Morgunblaðið - 29.02.1924, Side 2

MORGUNBLAÐIÐ
SIAið tvMP fSngicp fi tftSnia bifgí.
Notið vjolaclfup fpá L. C. QfmS A 8«., Kmapoih.
Þnr 0ph |élftp ftg édýrar.
Höfura bú fyririlffj*»ái ■•kknr föt »f tr»i>.»r þtktvvtu t'.gsráxouH
„Rapid11 CjfiindepalíH
og Lagepollo no. 905 8.
krónuna að hún veikist méir og
fær hreinustu „lífsýki“ !
pegar maður nú minnist þess
á hvern hátt gengisskráning fer
fram í öðrum löndum og á hvern
hátt hún fer fram hjer, þá sjer
maður að mism. á því er mikill. í
Danm. t. d. er það sjerstök nefnd
sem tekur á móti tilhoðum um
kaup og sölu á erlendum gjald-
miðli. frá stærstu og áybggilegusta
bönkum og bankafirmum í Kaup-
mannahöfn. Kaup og Sala fer þar
fram í heyranda hljóða og gengið
er skráð eftir því sem þar er
boðið.
En hvernig er nú þetta hjer?
Hjer er engin sjerstök nefnd sem
hefir gengisskráning á hendi, hjer
eru engin opinber framboð um
kaup eða sölu á erlendum gjald-
kynnu að hafa sett um það efni.
ý — Vegna þess hve fjárhagur
manna er þröngur, bjóst nefndin
við að fjársöfnunin tæki nokkurn
tíma, enda vildi hún ekki leggja
til að ráðist væri í neitt það, er
haft gæti lamandi áhrif á gjald-
þol manna, þótt henni hinsvögar
væri það.vel ljóst, að hjer er um
miög mikið velferðarmál að ræða,
sem þolir ekki langa bið. Mentun
æskulýðsins hefir reynst nágranna
þjóðum Vorum haldbesta lyfti-
stöngin til sannrar menningar. —
Hihs sama væntum vjer að1 hún
reynist þjóð vorri. pað er engum
efa undirorpið, að ef unglinga-
skólarnir eru trúir hugsjón sinni,
heimilum, sjerstaklega prests-; þ£ streyma hollir straumar frá
sctrum. jþeim út í þjóðlífið. peir vilja leit-
pótt þetta sje í sjálfu sjer mjög ■ as|- viðj ag þroska alla þætti sál-
þakkarvert, þá eru á fyrirkomu- arlífsins í sem bestu samræmi.peir
lagi þessu mjög miklir annmark-
ar. Vil je'g sjerstaklega benda á
vilja ekki aðeins auka þekkingu
unglingsins á lífinu og' umheim-
að þar sem starfsemi þessi er:jnlirtl; heldur einnig glæða til-
bundin við einstaklingana, getur j finninguna fyrir hinu sanna, fagra
hún fallið úr sögunni, þegar minst|og g(5ga) 0g örfa viijann til starfs
varir, ef kringumstæður þeirra’og stríðs j iífsbaráttunni.
breytast, eða þeir falla frá. Auk j peir vilja innræta unglingun-
þess eru húsakynni þá ávalt af:um eIsku og virðingu fyrir' vinn-
mjög skornum skamti, svo
kenslukraftar koma ekki að full-1
unni, engu síður hinni líkamiegu
en hinni andlegu. peir vilja stuðla
1 a,ð því, að æskulýðurinn eignist
i
um notum
í þessu efni virðist vera að birta ( vinnugleðina, þessa hoilu og bless-
yfir oss Vestfirðingum, þar sem j nnarríku tilfinningu mannshjart-
við eigum nu von á heimaskólum, ailS) sem m0rgum vibðist að þjóðin
húsmæðraskólanum, sem stofna á sje nu að verða altof fátæk af. —
fyrir dánargjöf frú Herdísar Bene pag er engum efa undirorpið,
diktsen, og ungmennaskóla þeim,* ag unglingaskóli, sem er trúr
miðli. Bankarnir ákveða- gengið jer frumvarp milliþinganefndar- hugsjón sinni er ein hin besto og
eftir eigin geðþótta, án eftirlits innar í mentamálum gerir ráð hollasta stofnun, sem hjeruðin
fyrir að stofnaður verði hjer á gota eignast. Siíkur skóli er sann-
t estfjörðum. í nefndur vermireitur æskulýðsins.
Til þess að vinna að undirbún- 0g ætti hver hugsandi maiður að
iugi þessa væntanlega unglinga-1 elska hann og láta sjer vera ant
skóla kaus sýslunefndin í Vestur-1 um hann.
ísafjar ðarsýslu þriggja mannaj Mjer er kunnugt um, að víða er
nefnd í fyrravetur. Tveir af nefnd þegar farið að hefjast handa í
armönnunum ferðuðust um hreppunum með undirbúning máls-
mestalla Vestfirði í sumar og jns. Nefndir hafa verið kosnar
ræddu undirbúning málsins viðjog eru sumstaðar þegar teknar
hreppsnefndarmenn,, sýslunefnd-1 tj] starfa. Eins og við er að bú-
armenn, presta og aðra | ast hafa nefndirnar mætt ljósum
áhugamenn málsins. Fjekk málið skilningi alþýðu á málinu. petta
yíirleitt mjög góðar undirtektir. f ættl llka aig. vera hjartans málefni
nokkurstaðar frá- og það virðist
svo, því miður, sem þeir álíti
skyldu sína að koma íslensku
krónunni eins langt niður og
mögulegt er. Sá útlendi gjaldmið-
ill sem til sölu er hjer, er ann-
aðhvort frá einstökum mönnum
eða fjelögum sem skulda bönkun’-
um fje og bankarnir geta ráðið
um verðið hjá eins og þeir vilja,
eða það er frá mönnum, sem eru
óháðir bönkum, en ætla að kaupa
eitthvað af afurðum landsins og
er þá haldið nokkurskonar upp-
boð á upphæðinni. Viðkomandi
gengur á milli bankanna og kaup-
manna hjer og leitar jafnvel fyrir
sjer í útlöndum um hver bjóði
best. Auðvitað fær sá upphæðina
sem best býður. pegar nú aftur á
móti um kaup á erlendum gjald-
miðli er að ræða hjer, þá skrifar
maður beiðni um þáð til bank-
anna, tiltekur upphæð og tegund
gjaldmiðils og fær venjulega svar
daginn eftir hvort þetta fæst eða
ekki, en um verð er ekki rætt,
því það ákveða bankarnir sjálfir.
Frh.
VESTFJARÐA-
SKÓLARNIR.
I.
pað lætur ef til vill einkenni-
lega í eyrum, að nefna greihar-
stúf þenna Vestfjarðaskólarnir,
því eins og kunnugt er, eru engir
opinberir skólar á Vestfjörðum.
pað, sem unnið hefir verið hjer
að eflingu mentunarinnar, um-
fram lögskipaða barnafræ’oslu,
hefir eingöngu verið unnið af ein-
staklingum, áhugasömum menta-
vinum, sem hafa stofnað smáskóla
heima hjá sjer, svo sem á Hey-
dalsá í Steingrímsfirði, Núpi í
Dýrafirði, og auk þess hefir heima-
fræðsla verið veitt á nokkrum
Að ferðinni lokinni skrifaði nefnd-; hvers alþýðumanns, ekki síst for-
in öllum hreppsnefndum og sýslu- eldranna.’ í stöku hreppum hafa
nefndum á hinu fyrirhugaða | nefndirnar ekki verið kosnar enn,
skólasvæði, og lýsti tillögum sín-!og stafar það efiaust af ejnhverj-
um undirbúning málsins, og voru | nm misskilningi, sem væntanlega
þær á þessa leið : i hverfur, þegar menn f ara að at-
1. Aðhreppsnefndirnar beri mál- 'huga málið betur. Jeg get ekki
ið upp á almennum sveitarfundi í búist við að nokkur hreppsnefnd
haust, og að þ r verði kosin ; fInnist á ' Vestfjörðum, er skerist
nefnd manna er annist undirbún-' úr leik að lokum í þessu þýðingar-
ing málsins í hreppnum. Undir-‘mikla velferfSarmáli alþýðu.
búningur þessi sje í því fólginn
að fra:ða menn um málið', og sjer-
staklega í því, að beita sjer fyrir
fjársöfnun til skólabyggingariim-
II.
Margir hafa um það spurt, hvar
lenn hugsuðu sjer að ungmenna-
ar, á þann hátt, sem hver nefmLskólinn yrði bygður. petta er
telur best við eiga eftir stað-(mjög eðlileg spurnmg, því þótt
háttum. | að skifti mestu, að skólinn sje
2. Að hreppsnefndimar leggi; góður, þá er það engan veginn
árlega lítið eitt ,úr sjóði hrepp-
anna tíl skólabyggingarinnar. —
Hins sama var farið á leit við
sýslunefndirnar.
3. Fje það', sem þannig safnast
lagði nefndin til að geymt verði
og ávaxtað á tryggum stað undir
umsjón hverrar sýslunefndar.
4. pegar sjóðir þessir allir sam-
anlagðir vséru orðnir svo stórir
að ráðlegt þætti að hefjast handa
með skólabygginguna, og tillag úr
ríkissjóði væri fyrir hendi, lagði
nefndin til, að hver sýslunefnd á
skólasvæðinu kysi einn mann á
sameiginlegan fund til þess að
taka ályktun um stofnun skólans,
innan þeirra, takmarka, sem lögin
býðingarlaust atriði, hvar skólinn
verður settur. pótt skiftar kunni
að verða skoðanír manna um það
hvar skólinn verði best settur, þá
hljót allir að koma sjer saman
um það, er til þess kemur að velja
skólastaðinn, að eingöngu beri að
hafa hag almennings fyrir augum
við valið. Jeg hygg að nefndin,
sem starfaði að undirbúningi
málsins í sumar, hafi í þessu efni
bent á mjög heppilega leið,
þá að fela nefnd, kosinni af öll-
um sýslunefndum á skólasvæðinu,
að ráða fram úr þessu. Má gera
ráð fyrir, að slík nefnd kynni sjer
'msa staði og skilyrðin á þeim.
Takist henni að finna stað, sem
■ er sjerlega vel í sveit koniinn til
aðióknar, þar sem byggingarefni,
| möl og 1 sandur, er alveg við
hendina, þar sem nota má hveri
til þvotta, brauðabaksturs og ef
til vill til upphitunar, þar sem
sundlaug er rjett hjá, þar sem
aðstaða er ágæt til að afla sjávar
og landafurða, þar sem örskamt er
til læknis, þar sem ísar hamlá vart
nokkurn tíma samgöngum og þar
sem örskamt er til símalínu, þá
hygg jeg að slíkur staður hlyti
ð verða fyrir valinu. Á þeim
slað, er sameinar alla þessa kosti,
hlyti rekstur skólans að verða
miklu ódýrari en annarstaðar. —
Slíkan stað er hægt að finna á
skólasvæðinu.
Öll þessi söinu atriði þarf
einnig að taka til greina, þegar
velja á stað handa væntanlegum
húsmæðraskóla. Sjera poreteinn
Kristjánsson í Sauðlauksdal hefir
nýlega leitt skýr rÖk að því, í
giein í „Lögrjettu“, hve Staðar-
fell sje illa fallið fyrir skólasetur.
Mætti þó ýmsu bæta við ástæður
hans, svo sem því, að Staðarfell
er langt frá síma. En sími e*r sú
lífæð menningarinnar, sem slíkur
skóli getur engan veginn verið án.
Kona ein hjer á Vestfjörðum,
sem er mjög áhugasöm um menta-
mál, drap nýlega á það við mig
að það mundi ekki fara illa á því,
að væntanlegur ungmennaskóli og
I húsmæðraskóli yrði bygður á sama
ístað. Nefndi hún sjerstaklega sem
j ástæðu, hve hagkvæmt það væri,
að húsmæðraskólinn seldi ung-
mennaskólanum fæði. Jeg 'hygg,
að tillaga þessi sje vel þess verð
að hún sje vandlega athuguð. —
Ýmsar , fleiri ástæður má ?æra
fyrir þessu. Fyrirkomulag þétta
mundi spara ungmennaskólanum
mikið, bæði af byggingar- og
reksturskostnaði, t. d. þyrfti skól-
inn hvorki eldhús nje borðsal. pá
hlyti einnig að sparast töluvert af
starfskröftum við rekstur skólans.
Jeg get ekki hugsað annað en
j það hljóti að verða auðsótt mál
við heiðurshjónin, sem gáfu Stað-
arfell, að skólabyggingin verði
ekki einvörðungu bundiri við þann
stað. Pau rnunu hafa svo víðan
sjóndeildarhring í máli þessu, að
þau sjá, að hagur almennings
verður að ráða mestu í þessu efni.
Jeg get vel skilið, að þau óski
þess, að Staðarfell geti orðið fyrir
valinu. En er það kemur í ljós við
nákvæmari athugun, að skólinn er
ekki aðeins illa settur þar til að-
sóknar, heldur hlýtur bæði bygg-
ingar- og reksturskostnaður hans
að verða miklu meiri þar en ann-
arstaðar, þá get jeg ekki látið
mjer annað koma til hugar en að
þau verði fús að fallast á breyt-
inguna, því Staðarfell veit jeg að
þau hafa gefið málefninu til efl-
ingar fyrst og fremst.
Ákvæðin í skipulagsskrá frú
Herdísar eru svo rúm, að þau ríg
binda skólann alls ekki við neinn
sjerstakan stað, þótt hún láti
óskir í Ijósi um þetta efni. Mjer
er kunnugt um, að gömlu kon-
unni var það vel ljóst að hagur
almennings verður að ráða meitu
í þessu efni.
pingið tekur vætanlega bæði
þessi málefni til athugunar í vet-
ur. Yjer Vestfirðingar vonum að
það sjái sjer fært, að greiða sem
best fyrir stofnun skóla þessara.
Jeg er þess fullviss, að ekki mun
lengi stauda á framlögum Vest-
firðinga til ungmennskólabygg'
ingarinnar, þegar þingið hefir
gengið frá lögunum. Jeg vona
að Vestfirðingar verði allir eitt í
aðalatriðum þessa mál. Og þar
sem vilji er, þar er vegur. pótt
nú sje dimt fram undan í efnalegu
tilliti hjá þjóðinni, mundi það hið
mesta óráð að vanrækja unglinga-
fræðsluna. Mjög víða mun nú sú
skoðun vera orðin ríkjandi, að
það sje spor í rjetta átt, að drága
nokkuð úr kostnaðinum við barna-
fræðsluna. Mjög víða mun nú sú
una. En um þetta atriði skal jeg
ekki ræða að sinni.
Böðvar Bjarnason.
ErL símfregnlr
Khöfn 27. febr. FB,
Neyðarráðstafanir pjóðverja.
'Símað er frá Berlín, að ríkis-
þingið hafi í gær tekið til með-
f erðar neyðar-f járlagaf rumv ar p
stjórnarinnar fyrir árið 1924 og
byrjað umræður um ýms frum-
| vörp til neyðar-ráðstafana. I þing-
j ræðu sinni um þessi mál sagði
: Marx ríkiskanslari, að ef frum-
i vörp þessi yrðu ekki samþykt af
þinginu án verulegra breytinga,
mundi stjórnin rjúfa ríkisþingið
og efna til nýrra kosninga.
i
Tilgangurinn með byltingunni.
i Símað er frá Múnchen: Við yf-
irheyrslu fyrir rjettinum í geer
játaði Hitler fascistaforingi að til'
gangur sinn með byltingunm 8.
nóvember fyrra árs, hefði verið sá,
að steypa alríkisstjórninni í Berlín
ai stóli. og koma á einvaldsstjórn
í anda þjóðernissinna. Hinsvegar
hefðu þeir Ludendorff og von
Lossow eigi viljað géra breytingn
á stjórn alríkisins heldur aðeins
breyta. stjórnarfyrirkomulaginu í
Bayem og koma á einvaldsstjórn
þar. —
i
Bretar og pjóðverjar.
j Símað er frá London, að versl-
unarstjettin enska sje mjög vel
ánægð með samkomulag Pjóðverja
og Breta um lækkun á innflutn-
ingstollinum á þýskum vörum tJ
Bretlands. En iðnaðarmenn og
• verksmiðjurekendur taka samning-
5unum dauflegar. Telja þeir að
Bretland muni nú kafna undir
ódýrum þýskum vörum, og at-
j vinnuleysið aukast enn meir.
j Yfirleitt er samningurinn tal-
j inn vera ótvíræð framför í áttina
til úrlausnar skaðabótamálsins.
pjóðabandalagið.
Ráðstefna alþjóðabandalagsins,
um takmörkun vígbúnaðar á sjó,
er talin hafa orðið árangurslaus,
enda þótt alþjóðasambandinu væri
í lok ráðstefnunnar sendar ýmsar
tillögur í málinu. pað eru einkum
Rússar (?) og Spánverjar, sei«
hafa beitt sjer á móti tillögum
þeim, sem fram voru bornar um
takmörkun vígbúnaðar.
Alþfingi.
Mentaskólinn.
Áður hefir verið sagt frá frv.
Bjarna frá Vogi um breytingu a
Mentaskólanum, að mestu í borf
gömlu reglugerðarinnar sv°
nefndu, og hefir hann einnig áð-
ur flutt samskonar frv. í Bd.
flytur nú einnig Jónas JónSSöB