Morgunblaðið - 11.01.1924, Blaðsíða 2

MORGUNBLABIÐ
Kanpirðti góSan hlut —
þá, mundu hvar þú. fjekst hann.
Nolio ALAFOSS Oúka, Nærföt, Band, er halöbest og óöýrast -,ftir "gæðum - Kaupum ull hæsta verð''
____________________________ Afgreiðslan i Nýhöfn, Hafnarstræti 18. Simi 404.
Ífer.
ms^
FRÁ DANMÖRKU.
Höfum fyrirliggjandi:
Flatningshnífa með vöfnu skafti,
Tjörukústa,
Fiskbursta,
H e s s i a n
gráa andlitinu leiftruðu tvö svört
augu, og orkuviljinn brann í þeim.
Eina mótlætið hans var það, að
geta ekki lagt hönd að því, að
endurreisa það, sem eyddist í
óf'riðnum. „Við höfum gert skyldu
okkar, nó verða þeir yngri að
taka til;óspiltra málanna,“ sagði
hann. —
Hann gæti verið táknmynd þess,
sem Belgía er eftir stríðið. Þetta
eyðilagða hrjáða land, með „hogna
bakið“, sem hinir ungu eru nú að
rjetta, í fullum skilningi á því,
að hin eyða sem gæti bætt bölið
sje vinna, og aftur vinna — vinn-
an að endurreisninni, traustinu og
vináttunni milli þjóðanna.
Æskulýður Belgíu gengur að
vinnunni með hjartanlegri ánægju.
Orðtak hans er: „Faire grand,
faire bien, faire vite.“ í þjóðfje-
lagsmálum er Belgía að hafa fata
skifti og í fjármálum er þar end
urnýjunartími, þróun vinnunnar
— bylting, ef hægt er að nota það
orð í sambandi við skipulag og
framfarir.
pað er sett að skilyrði fyrir
vopnahljei að óvinaherinn hyrfi
samstundis ór Belgíu, og 26. nóv
oruber 1918 fóru síðustu þýsku
herdeildimar austur yfir landa
mærin. Belgía var frjálst land á
ný, þjóðin gat á ný hagað orðum
sínum og athæfi eftir samvisk-
unnar boði. En hvaða land var
þetta? Holsært, skipulagslaust
þjóðfjelag, án nokkurs lífsfram-
færis, án hráefna, án samgöngu-
tækja. Útlitið var svo, að ástæða
var til að örvænta. Og tjónið, sem
landið hafði orðið fyrir var metið
á meira en heilan miljarð ster
lingspunda. Með tilliti til þess hve
bágar ástæður Belga voru og til
viðurkenningar á því hve hraust-
leg framkoma þeirra í stríðinu
var, ákvað æðsta ráð bandamanna,
að fyrstu 200 miljón sterlings-
pundin, sem Þjóðverjar greiddu í
skaðabætur, skyldu Belgar fá
og landið fjekk samstundis lán,
sem þessari upphæð svaraði.
Síðan vopnahljeið varð haustið
1918 má segja, að Belgar hafi
lifað þrjó tímabil, jafnt í fjár-
hagslegu sem siðferðilegu tilliti:
lausnarinnar, vonbrigðanna og
endurreisnarinnar.
Fyrstu vikurnar eftir að Pjóð-
verjar svo fljótt og að óvörum
höfðu hröklast ór Belgíu ríkti
hugur vona og Ijettis hjá þjóð-
inni, og von um, að öllum þján-
ingum mundi bráðlega linna og
bngur vinnast á fjárhagsvandræð-
unum, með aðstoð bandamanDa.
Ymsir færustu menn Belga höfðu
um langa hríð setið í fangelsi og
því orðið óbærir til að meta á-
standið frá sjónarmiði heildarinn
ai, og hjeldu sífelt að Belgía
mundi verða órslitameiður kom-
andi viðburða, eins og hón liafði
verið 1914. — Þegar hersveitir
bandamanna hjeldu fylktu liði um
Bruxelles á heimleið, var þeim
tekið eins og oddsveitum batnandi
tíma, sem brátt mundi fylgja vel-
megun og hamingja landinu til
handa.
Vikur liðu, — og fólkið lifði
Sig inn í þá tró, að nó væri öllu
mótlæti lokið. Mánuðir liðu, án
þess að vart yrði nokkurra merkja
þess, að batnandi dagar færu í
hönd. Vorið 1919 voru um 800
þósund manns atvinnulausir, og
stofnanir þær, sem á stríðsárun-
nm höfðu haft velgerðarst.rf með
höndum, fengu nó meira að starfa
en áður, ef hægt hefði verið að
meira en það mesta. Nó urðu þær
líka að metta hermennina, sem
leystir höfðu verið ór hernum.
Engra hráefna var kostur, stjórn
iii hafði ekkert fje, og óánægjan
f.'aug eins og eldur í sinu. Nó
var tími vonbrigðanna kominn.
Vonleysið varð enn meira sakir
þess að á friðarfundinum í París
virtust stórveldin ekki taka mak-
legt tillit til Belga. Það urðu
Belgum ennfremur vonbrigði, að
Genf var gerð að miðstöð þjóð-
bandalagsins en ekki Bruxelles.
Þá var það að Albert Belgakon-
ungur flaug til París, og á nokkr-
um dögum tókst honum að sann-
færa stórveldin um, hver lífsnauð-
syn það væri að hjálpa Belgum.
Belgum var veitt uppgjöf á her-
skuldunum, þeir fengu allmikla
upphæð í reiðu fje og loforð um
bol, timbur o. fl. frá Þýskalandi.
Og á þessum grundvelli höfðu þeir
hið risavaxna starf til endurreisn-
ar ríkisins, sem vakið hefir að-
dáun alls heimsins á þjóðinni, ekki
síður en þolgæði þeirra á ófriðar-
árunum hafði gert. Síðan í maí
1919 hefir ein hugsun haft önd-
regissess í hugskoti allrar þjóðar-
innar: vinna.
(Næsta grein, sem bygð er á opin-
berum hagskýrslum og athugunum
mínum á ferðalagi um hin eyddu
hjeruð Belgíu, mun fjalla um þetta
þriðja tilverustig belgísku þjóðar-
innar).
8. jan.
Á stjórnarfundi í Skærbæk á
laugardaginn talaði forsætisráð-
herra Neergaard um landamæra-
málið. Landamerkjalínan er, sagði
forsætisráðherrann, ákveðin af al-
þjóðafulltróum, og við höfum sam-
þykt þá ákvörðun, svo hón getur
ekki breytst, eins og þrásinnis hef
ir verið tekið fram af talsmönn-
um Dana í Mið-Slesvík. Stjómin
í Danmörku og stjórnmálaflokk-
arnir þar, geta ekki stutt neina
viðleitni, beina eða óbeina, sem
gengur í þá átt að breyta tak-
mörkunum, og geta ekki blandað
sjer í nein stjórnmál sunnan við
landamærin. — Forsætisráð
herrann óskaði ennfremur, að gott
samlyndi hjeldist milli nágrann-
anna sunnan og norðan landamær-
anna. En við viljum ekki draga
fjöður yfir það, að helsta skilyrðið
t-1 þess, að gott verði samlyndið,
er það, — en því er ekki að heilsa
> Þýskalandi — að pjóðverjar
sýni dansklunduðum íbóum sunn-
an landamæranna sama rjettlæti
og sanngirni og þýsklunduðum
mönnurn er sýnt norðan við tak-
rs’örkin.
— í grein í „Nationaltidende“
skýrir dr. Kort K. Kortsen frá
órslitum kosninganna hjer í haust.
Áður fyr, segir í greininni, var
það sambandið við Danmörku, er
skifti flokkum. Nó er þessi grund-
völlur horfinn. Kosningarnar snó-
ast nir eingöngu um innanlands-
mál. Dr. Kortsen bendir á, hve
mikil áhrif hafi haft á kosn-
ingarnar baráttan um, hvort hjer
ætti að vera frjáls verslun cða
ekki og skýrir hann það sögulega.
Höf. heldur því fram, að stjórn-
málalega sjeð hafi óirslit kosning-
anna ekki skýrt neitt flokkamörk-
in, og að það muni verða persónu-
leikinn einn, sem skeri ór um
síjórnina á næsta þingi. Sigurður
Eggerz forsætisráðh. segir hann
að hafi fest sig í sessi meðal ann-
ars með því, hvernig honum hafi
tekist að binda enda á kaupdeilu
sjómanna í sumar.
Sömuleiðis flytur „Socialdemo-
kraten“ frjettabrjef um órslit
kosninganna.
9. jan.
— Tala atvinnulausra manna í
Danmörku hækkaði í fyrri viku
um 7213, upp í 49022.
góðs verðs á korni. Fleskfram-
leiðslan var heldur slæm, en
smjörframleiðsla framórskarandi
arðsöm. Útfluttar landbónaðaraf-
urðir á árinu nema 300 milj. kr.
meira en árið 1922. Iðnaður hefir
verið meiri en áður, og atvinnu-
loysi allmiklu minna en 1922. —
Arður af siglingum til ótlanda er
bróttó 200 milj. kr., 10 miljónum
hærra en árið áður.
M 011 eunnli
Sjómannastofan: f kvöld M. sy2
talar Signrðnr þórðarson stnd. theol.
Hagstofan danska hefir gefið ót
bráðabirgðayfirlit yfir á.rið 1923.
Þrátt fyrir mikla gengishækkun
erlendra myuta og vöruverðs, hef-
ir innflutningur aukist á árinu.
Líklegt þykir að á árinu verði
360 milj. kr. halli á verslunar-
veltunni, eða 30% meira en í
f.vrra. Er þessi halli að miklu
leyti að kenna auknum innfhitn-
ingi á hráefnum til landbónaðar-
framleiðslunnar, iðnaðar og bygg-
inga. Komuppskeran varð hin
besta, en uppskeran yfirleitt er
sögð í meðalagi, þó 10% bet.ri
en 1922. Heyfengur varð 50%
meiri en árið áður. Komframleið-^
endur hafa haft ágætt ár vegna
Hún Ijest í Kaupmannahöfn 12. des
s. 1. Hún var gift stórkaupm. Jakob
Gunnlögsson, sem mörgum er kunnur
liier á landi. Frú Oliue var fædd 12.
júlí 1859 í Danmörku og ólst þar upp
þangað til hún giftist 28. ágúst 1883
eftirlifandi eiginmanni sínum, þáver-
andi verslunarstjórn. Gránufjelagsins í
Raufarhöfn og varð sambúð þeirra
hjóna full 40 ár.
Á Raufarhöfn bjuggu þau 10 ár.
A þeim 10 árum eignuðust þau 6
börn, hvar af eitt dó ungt en fimm
komust á fullorðins ár öll mjög mann-
\amleg. 1918 urðu hjón fyrir þeirri
miklu sorg að missa tvö böm sín úr
Spönsku veikiuni, Halldór og Jakob-
inu bæði gift. Tók frú Oline sjer
missirinn mjög nærri, og mátti svo
segja, áð hún bæri aldrei sitt bar
eftir það.
Frú Oline var óvenjulega hreinskil-
in kona, jafnt við sjálfa sig sem aðra,
mátti hún ekki vamm sitt vita í neinu
Hún var glaðlynd og raungóð og vildi
öllum aðstoð veita, sem hennar ásjár
leituðu. Hún var óvenju hagsýn kona,
/mnugefin og kappsöm að hverju sem
hún gekk, og mátti segja að öll vinna
Ijeki í höndum hennar, og mátti einu
gilda hvört ræða var um grófustu hús-
verk eða fínustu hanyrðir. Hún var
gædd þeim kostum að vera alt í senn,
góð eiginkona, ástrík móðir og stjórn-
söm húsfreyja.
pessi 10 ár sem hún bjó á Raufar-
höfn lærði hún að tala og lesa ís-
lensku, svo vel, að fáir Danir hjer
búsettir lengur munu hafa náð jafn
goðu valdi a framburði íslenskunn
ar, sem hún. Hún sneið sig mjög að
íslenskum sveitaháttum, meðan hún
dvaldi hjer á landi. Á vetrum vann
hún að ullarvinnu, eins og tíðkaðist
þá í sveit, og lagði hún gerfa hönd á
ali; að íslenskum sveitakonu sið. Oft
heyrði jeg frú Olínu tala um vem
sína hjer á landi og var þá ætíð eins
og sólskin færðist yfir hana; bún
rriintist veru sinnar hjer norður á
hjara veraldar með svo mikilli hlýju,
°g Jcg dáðist að hve vel hún mundi
áð segja frá öllum stórum og smáum
atvikum frá þeim tíma; það var því
bkast að hun lifði það alt upp aftur
1 huganum. pað var hreinasta unun
áð tala við hana, og töluðum við ætíð
íslensku og dáðist jeg að, hve vel
hún hjelt henni við, eftir 30 ára
dvöl í Danmörku, þar sem hún varla
heyrði annað en dönsku talaða; því
að þó að íslenska væri ætíð töluð á
heimili þeirra meðan þau bjuggu á
Raufarhöfn, þá varð danskan heimil-
ismál eftir að þau fluttu til Hafnar
og börnin fóru að ganga á skóla.
Eins og fyr er sagt, var frú Olina
óvenju stjórnsöm og góð húsmóðir, og
þegar dugnaður og ósjerplægni er
samfara, þá þurfti engum að koma á
óvart þótt slík kona hefði skapað
áhrif út í frá. 10 árum eftir að þau
hjón fluttu frá Raufarhöfn ferðaðist
jeg um „Sljettu“, sem álitin er út-
Auglýsingaskrifsto^
oo--
'’WW o tgf~- „-
Islands
Austurstr. 17, Simi 700
kjálkasveit; en jeg yerð þó að
að jeg hefi óvíða komið á
)eT °í? myndarleg heimili sem þ»r> °f
sl-ildi mig ekki undra, þótt áb^
hafi gætt af dvöl frú Olinu, sem ^
mun hafa verið ófús að leggja
ó plóginn, ]7ar sem hún kom o£ 38
eittkvað sem miður fór eða ^
mátti fara. Og rajer kæmi heldur^’
á óvart, þótt eftirlifandi samtíðaÁí"1'
ur hennar mintust hennar með hlýjllí5
hug.
P. Stefánsson frá
Utanför mfn 1923
Eftir
Ma.ttíh. Pórðarson, fornmenja^3
Landshöfðingj afrúin Mary v.
Er jeg liafði gengið mig
þircyttan um sýningamar ók ^
■flftur til gistilióssins og var $eS
ó.sjcð enn þá. En jeg hafði da^
og mestan hluta næsta dags ffr>>
J,).jer, áður en fundahöldin bytj111'1'
Nú jeg sem fyrst fara í ^
sókn til landsliöfðingjans og
fvrir boðið til fundahaldanna
til miðdagsveislimnar. Jeg hitti ^
íí kl. 2 aö enskir gestir voru
atu undir borðum. ÞjónninU fje
ínjer til að hringja upp síðar.
hósstjórinn gerði það fyrir ^
spurði um livenær tækifæri 1
til heimsóknarinnar. Fróin baö f”
að mega tala við mig sjálfan í sl"‘,
anum og bauð mig þegar velk0111' ,
til borgarinnar. Bað mig kot113,^
heimsóknina kl. 5. — Hvílíkar &°
tökur, svo vingjbrnlegar, ernS.,lV
jeg væri gamall vinur þeirra W,‘
Mllli Landsuerslunariniiar 8
fundust fvrir skömmu gler®
gl t
með kúptum glerjum- t
fann, kom með þatI <
T h i e 1 e á L a u gaV
sem eftir nákvæma
fann í bókum sjerversloJlíir
ar hver eigandinn var.
Eigandinn viðurkendi ^
honnm var skilað glerau^3^
að þau væru honum 0111
og daglegir fylgjendur.