Morgunblaðið - 09.08.1922, Qupperneq 3

þessa lands. ViS vevSum vel að muna
' það, að okkar kaupstaSir eru ungir,
fæst okkar sem í þeim búum þurfurn
aS rekja lengra en til afa og öior.u
til þess aS finna sporin úr sveitum
landsins.
Því finst rnjor ekki undarlegt þótt til
finningin fyrir landinu og allri þess
fegurS eigi mikil ítök í öllum þorra
landsmanna.
Okkar land er fyrir margra hluta
sakir sjerstakt. Fyrst er þá aS nefna
afstöSu þess gagnvart öSrum löndum.
ViS búum hjer, eins og stundum er aS
orSi komist, „nyrst á hala veraldar“,
og eigum því á stundum viS óblíSa
náttúru aS búa, enda hefir reynt meir
á dug þeirrar þjóSar af þessum ástæS-
um en margra annra, eins og Bólu-
Hjálmar sagSi: prautir mínar í þús-
und ár, þekkir guð einn og talið getur.
I sögu landsins lesum viS um þau
tímábil, sem okkur hrýs hugur við að
nokkur kynslóS skuli hafa orSiS aS
þola, og erum undrandi yfir aS þjóSin
skuli hafa komist yfir þau. Ökkur kem-
ur þá ósjálfrátt í hug þessi spurning:
HvaSan hefir þessari þjóS komiS sá
kraftur, sem til þess þarf aS sigrast á
hallærum, drepsóttum og erlendri kug-
un, sem liún var um langan tíma beitt
áf þeim sem meiri máttar voru, svo
jeg nefni nokkur dæmi.
SvariS liggur ekki beint viS, en er
aS finna í sögu þjóSarinnar sjálfrar.
Þjóðarstofninn er nokkur annar en
títt er, þar sem landnám er hafið. Um
þaS þarf ekki aS fjölyrSa, enda ekki
ágreiningsatriði, að þeir, sem bygðu
landið upphaflega, voru kjarninn úr
norsku þjóðinni, sá hlutinn, sem
ekki þoldi kúgun eða tilraun í þá átt,
heldur lögSu í þá óvissu aS leita nýs
land og nema, þar sem engin hindrun
yrSi af mannavöldum fyrir þá lögS.
pessar frjálsræSishetjur komu „aust-
an um hyldýpishaf hingaS í sælimnar
reit“. — Sterklega aS orSi komist aS
nefna landiS okkar sælunnar reit —
en þó að ýmsu leyti rjett, einkum þegar
miSaS er viS landnámstíS. En þvi miS- (
ur hefir skammsýni þjóSarinnar komiS
henni í koll, á jeg þar viS ýms gæSi
landsins. Hugsum okkur sumar sveitir
skógi vaxnar millum f jalls og fjöru,
þar sem nú sjest ekki vottur af kjarri.
Þvílíkur msimunur. Þessi afdrif skóg
arins hljóta ætíð að vera alvarlegáminn
ing til okkar um að reyna aS horfa
fram á veginn um leiS og viS sjáum!
okkur farborSa, reyna aS lifa þannig,
og starfa aS framtíöinni verSi okkar ^
líi’ og starf til sem mestra heilla. ViS '
ættum aö festa okkur vel í minni oröin
þessi: „aS hugsa ekki í árum en öldum,
og alheimta ei daglaun iað kvöldum“.
Þá ætti hættan ekki að vera svo mik-
il á því, að iseinni kynslóðin hefði
verri lífsskilyrði en sú fyrri.
paS sem haldiS hefir hug og dug í
íslensku þjóSinni gegnum aldimar þrátt
fyrir sum skilyrSi, sem hafa farið
versnandi, er sú mikla staSreynd aS
örSugleikamir stæla og þroska bók-
staflega talaS, bæSi andlega og líkam-
lega sjeð. Verkefni iþjóðarinnar hafa
svo aS segja frá landnámstíS, staSiS í
órjúfanlegu sambandi viS náttúm
landsins.
Eitt dæmi: pau eru erviS mörg spor-
in, sem ungmenni þessa lands hafa
stigið upp um fjöll og firnindi í fjall-
göngum haust og vor, en skyldi þreyt-
an ekki stundum hafa horfiS fyrir til-
finningunni um aS hafa sigrast á örS-
ugleikunum. ESa hver vill lýsa þeirri
tilfinning, sem er því samfara aS sjá
yfir óþekt isvæði af fjallstindi í fögru
voSri. pau era mörg ungmenni landsins,
sem geta gert orS skáldsins aS sínum:
„Sú var tíöin mjer þótti þröngt niilli
þungbrýndu fjallanna minna“ — Víð-
sýniS, sem mætir auganu, þegar þeirri
erfiðu göngu er náð, að kom-
ast upp á fjallatindana okkar hefir
bókstaflega orSiS þjóSinni ósjálfráS
hvöt til meiri þroska og mannvits.
f ýtarlegri æfisögu Jónasar Hall-
grímssonar, skrifaðri af einum okkar
ágætismanna, -er þess getið, að staður-
inn sem Jónas er fæddur á, Hraun
M0RGUNBLA8IB
Bolinöers-mótorar.
Utvegsbændum og mótorbátaeigendum tilkynnist að vjer höfum fengið umboð fyrir
Bolinders-bátamótora. Þeir, sem þurfa að panta varastykki í mótorinn gjöri svo vel að
snúa sjer til okkar. — Bolinders-mótorar eru að* áliti sjerfræðinga, heimsins bestu mótor-
ar, og ættu því allir þeir, sem vilja tryggja sjer virkilega ábyggilegan mótor að kaupa
Bolinders. Verðið hefir nýlega lækkað mikið.
Talsimar :
144, 844,
944.
Friðrik Magnússon & Co.
Heildverslun
Austurstræti 7, Reykjavik.
í Óxnadal, hafi til aS bera sjerkenni-
lega fegurS, sem muni hafa haft mjög
mikil áhrif á hann í æsku, sem síSar
komi fram í skáldskap hans. A þessu
er heldur enginn efi, að svo er þetta.
Best gæti jeg trúað, að í öllum verk-
um okkar allra bestu manna endur-
speglist ávalt einhver þáttur af feg-
urð landsins og tign.
En hvaS er þaS sem okkar bestu
menn hafa eftirlátiS okkur? paS era
rit: Sögur og ljóS. Engin menningar-
þjóS myndi nokkumtíma hafa virt okk-
ur þess aS taka eftir okkur, ef ekki
væri það ritin og málið sem okkur hef-
ir á dásamlegan hátt tekist aS varS-
veita.
Vonandi rætast þeir framtíSardraum-
ar þjóSarinnar aS hún taki í sínar hend
ur ónotuS öfl landsins eins og t. d.
fossana; í því liggur vísast heiSur okk-
ar og sjálfsagt aS nokkru tímanleg vel-
ferS. Ræktun landsins og notkun hinna
ónotuSu afla sem bíSa eftir hinni starf-
andi mannshönd í landinu, eru mál,
sem þessi kynslóS verSur aS snúa sjer
fyrir alvöru aS, meS festu og skyn-
sémi, meSal anars til þess, aS næstu
kynslóöir kveöi ekki yfir okkur þung-
an áfellisdóm í þessu efni. Annars er
nú langt í land til þess aS margir af
okkar framtíSardraumum rætist. En þá
er aS hefjast handa meS hug og dug.
pessi dagur er merkur dagur meS
íslensku þjóöinni, og vel til þess fallinn
aS stór og göfug áform sjeu tekin.
Hún kom ekki sjálfkrafa til þjóöar-
innar rjettarbótin sem hún öölaSist meS
stjórnarskránni þennan dag 1874. paö
kostaöi mikiö vit og mikla vinnu. Allra
þeirra, sem lögöu krafta sína í sölumar
til þess aö sú sjálfsagöa rjettarbót
fengist, minnumst viS í dag meS þakk-
læti. Og í dag minnumst viS þess, aS
lengra var haldiS í sjálfstæSisáttina.
PaS má segja, aS nú sjeu einskonar
timamót, okkar sjálfstæSi er svo ungt,,
aS enn erum við ekki komin fram hjá
þeim* 1 tímamótum. Minsta kosti mun
sagan setja ])essa tíma, se'm aS ýmsu
leyti hafa verið og eru erfiðir, einkum
þegar litiS er til viSskifta vorra viS
umheiminn — sagan mnn setja þá í
samband viS nýfengiS sjálfsforræöi
landsins. Hvemig sá dómur sögunnar
verður aS öSru leyti, ætla jeg engu um
aS spá.
En eitt er víst: Til þess aS okkar
sjálfstæöi verSi þjóöinni til sem mestr-
ar blessunar, þurfum viS í vissum skiln-
ingi aS hefja einskonar endurreisnar-
baráttu. paS hefir þessi þjóS gert fyr.
Engum kafla í okkar sögu ann jeg
meir, en þeim, þar sem Fjölnismenn
koma til sögunnar. ViS munum öll eftir
tímabilinu því í sögu landsins. paS var
ekki smávægilegt, sem þeir hugsuSu
sjer aS koma í framkvæmd, og áhrif-
in eru öllum kunn.
ViS munum vel hverjir mennimir
voru, en viS munum ekki síst eftir
Jónasi. HvaSa verk haföi hann aS
vinna? pjóSin var svo aS segja fallin
í einskonar dáSleysismók, hætt aS hafa
næma tilfinningu fyrir máli sínu og
þjóöemi.
Pegar endurreisnarbaráttan var haf-
iu, var þaS einkum þetta tvent, sem
Jónas batt sig viS. Hann áleit, aS til
þess nokkuS verulegt yröi ágengt til
umbóta, þá væri þaS fyrst, aS þjóöiu
fengi tilfinning fyrir sínu fagra máli,
landinu og fegurS þess.. AS þessu tak-
marki vann meö ritum sínum, sem
skrifuS voru á yndislegu máli, og þó
einkum meS sínum ógleymanlegu nátt-
úruljóSum, sem munu verSa lesin og
lærS, svo lengi sem þetta land veröur
bvgt. „Er ekki sem vonin hans liggi í
því landi, í laufskrúöans dásemd hans
andi, í gróSrinum hugurinn hans“.
Finst okkur ekki þegar viS göngum
um Lækjargötu, aS hann líti til okkar
°ít vilji benda okkur á þaö sama og
samtíö sinni.
Mundi okkur ekki nú sem fyr vera
holt, þegar viS sækjum fram til sigurs
sem sjálfstæS þjóS, aS drekka í okkur
óhrifin frá íslenskri náttúru.
Fjarri sje þaS mjer, háttvirtir Reyk-
vikingar, aS gera lítiS úr þeim áhrifum,
sem fegurS landsins og einkeuni hafa á
okkar sanna líf, enda væri nndarlegt
cf svo væri ekki, því aS eitt af því sem
Reykjavík liefir til síns ágætis, er sjer-
kennileg fegurö. Par aö auki liggja
pingvellir svo nærri, aS fjölmörg okk-
ai drekka í sig meir eSa minna af feg-
urS staSarins og sjerkennileik. Er ekki
sem okkur finnist viS hafa stigiS á
helgan staS þegar viö komum þar. Ef
til vill finnnm viS hvergi eins vel og
þar, hversu eSli jokkar er samgróiS
liindinu meS þess sjerkennileik. ,
par veitist okkur auSvelt aS skilja,
i S þaS er engin tilviljun, aS eitt af okk-
ar skáldum kemst þannig aS orSi, þegar
þaS lýsir ánni, sem rennur í ótal bugS-
um, alla leiö úr óbygöum og síö-
ast gegnum sveitina út til hafs, að hún
sje sem „hugsun stór og sterk og
frjáls“ og ennfremur „af þjer tekur
svip á sig, öll sveitin mín og þjóðin“.
Nú höfum viS nokkurn tíma haft sól
og sumar í ríkum mæli; aS vísu er sá
tími liöinn þegar sólargangurmn er
lengstur hjá okkur, en yfirleitt elskum
viS sumariö meS öllum þess yndisleik.
petta er líka mjög eölilegt. Veturinn ér
lungur, oft kaldur, langar dhnmar næt-
ur, þótt á þeim tíma ársins geti einnig
að líta dásamlega fegurS. ViS munum
eftir blikandi stjörnum meS glampandi
norSurljósum, þegar landiS er sem
klætt í hvítan tignarskrúSa. Slíkt er
okkur ógleymanlegt. Samt er sem hug-
ur okkar fyllist viSkvæmni og söknuSi
þegar hallar af sumri og líSur móti
hausti. En er ekki sem viS hlaupum
fagnandi móti sól og sumri.
pegar jeg var ungur, sat jeg stund-
nm yfir lambfje. Jeg man hversu syfj-
aður jeg var og átti erfitt með aS
vi'kna, fyrir sólaruppkomu í júní. Eig-
inlega vaknaSi jeg ekki fyr en sólin
gægöist upp fyrir fjallshnúkana, og þá
var sem hún segöi: Vakna þú sem sef-
ur. MeS geislaflóöi sínu er sem húu
veki gjörvalla náttúruna af dvala. AS
öSru leyti færist jeg ekki í fang aS
lýsa þeirri dýrS.
SíSan hefi jeg oft hugsaS til þess
meS þakklæti, aS hafa átt kost á aS
b'fa nokkrar slíkar stundir, sem öörum
fremur hljóta aS skilja eftir meira eSa
minna af varanlegum áhrifúm.
Jeg vildi ráSa öllum til aS veita sjer
s.xkt. Sú fegurö, sem okkur stendur þar
til boSa á sannarlega skiliS aS henni
væri helguS ein júnínótt.
Látum ekkert tækifæri ónotaö til þess
aö drekka í okkur fegurð íslenskrar
náttúru. paS er áreiöanlega engan-
veginn þýSingarminsti þátturinn í
okkar framsóknarbaráttu. paS gerir
hvorttveggja: Hjálpar okkur til aS
skilja þaS besta sem viö eigum og ná
því takmarki, sem horfir til mestra
heilla.
Vænti jeg þess aS viS öll meö hrifn-
ingu getum tekiö undir meS Klettafjalla
skáldinu íslenska, og sagt:
Ýfir heim eSa himin
hvort sem hugar þín önd,
skrevta fossar og fjallshlíS
öll þín framtíSarlönd!
Fjarst í eilíföar útsæ
vakir eylendan þín:
Nóttlaus voraldarveröld
þar sem víösýniö skín.
Lengi lifi íslenska þjóöin, landiS okk-
ar meS fegurS þess og tign!
---------o---------
t
Jón Helgason
kaupmaSur.
1 gærmorgun snemma Ijetst aS
heimili sínu hjer í bænum, Lauga-
veg 45, Jón Helgason kaupmaður
frá Hjalla. Var hann búinn að
liggja rúmfastur um 23 viknr og
oftast þungt haldinn. Hann var
74 ára að aldri og var búinn að
vera hjer í bæ um 26 ár, fyrst í
þjónustu annara, en tók síðan að
versla fyrir sjálfan sig og versl-
aði æ síðan og efnaSist vel.
Jón heittinn var dugnaðar mað-
u] og vel látinn. *
-------o--------
Kaupstefnan norska verður hald-
in þetta ár í Kristjaníu vikuna
3.—10. september. Hefir slík kaup-
stefna veriS haldin tvisvar áöur í
Noregi og er markmiSið með henni
at auka sölu á norskum afurðum
oog iSnaði. ASsókn hefir veriS mikil
i bæði skiftin og er búist við henni
jafnmikilli nú, enda ætla Norðmenn
sjer að hafa þessa kaupstefnu í
haust sem allra fjölbreyttasta, svo
erlendir kaupendur fái þar tæki-
færi til að kynnast norskum vör-
um. Allar iðnaðar- og handverks-
vörur hafa verið sýndar á báðum
fyrri’ sýningunum, og í haust hæt-
ast landbúnaðarafurðir við.
Fyrri kaupstefnurnar sóttu 70—
80.000 manns og voru af þeim um
8000 innlendir og útlendir kaup-
endur. Voru þessir kaupendur frá
öllum löndum í Evrópu og jafn-
vel úr annari álfu, og búast NorS-
menn við sömu aðsókn í ár.
Vörunum, sem sýndar verða,
verður skift í þessa flokka:
1. vjelar og áhöld, 2. rafmagn
og gas, 3. málmiðnaður og verk-
fa'ri, 4. ýms smíðaáhöld, 5. gull-
og silfurvinna, 6. gler, postulín
og steinsmíði, 7. vefnaöarvörur, 8.
trjáviður, „cellulose“, pappír,
korkur, mór og eldsneyti úr mó,
9. trjevörur, húsbúnaður og fl.,
10. sportvörur, 11 skófatnaður,
leður og gummivörur, 12. hygg-
ingarvörur, 13. bækur og pappír,
14. matvörur allskonar, 15. fræ,
korn o. fl., 16. ýmsar efnafræðis
legar vörur og lyf, 17. olíur, máln-
ingarvörur, 18. strá- og körfuiðn-
aðnr, 19. námuiSnaður, jám og
stál, 20. ný norsk einkaleyfi og
uppfyndingar, 21. skotvopn og
sprengiefni og 22. hljóðfæri.
Aðgönguseðlar að kaupstefnunni
fást á skrifstofu hennar. En
„Bennets Reisehureau“ í Kristjan-
ílj útvegar dvalarstaði fyrir þá,
sem snúa sjer til þess í því efni
og ættu þeir, sem hafa í huga að
sækja kaupstefnuna að gera þaS
í tæka tíð.
Allar upplýsingar um kaupT
stefnuna fást á skrifstofu henn-
ar. Er utanáskriftin „Varemessen“
Kristjaníu, Norge.
-------o—--------
Heimsstyrjöldin
í 1. hefti bókarinnar, sem nú er
nýkomin út, er frásögnin um styrj
öidina komin fram um áramótin
1915—16. Efnisyfirlit þessa heftis
er svohljóðandi:
1. Ríkiserfingi Austurríkis skot-
inn, ásamt konu sinni, á götu í
Serajevo, 2. Morðið í Serajevo, 3.
Ófriður milli Austurríkis og Ser-
bíu, 4. Fyrstu fregnir um Evrópu-
stríð, 5. Ansturríki-Ungverjaland
og Serbía, 6. Upptök Evrópustríðs
ins, 7. Stjómendur, þjóðir og
ríkjasambönd, 8. Herbúnaður ó-
friðarþjóðanna, 9. Herskaparstefna
nútímans, 10. Rússland og mið-
veldin, 11. Miðveldin, Frakkland
og England, 12. Bandaríkjamaður
ritar um orsakir ófriðarins, 13.
Fyrstu mánuðir ófriðarins, 14.
Við vesturherstöðvarnar í árslok
1914, 15. Herstöðvarnar að aust-
ar. í árshyrjun 1915, 16. Frameftir
árinn 1915 (hafnbann og kafbát-
ar, árás á Dardanellavígi o. s. frv.)
17. Tyrkir í ófriðnum, 18. Liði
safnað í Lundúnmn, 19. Yfirlit
sumarið 1915, 20. Italía komin í
ófriðinn, 21. Ársyfirlit Þjóðverja,
22. Frá Rússum, 23. Austurríki
og Rússland. 24. HergagnagerS
Breta, 25. Þýski kanslarinn talar
um stríðið, 26. Blóðugasti bardag-
inn, 27. Spaug um stríðið, 28.
Hergagnagerðin, 29. Hermanna-
gasið, 30. Tjý v~sur, 31. Tundur-
dufl, 32. Balkanríkin og stríðiC,
33. Innrásin í Serbíu, 34. Serbía,
35. Kur út af Balkanmálunum,
36. Enskar raddir, 37. Frá Grikkj
um, 38. Austurlönd og ófriðurirui,
39. Bulgaría, 40. Herskylda í Eng-
lendi, 41. Rússland heima fyrir,
42. Jámbraut frá St. Pjetursborg
til íshafsins, ,43. Umræður í þýska
þinginu, 44. Ráðstafanir Þjóðverja
gegn matvælaskortinum, 45. Frá
síðari hluta ársins 1915, 46. Þýsk-