Morgunblaðið - 01.07.1924, Síða 3

MOR6UNBLAIII
MORGUNBLAÐÍB.
Stofnandi: Vilh. Finsen.
Otgefandi: Fíelag 1 Keykjavik.
FUtstjórar: Jón KJartanason,
Valtýr Stefánsson.
.Itsglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifatofa Austurstræti B.
SÍKiar. Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. B09.
Auglýsingaskriíst. nr. 700.
Heimaatmar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Askriftagjald innanbæjar og 1 ná,-
grenni kr. 2,00 á mánutil,
# innanlands fjær kr. 2,60.
I lausasölu 10 aura eint.
Guðmundar Björnsonar
að pjórsártúni.
(Útdráttur).
Heiðraða samkoma!
Mjer var sagt, að mótið ætti að
byrja klukkan 1. Kemur því ekki
á óvart þótt klukkan sje nú orðin
liálf þrjú og mótið enn ekki byr-
jað. Jeg hef i ennþá ekki þekt
neitt hjer á landi, sem er á undan
tímanum — nema klukkuna okkar.
pað gleður mig að æskulýður-
inn hefir tekið að sjer mentamál-
in; þau eru mesta málið. Æðsta
markmið liverrar ríkjandi kyn-
sloðar er að búa komandi kyn-
slóðir undir framtíðina.
En það er ekki nóg með það,
að við sjeum á eftir tímanum.
Annað er verra. Flestar fram-
kvæmdir eru unnar af vanefnum
og vankunnáttu. pað er ávalt ilt;
aldrei þó verra en þegar um
mentamálin er að ræða.
Jeg hefi sjeð flesta unglinga-
skóla landsins; við getum eigin-
lega ekki verið þektir fyrir að
sýna útlendri þjóð nokkurn þeirra.
pó að við eigum ágæta kenn-
ara við marga þeirra —
En það er annað; það er tvent
sem er að. Húsakynnin eru af-
deit og í mörgu ábótavant.
Ef hjer á að reisa hjeraðsskóla
skal reisa hann við heitar faugar
sem hiti hann og við1 læk eða á,
sem lýsi hann. Með öðrum orðum:
Skolahusið a að' vera fyrirmynd-
arheimili. Svo er hitt. Miklu meiri
rækt verður að leggja við lík-
amsmentunina. Pað á að menta
og manna líkama unglinganna en
ekki eingöngu að tjóðra þá við
bókina. pað er trú mín og jeg
veit að hún er rjett, að skamt
er þess að bíða að gagngerð breyt-
ing verði á uppeldi bama og ung-
Unga hjer á landi. Kvnslóðin, sem
nú er að alast npp, hún kemur
þessu í framkvæmd.
Alt kostar fje, mikið fje. —
Skuldasónninn kveður við; við er-
Um að leggja árar í bál og látum
alt reka á reiðanum. petta er al-
yarlegt. Nú eru menn að átta sig
á því, að alt var ekki fengið með
fullveldinu i918 Sjálfstæðir er-
um við ekki fyr en fjármunalcgt
sjálfstæði er fengið,
Okkur hættir oft Við að hræsna
fyrir okkur sjálfum — kannske
af því við erum svo fámenn þjóð.
Við höfum dulið sannleikann, lok-
að augunum. Nú erum við að sjá
að fje er afl þeirra hluta, sem
gera skal.
Annar yfirdrepsskapur er enn-
H verri.
Vjer íslendingar göngum, árið
út og árið inn, með orð Eiuars
Pveræings á vörunum, þau er
bann mælti 1024, móti því að út-
lendir burgeisar fengi umráð yfir
Úmerkum eyjarskika, Grímsey. Og
stöðugt hrópum vjer hver framan
í annan ísland fyrir íslendinga.
Og samt seljum vjer landið og
gæði þess í hendur útlendum bur-
geisum'! Lítið á hana pjórsá!
Útlendir menn þykjast eiga mest-
ar og því nær allar auðsuppsprett
ur landsins! Vjer kunnum ekki að
skammast okkar. Ef nokkur
treystir sjer að vjefengja þessi
hörðu ummæli, þá má hann
fleygja mjer í hana pjórsá.
Flestum mun þykja óálitlegt að
ráðast í það nú að reisa hjeraðs-
skóla. Álíta það bara fagra fram-
Jíðarhugsjón. Nú eigi allir að
spara, spara. Gott og vel. pað
er skiljanlegt að mönnum standi
stuggur af erlendu skuldunum. En
athugum nú til hvers má nota
lánsfje. pað má nota á þrennan
hátt.
1 fyrsta lagi sem eyðslufje. Pað
er háskalegt.
í öðru lagi til nytsamlegra fyr-
irtækja, til vegagerða, brúa, skóla
o. s. frv. petta gefur ekki beinan
arð þótt nytsamlegt sje. Óbeinn
arður þess er þó mikill. Slíkar
skuldir verða aðeins greiddar með
auknum sköttum.
En í þriðja lagi má verja láns-
fje til nytsamlegra fyrirtækja sem
bera sig sjálf. Jeg vil benda ykk-
ur á Reykjavík. pað er sagt að
hún ^e á kúpunni. pað er ósatt!
Vatnsveitan, gasveitan, rafveitan
og höfnin! Öll þessi fyrirtæki bera
sig. Og hvað kostaði alt þetta?
Um 10 miljónir króna! pessar
miljónir voru lánsfje. Nokkuð er
þegar endurgreitt. En svo á bær-
inn aðrar arðbærar eignir, lönd
og lóðir. AUar skuldir bæjarins
eru um 9% miljón króna, en
eignirnar um 16 miljónir. Mis-
munurinn, 6*4 milj. kr. er hrein
ergn. E11 Reykjavík væri ekki orð-
in það, sem hún er, ef að menn
hefðu ekki haft hug til fram-
kvæmda.
Við höfum hjer á Suðurlands-
undirlendi bygt brýr og vegi; vjer
höfum ráðist í stórkostleg jarða-
bótafyrirtæki, t. d. áveiturnar.
Hvernig er Miklavatnsáveitan ?
Ónýt. Jeg þori engu að spá um
Skeiðaáveituna. En í stað þess að
ráða til hennar þegar í upphafi
hæfan, fulllærðan mann, var tek-
inn hálflærður maður. pað átti að
spara mikið fje. En þessi sparn-
aður hefir nú þegar kostað 200
þús. kr. — ef ekki meira. pað er
fullvíst að jarðabætur hjer eystra
koma aldrei að hálfu liði, fyr en
járnbraut hefir verið lögð hingað.
í 30 ár hefi jeg búið hjerna
sunnan undir f jallgarðinum, 1
Reykjavík, og hefi jeg sannfærst
um að það er lífsspursmál fyrir
þessi hjeruð að' járnbraut verði
lögð hingað. Samkvæmt nýjustu
rannsóknum kostar hún um 6y2
milj. króna — ef að hún er rekin
með kolum. En 8 milj. kr., ef
rafmagn verður notað til reksturs
og er það víst, að það marg borg-
ar sig. Alt veltur a þvi hvort
þetta fyrirtæki getur borið sig.
En eins og rafveitan í Reykjavík
'og höfnin bera sig, eins er jeg
sannfærður um að járnbr. mun
gera það. pað er engin áhætta að
taka lán til hennar og æfinlega
hægt að fá fje til tryggra fyrir-
tækja. Járnbrautarmálið hefir leg-
ið í láginni undanfarin ár. pjóðin
kúgast undir sparnaðarfarginu.
En ef að landið á að komast
upp má ekki !eggja árar í bát
heldur róa lífróður. Lífróðurinn gagnfræða. og stúdentsprófið. —
i hjer er járnbrautin! j Aldrei hafa eins margir nemend-
í fyrsta skifti sem jeg kom á ur verið í skólanum og á þessu
Kambabrún spurði vinur minn, ári, 250 þegar flest var. Af þeim
: sem var með mjer: „Hvernig lýst; urðu 2 að hætta námi sökum
jþjer á þetta land.“ Jeg sagði þá * efnaleysis, en 8 söloim lasle:ka.
! að mjer virtist þetta væri stærsti j Árspróf tóku í lærdómsdeild 78
sólskinsbletturinn á íslandi.
Hann lifi!
(Ferfalt húrra.)
ftrt. sifiUrrimar
; nemendur, en 79 í gagnfræða-
' deild.
Flestir voru í 4. bekk 48, og
var honum þrískift, þareð 38 voru
í máladeild (2 deildum), en 10 í
þriðju deildinni, stærðfræðisdeild.
Af þeim sem best árspróf tóku
nefndi rektor í 5. bekk Pjetur
Hafstein (son Marino Hafstein),
Khöfn 28. júní. FB ‘er fjekk 7.03 í aðaleinkunn.
Ámundsen hættir við pólflugið. í 4. bekk fengu þeir bestan vitn-
Símað er frá Kristjaníu, að isburð Jakob Benediktsson (Skag-
Roald Amundsen hafi hætt við firðingur), 7.32 í aðaleink. og Jó-
fyrirhugað flug sitt til norður-; hann Sæmundsson með aðaleink.
pólsins. Ástæðan til þess er sú, 7.23.
að hann vantar 14000 sterlings- 1 2. bekk f jekk Magnús Jónsson
pund til þess, að hafa nægilegt hæstu einkunn, 7.10, og í 1. bekk
fje til fyrirtækisins. j voru þau hæst Gunnar Thorodd-
j sen (sonur Sig Thoroddsen) með
Mussolini fær traustsyfirlýsingu. j aðaleink. 7.12, og Erna Eggerz
Símað er frá Róm, að Mussolini (dóttir Sig. Eggerz bankastj.)
hafi fengið traustsyfirlýsingu í me® 6.55.
efri málstofu þingsins og hafi hún' Gagnfræðaprófi luku 46 skóla-
verið samþykt með 225 atkvæðum nemendur. Hæstar eink. fengu þau
gegn 21. j Holmfred Franzson, 7,32 og Aðal-
j Andstæðingum stjórnarinnar hef- heiður Sæmundsdóttir 7,04. Af
j ir tekist að koma því svo fyrir, að þessum 46 fengu 18 I. eink., en
dagurinn í dag skuli vera minn- 15 svo góða aðra eink. að þeir
‘ ingardagur um Matteotte foringja íá inntöku í lærdómsdeild; en 13
jafnaðarmanna. — Er öll vinna fengu svo lága aðra eink., neðan
j stöðvuð í 10 mínútur um ríkið við 5-67, að þeir hafa ekki rjett
1 alt og er þetta í fyrsta skifti tú A bekkjar vistar.
jsíðan Mussolini tók við stjórn a&j þessara 46 skólanemenda
1 andstæðingum hans hefir tekist^ ge11®'11 16 utanskólanem. undir
I að koma á almennri kröfuathöfn. Prófið. Af þeim fengu 0 I. eink.,
3 svo háa II. eink., að þeir fá rjett
Landreknir pjóðverjar fá heim- t'1 4- bekkjar, 5 fengu of ljelegt
fararleyfi til Ruhr. Prúf t;i Þess5 2 stóðust ekki próf-
Símað er frá Berlín, að 60,000 ið- Áf þessum utanskólamönnum
pjóðverjar, sem Frakkar höfðu1 skaraði Leifur Ásgeirsson fram-
gert landræka úr herteknu hjer- J úr, því hann fjekk aðaleink. 7.32.
uðunum, sjeu nii komnir heim til úat rektor þess að piltur þessi
sín aftur. hefði sama sem engrar kenslu not-
ið, lært alt tilsagnarlaust upp á
eigin spýtur.
Peir eru 42, sem fengu það gott
gagnfræðapróf, að þeir hafa rjett
Tvö fjelög hafa heitið verð-
launum til nemenda; Allianee
Francaise, til allra þeirra, sem.
hljóta ágætiseinkunn í frakknesku
við stúdentspróf nú og framvegis.
Fyrir frönskukunnáttu fengu
.þessi verðlaun í þetta sixm: Helga
j Krabbe, dóttir Th. Krabbe vita-
málastj. Svanhildur Ólafsdóttir,
dóttir Ólafs Dan. (nem. stærðfr.-
i deildar) og Magnús Thorlacius,
j sonur sr. E:nars Thorlaciusar í
' Saurbæ. Reykjavíkurdeild Dansk-
ísl. fjel. hefir heitið verðlaunum
fyrir dönskukunnáttu. 2 gagnfr.
memendur fengn þessi verðlaun
í nú: Holmfred Franzson, er fjekk
hæsta eink. við gagnfræðaprófið,
og Lisbeth Zimsen, dóttir Jes
Zimsen.
Siúdentarnsr nýju.
Máladeild:
I. eink.
7,14 stig.
7,05 —
6,97 —
6,96 —
6,90 —
6,86 —
6,77
Friðrik Magnússon
Porgrímur Sigurðsson
Bjöm Magnússon
Helga Krabbe
Knútur Arngrímsson
Torfi Hjartarson
Högni Björnsson
Jóhanna Guðmundsdóttir 6,52 —
Jón Ólafsson 6,48
puríður Stefánsdóttir 6,46
Kristinn Stefánsson 6,41
Magnús Thorlacius 6,23
Stefán Guðnason 6,22
Gísli Petersen 6,21
Ólafur H. Jónsson 6,21
pormóður Sigurðsson 6,15
Guðni Jónsson 6,14
Vilhjálmur Guðmundsson 6,12
Sveinn Ingvarsson 6,11
Bjami Sigurðsson 6,10
Anna Thorlacius 6,06
Samningar Rússa og Breta
strandaðir.
Enska blaðið „Morningpost*
segir, að talið sje að samningar til 4. bekkjar.
stjórnarinnar við sendinefnd rúss- j Umsóknir um inntöku í 4. bekk
nesku stjórnarinnar sjeu nú taldir verða að vera komnar til skólans
vera um það bil að hætta, og að. fyrú' loh ágústmánaðar.
ekkert hafi unnist á til samkomu- j Inntökuprof í 1. bekk skólans
lags í heilan mánuð. Litvinoff stóðust 52, 6 sátu eftir í fyrsta
krefst þess, að Bretar sendi full- bekk, svo þeir eru nú 58, sem rjett
trúa sína til viðtals suður í pýska- eiga til 1. bekkjarvistar. En
land og samningum verði haldið rektör gat þess, að eigi væri rúm
pórarinn pórarinsson
Björn Bjarnason
Jón Pjetursson
S'gurður S. Haukdal
Jón Thórarensen
Sigurður Stefánsson
porvaldur Ögmundsson
María Ágústsdóttir
Elín Hlíðdal
Jón J. Auðuns
Högni P. Ólafsson
II. eink.
5,98 stig.
5,90 —
5,71 —
5,67 —
5,42 —
5,40 —
4,97 —
4,88 —
4,82 —
4,75 —
4,64 —
Stærðfræðisdeild:
áfram þar.
Mentaskólanum var sagt upp í
gær að viðstöddu fjölmenni.
Fjörutíu ára stúdentar hafa a-
kveðið að halda stúdentsafmæli
sitt hátíðlegt í ár, og voru þeir
þar 7 við skólauppsögnina: Sjera
Skúli Skúlason, Sveinbjörn Egils-
son, Sjera Ólafur Magnússon í
Arnarbæli, Sjera Páll Stephensen
í Holti, Sjera Ól. Stephensen í
Bjarnanesi, Axel Tulinius fram-
kv.stj. og porleifur H. Bjarnason
yfirkennari.
En af 25 ára stúdentum var að-
ein il þarna viðstaddur, sr. Sig.
Guðmundsson skrifstofustjóri í
Verslunarráðinu. Meðal gesta þar
var Sig. Guðmundsson skólameist-
ari á Akureyri.
Rektor skólans Geir Zoega gaf
yfirlit yfir skólaárið, ársprófin,
fyrir fleiri en 50 í þeim bekk.
pá mintist hann og á það, að
allir innanbæjarnemendur hjer í
Rvík, mættu búast við því, að
þeir yrðu að borga 150 kr. skóla-
gjald til skólans árlega framvegis.
Er rektor hafði afhent öllum
nýju stúdentunum skírteini
sín, útbýtti hann verðlaunum fyr-
ir -iðni og siðprýði og góðar fram-
farir.
pessir fengu verðlaun: af legati
Dr. Jóns porkelssonar rektors
Friðrik Magnússon, Kristjánsson-
ar, fjekk hæsta vitnisburð af stú-
dentum.
Úr sjóði P. O. Christensen lyf-
sala og konu hans: porgrímur
Yídalín Sigurðsson, pórólfssonar.
— fyrir frábæra stundvísi. —
Sjóð þenna gaf Christensen lyf-
sali í fyrra. Stofnfje hans er kr.
3000.
Frá skólanum: Bjöm Magnús-
son, Bjarnarsonar frá Prestsb.
Knútur Arngrímsson. Torfi Hjart-
arson, Snorrasonar. Holmfred
Fransson úr Rvík. Aðalheiður Sæ-
mundsdóttir úr Rvík.
Erling Ellingsen
Svanhildur Ólafsdóttir
Jón Steffensen
Sigfús Sigurhjartarson
Guðmann Kristjánsson
I. eink.
6,75 stig.
6,53 —
H. eink.
5,79 stig.
5,56 —
5,09 —
utan skóla:
H. ei
Benjamín Kristjánsson 5,41 s
Jakob Jónsson 5,35 ■
Helgi Konráðsson 4,97 ■
Einar Guðnason 4,70 ■
FRÁ DANMÖRKU.
Gjaldeyrisnefndin.
Landsþingið samþykti á fimtu-
daginn var við 3. umræð* frum-
varp það um breytingu á lögum
um gjaldeyrisnefndina, sem fólks-
þingið hafði áður samþykt.
Grænlandsmálið.
Landsþingið skilaði á fimtudag
áliti sínu í Grænlandsmálinu.
Meiri hlutinn, jafnaðarmenn og
vinstri, leggja til að samningur-
1 inn verðí samþyktur, en minni
j hlutinn, íhaldsmenn og gerbóta-
*menn ásamt Effersöe vinstrimanni,