Morgunblaðið - 11.09.1924, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vilh. Pinsen.
Útgefandi: Pjelag i Reykjavik.
Ritstjðrar: Jðn Kjartansson,
ValtÝr Stefánsson.
Auglýsingastjðri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 5.
Simar. Ritstjðrn nr. 498.
Afgr. og bðkhald nr. 600.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasímar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og I ná-
grenni kr. 2,00 á mánubi,
innanlands fjær kr. 2,50.
1 lausasölu 10 aura elnt.
Samábyrgðin
og Tíminn.
Bítir að vjer birtum d6m-
iinn í sijuldamáli því, er Samband
íslenskra samvinnufjelaga höfð-
aði móti Pöntunarfjelagi Eauða-
sandshrepps, tilkynti blað Sam-
bandsins, Tíminn, að hann ætl-
.aði að „svara“ þessum dómi. Með
þessum dómi notaði Sambandið þá
heimild, sem það hafði að lögum
til þess að „gera samábyrgðina
gildandi“, eins og Tímisnn kemst
áð orði þann 6. þ. m. Sambandið
gerði samábyrgðina gildandi með
því, að það fjekk 65 meðlimi
Pöntunarfjelags Rauðasandshrepps
dæmda in solidum, til þess að
greiða nálega 57 þúsund krónur.
Og Sambandið á eflaus't eftir að
gera samábyrgðina ennþá betur
gildandi, þegar það fer að láta
fullnægja dómnum.
Tíminn ætlaði að „svara“ þess-
um dómi. Hverju, ihugsuðu menn.
Dómurinn var fallimn, og Shaim fjell
á þann veg sem bæði Sambandið
og Tíminn höfðu óskað. Krafa
Hambandsins, sú, að allir með-
imir pöntunarfjelagsins yrðu
dæmdir in solidum, hún var tekin
til greina. Sambandið og Tíminn
hafa sannarlega engu yfir að
kvarta, — engu að „svara“. Dóm-
urinn er fallinn, og Sambandið
hefir sýnt mönnum, hveraig á að
fara að því, að „gera samábyrgð-
ina gildandi."
páu hafa komið tvö „svörin“
hjá Tímánum, en bæði ertt þau
jafn vesæl. Efckert annað en fálm
ráðþrota manns.
í fyrra svarinu reyndi Tíminn
ennþá að neita því, að samábyrgð-
in væri hættuleg fyrir kaupfje-
lögin. Og rökin voru þau, að kaup-
fjelögin ættu ekki að vera. áhættu-
epil. Hvað þýðir að vera að tala
um, hvernig kaupfjelögin eiga að
vera? Hví ekki að tala um þau,
■eins og þau eru. Flest kaupfje-
lög hafa sprengt af sjer þaul tak-
tnörk, sem gætnir samvinnumenn
settu þeim: að safna ekki sfculd-
um. Og þegar svo er komið, að
kaupf j elögin safna miklum
gkuldum, þá verður samábyrgðin
hættuleg fyrir meðlimi kaupfje-
laganna. pað hefir Sambandið
sýnt mönnum nú, þegar það fór
að „gera samábyfgðina gildandi“
hjá meðlimum Pöntunarfjelags
Eauðasandshrepps.
Engum dettur í hug að neita.
því, að þetta hafi verið rjettmæt
skuld við Sambandið, sem með-
limir Pöntunarfjelags Rauðasancl
hrepps.voru dæmdir til að greiða.
Enda sýnir dómurinn að svo hafi
verið. Hitt kynni að vera vafa-
samara, hvort allir meðlimir pönt-
unarfjelagsins, sem voru dæmdir,
hafi skuldað pöntunarfjelaginu þá
upphæð, sem kæmi í þeirra hlut
'að' greiða, ef skuldinni væri jafn-
| að niður. pað er eflaust svo með
j suma af þessum mönnum, að þeir
hafa ekki skuldað neitt, máske
hafa þeír átt til góða hjá fjelag-
inú. Og það eru sennilega efnufi-
ustu mennirnir.
Nú liggur það í augum uppi, að
þegar samábyrgðin er „gerð gild-
andi,“ þá verða það efnuðu menn-
irnir sem verða verst úti. pað
vcrður fyrst gengið að þeim, cg
þeir krafðir um alla skuldina.
pessi dómur hefir áreiðanlega
sannfært meðlimi Pöntunarfjelags
Rauðasandshrepps um það, að
samábyrgðin er hættuleg. Sam-
bandið og Tíminn geta ekki neit-
að þessari staðreynd — síst þegar
þau hafa sýnt mönnum hvernig
á að ,gera samábyrgðina gildandi/
Sambandið, sem er að „gera
samábyrgðima gildandi“, það fær
nú tækf æri til þess að reyna kosti
hennar, og getur sannfært sig um„
hver trygging hún er fyrir láns-'
stofnaniroar. Tíminn, sem mest'
hefir rómað ágæti samábyrgðar-
innar, hann fær nú tækifærið til
þess að skýra mönnum nánar frá
þessum miklu kostum. Skyldi ekki
mesti ljóminn fara af henni? pað
er ekki ósennilegt að Sambandið
sjái nú, að það er ekki mikil
trygging í þessari víðtæku sam-
ábyrgð. En hvort Tíminn segir
nokkurn tíma frá því, það látum
vjer ósagt. Við bíðum og sjáum
hvað setur.
-----o——
FRÁ DANMÖRKU.
Rvík, 9. sept.
Borgbjerg eftirlitsmaður danskra
sjúkrasjóða, sem nýlega er kom-
inn heim til Kaupmannahafnar úr
ferðalagi til .íslands, hefir gefið
yfirlit yfir 'sjúkrasjóðina á íslandi.
Tekur þann þar fram, að til þess
að íslendingar geti fcomist í sam-
vinnu við önnur Norðurlönd á því
sviði — en það vilji þeir gjarnan,
— þurfi að koma á sambandi mi.lli
sjúkrasjóðanna íslensku innbyrð-
is. Ástæðan til þess að sjúkrasam-
lagshreifingiin sje svo skamt á veg
komin, segir hann að sje að
nokkru leyti sú, að framlag rík-
isins sje svo lítið — aðeins 6.500
krónur, — en til samanburðar
megi geta þess, að ríkissjóður
Dana leggi sjúfcrasjóðunum í Fær-
eyjum, sem eru 34 talsins, um
70 þúsund krónur árlega, og era
þó Færeyingar aðeins 22 þúsundir.
Sjúkrasjóðaeftirlitsmaðurinn fer
viðurkenningarorðum um hina
áhrifamiklu baráttu Islendinga
gegn holdsveiki og berklaveiki, og
hinn vaxamdi áhuga fyrir almenn-
um tryggingum, sjerstaklega
skyldubundinni sjúkratrygging.
Innilegur skilhingur og ánægja
með stjórnmálasambandið segir
hann að einkenni afstöðu íslend-
inga til Danmerkur og á fjárhag-
sviðinu segir haun vera uppgangs
tíma, svo að gengi íslensks
gjaldeyris slagi' nú upp í
dansfca gengið. Lýkur hann
máli sínu, lýsingu hrifins manns
á fegurð landsins, ferðalögunum á
hestbaki og vinsamlegri gestrisni
og þægindum, sem ferðamaðurinn
verði fyrir. Segir hann að fleiri
Danir ættu að heimsækja hið dýrð-
lega land, en raun er á orðin.
í langri ritgerð í „Nationaltid-
ende“ skrifar O. B. S. um íslenska
banka, peningamál íslands, og
lánsskilyrði, hið nýja eftirlit með
sparisjóðum, góðar fjárhagshorf-
ur, sem gera megi ráð fyrir, þegar
litið sje til góðærisins og innflutn-
ingslaga þeirra og gjaldeyrislaga,
sem sett hafi verið.
Cand. mag. Niels Nielsen segir
í blaðaviðtali frá árangrinum af
rannsóknarför þeirri, sem hann fór
í sumar með Pálma Hannessyni
og Sigurði Thoroddsen. Fyrst og
frenist liafi tefcist að finna rauða-
blástursstað sögualdarinnar á
Suðurlandi og því næst að gera
landsuppdrátt af óbygðum við
Hofsjökul. Fef hahn möfgum orð-
um um hina miklu gestrisni, sem
þeir förunautarnir hafi notið al-
staðar sem þeir komu.
----o-------
Aiþýðublaöið
slettir halanum í Hafnarfjörð.
í Alþýðublaðinu miðvikudaginn 3.
þ. m., stendur í frjettaklausu úr
Hafnarfirði: „Til dæmis var í vet-
ur samþykt að leggja nýja vatns-
leiðslu; en málið er enn svo óund-
skýrt, að „samkepni eigi sjer stað
milli hafnanna í Rvík og Hafnar-
fi{rðÍ“. Edgendur þryggjunnar í
Hafnárfirði hafa alls ekki „boðið
niður“ hafnargjaldið, heldur hitt,
að þeir hafa aldrei hækkað það;
en í Reykjavík hefir það verið
hækfcað. Er því ástæðulaust og
órjett ineð iillu, að tala umnokkra
samkeppni í þessu efni.
Én þetta er ekfci nýtt, þó Da-
víð fari með ósannindi um Hafn-
arfjörð og Hafnfirðinga í Alþ.bl.,
þeim til álits- og atvinnutjóns.
Hafnfirðingur.
Nú í sumar er verið að reisa loft-
skeytastöðvar á Grænlandi, eins og
kunnugt er. Og flest, eða öll, dönsk
skip sem í förum eru milli Danmerk-
Ur og Grænlands, hafa loftskeyta-
stöðvar. Skip þessi senda mikið af
gkeytum, þar á meðal urmul af veð-
urskeytum, til stöðvarinnar hjer í
Reykjavík, — og hefir þetta nú þegar
orðið til þess, að íslensk skip hafa
oft orðið að bíða töluvert. eftir því,
að komast að með sín skeyti, sem
jhingað hafa átt að komast. Væri því
irbúið af vatnsnefndinni, að líkur
eru til, að ekkert verði úr þvi a; fróðlegt að vita, hvort Reykjavíkur-
þessu ári“. Ennfremur stendur í' stöðinni muni vera ætlað, auk þessa,
að flytja út en komið frá munni lje-
magna og deyjandi fólks.
peir þurfa að halda stöðugu gengi
peninganna. Hvað munar þá um það,
þó nokkrar miljónir deyi úr hungri.
Jafnaðarmannasnepillinn í Reykþi-
Vík dásamar slíkt ráðlag.
Gengíð.
Rvík 10. sept.
Sterlingspund.......... 30,50
Danskar krónur........116,63
Norskar krónur........ 94,47
Sænskar krónur........183,29
Dollar .. ............. 6,90
Franskir frankar....... 36,33
DAGBÖK.
sömu klausunni: „Kemur þetta
sjer illa fyrir skip; verða þau
að vinna við Grænlandsstöðvarnar.
pví ef svo væri, er hætt við að það'
stundum að bíða svo dögum skift- jgæti æði oft komið fyrir að innlend
ir eftir vatni“. Jskip yrðu að bíða eitthvað með sín
Meiri hluti þessarar klausu er!skeyti; ekki ósenmiegt að hin alkunna
tilhæfulaus uppspuni og biaður/íslenska *estrisui kynni í framkvæmd-
■í i • ^ r ✓ , 1x , j mni ao valda því, að útlendingarnir
sem ekki ma omotmælt stanaa, i * ... _ ,
/I U'4.4. A11, VI • *•* U-'JC yrSu sjaldnar látnir biða, þegar marg-
enda þott Alþ.bl. sje orðið Þjoð-;ir kalla
í senn. En nú eru innlendir út
frægt fyrir það: að segja ósatt; geTÍ5axmenil) hver á fætur öðrum, að
og fara rangt með. j láta setja loftskeytastöðvar í skip sín,
pað er að vísu rjett, að sam- í þeim tilgangi, að þetta verði til hag-
þykt hefir verið (af bæjarstjórn'ræðis og megi að gagni koma við
hjer) að leggja nýja vatnsleiðslu, fiskveiðarnar. Að sama skapi aukast
eða auka vatnsmagn til bæjarins Þau störf sem stöðinni hjer er ætlað
með einhverju móti. Enn að málið a® inna af hendi, og jafnframt verður
sje enn svo óundirbúið, að ekkert >eim stSðvum sem ^ eru> mark’
geti orðið úr framkvæmdum á aður >renSri bás 111 innbyrðis við'
t , « . ? skifta, ekki sist ef Reykjavíkursiöðin
þessu an, er hrem og bem osann- , . . * , _ . * _ ~
. , ° . a emmg ao annast viðskifti við Græn-
mdi, þvi eftir sem menn vita best Jand pegsvegna er afaráríðandi £yrir
hjer, þa mun vera búið að festa ieigendur skipastöðva hjer, að fá að
kaup a efni til vatnsleiðslunnar, vita §em fyrst hvort stöðin hjer á að
og á það að koma til landsins yerða millistöð fyrir dönsk og græn-
fyrst í október n. k., og mun þá lensk loftskeytaviðskifti. Og ef svo
verða byrjað á verkinu. i væri, þá að reyna að fá því fram-
Að skip hafi orðið að bíða „svo 'gengt við símastjórnina, að þau við-
dögum skifti“ eftir vatni, er líka skiifti eigi sjer stað eingöngu að næt-
ósannindi; því að aldrei hefir það urla^b >ví ella má telja það víst, að
heyrst að skip hafi þurft að bíða fljðt,ega »>reifst fyrir með
neitt, hvao þa svo dogum skifti * , , *•••*•*
. og ao stundum veroi eigi of greiour
e tir vatm. gangur að því að ná sambandi við
Frá hvaða manni í Hafnarfirði Reykjavíkurstöðina. Fast skipulag
koma Alþ.bl. slikar frjettir? Bik- þarf, um fram alt, að komast á með
Veðrið siðdegis í gær. Hiti á Norf-
urlandi 5—3 stig, á Suðnrlandi 5—7
stig. Breytileg vindstaða, hægnr,
skýjað loft; úrkoma víða á Suður- og
Vesturlandi.
4
Sigurðnr Kristjánsson ritstjóri
Vesturlands hefir verið hjer í ’oæn-
um undanfarna daga, en fór vestnr
með Lagarfossi.
%
XJndarleg afgreiðsla. Síðast þegar
Villemoes kom frá Englandi með
steinolíu, átti hann að koma á Eyrar-
bakka og skilja þar eftir nokkur
hundruð föt. Skipið kom og á Eyrar-
bakka í besta veðri, lá þar frá kl. 5
fil kl. 9, en fjekk ekkert samband
við land. Fór þá skipið um kvöldið
svo búið og fjekk enga afgreiðslo.
Móttakandi olíunnar var vitanlega
Landsverslunin, og þykir mönnúm
mjög undarleg sú afgreiðsla, sem læt
ur skipið liggja í góðu veðri svo
klukkustundum skiftir, án þess að
hafast nokkuð að. Nú hefir mótor-
skip verið fengið með olíuna austur.
Er þetta gert til þess að olían verði
Éyrbekkingum ódýrari? Eða er
Landsverslunin, úr því að hún er nú
búin að taka við Villemoes, að gefa
mönnum kost á að horfa á skipið?
Mönnum mundi þykja gott að fá úf-
lausn á þessu.
Z.
Rökkur, II. árg., er nýkomið út.
Eru í þessu hefti 4 þýddar smásögur
eftir enska höf., og auk þess þessar
greinir: Grein frá Cornellháskólanum,
eftir R. Beck; Fjöll og fjallabúar,
ræða eftir Hans Bruun, og Bækur.
Fremst í heftinu er mynd af Stein-
grími Thorsteinsson; átti hún að
fylgja í fyrra árgangi, en komst ekki,
og er því sett þarna.
lega frá Davíð, aðalleiðtoga al-
þýðuflokksins hjer. Hann hefir
lapið þetta, heldur en ekkert í þá
„leiðtogana" úr Reykjavífc, þegar
þeir vora á ferðinni hjerna nm
daginn. Að minsta fcosti var eitt-
hvað innilegt með þeim Hjeðni
og honnm, því þeir leiddust eftir
götunum hjer, eins og þeir væru
nýtrúlofaðir.
pað er leitt til þess að vita, ef
þessi fclausa er frá Davíð, að hann,
sem þykist vera skjöldur og skjól
verkamanna hjer, skuli með til-
hæfulausum frjettaburði til Alþ.-
bl. gera tilraun til að hnekkja at-
vinnu og reyna að fcoma í veg
fyrir að bæjarsjóður fái tekjur a£
vantssölu til skipa, því fæst skip
myndu vilja eiga það á hættu að
koma hingað til afgreiðslu, sbr.
botnvörpunga á vertíð, og þurfa
svo, eftir því sem Davíð segir, að
; bíða í marga daga eftir vatni.
pað er heldur efcki rjett frá
þessi Grænlandsviðskifti, hvort sem
þau fara minkandi eða aukast, og með
þeim hætti að íslenskaT loftskeyta-
stöðvar sjeu fyrst og fremst starf-
ræktar í þeim tilgangi að loftskeyta-
ýiðskiftin verði til gagns fyrir at-
vinnuvegi landsmanna.
Hjalti.
--------.x— ------.
SpaimiiBDt er itim ■
pað hefir gaman af því að segja
frá frjettum úr ríki bolsanna rúss-
nesku, og fyrirmyndarbragnum!, sem
þar er á öllu.
Um daginn segir það frá því, að
rússnesku seðlarnir standi í stöðugu
og háu gengi. pað getur ekki um
vegna hvers.
Bolsar hafa ríkiseinokun. peir
flytja út vörur fram yfir innflutning.
Framleiðsla landsins er öll í óreiðu.
Eftir síðustu fregnum að dæma vofir
liungurdauði yfir nál. 10 milj. manna.
Bolsastjórnin hefir ekki annað til
Guðm. skáld Hagalín fór hjeðan í
gærkvöldi með fjölskyldu sína til
Noregs. Ætlar hann að dvelja í Nor-
egi eitthvað frameftir vetrinum.
Lagarfoss fór hjeðan kl. 9 í gær-
kvöldi vestur og norður um land.
Meðal farþega voru: Hjalti Jónsson
framkv.stjóri og frú hans, stórkaup-
mennirnir Olsen og Fenger, Sæmund-
ur Halldórsson kaupm., Pjetur Ólafí-
son konsúll, Jónas Magnússon kenu-
ari og frú hans, Stefán Jónsson kenu-
ari, Ásgeir Guðmundsson lögfræðing-
ur, Stefán Jóh. Stefánsson bæjarfcll-
trúi ög enskur maður, Mr. Mitehell.
?
Nýr gamanleikur. Heyrst hefir að
hjer eigi innan skamms að sýna nýj-
an gamanleik. Ókunnugt er Morgun-
iblaðinu um höfundinn.
Merkur fór hjeðan í gærkvöldi kl.
6 áleiðis til Noregs. Margt farþegav
í
Villemoes fór hjeðan í morgun til
Vestfjarða með steinolíu.