Morgunblaðið - 22.02.1923, Blaðsíða 2

Umræðufundur í Nýja Bíó.
Niðurl.
Þar næst tók til máls Jón bisk-
up llelgason.
Þakkaði hann írummælanda.
Kvað sjer þykja vænt um að svo
bollar og hreinar hugsjónir kæmu
i'ram. Þess væri líka von, þar sem
þær ættu rót sina að rekja til
iSigtúna. Því næst sneri hann orð-
um sínum tii Guðm. próf. Finn-
bogasonar. Kvað bann hafa gætt
hjá lionum ofurlíti'ls misskilnings
i einu atriði. Það væri algengt,
ei. rangt, að rugia saman kirkj-
unni og prestastjettinni. Kirkjan
er hinn liíandi söfnuður, hver
mnstakiingur með taiinn. Frest-
arnir þjónar hennar. Þess vegna
yrði að gera allar kirkjulegar
kröfur jafnt til safnaða sem
presta. Annars kvað hann kirkj-
unni rnundi hagur að því, að þessi
hugsjón kæmist til framkvæmda.
Einn stóran annmarka kvaðst
biskup þó finna á hugsanaferli
sjera E. A. Þegar um slíka skóla
er að ræða, verður fyrst að finna
manninn, sem veita skal forstöðu.
Skóiinn vex um manninn, stendur
og feilur með honum. Svo er um
alla slíka hugsjónaskóla annars-
staðar hvort sem er í Kanmörku
eða Noregi. Allir hafa þeir vaxið
upp úr örbirgð og öngþveiti. Þeir
eru ekki stofnaðir í þess orðs
venjulegu merkingu. Þetta mætti
líka segja um Sigtúnastofnunina
i Svíþjóð. Annars kvaðst biskup
vona, að ekkert yrði því ti’l fyrir-
stöðu, að jörðin fengist, og prest-
urinn nyti að einhverju leyti góðs
af skólanum í staðinn. Gæti t. d.
haft kenslustörí með höndum,
eins og sjera Eiríkur hefði bent á.
Að því búnu tók til máis Matt-
hías Þórðarson fornminjavörður.
Kvað hann bæði sjer og öðrum
hafa komið sama hugsjónin í hug
fyrir einum tíu árum. Það hefði
verið lifandi ósk hans um iangt
skeið, að eitthvað yrði gert fyrir
staðinn. Margoft hefði Þingvellir
orðið fyrir ómjúkri meðferð af
óhlutvöndum mönnum, sömuleiðis
frá hendi sjálfrar náttúrunnar.
Kvað hann fje það, sem veitt
hefði verið til verndar staðnum
hvergi nærri nóg, ekki einu sinni
íengist nóg til að fullgera þau
verk þar, sem byrjað hefir verið
a. Um gistihús á Þingvöllum væri
það að segja, að rekstur þess gæfi
svo góðan arð, að ekki væri ó-
hugsandi, að einstakt fjelag eða
fair menn saíju sjer fært að reisa
það. Því fremur mmidu menn sjá
sjer fært að sameina hvorttveggja,
skólann og gistihúsið. Að öllu
samanlögðu taldi hann vænlegri
ti! framkvæmda tillögur Eiríks um
landskóla á Þingvöllum en till.
Jons Ófeigssonar um hjeraðsskóla
þar. Sunnlendingum mundi þykja
aðrir stað r standa nær. Uins veg-
ar vferi enginn staður eins vel
fallinn fyrir land alt. Það væri
0'"'Sr>n filviljmi, að Grímur geiÞ
skor vaidi þennan stað forðum.
Auðvitað mætti skólinn ekki
standa á sjálf.um Þingveili, en
nóg væri landrýmið samt.. Kvað
f ornminjavörður þá hugmynd
lika komna fram, að íslendingar
kæmn saman á næstu þ.jóðhátíð
á Þingvöllum. Fleiri allsherjar-
samkomur mætti einnig lialda
þar, og gæti það vel samrýmst
skólahaldinu.
Að ö'iiu samanlögðu mundi gisti
l.úsið og skólinn geta komið til-
tölulega fijótt til framkvæmda.
Hugmynd Fjölnismanna um AI-
þingi á Þingvöllum mundi aftur
á móti vera fræ, sem liggja þyrfti
lengur í jörðu, en væri þó ekki
óhugsandi, að upp kæmi um síðir.
Aðalatriðið væri hjer sem ann-
arsstaðar að vinna saman, sam-
eina sundraða krafta og beita
sjer í einingu fyrir skýldnm hug-
sjónum.
Þá tók til orða E ríkur alþm.
Einarsson.
Kvaðst liann þurfa að leið-
rjetta misskilning nokkurn, sem
lijer hefði bólað á. 1 fyrsta lagi
hefði það komið hjer fram, að
togstreta nokkur mundi vera
orðin meðal Sunnlendinga út af
því, hvar skólinn ætti að standa.
Það væri ekki rjett. Aðalatriðið
li.já þeim að skólinn komi. Ekki
liitt hvar hann verður. Því t:l
sönnunar mætti benda á, að þeg-
ar sú fregn flaug austur um
sveitir, að eigándi Reykja í Ölfusi
mundi vilja láta af hendi þá jörð
undir skólann með kostakjörum,
þá hefðu skólanefndarmenn, bæði
Rangæingar og Arnes'ngar, allir
verið á einu máli að taka tilboð-
inu fegins hendi, ef það reyndist
svo vel sem orð var á gert. Stað-
urinn væri því ekki orðinii mönn-
um ]irætuefn;, og fjeð mundi jafn
handbært hvort skólinn ýrði á
Olafsvöl'lum, Reykjum eða Þing-
völlum. Allir teldu mest um vert
að hann kæmi, og kæmi sem fyrst.
Annað atriði kvaðst alþingis-
irtaðurinn vilja benda á. Fyrir.
skömmu sagð'st hann hafa átt tal
við einn mikils metinn stjórn-
málamann hjer um Suðurlands-
skólann. Hefði honum þá farist
svo orð: ,,Ef þið fáið skóla aust-
ur í sveitum, þá verðum við að
leggja niður Flensborg“. Slíkur
hugsunarháttur sem þessi væri
með öllu óverjandi. Þetta væri að
■stikla á fjarstæðum. Hitt ætti öll-
um hugsandi mönnum að vera
Ijóst að þörfin á skólum fyrir
æskulýðinn er brýn. Sjerskólarnir
eru fyrir fæsta. Og Suðurlauds-
skólinn verður varla svo stór, að
eng:nn verði útundan, sem inn
vi 11 komast. Síst svo stór, að hann
rúmi Hafnfirðinga líka,
Hitt kvaðst Eiríkur Einarsson
fullviss um, að bændur mundu
láta ganga fyrir flestu öðru að
greiða af hendi fjárstyrk þann,
sem þeir hafa gefið loforð tim
til skólans, .jtifnskjótt og hafist
verður handa um stofnnn han.s.
Þegar hjer var komið, var furid
artíminn á enda, og sagði þá
fiindarstjóri fundi slitið.
matthias ZfDchumsson.
líftirfarandi grein er íslensk
þýðing greinar unl sjera Matthías
Jochumsson, sem ársfjórðungsblað
Þ „Dansk-islandsk Kirkesag“
Ihitti í jimí 1021. Tilefni þess að
ú'ein n birtist hjer er ,„mótmæla“-
grein, sem „Tíminn“ flutti næst-
liðna helgi með fyrirsögninni
,,Kii'k,jumal“. Goðum 'lescndum er
aitlað sjálfum að dæma um hve
rjettmæt er vandlæting Tímarit-
stjórans, þegar þeir hafa lesið
gre'nina í heild sinni.
„Hnn 16. (rjettara 18.) nóvbr.
MORGUNBLAÐIÐ
f. á. andaðist skáldpresturinn
g. unli, Matthías Jachumsson, lýð-
kærasti söngvari íslands síðasta
mannsaldurinn, í höfuðstað Norð-
urlands, Akureyri, nýorðinn 85
ára gamall (f. 11. nóv. 1835).
Þar er á balc að sjá einum af
eirikennilegustu mönnum vorra
tíma og þá ef til vill um le.ð
ágætasta kendarljóðskáldinu (,den
störste lyriske Begavelse1), sem
vjer höfum nokkru sinni átt.
Hann var kynjaður af Vestfjörð-
um, úr Barðaistrandarsýslu, af
bændaætt og ólst upp við ærið
þröngan kost. í æsku var það
ráðið, að hann gæfi sig að versl-
unarstörfum, en hngur hans
hneigðist að bók'legri iðju. En
chis og efnahagurinn var, þá voru
mjög litlar horfúr á, að hann
mundi nokkru sinni geta gefið
sig að bóknámi. En hann misti
þó aldrei sjónar á takmarki
brennheitra óska sinna. Þar kom
þá og um síðir, að honum varð
kleyft, fyrir tilstyrk efnaðra holl-
vína, 24 ára gömlum að byrja
skólanám í Latínuskóla Reykja-
víkur (1859) og þaðan útskrif-
aðist hann 4 árum síðar (1863).
Ilafð: hann þegar um það leyti
fengið orð á sig sem efnilegt
skáld.
Eftir tveggja ára prestaskóla-
íu'm varð hann kandídat 1865.
Löngun hans til prestskapar mun
naumast hafa verið sjerlega á-
kveðin og ]>að því síðnr sem
afskifti hans af guðfræðilegum
vísindum þessi tvö prestaskólaár
hans munu fremur en hitt hafa
vakið h.já honum óbeit á guð-
fræðinni og gert honum ærið
erfitt að sætta, sig við „dogmur“
i-íkiskirkjunnar — enda átti hann
alla æfi við þá erfiðleika að
s'ríða. En honum hafði snemma
verið innrætt ínnileg guðrækni
cg hún yfirgaf hann aldrei. í
meðvitund um það áræddi hann
líka að sækja um prestakall og
þiggja prestsvígslu.
í prestskap sínum varð jyiatt-
Has Jochumsson þó aldrei rjett-
ur maður á rjettum stað. Eftir
6 ára- preststarf (1873) beiddist
hann lausnar og fjekk hana,' og
hvarf nú að blaðamensku svo
sem r'tstjóri blaðsins „Þjóðólfur“.
En ekki verður heldur sagt, að
honum ljeti blaðamenskan. Hann
bar lítið skyn á pólitík og það
sem hann lagði til mála um þau
eini, þótt ærið veigalítið. Eftir
6 ára blaðamensku sótti hann
rm prestakall á nýjan leik og
gerð:st nú aftur þjónandi prestur
; þjóðkirkjunni um 20 ára skeið
(1880—1900), uns honum voru
vcitt skáldalaun, er gerðu hon-
L'm kleyft að helga sig allan
skáldköllun sinni, þar sem hann
þá líka fjekk ólíkt betur notið sín
en í prestskapnum. Hafði hann
þá fyrir löngu tekið að hallast
að skoðmium ensk-amerískra úní-
tura og gerðist heitur dáandi
Chanivngs, enda aldrei getað
samþýðst hinum dogmatiska krist-
iiidómi. Þess her þá líka að minn-
ast, að guðfræðileg mentuu hans
hal'ði frá upphafi verið af serið
skornum skamt.i og síðari gnð-
fræðilegar 'ðkanir hans — ef um
slíkar getur verið að ræða —
veríð of grunnfærnar í eðli sínu,
til jicss að flyt.ja honum nægi
lega d.júpan skilning á því, hvað
sje kristindómur. Hann var orð-
inn trúaður únítari og hjelt á-
fram að vera það. .Eftir að hann
hafði lát'ð af prestskapnum tók
ReikningseyBublöö
blá- og rauðstrikuð, af öllum stærSum, einnig aðeins dálk-
strikuð (fyrir ritvjelar) af öllum stærðum, eru nýkomin.
Ennfremur
Faktúrueyöublöö.
Skrifpappír, Ritvjelapappír, Prentpappír, Kápu-
pappír og Umslög, mikið úrval.
Kassapappírinn skrautlEgi
er enn seldur með 50% afslætti.
Derölækkun á skólabókum.
Neðanskráðar skólabækur frá forlagi voru eru lækkaðar í
verði frá 1. jan. þ. árs. eins og hjer segir:
Áður Nú
Ágrip af mannkyn88ögu, P. Melsted Kr. 4.50 3 00
Barnabiblía I. — 4.50 3.00
Bernskan I—II. — 4.50 3.00
Fornsöguþættir I—IV. — 3.75 3.00
Geislar I — 4.50 3.00
Lesbók banda börnum og ungl. I—III — 5.00 3.00
Iluldufólkssögur — 5.00 3.00
Utilegumannasögur — 4.50 3.00
Isafoldarpnentsmiðja h.f.
r
L
Knattspyrnufél. Fram.
Dansleikur í tilefni af 15 ára afmæli fjelagsins
verður haldinn í „Bárunni“ laugardaginn 3. mars
næst komandi.
Listi liggur frammi til áskrifta í Bókaverslun
Sigfúsar Eymundssonar, til 28. þessa mánaðar fyrir
fjelagsmenn og gesti þeirra.
Ath.:
Þar sem aðgangur verður mjög takmarkaður,
era menn beðuir að tilkynna þátttöku sína tímanlega.
Framkvæmdarnefndin.
n
J
Kartöflur
fengum við nú með e.s Botniu.
Johs. Hansens Enke.
hann að gefa sig að spiritisma
og gerðist á elliárum sínum á-
hugasamur formælandi hans.
Yfirleitt var andleg þióun Matt-
híasar Jochumssonar auðug að
sveiflum til ýmsra hiiða. því að
hann var maður ærið móHækib'g-
ni fyrir áhrif.
En jafnframt öllu þessu f.jekk
liann alt til æfiloka varðveitt
innilega guðrækni sína, s* *m var
frekar krist.deg að blæ, en kristi-
leg í rót sinni („mere kristelig
farvet ou kristelig i sin Art“).
Um þetta ber allur skáldskapur
hans órækt vitni. Trúarlegur
undirstraumur gerir vart við s:g
í öllum hans bestu ljóðum. Og
hafi honum aldrei tekist að ná
tali almennings með prjedikunum
• sínum, þá tókst honum þess bet-
ur að ná til þjóðar sinnar og
ávinna sjer el.sku hennar og að-
dáun með trúarlega mótuðum
og andríkum ljóðum sínum (,saa
lvkkedes det ham saa meget bedre
■ aí naa til Folket. og vinde dets
Kærl ghed og Beundring ved sin
religiöst prægede og beaandede
Digtning“), Þó birtist. Matthías
Jochumsson eiginlega fyrst alþjóð
svo sem afburða-trúarskáld (,en
religiös Digt.er a,f Rang‘) við
framkomu h'ns stórfelda ,lofsöngs‘
í minningu þúsundárahátíðar ís-
lands (1874). „Ó, guð vors lands,
ó lands vors guð“ o. s. frv.
Svo svngur M. J, ásamt þjóð