Morgunblaðið - 30.05.1922, Blaðsíða 2

XOfiQUMBLABIÐ
Páll Isólfsson
heldur Orgelhljómleika i dómkírkj-
unni miðvikudagskvóld kl. 8V2 sidd.
Aðgöngumiðar verða aeldir í dag og á morgun
í bókaversl. Iaafoldar og Sigf. Eymuodssonar
verið sýnt hversu veigamikil þau
eru. Nú geta landsmenn dæmt
eins og þeim líst. Vafasamt er
ekki hvernig dómurinn fellur.
Málsatriðin eru svo skýr.
í því sem á undan er sagt felst
það, að skrif Jónasar muni varla
að rjettu lagi geta aflað h'onum
mikils kosningafylgis. En þó
verður að segja það, að þessi
skrif eru hið eina, sem hann gæti
gert sjer von um að fljóta á við
þessar kosningar, ef sjálf sín ætti
að njóti við eingöngu, því að ef
hann hefði ekki haft blað það,
sem áður er nefnt, mundi hann
vera mjög lítið þektur á þessu
lcndi. Kunnloiki manna á honum
stafar eingöngu af skrifum hans
í blaðinu að undanteknum auðvit
að lærisveinum hans, nokkrum
mönnum öðrum og sveitungum.
Hann er ættaður úr Suður-Þing-
eyjarsýslu og ekki hafa skrif
hans haft þau áhrif þar, að til
nokkurs hefði verið fyrir hann
að bjóða sig fram þar til þings
í vetur, er sæti þingmanns losn-
aði, eftir því, sem kunnugir menn
segja. Skrif hans eru sem sje
þannig, að þau afla honum ekki
virðingar eðia trausts. Hann skrif-
ar að sönnu fremur gott mál og
sljett, en þar kennir jafnan svo
mikilla öfga ýmist í hag eða óhag
þeim, sem hann ritar um, að al-
menningur þorir ekki að reiða
sig á hann, treystir honum ekki,
öfglamar eru svoi bersýnilegar.
Hann hefur og þótt viþja skara
nokkuð freklegfa eld að sinni
köku og er yfirgangur sá, sem
við var hafður í framkomu B-
listans gott dæmi um það. Hann
hefur að sjálfsögðu fengist tölu-
vert við skólamál og má vera,
að hann sje allvel að sjer á því
sviði og samvinnumál mun hann
hafa kynt sjer eitthvað, en mjög
eru skoðanir hans á þeim málum
einhliða. Þiar vill hann leggja út
í stjettabaráttu eins og sócía-
listar og láta það eitt ráða öll-
um pólitiskum málum hvort versl
að er við kaupmenn eða kaup-
fjelög.
Annars er Jónas ekki við eina
fjölina feldur í skrifum sínum
og er svo af því að sjá, sem frá
hans hendi kemur, sem I
sig einan hafa vit á hverju mál-
efni sem er. Lílúst hann í því
Sölva spekingi, sem svo var kall-
aður og kunnur víðast um land
íyrir sjálfsálit, gort og sjálf-
hælni og fleira, sem óþarft er
upp að telja. Löggjöf landsins
og löggjafarstarfinu hlýtur hann
að vera með öllu ókunnugur.
Hann mun að sönnu hafa samið
frv. það til Samvinnufjelaga sem
lá fyrir þinginu 1921, en vitaskuld
varð að fá lögfræðing til þess að
lesa það yfir og leiðrjetta áður
en fært þætti að leggja það fyrir
þingið. Öllum framkvæmdarvalds-
störfum hlýtur hann og að vera
algerlega ókunnugur, en þekking
á þeim er mjög áríðandi hverjum
löggjafa sem er, til þess að geta
sniðið lögin sem hentugast fyrir
þjóðfjelagið.
Öllum þessum málum er Jón
Magnússon aftur á móti gagn-.
kunnugur. Hann er talinn ein-
hver besti lögfræðingur landsins,
enda hefur hann haft meiri æf-
ingu í dómarastorfum en nokkur
annar íslendingur, sem nú lifir,
ef til vill að Halldóri Daníelssyni
emum undanskildum, og ágætir
dómiarahæfileikar hans hafa aldr-
ei verið dregnir í efa. Yið umboðs-
störf* hefur hann fengist mjög
lc-ngi sem sýslumaður, landshöfð-
ingjaritari, skrifstofustjóri í
stjórnarráðinu, bæjarfógeti í
Reykjavík og síðast sem forsæt-
isráðherra, dóms- og kirkjumália-
ráðherra á hinum erfiðustu tím-
um, sem yfir þessa þjóð hafa
komið á síðari tímum. Hann var
sá lánsmaður að fá leyst sam-
bandsþrætu vora við Dani, að
sjálfsögðu eigi einn, en þó þann-
ig, að öllum mun koma saman um,
að hann eigi meiri þátt í því, en
nokkur annar núlifandi íslend-
ingur.
Milli þessiara tveggja manna,
sem hjer hefur verið rætt um,
er að velja við landskjörið í
sumar og það mun ekki þurfa
að benda á hvorn sje rjettara
að kjósa. Það finna kjósendur
sjálfir.
Ego.
-------o-------
fiumrum á aö trúa?
Jónas Hriflumaður er að halda
því fram í Tímanum nú síðast,
að viðski’ftamenn Sambandsins
sjeu skuldlausir, eða því sem næst.
En rjett áður hefur Hallgrímur
Kristinsson sagt, líka í Tímanum,
að þeir væru í „skuldafeni“, og
t'alið mjög svo áríðandi fyrir þá,
að „falla ekki dýpra í það en
orðið er“. Annarhvor þeirra hlýt-
ur að fara með rangt mál. En
hvorum á að trúa?
Jeg fyrir mitt leytj tel engan
efa á því, að trúa beri Hall-
grími en ekki Jónasi, bæði af
því að orð Jónasar hafia svo oft
áður reynst óábyggileg í mörg-
um málum, og svo líka af hinu,
að þar sem þeir hafa báðir, eins
og kunnugt er, verið fylgdarmenn
bænda út í „fenið“, sem Hall-
grímur talar um, þá ber það vott
um nokkra samvitskusemi að sá
fylgdarmaðurinn hrópar nú upp
og biður bændur að vara sig,
þar sem Jónas virðist aftur á
móti ekki vilja sjá ófæruna, en
otar mönnum til áframhalds í
sömu stefnu og áður. Það mun
því. rjettara að trúa Hallgrími
og taka undir með honum: Varið
ylckur, bændur góðir, á „skulda-
feninu“ — og „varið ykk-
ur á Jónasi“, væri ekki ólíklegt
að Hallgrímur vildi bæta við,
er hann hefði lesið grein Jónas-
lar. Hallgrímur er án efa farinn
að sjá, að stefnan, sem þeir leið-
sögumennirnir tóku í upphafi, er
ekki rjett, en Jónas annað hvort
sjer það ekki enn, eða þá vill
ekki sjá það, af því að það fer
í bág við óskir hans. En vera
má, að ósamræmið milli þeirra
stafi af því, að Hallgrímur er
án - efa miklu fróðiari í versl-
unarmálum en Jónas.
Kaupfjelagsstjóri einn utan af
úr sveitunum. En Gruðm. Hannes-
son færir rök að því, í fyrnefndri
ritgerð, að sú ástæða sje ekki full-
landi var hjer staddur í vor, og nægjandi skýring. Hyggur hann
í sambandi við kiaupf jelagsmálin J „að skrautgirni manna og móður-
barst Jónas í tal við hann og iðjaunn eigi öllif meiri þátt í þessu“.
hans við Tímann. Kom það í ljós, | Þetta hefir sjálfsagt átt sinn
að kaupfjeliagsstjórinn hafði eng-j þátt í breytingunni, en aðalor-
ar mætur á Jónasi. M. a. sagði ■ sakirnar til þess að heimilisiðnað-
hann: „Og svo er þetta — —“, urinn hefir gengið úr sjer bæði í
svo sem hann ákvað, „altaf að sveitum og kaupstöðum eru í raun
skrifa urn verslunarmál, sem hannjinni öllum kunnar, og eru þær
h efur ekki vit á fremur en —!“ í þessar:
Jeg segí frá þessu Jónasi til af-j Hækkun vinnulauna, og stafar
jsökunar í ágreiningsmiáli hans ' sú hækkun af uppgangi sjávarút-
við Hallgrím, svo ,að bændur þurfi vegarins.
ekki að halda, að það hljóti að
vera gegn betrj vitund, sem Jón-
Verðhækkun hrávörunnar, ull-
arinnar, og erlend samkepni, svo
asi virðist áhugamál, að gyllia að það hefir ekki nærri því svarað
fyrir þeim „fenið“, en orð Hall- lcostnaði að vinna úr ullinni á
gríms finst mjer trúleg, að þarna ; móti því að baupa útlenda dúka.
sje hætta á ferðum, enda þótt-; Afleiðingin af kauphækkuninni
ist jeg hafa sjeð þetta áður en; hefir orðið sú, að mönnum hefir
hann benti á það.
Leifur.
M.
Flutt á Eyrarbakka og Stokkseyri.
í desember síðastl.
j ebki fundist taka því að stunda
j heimilisiðnað, sem gaf lítinn arð.
j þegar menn reiknuðu út kaupið,
i sem þeir hefðu við slíkar iðnir,
j þá var það svo hverfandi lítið, að
| ekki hefir þótt lítandi við að
j^stunda aðrar iðnir að ráði en þær,
. sem beinlínis voru nauðsynlegar
vegna aðalatvinnuveganna, t. d.
j aðgerð veiðarfæra við sjávarsíð-
T„ , . . una 0. s. frv. En í útreikningnum
Þa verður su spurnmg fyrst
„ . . . hata menn ekki altaf tekið tillit
fynr: Er unt að gera sjer vetur- . , .
* , , „ _ tu mismunarms a gæðum heima-
mn arðsamari en hiann er nu! Er .. ...
, 1 , * 1 * nnnu vorunnar og utlendu vor-
hægt að vmna nokkuð það að f
„ , . unnar. Menn hafa ekki heldur
vetrmum, umfram það ®em nu er. , .
.* ,. , tekið tillit til þess, að timmn er
unmð, sem gæfi raunverulegan. . , , ’ . ,,.
^ : altat penmgar, þott hann sje ekki
arð?
Þegar maður leitar eftir svar-
inu, kemur mannf önnur spurning
í hug: Hefir þjóðin nokkurntíma
getað gert sjer veturinn arðsiam-
an?
, altaf jafnmiklir peningar.
j Menn hafa gleymt tímanum. Og
j lafleiðingarnar hafa orðið alvarleg-
ar.
Nú er svo komið, iað fjöldi ung-
T ,! lmga elst upp (1 kaupstoðunum
Þessari spumingu er svarað 1 . .
,f _ , TT j emkanlega) við algert íðjuleysi
ntgerð prof. Guðm. Hannessonar, , , _ ,. , , . . ,
, jþ „ . „ inoi nokkum hluta arsms. I stað þess
í Eimr.\ 3.—4. h. 1921. '
Hann segir:
„Það er t. d. eftirtektarvert,
hversu mönnum hafði tekist áður
að nota tímann vel til ýmsrar at-
vmnu. Þeim hafði að miklu leyti
tekist að gera lallan ársins hring
að bjargræðistíma* ‘.
j að eldra fólkið vandist á það í
uppvextinum iað vinna allan árs-
ins hring, þá má nú að vetrinum
til sjá hópa ungmenna slæpast
um götur kaupstaðanna, reykj-
andi sigarettur og hjalandi ljett-
úðarmál eða meiningarlaust bull.
, Þeir standa í búðum eða híma
Eldri kynsloðm mun 011 taka ,. , , . . „ .
t , • * ,• M undir husveggjum, ems og þeir
undir þessi orð jatandi. Mun þa . s y
_ , , , - __ . viti ekki hv,að þeir eiga af sjer
morgum koma 1 hug sviphkmynd r 0 J
,,, , , , . að gera. Og sannleikurinn er, að
og Stemgr. Matthnasson lækmr . ,
„ .. . . ... , þeir vita það ekki, sem vonlegt
dregur upp af heimuislifmu 1 0 ,
, „ . , TT . er. bumir leita sjer þo mentunar
Odda 1 ungdæmi hans. Hann segir „
. . 1 emhverium skola eða timakenslu.
frá íðjusomu regluheimili, þar
, , Getur þeim timia venð vel varið,
sem hver hlutur var a smum ■c' u ■
ef hugur fylgir mali. En þeir eru
stað, og þar sem: 1 „ „
færri, sem þetta gera. Og enn
„um morgun hvern er hafið verk,' íærrj eru lJ>eir’ sem leitast við að
kvöld hvert sjer endað starf, j menta slo sjálfir, með lestn goðra
en dagsverk unnið nokkurg nýtt °" skynsamlegum athu^un
gefur næturhvíld í arf“.
um á tilverunni. Mörgum manni
hefir þó orðið gott af því.
En nú er öldin önnur. Baðstofu- j Þegar maður nú hugsar um á-
menningin ramíslenska með rokka-, hnfm sem þetta háttalag hefir á
suð og rímnasöng, húslestrum og j nngmenmn, þa dettur manni
heimilisánægju er gengin fyrir‘miargt alvarlegt í hug. Starfið
ætternisstapa. Sá starfshugur og. kennir manni að meta dýrmæti
sú stjómsemi, sem gerði gömlu j tímans og elska lífið. Það þrosk-
heimilin að vígi íslenskrar menn- j ar sómatilfinninguna, eykur sjálfs
ingar öld eftir öld eru nú að traustið, gerir manninn hugvits-
mestu leyti horfin* en í staðinn; samari, hugsunina þolnari — a.
kominn hrærigrautur allskonar ný m. k. sum störf — samviskuna
breytni. Og við sjávarsíðuna ganga hreinni eða heilbrigðari. Það
menn hópum saman og barma styrkir ábyrgðartilfinningu manns
sjer yfir atvinnuleysi og óáran. 1 ins og flýtir því að sú hugsun
Þetta er mikil breyting frá því festist í unga manninum, að hann
í ungdæmi þeirrar kynslóðar, sem ’sje maður með mönnum.
nú telst komin að elliárum. Þegar litið er til þessa, þá er
En hverjar eru orsakir til þess- hins vegar auðvelt að sja, hvaða
arar breytingar? áhrif iðjuleysi og slæpingsháttur
Framfarir sjávarútvegsins og hefir á ungmennin. „Iðjuleysið er
þar af leiðandi fólksfækkun í allra lasta móðir“, segir máltæk-
sveitunum hefir venjulega verið ið. Það er ekkí aðeins tíminn, sem
talin aðalorsökin til þess, að heim tapast.. Með honum fer nokkuð af
ilisiðnaður hefir næstum horfið manninum sjálfum.

Ef það skyldi vera, að maðti
yrði þeim mun stórstígari á g®tu'
bnautinni í eilífðinni sem maðuf
■er þroskaðri, þegar maður stíguf
inn fyrir þröskuldinn, þá ætti að
mega segja með sanni: 1
Fyrir hverja mínútu sem Y‘
týnir læturðu heilt ár af eilí$'
inni.
Einhver vildi nú, ef til viUi
vefengja þetta og segjia., að ek^
þurfi það að hafa svona skaðM
áhrif á unglingana, þótt týniu9
hlaupi fnam hjá þeim ónotaðUf
Þeim vil jeg svara með því ^
btnda á samtíðina, uppvaxau't
kynslóðina. Menn kvarta mj0?
undan því nú, að það virðist far#
í vöxt, að unglingar sjeu óo&
heldnir, latir, hysknir, ramm-ei?
ingjarnir og þar af leiðandi frek' |
ir í kröfum til allia annara eí
sjálfra sín, sofandi dáðleysingi'
a1' með litla sómatilfinningu, m
inn metnað, og jafnvel enn verð*'
Vitanlega er ekki iðjuleysið °r
'sök þessa, ef satt væri, én það 9
mikinn þátt í því.
Ef maður lítur yfir manns#f'
ina og la.thugar hver hluti hen11'
ar er manninum sjálfum dýrm®1'
astur, þá verður svarið hikla11^
æsku og. unglingsárin. Þá er hlf)
mikla gnllnáma, tíminn, tvíg1^
freniur en nokkru sinni endi'3'
nær. í henni felst bæði nútíð °*
framtíð. Þetta hafa vitrir meF1
sjeð og þess vegna er því sVð
fyrirkomið í öllum menningaí’
löndum nú á tímum, að rík111
veita þegnunum kost á að n°t9
gullnámuna sem best á þess1F1
árum. Við íslendingar cl’lltl1
komnir svo langt, að við höf11111
skólaskyldu til 14 ára aIdllJÖ
jharnia.. Skólamir veita frsíflr*
og munu í framtíðinni, eftir
sem skilingur manna þroskast
þessum hlutum, keppa að því. a‘
venja börnin við líbamleg áto'
itörf
og innræta þeim vinnuhug,
:ÍD®
og þegar er komið vel á veg
nágrannalöndunum. Og því
tak'
marki eigum við að keppa
ná sem fyrst.
íiS
Þetta gerir ríkið fyrir eins
tab
Imginn, en livað gerir svo eJjl
staklingurinn sjálfur, þegar haflJ1
hefur lokið skólavistinni ? HveíJl
*ig fara sumir unglingar með tfI11
ann eftir að hafa losnað úr barb‘‘
skólanum ? Líklega eru árin frá 1
ára aldrí til 20 langdýrmaúa611
tími æfinnar. Ef unglingar11^
skyldu það betur en þeir gera, Y
sæist færra af slæpingjum
strætum og gatnamótum, og ^
hefðu þeir einhver ráð með ,
nota gullnámuna dýrmætu, ^
iann,
sjer til gagns. En þvi r
ekki svo farið. Það lítur helst
1Í*
fyrir, að sumir unglingar
ha^1’
íit
að þegar 'þeir sjeu lausir
bamaskólanum, þá sjeu þeir
báJ1'
\<P
ir að búa sig svo undir lífið 6 .
þeir þurfi, bæði andlega og ,
amlega, og þurfi nú einskis JlJI
v ^16*
pema slæpast og skeimt'a ™
hálft árið og lafsast við útivi1’1’
hinn helming ársins.
Höfuðorsakir til þessa
is unglinganna hygg jeg að
s,1e'
tvær. Önnur sú, að þeir elSa

ekki kost að fá vinnu að ve

víf'
um, sem þeim þykir nokkuð 1 ^
ið, og gefur þeim bæði arð
þroska. Getur maður þess v0 ^
ekki varist því að líta svo. á- ^
hirðuleysi hinna ráðandi sje^j
að kenna, að ekbi er nóg af s ^
vinnu á boðstólum. Hin 01
verð J
sjer dýpri rætur, og