Morgunblaðið - 08.06.1922, Blaðsíða 2

MORGUN BLAÐIÐ
arður að tala um að ekki mundi
það mjög áfengt vera. Áin Isar
rennur gegnum bæinn og erv
margar fagrar brýr yfir hana
Bærinn hefir fengið nafn sitt af
því, að upprunalega hafa þar ver
ið munkaaðsetur og hafa munk-
arnir hjálpað ferðamönnum yfir
ána. Nú nota bæjarbúar árkraft
inn við iðnað t. d. ölgerð og vjela-
smíðar. Okkur var sjerstaklega
starsýnt á ráðhúsið, sem er afar-
skrautlegt. Líkneski voru þar á
svölunum, sem fóru lað dansa og
láta öllum illum látum þegar kl
sló 11 f. m. Við fórum upp í
turninn á ráðhúsinu og var það-
an fögur útsýn og þótt nokkur
]>oka væri til fjalla, sáum við
samt Alpafjöllin.
Að kveldi hins 22. des. lögðum
við enn af stað eftir lað hafa hlust
að á mjög fagran samsöng
nokkurskonar kirkjukonsert, sem
hljómaði í eyrum okkar þá stuttu
leið sem eftir var til landamær-
anna. í Kufstein urðum við að
fara út úr vögnunum og í gegnum
samskonar 'hreinsunareld eins og í
’Warnemiinde. Þegar þessari rann-
sóknarathöfn var lokið fórum við
upp í mgnana aftur og ætluðum
að ná í sæti í annars flokks vagni
eins og okkur bar með rjettu en
þá var alt fullskipað, því rnann-
fjöldinn var svo mikill; náðum
við loks í auðan bekk í þriðja
flokks klefa, og numum þar land.
Gegnt okkur sat ung kona með
barn á fyrsta ári; hún var á leið
til Firenze eins og við. Þar sat
líka roskinn Indverji, sem átti
heima á Vestur-Indlandi, talaði
hann dálítið ensku og fór að segja
okkur frá siðum og háttummanna
á Indlandi, ljetst hann vera höfð-
ingi mikill og eiga fagran bú-
garð og bauð okkur að heimsækja
sig. Nú vorum við í Austurríki,
en lítið gátum við notið útsýnis-
ins því dimt var af nóttu. Við
fórum um Innsbruck og litlu síð-
ar fór lestin að sækja á brekk-
una, voru það Alpafjöllin er nú
tóku við. Þiað fór brátt að birta
af degi og sáum við þá hlíð-
ar á báða bóga, lestin rann eftir
þröngum dalskorum. Að lýsa þess
um hlíðum og hnjúkum, sem við
fórum fram hjá, er ia,lls ekki Ijett
verk. Davíð sat úti við gluggann,
tók hann nú upp vasabók sína og
skrifaði án afláts; býst jeg við að
skrif það komi, áður langt líður
fyrir sjónir almennings og sjálf-
sagt sumt í bundnu máli. Ríkarð-
ur teiknaði ýmist það sem fyrir
augun bar þegar út um gluggann
var litið eða stúlkuna, sem í dag-
bókum okkar fekk nafnið „Alpa-
rósin“ eða þá að hann tók myndir
af bamunganum eða Indverjian
um; ættu myndir þessar bráðlega
að koma á sýningu, því þær voru
margar góðar. Við urðum mjög
brifnir af fegurð Alpanna þegar
fjöllin blöstu þama við okkur,
böðuð í geislum morgunsólarinn-
ar. Margskonar trjátegundir og
hús á milli hátt upp eftir hlíðmi-
um, og svo liturinn á bergteg
undunum svo breytilegur,að undr-
um sætir, — en nú vísa jeg til
hins væntanlega rits Davíðs og
mynda Ríkarðs.
Enginn matarvagn var með l
lestinni, urðum við því að borða
nesti, sem við höfðum með okkur
frá Miinchen, sem aðallega var
keks, gráfíkjur og appelsínur; var
nú látið jafnt yfir alla klefabúa
ganga og ekki tekið tililt til mann
virðinga nje trúarbragða.
1 Bremer var tolleftirlitið ekki
eins hátíðlegt nje umstangsmkið
sem í Kufstein; nú var aðeins lit
ið í töskumar og á vegabrjefin
hjá okkur, án þess að við þyrftum
að ómaka okkur út úr viagninum.
Þá var komið inn fyrir landamæri
Italíu; varð því að leggja þýsk-
una á hilluna og taka til ítölsk
unnar, kunnum við allir mjög lít-
ið í því tungumáli, en bók var
með í ferðinni, sem heitir „Dansk-
eren i Italien1 ‘, þar eru ýmsar
góðar setningar, sem hándhægt
er að bregða fyrir sig, og latínan
og franskan ljettu undir, þótt
margt væri farið að ryðga þar.
Við fórum nú fram hjá mörgum
smáþorpum og komum loks niður
að allstórum og fögrum bæ, er
Verona heitir, stendur borg þessi
við rætur Alpafjallanna að sunn-
anverðu. Nú lá leiðin yfir Pó-
sljettuna. Var þá orðið dimt og
þótti okkur það slæmt að geta
ekki sjeð landslagið og brúna
yfir Pó. Næsti áfangastaður var
borg sú, er Bologna nefnist, ster
ur hún sunnan við Pó en norðan
við Appenniumf jöllin; er þetta
gömul borg og merk að mörgu
leyti, fagrar byggingar eru þar,
t d. dómkirkjan San Petronio og
mjög merkilegt málveirkasafn.
Nú fór að grána gamanið fyrir
okkur. Vagninn sem við sátum í
átti ekki að fara lengra, og svo
var fult af fólki í vögnum þeim,
sem áfram áttu að fara, að ekki
var hægt að þverfóta. Komum við
samt farangri okkar fyrir í gangi
á annars flokks vagni, en nú var
það konan, barnið og Indverjinn,
sem mestum erfiðleikum ollu. —
Barnið grjet svo mikið að það
ætlaði að æra okkur, því mjólk-
urforðinn var fyrir löngu þrotinn
og sulturinn og þorstinn svarf að,
móðirin var orðin úrvinda af
kyrðist þá ofurlítið, en ekki var
álitlegt fyrir okkur að veraneydd
ir til að standa þarna í þröng-
inni í 3—4 klukkutíma. Við spurð
urn eftir því hvernig á því stæði
að svo þjettskipað væri í vögn,-
unum og fengum að vit.a að fólkið
væri að streyma til Róm í jóla-
fríinu, því nú var Þorláksdagur.
Framhald.
vinna. Blaðið gleymir að geta þess,
að á síðasta iþingi voru það 20 eða
21, sem vildu, að J. M. færi frá
völdum. Hinir allir um 20 vildu að
hann væri kyr, en það eru fleiri en
voru í Heimastjórnarflokknum 1916,er
J. M. tók við stjórn. Hann hefir
því unnið en ekki tapað og það mun
aðeins vera einn ;af hinum gömlu
heimastjórnarmönnum, sem snerist á
móti honum í vetur. Jónas eignar
sjer með venjulegu lítillæti allan
I'ramsóknarflokkinn, enda sje flokks-
myndunin hans verk og ráði hann
öllu. En þetta er bara venjulegt gort
í Jónasi. pað voru sex úr flokknum,
sem vildu háfa Jónas á landskjörs-
listanum. Rjett sögð er því sagan
þannig, að J. M. fylgja um 20 þing-
menn en Jónasi 6 og ætli atkvæða-
magnið við landskjörið verði ekki
1. Tíminn flutti grein um stjórn
armyndunina 1920, er þeir J. M.,' hlutfallslega isvipað?
P. J. og M. G. tóku við stjórn. Blað-
ið, sem grein þessi er í er frá 28.
Klippið úr:
Pantið Bibliur og Nýj*
Testamenti hjá
S. Sigvaldasyni Hverfisg. 42.
Til sölu Laugaveg 30.
4. Tíminn skipar bændunum að
kjósa Jónas en kaupstaðabúum að
febr. það ár og í henni stendur meðal *kifta sjer milli Dlistans og sósía-
annars þetta: lista. En með leyfi að spyrja., hvaðan
„Þegar á þing kom urðu það til- ] kemur blaðinu umboð til að draga
lögur meiri hluta þingmanna að fela þannig sundur kjósendur landsins
Jóni Magnússyni að mynda hina nýju j sem værn þeir fje í rjett? Og það
stjórn. pótt kaupmannablöðunum er ookkuð hætt við, að eigi allfáir
reykvísku tækist að fella hann frá bændur spyrnist við fast áður Jónas
kosningu, nýtur hann mikils trausts tær soramarkað þá sínu marki. •
úti um land vegna undangenginna * I bninn er mjög glaður yfir sátt-
ára. Það var og heppilegt fordæmi inni við ritstj. Mrgbl., þó að Sam-
að fara út fyrir þingið um ráð- bandið hafi við hana tapað 200000
herravál. Voru það einkum heima- br. að sögn blaðsins. En meðal ann-
stjórnar- og framsóknarflokkarnir, ara °rða, þarf Tíminn ekki að fá
sem að því kjöri stóðu/‘ I iiha afturkölluð þessi orð úr ræðu
Síðar í greininni stendur þetta: Hallgr. Kristinssonar a Sambands-
„Framsóknarflokkurinn lætur hana iun<ii:
hlutlausa einungis í bili, vegna þeirra „Eitt mikilsvert atriði hef jeg ekki
vandræðaástæða, sem annars hlutu minst a enn. pað er hið mikla starf,
að koma fyrir og vegna persónulegs sem u.nni® hefir verið til þess að
trausts til Jóns Magnússonar og ferða samvinnumönnum fra að falla
Pjeturs Jónssonar.“ miklu dypra í skuldafenið og ýms
pað er óþarft að flytja skýringar Ijárkreppuvandræði en orðið er.‘ ‘
við þetta. Alir vita, að blaðið hefir Þarna er sem sje sagt að sam-
í þessum efnum snúist alveg í hring vinnumenn sjeu komnir í skuldafen
og margir vita af hverju þett-a er, °" lrms fjárkreppuvandræði og eitt-
því að það hefir oft verið upplýst bvað svipað hafði Mrgbl. sagt.
í Mrgbl. Ástæðan er sem sje flest- 6- Tíminn segir, að umsetning
um ótrúleg. Hún var sú, að for- SambandsinS hafi verið um 9 milj.
maður Sambandsins Pjetur sál. Jóns- kr. 1921 og að það sje verslunarvelta
son varð ráðherra en ekki Magnús % hluta landsmanna. Nú hefir versl-
Ivristjánsson. Þetta er sannanlegt nnaryplta alls landsins verið nálægt
ef á þarf að halda, en engan þarf miij- kr. 1921. Hinir % hlutar
að undra það þótt blaðið flaggi ekki ^ andsmanna hafa þá verslað fyrir
með þessu, því að það mundi verða um m milj. kr. það ár. Hjer eru
því til lítilla vinsælda. pegar Tím- nu ebki blekkingar á ferðinni. pað
isvefni og þreytu; bað bún okkur inn talar um, að kaupmannablöðin ebki að furða þótt Tímagreinin um
nú að hjálpa sjer í þessum nauo- ‘ re>'kvísku (svo kallaði Tíminn þá J>( iin m,ii en(i| með grímuklæddri á-
skorun til samvinnumanna um að
hjálpa sjer í þe;
'um. Ríkarður lagði af stað með
pelaxin að reyna að fá keypta
mjólk í hann einhversstaðar í
borginni, Davíð tók barnið og fór
að hampa því, en jeg tók að rnjer
að sjá um allan farangur okkar
og konunnar og Indverjann hafði
jeg líka á minni samvisku; hann
var búinn að missa kjarkinn og
bjóst við að verða troðinn undir,
hjet hann nú á Brahma, guð sinn,
að duga sjer. Jeg hlóð farangr-
inum í köst eins vel og jeg gat,
en ferðafólk með stórar töskur
ruddist fram og aftur um gang-
inn, sem var troðfullur af fólki,
velti það þá byggingunni um fyr-
ir mjer hvað eftir annað, svo að
jeg vaxð að hlaða á nýjan leik;
Davíð hampaði barninu það mesta
hann mátti, og grjet það samt
óskiaplega. Ríkarði dvaldist í borg
inni, svo konan stóðst ekki bams-
grátinn og stökk líka af stað í
mjólkurleit. Þegar hún var nýfar-
in, rann lestin af stað, leist okkur
Davíð þá ekki á blikuma og bjugg
umst við að sjá þau aldrei framar
Ríkarð og konuna, en bamið hlut
um við að taka til fósturs, ef
það kæmist lifandf til Firenze.
Til allrar hamingju stansaði lest-
in þó aftur, eftir að hafa runn-
ið 4 aðra teina og kornu þau nú
brátt úr mjólkurleitinni, en lítið
hafði þeim orðið ágengt. Blönd-
uðum við nú saman örlitlu af
rjóma, kaffi og vatni og þamb-
litli Þjóðverjinn þetta með bestu
list. Komum við nú konunni fyrir
með barnið í eitthvert hosn. Lest-
Mrgbl. og Yíisi en nú aðeins Mrgbl.) SKorun 111 samvmnumanna
hafi felt J. M. frá kosningu (á að se"la sig ur lögum við aðra lands- .
vera þingmensku), þá er það blekk- menn- Og gróflega kemur þetta vel lr> obugeymar og oliuflutmngaskip
ing að því er Mrgbl. snertir en rjett heim við ummæli Hallgr. Kristins-
að því er Vísi -snertir. Mrgbl. sonar um skúldafen og fjárkreppu-
studdi þá kosningu J. M., eins og j vandræði samvinnumanna.
allir vita og eins og það gerir nú. a-þb.
petta er því gott dæmi um sambúð Höf. Timamolanna biður þess get-
Tímans við sannleikann. Annars er ið> að ei Tíminn verði framvegis
ekki í þetta skifti tilætlunin að sýna eins siiiiur eins oghann var síðast,
fram á þetta heldur hitt hversu tamt muni hann ekki skrifa mola nema
hlaðinu er að hringsnúast. 1 febr. við °í? Vl'ð, er eitthvað gómsætt
1920 hefir það hið mest traust á -vrði Þar að finna.
J. M. persónnlega, eftir að hann
hafði verið í stjórn síðan í ár-slok ' 0
1916, en í byrjun ársins 1922 og
enda miklu fyr, er J. M. orðinn
miklu verri en nokkur annar í aug-
um blaðsins. Og fylgið út um land.
Já það er nú það versta fyrir Tím-
ann, því að landslýðurinn er ekki
eins lipur í snúningunum og blaðið
og þessvegna er nú Jónas svo dauð-
hræddur við
'þetta ágætt með kaupmannablöðin.
Þan vildu svo sem ekki hafa J. M.
við síðustu kosningar segir blaðið,
liiaiin ii iiiina.
Meðan á Genúaráðstefnunni stóð
náði Shell-olíuf jelagið enska samn-
D-Hstann. Og svo er i],gum við sovjetstjórnina rússnesku
um sjerleyfi til jþess að starfrækja
olíunámurnar í KáJkasus. Belgar mót-
en nú vilja kaupmennirnir hafa hann mæItu þessum samnin-gum og kváðu
við landskjörið. Sannleikurinn er, að þá -koma í bága við gömul rjettindi
kaupmenn fylgja J. M. nokkurn gín { pússlandi og studdu Frakkar
veginn jafnt nú og þá, sumir eru með þ, ^ málum. En Englendinear tóku
og sumir móti. peir hafa ekki skift r . ^ugienaingar toku
um skoðun eins og Tíminn. En það ÞV1 1-larri °S varð þessi olíudeila til
e- sjúkdómur á Tímanum þetta; hann að anka a sundurlyndið milli banda-
býr til það, sem hann vill hafa og manna.
leggur svo útaf því. þessvegna segir Baráttan um olíuna er ekki ný, en
hann 1920, að kaupmenmrnir sjeu a , ,
móti J. M„ en nú að þeir sjeu hun hefir ma&nast mJ°g siðustu ar'
með honum, en sannleikurinn er, að in' ÞV1 að það er æ að verða ljósara,
það eru Tryggvi og Jónas sem hafa hve mlkils virði það er að hafa
snúist en ekki kaupmennirnir. 1 gnægð af þessari eldsneytistegund.
2. Tíminn segist vera bændablað,! a,, , , . * *
, , , ~ i , „ , , ’ - btorveldm eru byriuð að knyjaher-
en þa ætti hann að skyra fra hvern-! , . ,
ig á því stendur, að þegar hann og skip sm með olm 1 staS kola.og und'
hans flokkur ræður stjórnarmyndun ir eins °S Það skref var stigið, var
tekur hann engan bónda í stjórn og baráttan nm olíulindirnar orðin bar-
þegar hann setur upp landskjörlista átta um völd. Þessi barátta hófst
varast hann að hafa nokkurn hónda „ , ..
„ , , , . , . fyrir alvoru undir eins og ófriðnum
svo ofarlega, að hann geti komist að. , , _ . ,
lauk. pegar vopnin hofðu skorið ur
fjárhagsleg völd, og hún hefir eink'
um snúist um steiuolíuna. Þessi bar-
átta stendur nú sem hæst — og afl'
raunin er háð milli gamla heimsin®
og nýja heimsins — milli EvrópU'
manna og Ameríkumanna. —
— Reynslan sem fekst i stvrjöld-
inni miklu gaf ótvíræðar sannanir
fvrir því, að olían væri miklu meira
undirstöðuatriði undir auknu vaidi
en framsýnustu menn hafði dreymt
um. Á stríðsárunum þóttust sumir
sjá fram á, að olían mundi verða
mesta máttarstoð heimsveldis; þannig
sagði ntanríkisráðherrann bretski,
Curzon lávarður, að floti banda'
manna mundi „sigra á olíu-öldu“.
Ofriðurinn skar úr um nothæfi
kola á her-skipum, sem töldust vera
samkvæmt kröfum tímans. Kolin
hurfu, en í staðinn komu mótorar og
olíu-kynding. Síðan 1914 hafa Bret-
ar ekki smíðað eitt einasta herskip
með íkolastó og um allan heim er
útbúnaður til olíukyndingar settur í
skip í stað kolastónna. Stóru £ar-
jþegaskipin, sem sigla milli heimsálf-
anna hafa fyrir löngu tekið upp'
olíukyndingu og kaupförin eru faan
að breytast í þessa átt líka.
Mesta siglingaþjóð heimsins.. Bret-
a-r, sáu fljótt að þeir yrðu að gerasfe
óháðir Ameríkumönnum uin olíukanp,-
ef verslun og siglingar ættu ekki að
ganga úr greipum þeirra. Bretar urðú'
að lcoma þannig ár sinni fyrir borð,.
aí þeir gætu sjálfir framleitt næga.
olíu handa herflota sínum og kaup"
skipaflota, og það eigi aðeins í ná-
lægri frarotíð, heldur einnig nm 6-
fyrirsjáanlegan tíma. í fítað kola-
stöðva þeirra, sem Bretar áttu uffl'
allan heim, urðu að koma olíubirgð-
3, Tíminn segir, að J. M. sje
| in rann af stað fyrir aívöru og I aitaf af tapa, en Hriflujónas að 11111 Poiitisk v°Id hófst baráttan um
Og þetta verkefni virðist nú vera.
leyst, að kalla má.
Aðdraganda olíustríðsins má rekj®
fram fyrir árið 1914. Fyrsta þol-
raunin var háð milli Standard Oil-
fjelagsins og Royal Duteh-fjelagsins.
Og undir eins og heimsstyrjöldinni
var lokið, komst alt í bál og brand,
Með mikilli kænsku tókst að sam-
eina fjelögin Royal Dutch og Shell
Transport Company. Hið fyrnefnda
átti flota tank-skipa, sem bar 609'
þús. smálestir af olíu og 10 miljón
smálestir af olíu. Hið síðarnefnda
v'ðtæk sjerleyfi til olíuvinslu í fjar-
lægum löndum. Þegar þessi fjelög
Iiöfðu ruglað saman reitunum, gátu
þau farið að steyta hnefann framan
í Rockefeller gamla.
Fjelögin ljetu sjer ekki nægjamark
aði þá, sem þau höfðu haft áður.
Pau leituðust eftir nýjum sambönd-
um um allan heim. En þó lögðu þau
enn meiri áherslu á, að fá ný sjer-
leyfi á þeim stöðum, sem enn voru
óbnndnir. Einkum hafa þau lagt
mjög að sjer að ná olíulindum Mið-
og Suður-Ameríku og árangurinn
hefif orðið sá, að nú ráða þessi fje-
lög yfir tveim þriðju allra olínnáma
á- þeim slóðum.
Onnur ensk olíufjelög, svo sem
British Oilfields, Mexican Eagle,
Anglo-Persian Oil Co og Burma Oil
Co., hafa farið eins að, hin fymefndu
í Ameríku og hin síðarnefndn í Mes-
opotamiu og Vesfeur- Qg Austur-Ind-
landi. Hvert sjerleyfið eftir aniiað
kemst á enskar hendur. pó fer þvl
fjarri að þessi sjerleyfi sjen oii