Morgunblaðið - 02.03.1923, Síða 3

M0KGUNBLA ÐI Ð
Japðyrkjan.
Eftir Lúðvík Jónsson.
Niðurl.
Til torfbygginga í sveitum eru
jafnan notaðir tvenskonar moldar-
hnausar, er nefnist „kökkur“ og
„snidda“. Er mismunur þeirra
'aðallega sá — sjeð í þverskurð
— að kökkurinn er ferhyrningur
en sniddan skáhyrningur (rhome).
Þegar kökkur er stunginn, sting-
ur maður rekunni beint niður,
og bylta honum svo á gúfu, til
að hafa svigrúm við næstu röð;
en þegar sniddan er stungin, er
rekunn: stungið skáhalt niður,
og henni bylt á hliðina eða hún
reist á röndma. Þar af leiðir, að
grasborð sniddunnar helst ofan-
jarðar eftir sem áður, en gras-
hlið kakkarins verður hulinn
moldu. Og, ef hvorar 'sveggja
hnausaraðirnar væru látnar ó-
hreyfðar í flaginu, þá mundu
sniddurnar grasgróa á fáum ár-
um, en kekkirnir verða eitt
moldarflag árum saman.
Hvað má að þessu læra? Kakk-
araðirnar, eins og þær liggja í
stunguflaginu, eru eftirmynd vana-
legra plógstrengja, og gamla
plægingarlagið á — af fyrnefnd-
nm ástæðpm — mjög illa við rót-
gæðsluna. Því er öðruvísi farið
með sniddustrengina, því þeir
nppfylla einmitt þær kröfur, er
rótgræðslan heimtar, þ. e. að
grasræturnar og frjómoldin hald-
ist í jarðyfirboðinu — og gömlu
plægingaraðferðinni er ábótavant.
Meðfygjandi uppdráttur sýnir
þ>fctta betur en með orð,um verð-
n greint, ennfremur það, að mis-
munurinn m'lli tjeðra plægingar-
aðferða, ef svo mætti að orði
kveða, felst aðallega í því, að
plægður sje skáhyrningur, sem
•af eðlilegum ástæðum rís á rönd
i plægingarflaginu, í stað fer-
hyrnings, er fellur á grúfu.
Hvað plóginum viðvíkur, hygg
jfcg það vart miklum vandkvæð-
um bundið, að breyta almennum
plóg þannig, að hann plægi ská-
hyrn'ng í stað ferhyrnings. Aðal
mismunurinn hlýtur að liggja í
því, að svarðhlið plógsins og
hnífurinn vísi skáhalt niður, en
ekki lóðrjett, sem á vanalegum
plóg. (Á meðfylgjandi uppdrætti
b. sýnir plógskurðurinn um 30°
flága; og strengja dýptin er jöfn
b“eiddinni).En þrátt fyrir tjeða
breyting á svarðhilð plógsins, ætti
lega plógóssins ef til vill að hald-
ast óbreytt, falla í línu með
plógdraginu, til þess að plógurinn
Laldi jafnvægi og láti vel að
stjórn. Moldvarpan mætti að lík-
irdum halda sjer að öðru leyt:
en því, að hliðarlína framhyrn-
unnar sje skáhöll, í stefnu með
plóghnífnum og svarðhliðinni. Þar
að auki þyrftu íslenskir plógar
að vera beittari,rennilegri og minni
en vanalegir erlendir plógar, til
þess að bíta okkar þjetta og seiga
jarðveg, vera liprir og ljettir
; drætti.
Herfi. Eftir plógnum ganga hjer
vanalega spaðaherfi eða diskherfi
til að vinná plógstrengina. Eru
þau gerð fyrir myldari og auð-
unnari jörð, en vjer eigum að
venjast. Þau vinna sæmilega í of-
anafristu túnflagi, en eigi að beita
þeim á grasrótina, gengur vinnan
mjög treglega. Þar sem öll gras-
rctin er í jarðyfirborðinu, eins og
á snidduplægingunni, og ekkert
þarf fyrir að hafa að róta upp í
flaginu, sem eftir almenna plæg-
ing, heldur er um að ræða að rista
grassvörðinn sundur, þar sem
hann er ofanjarðar, er engin þörf
fyrir umrædd verkfæri. Næst
plógnum eigum við að nota ís-
lenskt hnífaherfi, í líkingu við Ól-
afsdalsherfið, en endurbætur gerð-
ar á því. Um tvö þess háttarherfi
er mjer kunnugt hjer á landi.
Hvorugt þeirra var á verkfæra-
sýningunni hjer í fyrrasumar, en
annað var smíðað í Reykjavík
fyrir Búnaðarsamband Austur-
lands meðan á sýningunni stóð.
Herfið er ósköp einfalt. Trjerammi
sperrumyndaður, með þverslá yfir.
Upp í hvorn kjálka ganga 4 (held-
ur en 5) stálhnífar, er vísa ská-
halt aftur og skera 6—8 þuml.
riður í jarðveginn. Þegar unnið
er með herfinu, snýr þríhyman
(sperrutoppurinn) fram,og í hverri
umferð ristir það 8 heldur en 10
lóðrjetta skurði í jörð niður, með
5—7 þuml. millibili.
Með slíku herfi hafði jeg ímynd
að mjer að mætti þrautvinna
plógstrengina, en svo er þó ekki,
því komið hefir í ljós við notkun-
ina, að þegar þeir fara að smækka
og losna í flaginu, vilja þeir rek-
ast í trjsrammann og dragast til
hliðar undan herfinu. Þess vegna
þarf annað hnífaherfi að koma á
eftir þessu, er þrautvinnur flagið,
og það hefi jeg þegar Iiugsað
mjer.
Til kindrunar því, að moldar-
hnausarnir rekist í herfið og renni
til hliðar undan hnífunum þarf
almennan valtar til að þrýsta þeim
niður og hnífaherfi áfast við hann,
sker strengina, áður en þeir fá
svigrúm til þess að skjóta sjer
undan herfinu. Þetta lrerfi má
vera af sömu gerð og hið fyr-
nefnda, en trjeramminn þarf að
vera ferhyrningur, af líkri breidd
og valtarinn, en lítill á langveg-
inn; hnífarnir ef til vill smærri
og þjettari og hnífaraðirnar að
eins tvær eða þrjár.
Hvað mnndi nú jarðvinslan
kosta pr. dagsláttu með hestafli
og verkfærum, eftir gildandi verð-
lagi. Um það er vitanlega ekki
hægt að segja ákveðið, fyr en
fullkomin reynsla er fengin fyrir
tjeðum verkfærum, en hitt er mjer
næst að halda, að það sje verk-
færunum um að kenna, ef verkið
þarf að fara mikið fram úr eftir-
íylgjandi áætlun. Plæging með 3
hestum, 12 tíma vinna. Herfing
með hnífaherfi, 3 umferðir, 6 tíma
verk. Jafnað flagið (með trje-
slóða) á 4 kl.st. Önnur herfing,
með valtaherfi, 3 yfirferðir, 41/2
kl.st. vinna. Völtun 1 tíma verk,
— Dagsláttan unnin á 27y2 kl.-
tíma. Hafi nú einn maður unnið
að þessu verki með 3 hestum, 8
stunda vinnu á dag, og dagkaup
mannsins er reiknað 10 kr., hest-
lánið 3 kr., og leiga á verkfærum
og aktýgjum 3 kr., þá kostar öll
vinnan 76 kr. á dagsláttu hverja,
eða 228 kr. á hektarann.
Þetta bendir ótvírætt í þá átt-
ina, að hestkrafturinn mun hjer á
landi, sem raunar alstaðar ann-
Bóka
Laugaveg 19,
Þar eru best bókakaup.
Heildsala.
|SSÉ|

arsstaðar, sem jarðyrkjan er rek-
in í smærri stíl, verða notadrýgsta
aflið til þeirra starfa, þegar öllu
er á botninn hvolft. En hestaflið
kemur oss eigi að fullu gagni,
með þeim j arðy rk j uver kf ærum,
sem fyrir hendi eru. Það er sann-
færing mín, að þau mistök, er
að undanförnu hafa átt sjer stað
í jarðrækt vorri, í sambandi viS
rotgræðsluna, eigi rót sína að
rekja að miklu leyti til verkfær-
anna. Ræktunaraðferðin hefir ein-
att orðið að vera þannig: Fyrst
hefir landið verið plægt, eins og
venja er til (og þar með hefir
grasrótin og frjómoldin lent und-
ir plógstrengjunum), síðan hefir
plægingin orðið að liggja óhreyfð
i eitt eða tvö ár, nema herfað hafi
verið á klaka, til þess að rotna
sundur, svo hægt væri að vinna
þá með þessum herfum, sem notuð
hafa verið. En svo löng bið eftir
herfingunni er vitanlega rothögg
á þann gróður, sem niður hefir
verið plægður. Og þetta er aðal-
ástæðan til þess, að jeg hefi farið
að brjóta heilann um ný jarð-
yrkjuverkfæri. Um árangur þeirra
hugleiðinga er ekki útsjeð enn,
en reynist snidduplógurinn og þau
lmífaherfi, er hjer um ræðir, eins
vel og jeg geri mjer frekast von-
ir um, þá mun það sannast, þótt
seinna verði, að hjer er um stór-
vægilegt framfaraatriði að ræða
fyrir jarðrækt þessa lands.
Þess var í upphafi getið, að
bændur vorir ættu að keppa að
aukinni jarðrækt, til að afla heyj-
anna sem mest má verða af rækt-
uðu landi, túni og óbeituengjum.
Það hefir einnig verið tekið fram,
að fyrsta skilyrðið fyrir aukinni
tiinrækt væri áburðurinu ; >ví ^sje' hegta Qg verkfæri tn að plægja
Jiann eKin tu relðu, er jafnan lítið lan(1 og kerfa fyrir bændur. —
ao treysta á jarðarbæturnar. Höf- j Reyndigt ein glík útgerð ónóg e8a
uðatriði jarðyrkjunnar hjá oss. ofvaxin einilwrjn fjelagi) gættl
snúast því um áburðmn annars { fleiri fjelög komið ,sjer saman um
vegar, en ræktunarkostnaðinn og|eij)a útgerð; eða eitthvert þeirra
ræktunaraðferðina hins vegar. — |rokið fleiri útgerðir í senn. Vinn-
Um áburðarspursmálið er það að nna veittu þeir bændum ,eins ó.
segja, að þar verða s^eitabændur | ^ og hægt vffiri_ P16ghestarnir
raestmegnis að styðjast við eigin yrðn keyptir j f6ður a vetrin eða
framleiðslu. En hvað ræktunar-; plógma8urinn látinn heyja fyrir
Íj amkvæmdunum viðvíkur, þá hef þeim einn mána8ar tíma úr snmr.
ir kostnaðurinn í beinum útgjöld- inn Pegar timar liðu fram 0g hver
um þar mest að segja; því s\eit.a- sveitarbóndi hefði á tvennum ak-
búskap vorum er þannig Jaiið týgjnm að halda til heyskapar
sem stendur, að hann má síst við j Q fl ? þ4 mundn bændur fara að
beinum útgjöldum, heldur verður! ]á sj(>r gamn nm jarðyrkjuverk.
hann að bjargast sem mest af ejg- £œpin> til að geta sitt land
m framleiðslu. Að taka stór rækt- J eftir heutugleikum, af eigin ram-
unarlán, þar sem áburðinn vantar, leik> _ 0g þ4 væri jarðræktar.
og
i 1 m wj m
byggingarlóð við miðbæinn á fallegum og sólríkum stað.
Steingr. Guðmundsson, Amtmannstíg 4.
Sigurjón Jónsson
og ritfangaverslun
Sími 504.
ódýrust allskonar ritföng.
S m á s a 1 a.

Verslunarmaöur.
Ungur maður þaulvanur allri verslun, og duglegur seljari,
óskar eftir atvinnu nú þegar, eða sem allara fyrst. Lysthafendur
sendi nöfn sin i lokuðu umslagi merkt „þaulvanur" þar sem
tekið sje frara hverskonar starfi ásamt manaðarkaupi. Afgreiðsla
Morgunblaðsins tekur við væntanlegum tilboðum

SLOANS LINIMENT
er besti og útbreiððasti áburöur í
heimi, og þúsunðir manna reiða sig - i
á hann. Hitar strax og linar verki.
Er borinn á án núnings. Selður í
öllum lyfjabúðum. Nákvæmar not-
kunarreglur fylgja hverri flösku.
liagfeldan markað fyrir bús
afurðirnar, er efasamt að mundi
borga sig. Öruggasta leiðin til að
koma ræktun landsins í æskilegt
horf er sú, að jarðabæturnar geti
færst jafnt og þjett .yfir sveitir
landsins, (öðru máli er að gegna
með kauptúnin), ná til kotung-
anna sem hinna meiri máttar, án
þess að misbjóða gjaldþoli beggja
aðilja, meðan óviss árangur er
fyrir stafni. Þess vegna aðhyllist
jeg notkun hestaflsins við jarð-
yrkjuna, sem alstaðar verður við
komið og nær jafnt til allra; því
álít jeg rótgræðsluna hjer heppi-
legasta, að svo miklu leyti sem
henni verður við komið, og því
er svo brýn nauðsyn hjá oss á þar
til heyrandi jarðyrkjuverkfærum.
Til þess að koma jarðarumbót-
nnum í framkvæmd, þurfa hreppa
búnaðarfjelögin, með styrk Bún-
aðarfjelags íslands og Búnaðar-
sambandanna, að taka til óspiltra
málanna. Hvert búnaðarfjelag
þyrfti aS eignast öll jaröyrkju-
málinu horgið.
Lúðvík Jónsson.
Grænland.
Þegar kjósendafjelagið hoðaði
til umræðufundar um daginn með
Grænland á dagskránni meðal ann-
ars, hugsaði jeg að nú væri einui
sinni vert að hlusta á, en varð
fyrir leiðinlegum vonbrigðum, því
að úr þessu varð ekki annað en
gaman.
Einn umræðumaður hjelt þvi
fram að ísland hefði dálítinu
rjett til Grænlands, en að Norð-
menn hefðu þó meiri rjett. Annar
hjelt því fram, að Danir hefðu
aldrei átt neitt tilkall til þess
að eiga landið, en játaði jafnframt
að þeir hefðu því miður áunnið
sjer nokkurn rjett með því að
ráða yfirlandinu í meira en 100
ár. Að Bjarni frá Vogi vildi lesa
verkfæri, og gerði út mann, með á milli línanna og finna eitthvað
sem ekki stóð í 5 6, nefni jeg
aðeins til þess að menn skuB
ekki halda, að þessi ágæti lag»-
smiður hafi brugðist stefnuskrá
sinni í sjálfstæðismálinu. BjarnS
vildi auðvitað líka láta skipft
nefnd sagnfræðinga og lögfræð-
inga til þess að rannsaka hvft1
mikinn rjett við hefðnm til Græn-
lands, en hinsvegar gat haids
ekki nm hvort við ættum síðafc
að leggja landið imdir okkuT
eða, láta Norðmönnum það eftir
fyrir hæfilegt endurgjald, eins og
sumir slyngir starfsmálamen*
gætu hugsað sjer.
Ólafur Friðriksson var sá, sem
tók skynsamlegast í málið — í
byrjuninni — því að það end-
aði líka í gamni. Kommúnista-
foringinn vildi ekki skeyta neitt
um Grænland, nema að þar væri
eitthvað að gera fyrir togarana
okkar í sumarmánuðunum (hann
hatar síld), og þá væri ekki ann-
að að gera fyrir okkur en að
biðja Dani um leyfi til að veiða,
en ef svo ótrúlega færi að Danir
segðu nei, þá skyldmn við bara
gera það samt. Hvað ætli Ó. F.
segði ef aðrar þjóðir hugsnðn
á sama hátt, þegar um veiðai
á fiskimiðum okkar er að ræðaf
Látum okkur nú fyrir alla muni
ekki verða meira til athlægie.
Þeir, sem nokkuð hafa kynt sjer
Grænlandsmálið vita að hitinn á
fiskimiðum Grænlands, er of lítill
til þess að þar geti verið mikið
um þorsk og að dýpið er líka
of mikið fyrir togara, auk þess
sem botninn er svo slæmur að tog-
araveiðar eru óhugsandi þess
vegna. Og svo þegar þess er gætt,
að togaramir eiga á hættu að
miðin sjen full af rekís þeg&r
þeir koma þangað, — ætli þ$ír