðsla ætti að vera
leyndarmál, þar sem hún fór fram
fyrir luktum dyrurn. En þessa
vitneskju frá einhverjum vini
isínum, ekki of þagmælskum, not-
aði blaðið til persónulegra árása
á mig. Jeg er að visu vanur
þess konar skeytum úr þeirri átt
en jeg skal hjer í heyranda hljóði
lýsa því yfir í eitt skifti fyrir
öll, að jeg kýs fremur last en
lof þessa málgagns, minnugur
þeirra orða skáldins að „Vondra
last er veldur smáu, en vondra
lof er heiðursrán“.
Þótt atkvæði mitt um þessá
Spániarför fjelli öðruvísi en allra
samþingsmanna minna, þá kem-
ur mjer naumast til hugar að
væna nokkurn þeirra þeirrar ó-
svinriu, að jeg ekki segi samvisku-
leysis að vilja fórna hagsmunum
sjávarútvegsms fyrir innfl.bann á
þessum ljettu vínum. En hitt full-
yrði jeg, að vjer stöndum nú ekki
einu hænufeti nær hagfeldum úr-
slitum þessa máls en í þingbyrjun
Þetta frumvarp viðskiftanefnd-
lanna fer fram á bráðabyrgðarráð-
stöfun um málið, heimild til imd
anþágu frá bannlögunum um þessi
21 % vín aðeins eitt ár. Með sam-
þykt þess skjótum vjer því á frest
sem vjer gátum gert í skjótri
svipan með því að samþykkja
frumvarp stjórnarinuar: Það er
síður en svo, áð þessi ársfrestur
hafi nokkur hin minstu hlunnindi
í för með sjer, fyrir þetta velferð-
armál vort. Ef hjer hefði verið
að ræða um frestun á innflutningi
þessara vína, þá var nokkuð öðru
máli að gegna frá sjónarmiði .■■H3 Nýja Bió
sumra háttv. þingmanna, en því er
ekki lað heilsa. Spánverjar halda
fast við innflutnmgskröfuna, cn
fiJlnaðarákvörðun um málið í
heild sinni er ófyrirsynju skotið
á fnest, án þéss nokkur sjáanlegur
ávinnmgur sje að þeim fresti.
Spánverjar hafa eins og við var
að bviast engu slegið af kröfuni
sínum og jeg alls ekki ugglaus
um að þessi frestur geti á einn
eða annan hátt orðið til þess iað
torvelda hagkvæm úrslit þessa
máls á sínum tíma. Spá mín um
árangursleysið áf sendiförinni til . .
Spánar, til þoss að grauta í gerð j3FII1 P% jOiHlSOri
um samningum milli stjórna ríkj-i lögfrædingur.
ianna hefir því iniður rætst, 'með',T._, ,, . r
,, .Viðtalstimi kl. 1-2 02 4-5 e, m.
mal-1 0
Sjónleikur í 5 þáttum.
Aðalhlutverk leikur:
Norma Talmadge.
Hjer er um verulega falleg-
an leik að ræða, eins og
altaf er þar sem Norma Tai-
madge er annars vegar.
Sýning kl. 8Va

Simi 1001.
'Trópenól1
þakpappinn sem þolir
rlt. Fæst altaf hjá
A. Einarsson & Funk,
. Reykjavík.
henni befir ekkert átmnist
inu til bóta og þrátt fyrir allar Lækjargötu 4
! yfirlýsingar um að hjer sje eng- ,______________
; in hætta í biðinni, vil jeg hjer
fylgja liiuni góðu reglu: „Frest-
! aðu því ekki til morguns, sem þú
! getur gert í dag“. V7jer eigum
ráð á nútímanum, en vjer vitum
! aldrei með nokkurri vivssu, hver
ráð vjer höfum á ókomna tíman-
iim, og það getur margt komið
fyrir á þessn eina ári inálinu til
tjöns, sem oss alls ekki dreymir
mn nú. Mjer er það skelfileg til-
hugsun, ef Alþingi með ráðbreytni I_____________
smni gloprar úr höndum sjer því
tækifæri, sem nú bauðst. til hag- ræði, með því að stuðla að því að
feldra samninga. þar sem eins mik þessi 12 miljón kr. skattur væri
iö er í húfi fyrir þjóðina. 1 lagður á hann fyrir eintóma
Hvernig sem jeg lít á þetta heimsku og þvergirðinsskap í
frumvarp, get jeg því ekki sjeð þcssri mali frá vorri hálfu.
nokkra kosti þess fram yfir frum- En eins og' jeg hefi áður tekið
varp stjórnarinnar, miklu fremur fram, get jeg ekki vænt nokkum
marga ókosti. Það er bygt á þeirri þingmann þeirrar óhæfu. Jeg þyk-
von, að vjer að ári getum fengið ist þvert á móti viss um, tað frum-
jafngóð tollkjör hjá Spánverjum varp stjórnarinnar hefði fengið
og nú eru í boði frá þeim. í nægan meiri hluta í þinginu og
greinargerð frumvarpsins eru ekki málið þar með verið klappað og
nefndar á mafn nokkrar trygging- klárt frá hálfu beggja samnings-
ar fyrir því, að vjer að ári eigum aðilannia, fslendinga og Spánverja.
jafnvís hjá Spánverjum „bestu Þess vegna eru mjer og í mesta
kjör“ og nú. Aftur á móti er þar náta torskilin þau niðurlagsatriði
allmikil áhersla lögð á það, hve greinargerðarinnar, að nefndin tel-
verslunarafstaðia vor til Spánverja ur það talsvert aðgengilegra að
sje veik, ,,þar sem vjer eigum þar stinga frnmVarpi stjórnarinnar
allra dýrmætasta markað vom, en svefnþorn um heilt ár með þessari
kaupum á hinn bóginn nálegia frestim á bannlögunum og taka
ekkert af þeim, nema það sem svo alt málið upp að nýju á næsta
vjer megum ekki án vera“. Þetta . þingi. Eina ástæða, nefndarinnar
er alveg rjett athugað. Þessi af- fyrir þessari ráðabrevtni er að
staða ætti vissulega að vera ein vísu sú, að þingmenn geti þá bet-
allra ríkasta hvötin fvrir oss til ur vitað vilja kjósenda sinna, og
að vemda og tryggja oss sem málið því orðið enn betur undir-
allra best vjer getum þennan „dýr búið.
mætasta markað vom“. Það tæki- Að hverju leyti betur undirbúið?
færi stóð oss nú til boða, fyrir til-1 Þjóðin .sá þegar áður en þetta
styrk - góðra manna, þess vegna. þing hófst, hver háski henni var
reið oss á að grípa gæisina meðan ^ búinn ,af tollhækkiminni,, um það
hún gafst, með því að samþykkjia báru vottinn tillögur alls þorra
umsvifalanst fmmvarp gömlu
stjómarinnar og styrkja með því
að lögnm vershm arafstöðu vona
við Spánverja, gera hatia svo
sterka sem nokkur kostur var á.
Nefndin vill ráða frá því að
hleypa málinu í stnand. Mjer er
ekki vel l.jóst við hvað hún á
með þessu. Hefir þetta komið til
mála? Eða hefir hún orðið þess
vör, að einhverjir þingmenn vildu
á þennan hátt fremja það ódæði,
þingmálafundanna síðustu. Hafi
nokkurt mál verið vel búið undir
nieðferð þingsins, þá er það þetta.
mál, og sá nndirbúningur hatnar
elkert til næsta þings, laf því að
hann gat ekki verið hetri en hann
var í þingbyrjun.Allur þorri lands
manna ihefði orðið þinginn miklu
þakklátari fyrir samþykt stjórn-
arframvarpsins heldur en fyrir
þetta bráðabirgða-frumvarpskák
viðskiftanefndarinnar. Með frestun
að sýna sjávarútvegnum hanatil- inni eigum vjer það á hættu, að ti].