Morgunblaðið - 26.10.1922, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
OOODRICH
gúmmístígvjelin
Uafa sex ára reynslu að baki sjer hjer á landi. Reyn9lan hefir eýnt að þau eru sterkari en nokk
öjf önnur gúœraístígvjel, sem hjer hafa þekst. Kaupið því aðeins okkar þektu gúmmistígvjel, sem
ISst i fiestum skóverslunutn og veiðarfæraverslunum. Gætið þess að okkar skrásetta vörumerki:
TRADE MARK
«tandi neðan á hælnura og rautt band að ofan* og ferhyrningur framan á leggnum með okkar nafni á.
Vj[er búum til allar tegundir af gúmmiskófatnaði.
Kaupið aðeins okkar stígvjel þá fáið þjer það besta.
The B. F. Gooörich
Akron Ohio.
Rubber Co.
áJSur og taki að líta á hagsmuni
áifuiinar í heild.
Jeg Jíom til Berlín 17. ágúst og
J>á kostaði sterlingspundið 3.800
mi>rk. Þegar jeg var hjer seinast,
G mánuðum áður, kostaði 'það 780
• uiörk. Þremur dögum eftir að jeg
kom stje pundið upp í 4,500 og
KÍðan hrapaði markið með hverj-
tun degi þangað til 10 þúsund
mörk jafngiltu pundinu.
Daglega lífið í Berlín var, á
ineðon þessu hruni fór fram, hræði
lega líkt því sem jeg hafði sjeð í
Austurríki fyrir tveimur árum,
þegar vandræðin voru að gagn-
föka Wienar-búa- Gistihúsin voru
fí.oðfull af „valuta-hundúm“ —
gu svu eru þeir kallaðir, sem lifa
3 neyð annara þjóða. Hotel Adlon,
Kjkmannlegasta og tilkomumesta
gistihúsið í borginni var heimili
feirra verstu og illmannlegustu.
Þeir átu og drukku í sífellu og
læddu um gróðabrall sitt með
þýsku mörkin, sem.þeir fengu að
kalla mátti fyrir ekkert. Þeir
ijetu greípar sópa um fjemætið í
húðum skrautgripasalanna og á-
jgimdin skein úr augum þeirra.
Prá sjónarmiði okkar ferða-
ittiaÐnauna var verðlagið alveg
Mægiiegt.Jeg hauð til dæmis fimm
vinurn mínum til miðdegisverðar
«ieð snjer. \r:ð borðuðum súpu,
fískrjett, kjöt, sætmeti ásamt kaffi
og drukkum tvær flöskur af Rín-
srvmi. Og reikningurinn fyrir alt
þetta var fyrir innan 10 shillings
í enskri mynt. Jeg keypti nokkr-
ffr þýskar bækur, með miklu af
myndum, prentaðar á ágætan
pappír og fallega bundnar. Ein
þerrrairostaði shilling, önnur hálf-
ím. Jég fór til Potsdam, sem er
um 12 kílómetra frá Berlín, og
farseðillinn fyrir fyrsta flokks
vagn í jámbrautinni kostaði um
10 frura.
Amerískir ferðamenn sem eiga
nóg af dollurum gátu lifað í Ber-
lin í mesta óhófi fyrir að kalla
ckkj neítt, þó gistihús hækkuðu
varðlag sitt vikulega eða jafnvel
daglega. Og konurnar að vestan
keypt.n ógrynnin öll af skinna-
viiru og gimsteinum og sendu
heriití til sín. Verðið var mjög
lágt, enda þótt kaupmennirnir tvö-
og þrefölduðu það, þegar gengið
fjell. En það eru ekki útlending-
amir einir sem kaupa. Þjóðverjar
vif.a, að það er betra að eiga vör-
ur en pappírsinörk, og þegar vör-
urnar em sífelt stígandi er best
að kaupa sem fyrst.
Hvað þýðir að spara, þegar 10
þúsnnd mörk sem lögð ern til
hliðar í dag eru ekki nema helm-
ingur þess verðs eftir eina viku.
Þjóðverjar, sem einu sinni voru
flestum þjóðum sparsamari, eyða
nú öllu sem þeir geta við sig los-
að, og eyða því fljótt, því annars
verður það að engu í höndunum
á þeim. Kaffihúsin, veitingahúsin
og skemtistaðirnir er troðfult á
hverju kvöldi og í skemt’görðun-
um nálægt Berlín, í Wannsee og
Grunewald hefir aldrei verið eins
gestkvæmt og í sumar.
Úti' á við sjást 'engin merki fá-
tæktar eða vandræða. Alstaðarhef
ír mjer fundist jeg sjá merki þess,
að fólkinu liði vel. En undir þessu
yfirborði er neyð og jafnvel hung-
ur. 1 lok ágúst fjekk þýskur
verkamaður 1500—2Ó00 mörk í
vikukaup. Eitt egg kostar 9 mörk,
litill brauðhleifur 10, nálfpottur
af mjólk 24 mörk, pund af kjöti
180, smjörpundið 120 mörk og
einn fatnaður 8000 mörk. Sje
verkamaðurinn f jölskyldumaður,
er 'það bersýnilegt að hann legg-
ur ekki upp.
Þó eru mentamenuirnir enn ver
settir. Þeir eru á föstum launum
og hafa ekki neinn fjelagsskap
til þess að krefjast hækkunar þeg-
ar markið fellur. Stúdentar eru
afar illa staddir. Enginn stúdent
hefir ráð á að kaupa enska bók,
þegar pundið kostar 10 þúsund
mörk. Þýskt blað hefir ekki efni
á því að halda frjettaritara er-
lendis eða fá erlend símskeyti.
Læknirinn getur ekki fylgst með
í því sem gerist í öðrum löndum,
því enginn læknir er svo fjáður
að hann geti keypt tímarit eða
vísindarit erlendra þjóða. Þetta er
aðdragandinn til hnignunar menn-
ingarinnar. Það er fyrsta skrefið
til sömu andlegu einangrunariun-
ai eins og er í Rússlandi. Oll
skemtanalætin í Berlín, kliðurinn
í hljómsveitunum og þysinn í dans
höllunum er ekkert annað en lík-
fararsöngur þjóðar, sem ef satt
skal segja var fyrir stríðið komin
lengra á veg menningarinnar én
nokkur önnur þjóð.
lækkaði marksgengið um tíma af
frjálsum vilja, með seðlaútgáf-
unni. Tilgangur hennar var sá, að
land'ð fengi „ódýrari peninga“ svo
að iðnaðurinn gæti þrifist og at-
vinnuvegirnir komist sem fyrst í
gott horf aftur. Þetta var auðvelt
í fyrstu, en brautin er hál. Seðla-
pressurnar snúast hraðar og hrað-
ar og verða ekki stöðvaðar.
Meginástæðan til þess, hvernig
nú er komið fyrir Þýskalandi er
samt sem áður skaðabótakrafan
og ekkert annað. Með friðarsamn-
ingunum í Versailles var sú byrði
lögð á bak Þjóðverja, að þeir
hhitu að sligast. Kostnaðurinn við
setulið bandamanna í Þýskalandi
var greiddur í pundum, dollurum
og frönskum frönkum, og þá mynt
varð að kaupa fyrir þýsk mörk.
I hvert skifti sem þessar greiðsl-
ur fóru fram, var hraðinn auk-
inn á seðlapressunum, og vitan-
lega varð afleiðingin altaf sú sama
— að gengið lækkaði. Þetta varð
óhjákvæmilega til þess, að verka-
mannastjettin krafðist hærra
kanps, eftir því sem vöruverðið
steig. Og af því leiddi aftur að
seðlaflóðið jókst og sú
i
\ þeir hafa látið af hendi við banda-
j íneim ógrynnin öll af járnbrautar-
j vögnum og öðrurn flutn'ngatækj-
um og mist að öllu lánstraust
sitt. Þetta er svo bersýnilegt, að
enginn dirfist að neita því nema
heimskingi, eða óheiðarlegur stjórn
málamaður, sem getur látið sjer
sæma að prjedika þjóð s'nni ó-
sannindi.
Jeg álít Þýskalandi enga við-
reisnarvon nema það fái langan
gjaldfrest og alþjóðalán. Hið fyr-
nefnda kemur áreiðanlega, enhitt
getur reynst mjög erfitt vegna að-
stöðu Frakka og Breta í málinu.
En án alþjóðaláns heldur Þýska-
land áfram að vera gjaldþrota
ríki og öll Evrópa kemst í niður-
lægingu og stjórnarfar ríkjahna á
ringulreið, og eymd og bylting
fær smámsaman víðlendara svið.
Jeg sje enga leið fram hjá þessari
hræðulegu ályktun.
Þýskaland er svo sjúkt fjár-
hagslega, að ekkert meðal er til,
sem getur læknað það á skömm-
um tíma. En eitt meðal er til, sem
getur frelsað Evrópu frá vissum
fjárhagslegum dauða. Það er að
ógilda Versa:lles-samningana, gefa
upp allar skuldir, sem þjóðirnar
standa í hver við aðra, afnema
standandi her í öllum ríkjum og
lýsa yfir alþjóðafriði. Hvar er
nógu mikill stjórnmálamaður til
þess að gera þetta? Og hvaða
þjóðir vilja fylgja honum ?
Ljóspenni.
íslensk uppgötvun.
Hannes S. Blöndal bankaritari
og skáld hefir fengið enskt einka-
leyfi á uppgötvun, sem hann hef-
ir gert. Hann hefir búið til penna,
sem skrifa má með í myrkri.
Það er lindarpenni og blýant í
sama hulstri, en í því er einnig
ofurlítill rafmagnslampi, sem
kveykt er á, þegar nota skal ann-
aðhvort skriffærið í myi’kri. —
Lampinn lýs'r á litlum kring-
hrino'iða ' lóttum - bletti kringum oddinn á
iðil
fyrsta'^flokks, úr einu
bestag hjeraði [landsina,
seljum við mjög ó-
dýrt ef pantað er nú
þegar.
Þórður Sveinsson & Co.
A B C-Bazarinn
Glervara allswkonar ódýrust þar,
Leikföng, mest úrval,
Skurepulver, 4’ pk. kr. 0,50.
Skósverta, 7 ds. kr. 1,00-
og alt eftir þessu.
Jón Laxdal
/
útvegar frá bestu verk-
smiðjura erlendis
Iliill n-Harninlui
og önnur hljóðfæri.
Til viðtals daglega kl. 1—2 síðd.
mönnum en útlendum, og væri
það athugunar vert fyrir kaup-
sýslumenn hjer, hvort ekki væri
hægt að gera töluvert fje úr
þessari uppgötvun.
Útlendur maður, sem kynti sjer
uppgötvunina, sagði, að ef ljós-
penninn hefði komið fram með-
an á ófriðuum mikla stóð, hefði
einlcaleyfið verið keypt fyrir-
stórfje.
magnaðist, sem nú er að
með skelfingu.
Þetta var ógæfuvegurinn. Þýsk-
;'r stjórnmálamenn og fjármála-
menn vissn hvaða áhætta fylgdi,
en þeim fanst ekki annað hægt.
Hin leiðin var að takmarka seðla-
útgáfuna, og það hefði eflaust af- j hjá honum.
enda pennanum eða blýantinum, og
færist með hönum, svo að altaf
er hægt að skrifa áfram eftir
þörfum.
Hann kallar verkfærið ljós-
penna og hefir látið búa til 15
af þeim og eru þeir til sölu
stýrt gengishruninu. Öll lönd, sem
hafa stöðvað seðlaútgáfuna hafa
bætt gengi sitt. Þannig drógu
„Morgunblaðið“ hefir spurt
hann um, hvernig á þessari upp-
götvun standi. Segist hann einu
Tjekkó-Slóvakar inn 20% af seðl- • sinni sem oftar hafa verið að
um sínum, og gengið hækkaði við j skrifa heima hjá sjer að kvöldi
það um 50%. Þýska stjórnin veitjdags v’ð olíuljós, en olíuna þraut
þetta. En hún veit líka — eða að á lampanum og var ekki hægt
minsta kosti hjelt hún — að ef ’ að ná í hana. Tók hann þá vana-
hún stöðvaði seðlapressuna og legt /vasaljós og bjargaði sjer
drægi inn svo og svo mikið af
seðlum úr umferð, þá mundi all-
ur iðnaður og verslun leggjast í
auðn, atvinnuleysi verða ríkjandi
um land alt, hungur alment og
bylting fylg'ja á eftir.
Jeg hefi haldið því fram und-
anfarin fjögur ár, að það ríki sje
ekki til í veröldinni, ekki einu
En hver er orsök alls þessa? Er sinni Bandaríkin í Ameríku, sem
það rjett, sem óvinir Þjóðverja
halda fram, að stjórnin hafi gert
markið verðlaust af ásettu ráði,
til þess að komast hjá útgjöldun-
um, sem ósigurinn hafði í för með
sjer, eða að minsta kosti fá gjald-
frest f
Það er vitanlegt, að stjórnin
gæti greitt skaðabætur þær, sem
Þjóðverjum hafa verið lagðar á
herðar, án þess að falla saman
fjárhagslega. Þess vegna nær það
ekki nokkurri átt að þeir geti það
eítir alla eyðileggingu ófriðarins,
eftir missi allra nýlenda sinna og
með því, svo að hann lauk því,
sem hann var að gera. Datt hon-
um þá 1 hug, hve þa'gilegt hefði
verið að hafa ljósið fast á penn-
anum. Þetta varð til þess, að
hann fór að hugsa um, hvernig
koma mætti þessu fyrir, og svo
varð til Ijóspenninn.
Enginn efi er á því, að þetta
áhald verður alment, því víða
þarf að nota skriffæri þar sem
ekki má kveykja ljós, svo sem í
skjalasöfnum, lestarúmum skipa
o. s. frv. Lögreglumenn geta o'g
haft þörf fyrir ljóspennann.
Hr. H. S. Blöndal vill selja
einkaleyfi sitt, og þá auðvitað
alls verslunarflota, og eftir að ekki síður innlendum manni eða
Stafrof söngfræöinnar,
eftir Björn Kristjánsson, er nú
komið í bókaverslanir hjer og
var sent bóksölum úti um, land
með síðustu skipsferð hjeðan. —
Þetta er önnur útgáfa bókarinnar,.
en hin fyrri var fyrir löngu upp-«
seld.
Bók þessi hefir náð miklum
vínsældum og verið talin mjög
greinileg og liandhæg við söng-
kenslu. Höfðu margir haft orð
á því, að nauðsynlegt væri að
hún kæmj út í annari útgáfu.
Þessi nýja útgáfa er að mörgu
leyti vandaðri en hin eldri, nótna-
setningin betur af hendi leyst og
nótunum betur fyrir komið en í
eldri útgáfunni.
Bókin kostar innbundin kr.
4,50.
Þing valla vatnið.
Það er eitt dýpsta vatn á land-
inu, sem jeg þekki. Þar mun vera
næst ísólfsvatni í Bárðardal og
Hestvatn í Grímsnesi, 36 faðmar.
Þingvallavatn er 58 faðma djúpt
og er botninn svo ósljettur, að
ekki er hægt að draga þar fyrir
með dráttarnetum og því ilt að ná
silungi úr því á sumrin á þann
hátt. Að vísu held jeg að þar
mætti koma upp urriðaklaksstöð,
en alls ekki bleikju, því hún er