Morgunblaðið - 02.08.1924, Qupperneq 7

MORGUNBLAÐIÐ
7
í Kaupmannahöfn 1874.
Eftir Indriða Einarsson.
I. Stjórnarskráin kemur út. frjettist'að Kristján IX. ætlaði út
Pyrir áramótin 1874 vissum við til íslands með stjórnarskrána.
íslendingar í Höfn að verið væri
að undirbúa stjórnarskrána handa
Islandi. Jón Sigurðsson hafði haft
einhver J?au ummæli, sem gengu
Sagt var að Louise drotning kona
hans væri á móti því, að hann
færi, vegna þess a'ð konungurinn
var sjóveikur, og líklega hefir það
mann frá manni, að stjórnarskrá- ráðið nokkru líka, að drötningin
in væri í vændum. Hann dáðist hafi haft eitthvert vantraust á
mjög að Vilhjálmi þögla af Ora-1 aðbúnaði þeim, sem hann kynni að
níu og því, hve hann, uppreistar- ^ fá hjer á landi. Reykjavík var þá
maðurinn gegn Spánverjum, vissi úlitið fiskiþorp með nokkrum
ávalt fyrr en Hollendingastjórnin1 mentastofnunum og 2000 íbúum.
sjálf, hvað Filip II. hafði skipað lvonungurinn vildi fyrir livern
henni eða lagt fyrir hana að gera.
Við trúðum því með sjálfum okk-
ur, að Jón Sigurðsson hefði ávalt
einhver ráð — við vissum ekki
hver — til þess að vita fyrir-
a-tlanir íslensku stjórnarinnar í
Kaupmannahöfn. Stjórnarskráin
var á leiðinni.
Morguninn 6. janúar 1874 veður
Ouðni Guðmundsson* inn á mig
í rúminu með allmiklum glumru-
gangi, og kallar til mín: „Vakn-
aðu, vaknaðu, jeg óska þjer til
lukku, nú getur þú orðið ráðherra,
því stjórnarskráin kom út í gær.“
Jeg farin tæpast til sviðans af
títuprjónsstungunni, Stjórnarskrá-
in var komin. Baráttan frá því
á þjóðfundinum 1851 var til lykta
leidd, og þessa stjórnarskrá þurfti
jeg umfram alt að sjá og lesa.
Jeg sá og las, og þar vantaði svo
margt, sem mjer þótti nauðsyn til
bera að þar væri, því jeg var orð-
inn sæmilega að mjer í ríkisrjett-
arkenningum þeirra Holcks og
Matzens, sem við lærðum við há-
skólann á þeim árum.
LTm kvöldið var jeg boðinn til
miðdegisverðar hjá Jóni Sigurðs-
syni; sú veisla var að jafnaði á
Gamlárskvöld, en hafði nú verið
frestað til þrettánda dags jóla.
Við vorum þar 12 í boði. Jeg byrj-
aði að finna að stjórnarskránni,
og segja hvað mig vantaði þar.
Jón Sigurðsson hlustaði á þetta,
og þegar jeg meðal annars setti
út á, að konungurinn þyrfti ekki
að vinna eið að stjórnarskránni, og
sagði, að þess vegna gæti liann
tekið hana aftur, þegar hann vildi.
pá man jeg að Jón Sigurðsson
greip fram í og sag-ði: „pað gerir
Kristján IX aldrei.“ pegar jeg svo
hafði látið dæluna ganga, sagði
Jón Sigurðsson: „Nú talið þjer
eins og íslendingar gera, þjer
setjið út á alt, en okkur er miklu
nær að hugsa um það, til livers
við getum notað þessa stjórnar-
skrá.“
Jón Sigurðsson talaði ekki um
gallana, sem við fundum að stjórn-
arskránni. Margir vinir hans, eins
og til dæmis Sigurður Lárentíus
Jónasson voru hálfgramir út af
því, að „forseta“ mundi jafnvel
líka stjórnarskráin. Bn í raun og
vei’u mun þögn ,,forseta“ hafa
komið af því, að hann vildi ekki
gix-ða fyrir það, að hann gæti orð-
ið fyrsti fslands ráðherrann, og
þess vegna beið hann átekta, án
þess að láta neina skoðun í Ijósi,
og þeir sem voru honum hand-
gengnastir, cins og Sigurður Lár-
entíus, álitu að honurn líkaði
stjórnarskráin, vegna þess að hann
Ijet ekkert uppi.
II. Aðdragandinn að 2. ágúst 1874.
pað var ys og eftirvænting með-
al íslendinga í Höfn, þegar það
Síðar læknir í Bomhólmi.
mun fara, og fór svo þessa för,
sem hann aldrei gleyindi, og unni
Islendingum liugástuin fyrir alla
æfi síðan.
pegar konungurinn ætlaði út
hingað, varð uppi fótur og fit út
um víða vegxx. Ymsar þjóðir
bjuggust til að senda hingað her-
skip sem fulltrúa fyrir sig á 1000
ára hátíðixini.Blöðin sendu frjetta-
ritara út hingað. Bnginn af kon-
ungum þessa iands hafði nokk-
iurn tíma litið ísland með eigin
augum. íslendiugavinirnir í Dan-
mörku glöddust hjartanlega yfir
þessuxn mikla atburði, senx gerði
ísland alt í einu að miðdepli
iNoi’ður-Bvrópu. J búðum Jóns Sig-
xirðssonar var þess beðið nxeð
óþreyju, hvort konungurinn byði
honum heim með sjer eða ekki.
Væri honunx boðið, kæmi hann
að líkindixm aftur, og væri þá
Islandsráðherra. Væri honum ekki
boðið, þá yrði hann það líklegast
aldrei. Sjálfur sagði hann að hann
færi ekki t.il íslands, xxema hon-
um væri boðið að koma. Bftir-
væntingin svall og óx hröðum fet-
um. Lucianus Koefod þingmaður
Bornholms hjelt tölu um Island
og þjóðhátíð þess á Bornhólmi;
ræðan var sú mælskasta snildar-
ræða, senx jeg hefi lesið á danska
tungu, að undantekinni ræðu Ras-
musar Nielsens um Thorvaldsen.
Gleði okkar yfir mælsku Koefods
varð ekki langvinn, því nú frjett-
unx við nxeð vissu, að Jón Sig-
urðsson yi’ði ekki boðinn heim
með konunginum. „Borseta“ mun
hafa fallið það þunglega, en tal-
aði ekki um það. En lundblænunx
hjá íslendingum í Höfn hefir aldr-
ei verið betur lýst en með einni
setningxx í pjóð'hátíðarkvæði Hol-
gers Drachmanns, þar senx hann
yrkir um þessa þjóðhátíð á íslandi
og segir:
„Hvor Jón Sigurðsson ikke
med.“
Nokkru síðar þá sagði jeg við
Oddgeir Stephensen, að það hefði
víst verið nxisráðið af stjórninni
að bjóða Jóni Sigurðssyni ekki
heim með konunginum. Oddgeir
svaraði: „pað gat stjórniix ekki
gert. Ef J. S. hefði komið heim
með konunginunx, þá hefðu allir
íslendingar þyrpst utan uni hann,
og hann hefði skygt á konunginn
sjálfan, en til þess mátti stjórnin
ekki með neinu nxóti stofna“. —
pjóðhylli „forseta“ var of mikil.
III. pjóðhátíðin í Höfn.
Nokkrir eldri og lieldri íslend-
ingar höfðu gengið í nefnd til þess
að halda 2. ágúst hátíðlegan í
Höfn. Stór miðdegisveisla átti að
vera á Skotbrautinni um daginn.
pað var 1000 ára hóf og þótti
okkur stúdentum og fátækum vís-
indamönnum dýrt að borga 10
dali fyrir mat og hljóðfæraslátt
FYRIR 50 árum var
»Prestaskólinn«
72 ára en þó álitið eitt
hið veglegasta hús bæ-
jarins. Þó hann sje nú
122 ára, og lágur í lofti,
er hann ekki sísta útlits
og' heíir að geyma eina
bestu verslun bæjarins.
meðan setið var undir borðum.
Með víni hljóp slík miðdegisveisla
á 15. dalí, eða því sem næst 100
kr. nú. Forstöðumönnunum sjálf-
um mun hafa þótt dýrt hófið, því
þeir úrskurðuðu að engin kona,
hve íslensk senx hún væri, fengi
að sit.ja veisluna. Frú Ingibjörg
Sigui’ðsson mátti sitja heima um
daginn, og má ætla, að henni hafi
þótt sxxi’t í brotið. par var há-
degisverður (lunch) um daginn,
og íxiun lxún hafa ætlað sjer að
bæta heimas.-tuna nxéð því. Sögu-
legast úr miðdegisveisluxxni var að
Friðrekur krónprins, sem þá var
yfirhershöfðingi við heræfingarn-
ar á Jótlaxxdi, og gekk í komrngs-
stað meðan fáðir hans var heim-
an, sendi Islendingum árnaðar-
skeyt.i, sem okkur þótti ákaflega
mikið til koma, bæði vegixa þess
frá hvei'jum það var, og svo vegna
þess, að það var símskeyti, sem
voru tíu sinnum sjaldgæfai’i í þá
daga, en þau eru nú.
Fleiri vorxx á ferðinni um dag-
inn, en íslendingarnir á Skot-
brautinni. Eiríkur Jónsson, Bene-
dikt Gröndal álitu að íslenskar
konxxi’, og konur íslendinga í
Höfn gætxx ekki setið heima og
stoppað sokka, þegar öll ættjörð-
in stæði í hátíða funa heinxa fyrir.
Við höfðunx lát.ið svo íxxargar ís-
lenskar konxxr. og stúlkxir vita af
því, að þeinx væri heimil þátt-
taka. í Skógartúr 2. ág'úst, sem það
vildu, og' við vissum af. Okkxxr
sást yfir jungfrú Astu Thorgríxn-
sen, seni þá var í Höfn, og hxxn
hefir ekki gleynxt því eixn. Við
fyltum næstuixx því 3 Charabauks-
vagna og ókum, til skógarins.
Sýslumaður Aagaard var með okk-
ur og lenti í þeim vagningum
sem ekki var fullur af Islend-
ingum. pangað kom eitthva'ð af
döxisku fólki en enginn vildi sitja
hjá pólitíinu, svo hann varð að
sitja hjá vagnstjóranum. Jakob-
sens systurnar voru í förinni, og
voru á íslenskum peysubúningi. Af
þeim og nokkrum öðrum stúlkum
gátu allir Danir ráðið hverjir þar
færu. Veðrið var 'hlýtt og fagurt,
og- hvar sem við komum
um daginn flaug danska
flaggið að hxxni, og hvar sem
hljóðfærasveit var fyrir, þá var
leikið: ,.Ó, guð voi’s lands,“ á
hljóðfærin. Öll heyrðum við það
lag í fyrsta sinni, þá um daginn.
pessi skógartxxr varð alger sigur-
fiir fyrir okkur, og margfalt meiri,
en nokkui’t af okkur hafði gert
sjer í hugarlund, þegar við fór-
unx af stað. Um kvöldið Oxöfðum
við kvöldverð í einum af veitinga-
stöðvxxnum í skóginum, og þar
Jhjelt Eiríkur Jónsson ræðu um þá
þýðingu,. sem stjórnarskráin íxxundi
hafa fyrir Island, og mæltist vel
að okkur þótti. Á eftir honum stóð
Benedikt Gröndal upp, og hjelt
hina fjörugstu ræðu og fyndnustu,
sem allir hlógu sig máttlausa að.
Litlu eftir það hjeldum við til
Hafnar, og höfðum þá lifað inni-
lega skemtilegan og ógleymanleg-
an pjóðhátíðardag.
í hEÍldsölu
Mysuostur
!Í)
kílóstykkjum
aLwerpoofL
tónskáld

björn í aprílmánuði 1874 í
Edinborg, og fór þess á leit við
er einn af þeim fáu, ef ekki sá
einasti, þeirra manna, sem nokk-
uð var riðinn við hátíðahöldiix
1874, svo að því kvæði, og sem
enn er á lífi. Morgunblaðið flytur
því mynd af öldungi þessum, sem
fyrir 50 árum gaf þjóð sinni
hátíðasönginn, sem nú er á hvers
manns vörum við hátíðleg tæki-
færi um land alt.
Matthías Jochumsson hitti Svein-
hann, að hann gerði lag við kvæði
sitt. Varð Sveinbjöm þegar
við bón ihans, enda vanst honum
það fljótt, því svo mjög fanst
honum til um kvæðið, svo mikil
lyfting varð honum að því, að lag-
ið var fullgert daginn eftir komu
Matthíasar.
Sveinbjörn var 27 ára gamall,
er þetta gerðist.
Hans hátign Kristján konungur
IX. sendi honum heiðurspening úr
gulli í viðurkenningarskyni fyrir
Ihátíðarsönginn.
Mörgum árum síðar seldi hann
útgáfurjettinn á því, til nótna-
verslxxnar Wilh. Hansen í Höfn,
og á hún útgáfurjettinn enn í dag.
Mestan hluta æfi sinnar hefir
Sv. Sveinbjörnsson dvalið erlend-
is; helst nú síðari árin að hann
liefir dvalið heima við og við.
Mun Morgunbl. innan skamms
flytja nánari fi-ásögn um þenna
elsta tónsnillixxg vorn, sem verður
hverjum manni hugþekkari eftir
því sem menn kynnast honum
betur.
í dag eru 50 ár síðan þjóðin
vissi af honum í öndvegissessi ís-
lenskrar tónlistar.
!
selur Kaupmonnum og Kaupfélögumj
aF Fy»"íl'figgjandi birgdum eda
frá iiHoiidum eptir pontunum
ÍSLENS«FlR FlFURölR HEVPTRA
BEST BRUNRTRaSS\N5
HiRlFSTOFB TRLSlMRI
SHRIf _ ___
Z NELSON STREET
HULL
261 - 4QI - GOl
REUKJRVlK
SísiíaEiíiaœia a©aaía