Morgunblaðið - 24.08.1922, Blaðsíða 3

MUKQUNBLABll
bændur sína. En þá heföi ekki
verið annars kostur en skella, úr
þeim tennurnar með naglbít eða
þá í öðru lagi að „slá þá af“.
Þess má geta, af því það skýrir
málið enn betur, að þessi sami
maSur kom að síðustu fram með
þá tillögu að hætt væri að gefa
„Tímann“ íit.
Menn skilja sjálfsagt, að hjer
er átt við árásir „Tímans“ (Jón-
asar) á Pjetur heitinn Jónsson at-
vimiumálaráðherra, sem vitanlega
var einn eigandi „Tímans“. —
Jónas er hjer sjerkendur af ein-
um eiganda blaðsins sem óþarfur
varðhundur. Og ekki nóg með
þaS. Það er ennfremur gefið í
skyn, að þessi varðhundur sje tek-
inn að gerast svo grimmur, að
hann sje farinn að leggjast á
eiganda sinn eða húsbónda. Á
tvær leiðir bendir ræðumaður til
jiess að gera hann óskaðlegan —
annaðhvort að tannskella hann
með naglbít eða slá harin hrein-
lega af. Þannig hljóöar yfirlýs-
ing þessa eigenda „Tímans um
starf Jónasar.
Nánari lýsing. Aðra hnútu send-
ir Jónas, sem jeg verð að fara
nokkrum orðum um. Hann gerir
tilraun til að einkenna skáldskap
minn og aðra hæfileika mína.
Það sem hann segir um skáld-
skapinn er ekkert annað en tugga
út úr öðrum, sem hann gleypir
athugunar- og rannsóknarlaust, Su
fiæðsla, sem hann veitir um mig
að öðru leyti, er jafn villandi.
En fyrir þessar tilraunir hans til
lýsingar á mjer verður hann vita-
skuld að fá aðra á sjer. Og vill
svo vel til, að sú lýsing er fyrir
hendi og hefir lengi verið, þó
hún hafi ekki verið birt vegna
þess, að Jónas baðst friðar og
griða. En nú hefir hann brotið
af sjer þau grið.
Auknefnin. í fari Jónasar hefir
ýmislegt birtst, sem orðið hefir
til þess, að almenningur hjer á
landi hefir gefið Ehonum nokkur
auknefni. Hann hefir svo sem
kunnugt er ýmist verið nefndur
t jaldabaksmaðurinn, kafbaturinn
eða moldvarpan. Og eitt auknefn-
i-; var honum gefið á einum lands-
kjörslistanum, en það getur ekki
birtst á prent.i. Hjer Rkal ekkert
um það dæmt, hvort hann á öll
þessi auknefni með rjettu. En
óskiljanlegt er, að menn hafi ver-
ið svo örlátir í nafngjöfum sín-
um, ef hann hefir á engan hátt
til þeirra unnið. Og út frá þeim
Acrður að skýra skapferli manns-
ins og starfsemi að sínu leyti
eins og nútíðarmenn verða aS
hugsa sjer útlit og einkenni for-
feðra vorra af þeim auknefnum
sem þeim vorn gefin af sam-
tíðarmönnunum. iEitt vel jgefið
nafn getur varpað skýrandi ljósi
yfir þann, sem fær það.
A’llir vita, að það eru einkenni
kafbátsins, að hann fer að mestu
leyíi undir yfirborði sjávar, leyn-
ist og læðist og' leggur skipin
á hol án þess nokkurri vörn vei'ði
við komið. Hann vinnur sín
hermdarverk í myrkrinu og þögn-
inni, svíkst að óvinunum. Enginn
veit hvar hann er eða hvar hop-
um muni skjóta upp næst.
Einhverja líkingu hlýtur al-
menningsálitið að hafa fundið með
Jónasi og kafbátnum þegar það
gaf honum kafbátsnafnið. ÞaS
mætti hugsa sjer, að mönnum
hefði fundist bardagaaðferð
mamisins minna á háttalag þessa
illræmda undirheimafara. Eftir
því ætti Jónas að starfa þannig,
að yfir honum væri jafnan ein-
liver hula. í þeirri starfsaðferð
birtist hvorki dirfska, hreinskilni
nje karlmenskuhugur. Hann gæti
ef til vill tekið sjer í munn orð
Ibsens: „Andsigt til Andsigt har
jeg aldrig' været en modig Mand“.
Að sama brunni ber, ef reynt
er að skýra moldvörpunafnið. Það ’
dýr er, eins og allir vita, ekki j
sjerlega ljóselskt. Hún grefur í
myrkrinu, kemur ekki upp á
yfirboröið. Þar er líkingin með
henni og kafbátnum. Og í því á
hún sammerkt við starfsaðferð
tjaldahaksmannsins.
Eiginleikarnir. Ef nöfnin lýsa
rjett sjereinkennum Jónasar, þá1
eru þau sjereinkenní vel Jallin \
ti! að ryðja honum braut til vegs '
oo valda í sjúku þjóðf jelagi, þeg-1
ai þeim er beitt með nógu mik-
illi einbeitni og lægni. Kafbáts-
náttúran er sigursæl. En þessir j
sömu eiginleikar gera hann ófær- j
an ■ til þess að vera einn þeirra •
manna, sem hafa örlögsíma lands!
og lýðs í höndum sjer. Þar er
tjaldabáks-eðlið og moldvörpuað-
ferðin eitur. En það eitur hefir.
nú dropið um hríð yfir íslenska
þjóð, og á senniiega eftir að gera
onn. Því eðlinu afneita fáir.
— Jónas bið jeg engrar afsölí!- j
unar, þó jeg heilsi honum ný-'
kjörnum á þing með þessari grein.1
Ilún hefir sjálf rjettmæti sitt í!
sier fólgið. Og hann hefir gefið
tilefnið til hennar.
J. B.
tirs annars lista, og ennfremur að
hinn nýkjömi fulltrúi vor verði
að svo stöddu talinn til nokkurs
sjerstaks flokks, sem nú er uppi
í landinu. Konur hafa nægilega;
mörg sjermál, sem þær vilja beit- j
ast fyrir, til þess að halda póli-
tiskri sjerstöðu, og munu ekki á
sínum tíma leita kosningasam-
bands eða fylgis hjá öðrum flokki
eða flokkum en þeim, sem vilja
styðja að framgangi og sigri
þeirra mála, sem þær bera sjer-
staklega fyrir brjósti.
Reykjavík 23. ágúst 1922.
Guðrún Pjetursdóttir.
Steinunn Hj. Bjarnason.
Mótmæli þessi eru gersamlega
óþörf. Morgunblaðiö hefir talið
C-lista-kjósendur yfirleitt andvíga
stefnu A eða B í verslunarmálum,
en hins vegar hvergi talið full-
trúa listáns til ákveðins stjórn-
m álaflokks.
Ritstj.
Fræg kuikmynd
ei það, sem Nýja Bíó sýnir nú
þessa dagana. Er hún samin af
Eric von Stroheim og hefir liann
sjálfur sagt fyrir um leikinn.
Stroheim hefir aðeins gert þrjár
myndir, en í hvert skifti hefir
hann vakið athygli alheims á sjer
fyrir frumleik og vandvirkni. —
Fvrsta mynd hans var „Freistar-
inn“, sem sýnd var í Nýja Bíó
í fyrra, og er enginn efi á því,
að allir, sem hafa s.jeð hana, muna
enn eftir henni. Það er nefnilega
aðaleinkenni mynda Stroheims, að
þær læsa sig inn í hug manna
og hverfa ekki þaðan aftur. Þessi
mynd fjallar um samskonar ofni
og hin, en_ gerist í París, þess-
um glæsilga freistinganna stað.
Með efnið er snildarlega farið
og úr smáatriðum ofinn tilkomu-
mikill og hrífandi sögulþráður,
laus við öfgar.
Mynd þessi hefh
umtal eigi síður en „Freist^rinn' ‘
og dómarnir eru að vísu mis-
jafnir um það hvað efnið sje
vel valið. Sumir hafa hneikslasf
á myndinni. En öllum ber saman
um það, að í henni sje skáld-
skapur, sem njótj sín fyllilega
hjá leikendunum og í meðferð
þeirra á hlutverkum sínum.
Mótmæli.
Út af ummælum Morgunblaðs-
ins í dag í greininni Landskosn-
ingin mótmælum við umboðsmenn
C-listans því eindregið, að at-
kvæði þess lista sjeu talin saman
við atkvæði D-listans eða nokk-
Nýlega hefir verið sagt.frá því^
að loftskeytastöð hafi byrjað
starfrækslu sína í Frakklaridi, er
sje fjórum sinnum aflmeiri en
nokkur stöð, er verið hefir til í
heiminum áSur, og er henni ætl-
að að geta skifst skeytum á við
allar stöðvar sömu gerðar, hvar
sem er í heiminum,
Englendiúgar hafa mikinn hug á
því að endurbæta þráðlaust sam-
band milli allra landa bretska rík
isins og virðist málið nú að kom-
ast / framkvæmd.' 1 mörg ár hef-
iv mikið verið þingað nm þetta,
en framkvæmdir ávalt dregist. En
á þessum thna hafa framfarirnar
í loftskeytasendingum aukist svo
mjög, að á'ætlanirnar, sem stjórn-
in hefir látið gera hafa altaf
ónýtst og' orðið úreltar áður en
varði. Fyrst var gert ráð fyrir,
a'ð hver stöðin tæki við af annari
og flytti símskeyti til Indlands,
Ástralíu, Suður-Afríku o. s. frv-
En nú er þetta óþarfi. Það þykir
einfaldast að reisa eina aflmikla
stöð í Englandi, er sendi skeyti
beina leið til Indlands, Ástralíu,
Egyptalands, Kap, Canada og ann
ara staða; með því móti verður
afgreiðslan fljótust og reksturinn
miklu ódýrari. Og talið er víst,
| eí dæma skal eftir því hve miklar
| framfarir verða mánaðarlega á
loftskeytasendingum, að um það
i bil og þessar stöðvar eru komnar
upp, verði hægt að breyta þeim
með litlum tilkostnaði þannig að
þær geti sent myndir sín á milli
og’ a« hægt verði að tala þráðlaust
á milli þeirra.
Áður var gert ráð fyrir að stöðv
arnar yrðu reistar með 2000 metra
millibili en nú valda miklar fjar-
lægðir engum tálmunum, og stöðv-
: arnar verða hafðar færri og afl-
I meiri. Sterkasta stöðin í þessu
: firðtalsneti verður reist í Eng-
| landi og verður hún með aflmestu
j stöðvum í heimi — 240 kílówatta.
! Fyrst í stað verða svo reistar f jór
j ar sambandsstöSvar við þessa stöð.
I Indlandi, Egyptalandi, Suður-
Afríku og Ástralíu. Er gert ráð
fyrir að með þessum stöðvum
verði hægt að afgreiða um 10
miljón orð á ári. Og þegar skifti-
stöðvum verður bætt við getur
orðafjöldinn hækkað upp í 20—30
miljón á ári. Skiftistöðvarnar eru
einkanlega gerðar til þess að gera
þaft kleift að halda sambandinu
allan sólarhringinn, því á mjög
löngum fjarlægðum er enn erfitt
að halda sambandi í hvernig lofts-
lagi sem er. Ástralir vilja fyrir
hvern mun fá samband er hægt
sje að starfrækja dag’ og nótt, en
tiJ þess að svo verði er nauðsyn-
legt að koma upp millistöðvum.
Búist rir við að þetta kerfi alt
verði ekki komið í fult lag fyr
en eftir 3 ár-
Dánarfregn. A Holmavík l.jetst 7.
ágúst frú Sigurborg Benediktsdóttir,
kona Sigurjóns SigurSssonar verslun-
arstjóra. Hún var 31 árs að aldri.
Maður hverfur. Fyrir fáum dögum
h\arf maður á Akureyri, Sigtryggur
Sigurjónsson að nafni. Hefir hanu
lengi veriÖ póstur frá Akureyri út
SvalbarSsströndina austan Eyjafjarð-
ar. Hans var saknað frá heimili hans
a‘8 nóttu til, og hefir verið leitað í
2 daga, en árangurslaust. petta er
þriöji maðurinn, sem hverfur úr sömu
götunni á Akureyri, Brekkugötu. —
Einn þeirra hefir fundist, Beebensen
khrðskeri.
Gengi erl. myníar.
23. ágúst.
Kaupmannahöfn.
Sterlingspund . . .... . . 20.72
Dollar
Mörk 0.34
Sænskar krónur .. . . . . 123.10
Norskar krónur .. .. . . 80.20
Franskir frankar .. . .
Svissneskir frankar . . .. 88.40
Lírur .. 21.00
Pesetar . . 72.50
Gyllini . . 180.40
Reykjavík.
Sterlingspund . . 25.60
Danskar krónur .. .. .. 123.55
Sænskar krónur .. . . . . 154.69
Norskar krónur .. . . . . 101.45
Dollar ’ 5.84
fÍEÍmanmundurinn
-= DA6BÖI
Gamálmennahœlið. Gjaldkeri Sam-
verjans fjekk skeyti í gær frá einnm
farþega á Gullfossi, þar sem segir
frá því, aö faíþegar á skipinu hafi
skotið saman 350 krónum til fvrir-
hugaðs gamalmennahælis hjer í Reykja
vík. Maður einn hjer í bænmn hefir
einnig ótilkvaddur lofað því að styrkja
þetta fyrirtæki með 500 króna fram-
lagi á ári, svo lengi sem ástæður hans
leyfi. Má telja þetta hvorttveggja
vott um góðar undirtektir framvegis.
þegar farið verður að leita til al-
mennings um stuðning til þessa þarfa
fyrirtækis.
Neumann skipstjóri á þýsku brenni-
vínsskútunni, sem dæmdur var nýjega
í undirrjetti fyrir tilraun til vínsmygl
unar, liefir tjáð, að hann muni sætta
sig við dóm undirrjettar og er hann
þegar farinn að úttaka hegnii.guna.
Skemtiför sú, sem Templarar ætl-
uðu að fara inn í Viðey á- sunnudag-
inn var, en fórst þá fvrir vegna ill-
\iðris, verður farin nú á sunnudaginn,
cf veður leyfir.
porsteinn Gislason ritstjóri brá sjei'
norður á Siglufjörð og Akureyri með
Lagarfossi í gær. Býst hann við að
koma aftur með Gullfossi.
Hljómleika h.jeldu þeir nýlega í
kirkjunum á Eyrarbakka og Stokks-
eyri bræðurnir Eggert Stefánsson og
S.gvaldi Kaldalóns. Var aðsóknin all-
mikil á báðum stöðunum, þrátt fyrir ^
vonskuveður, og Ijetu áhevrendur mjög
vel af skemtuninni. Eggert Stefáns- j
son er nú að undirbúa hljómleika
hjer, meðal annars ýms lög, sem ekki j
hafa verið sungin h.jer áður.
Gullfoss mun ekki hafa komiö til i
Isafjarðar fyr en í gærkveldi. Ville-
moes var þar fyrir og beið eftir hon- ,
um, og mun því ekki fara frá ísa-
fnði fyr eu í dag.
Jeg sárkendi í brjóst um hana,
það segi jeg þjer satt, en jeg gat
samt ekki farið að gera mig að
lygara fyrir það. Og hvað gat jeg
líka gert til að hugga og hug-
hreysta hana ?
— Það stendur þó líklega ekki
í mínu valdi að gera þann glæp
ódrýgðan, sem faðir hennar
di ýgði.
— Það er best faðir minn, að
við sjeum ekki að þrátta um
þau málefrii, sem við vitum að
við aldrei höfum sömu skoðun á.
Hver og einn verður að fara eftir
því, sem samviska hans býður
honum. En jeg vonast til að þú
sjert svo sanngjarn að álíta að
jeg hafi líka þenna rjett sem þú
heimtar handa sjálfum þjer, án
þess að taka minsta tillit til ann-
ara.
— Hvenær hefi jeg rej-nt til
að ræna þig þessum rjetti ? —
En jeg skil ekki. — '
Jeg sagði þjer áðan að nokkr
ix ■ auðmenn, hefðu vegna þess
sem jeg hafði skrifað um rann-
sóknir mínar og álit það, sem
jeg hafði á námulandinu í Samlo
fyrir tveimur árum — boðið mjer
að standa fyrir verklegri fram-
kværnd fyrirtækisins, undir eins
og það hepnaðist þeirn að ná í
eignirnar á uppboðinu. Jeg sagði
þjer líka að jeg væri staðráðiim
í að hafna þessu tilboði. En nú
hefir mjer snúist hugur.
— Það var f 1 jót breyting! og
hvernig' stendur á henni? spurði
Ellhofen hissa.
— Þannig stendur á henni, að
á síðustu hálfu klukkustundinni
hefi jeg lært af þjer, að heiðar-
legur maður getur alls rkki geng-
ið aðra braut, en oraut sannleik-
ans og rjettlætisins — alt sem
leiðir hann, nokkurt spor útaf
þeirri braut verður að víkja —•
þannig hefi jeg skilið þig.
Ellhofen beygði höfuðið til sam-
þykkis.
— Þú hefir skilið mig alveg
rjett.
— Jeg hikaði mjer áðan við
að segja þjer orsökina til þess
að jeg vildi.ekki taka stöðunni,
en nú þegar jeg er búinn að heyra
hverjar skoðanif þínar um slíka
hluti eru, og hve óhugsandi er
að þær geti breytst, er mjer
sama þó jeg segi þjer hana. —
Árásir þínar á Breitenbach og
fyrirtæki hans, hafa orðið til þess
að „Sameinaða málmbræðslu- og
námafjelagið“, hefir orðið gjald-
þrota, sem annars hefði verið
hægðarleikur að koma í veg fyrir
— eftir því sem jeg get komist
næst er enginn vafi á því. Nú
leiðir aftur að nokkru leyti af
þessu gjaldþroti að jeg fæ þessa
ágætlega launuðu stöðu, sem jeg