Morgunblaðið - 23.07.1922, Side 1

OHfiTOBUB

Stofnandi: Vilh. Finsen.
Lssndsblað Lögr jetta
mt
Ritstjóri: Þorst Gíslasos,
9. Arg., 215 tbS.
Sunnudaginn 23. júli 1922.
IfcMifirttrentfimiBja h.f.
Fimti « síðasti Skota-kappleikurinn
l íf
• r k •'
Annaö kvölö
kl. 8’
Urvalsllölö
gegn
Civil Service
(Civil Service og Fram)
Allir ættu aö sjá þennan kappleik.
Hornabiástur á Austurvelii kl. 71.
Norges Handels-Kalender
fyrir 1922—1923 útvegum við. Kalenderiun kemur næst út i924.
R. Kjartansson & Co. Sími 1004.
Gamanleikur í 5 þáttum.
Aðalhlutverkið leikur
Mabel Nordmand.
Mabel Nordmand er orð-
in alkunn hjer á laudi
fy.rir hæflleika sína til að
skemta mönnum Henni
hefir oft tekist þaðvel.en
að likindum aldrei betur
en í kvöld.
Teiknimynd
Buster Brown.
Sýning 6, 71/* og 9.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 4.
Að Varmá
verða stöðugar ferðir frá bifreiða-
afgreiðslu minni í Austurstræti
1 frá kl. 11 f. h. Sími 695.
Til Þingvalla kl. 8 e. m.
Hlagnús Skaftfjeld.
Góðan kvenhest
vil jeg kaupa nú þegar.
G. Böðvarsson.
Bragðbestur og notadrýgstur er
RJÓMENN frá MJÖLL
Þjóönýtingin enn.
Alþ.bl. segir nú, útaf því, að
Mrg.bl. benti á misskilning, sem fram
kom í greinum þess um þjóðnýting-
una fyrir nokkrum dögum: —
„Ilverjir borga það, ef stór hópnr
manna gengur iðjuláus tímum sam-
an? Auðvitað landið í heild. Eða
með öðrum orðum, í livert sinn sem
maður er atvinnulaus, tapar þjóð-
fjelagið því verðmæti, sem vinna
mannsins mundi útvega því“.
í þremur greinum, sem Alþ.bl.
flytur gegn grein Mrg.bl. um þjóð-
nýtinguna er þetta eina athugasemd-
in, sem nokkurs er um vert. Það er
rjett, að þjóðfjelagið tapar við at-
vinnuleysi eða iðjuleysi hvers ein-
staks manns. En ef einstaklingurinn,
sem um er að ræða, á heimtingu á
því, að þjóðfjelagið sjái honúm fyr-
ir atvinnu, þá verður hann líka að
gera sjer að góðu, að þetta sama
þjóðfjelag ráði því, livar það
notar vinnu hans. Háseti, sem vinnu,
þarfnast, gæti ekki, enda þótt þjóð-
nýting og jafnaðarmenska væru ríkj-
andi, heimtað af þjóðfjelaginu, að
það gerði út bát eða skip með tapi,
til þess að veita honum atvinnu.
Þjóðfjelagið hefði úrskurðarvaldið
um það, en ekki sjálfur hann, hvar
þörf væri fyrir vinnu hans og hvar
það gæti gert sjer hana arðberandi.
Húsasmiðurinn gæti ekki heimtað,
að þjóðfjelagið bygði fleiri nje
stærri hús en það hefir þörf fyrir,
aðeins til þess að veita honum at-
viunu. Og svona er því varið um
menn innan allra atvinnugreina.
Þótt ríkisrekstur eða þjóðnýting
ætti sjer stað á öllum sviðum at-
vinnulífsins, gæti þjóðfjelagið ekki
tekið að sjer rekstur stórra atvinnu-
greina, sem ekki svara kostnaði,
fremur en nú. Hugmynd sú, sem alt-
af er verið að stagast á í Alþbl. um
þjóðnýting togaranna, án tillits til
þess, hvort útgerðin beri sig eða ekki,
er vitleysa frá upphafi til enda.
Um leið og þjóðfjelagið tæki að
sjer þá skyldu, að sjá öllum einstak-
lingum símnn fyrir atvinnu og upp-
eldi, fengi það einnig að sjálfsögðu
rjett til að ráða yfir vinnu þeirra,
gæti skipað þeim til vinnu þar sem
það fyndi þörfina fyrir hana og teldi
sier hana arðvænlegasta eða hagan-
legasta. Þetta ófrelsi fylgir því fyr-
irkomulagi, sem sósíalistar keppa
eftir, og getur ekki orðið frá því
skilið.
Væru öll atvinnutæki í landinu
þjóðnýtt, eins og sósíalistar telja
heppilegast legðu ráðandi menn
þjóðfjelagsins togarana við hafnar-
garðinn þegar þeir sæju að útgerð
þeirra hæri sig ekki, en skipuðu þeim
mönnum, sem unnið hefðu á þeim,
til vinnu annarstaðar. Og þeirri skip-
un yrðu mennirnir að hlýða. Gerðu
þeir það ekki möglunarlaust og með
fullum skilningi á nauðsyn þess, gæti
þetta ímyndaða þjóðfjelagsskipulag
sósíalistanna ekki staðist.
Það er þetta, sem Mrg.bl. átti við,
er það sagði, að allur hugsunarhátt-
ur manna þyrfti að gerbreytast frá
því, sem nú er, til þess að þjóðnýting
atvinnufyrirtækja alment gæti komið
í st.aö einstaklingafyrirtækjanna.
s>
StjórnmálamEnn.
Fyrir stuttu hefir fyrv. ráð-
hera Sigurd Ibsen skrifað smá-
kafla í „Politiken“, sem hann
nefnir ,-,Hugsanir nm stjórnmála-
menn“. Nokkrir þeirra birtast
hjer í þýðingu.
1.
Ekkert hlutafjelag mundi nokk-
urntíma kjósa mann fyrir fram-
kvæmdastjóra sinn, aðeins vegna
þess, að hann hefði sýnt á aðal-
fundi fjelagsins, að hann væri
mælskur. En í stjómmálunum get-
ur orðræpan fleytt mönnum upp í
mestu virðingarsætin. Það eru til
margir ráðherrar, sem aðeins hafa
talað sig inn í embættið.
Það getur komið fyrir, að sami
maður sje gæddur mælskugáfu og
hæfileikum til að stjórna. En
miklu oftar hefir maður reynt hitt,
að stjórnmálamenn sem hafa verið
símalandi og auk þess vel heima
í ýmsum dægurmálum, hafa reynst
aumkunarlega fátækir að skipu-
lags- og stjórnarhæfileikum.
Við Evrópubúar höfum litið nið
ur á stjórnarfyrirkomulagið kín-
verska, og höfum talið það skrif-
finskustjórn. En það orðræpu-
fyrirkomulag, sem notað er í okk-
ar stjórnmálum hvilir ekki á skyn
samlegri grundvelli.
2.
Poincaré lýsti eitt sinn í blaða-
grein, hvað frönsku ráðherramir
hefðu vanalegast fyrir stafni. Að-
alstarf þeirra kvað hann vera að
ráðgera um afstöðu ráðuneytisins,
á hvem hátt væri hægt að koma
í veg fyrir einhverja fyrirspum og
hvernig ætti að svara annari, hver
ætti að flytja traustsyfirlýsingu
og hvemig hún ætti að vera orðuð,
hvernig þeir ættu að breyta orða-
lagi á einhverju lagafrumvarpinu
til þess að tryggja því sem flest
atkvæði o. s. frv.
Þannág var það í Frakklandi,
og þannig er það enn í ýmsum
fleiri löndum. Og í þessu fær mað-
ur ráðninguna á því, sem margur
ókunnugur er svo forviða á: fjöl-
hæfni margra stjórnmálamanna,
sem altaf eru tilbúnir að setjast
í hin ólíkustu embætti. Landbún-
aðarráðherrar verða utanríkisráð-
herrar, sá sem var kenslumálaráö-
herra í gær, verður fjármálaráð-
herra í dag.
t
3.
Til eru stjórnmálamenn, sem á-
litnir eru stórmenni, en eru í raun
og veru ekkert annað en snirtileg-
ir náungar. Hvergi er valið jafn-
vitlaust og metið jafn rangt eins
og í stjórnmálnm.
4.
Það er hægt að segja það um
flesta stjórnmálamenn, 'að þeir lifi
á örðugleikum, á sama hátt og'
málaflutningsmenn lifa á máls-
höfðunum. Sá er aðeins munur-
inn, að málaflutningsmennimir
koma sjaldnast málshöfðununnm
ar’ stað, en hinir leiðandi stjóm-
málamenn era sjerfræðingar í því
að finna upp örðugleikana.
Því ver sem fer, því betur una
þe.ir sjer. Sundrungar og flokka-
aðra íslendingasögu og þekkja
riðl er þeirra matur og drykkur
og þeir óska af eðlishvöt að riðlið
haldist við. En sú tilfinning má
sjaldan ná upp á yfirborð meðvit-
undarlífsins. Oftast munu þessir
menn líta 4 sjálfa sig og verksín
jsfn hátíðlega og þeir, sem dýrka
þá mest. Og sumir þeirra hyggja,
að þeir sjeu óbætanlegir.