Morgunblaðið - 20.09.1924, Blaðsíða 3

HOKQUNBLAiIB
| MORGUNBLAÐIÐ.
5 Stofnandi: Vilh. Finsen.
ÍJtgefandi: FJelag- í Reykjavfk.
. Ritstjórar: Jón KJartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti B.
J Sfmar. Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 600.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasfmar: J. KJ. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
' Áskriftagjald lnnanbæjar og f ná-
• grenni kr. 2,00 á mánubi,
innanlands fjær kr. 2,60.
í 1 lausasölu 10 aura eint
Hversvegna -—
Um allau !heim ber mjög á and-
stæðunum milli kommmiista og
jafnaðarmauna. Standa flokkar
]>essir víðast mjög á öndverðum
ine'ð, jafnaðarmenuirnir með kjós-
i < endasmjaðrið og Ijúfu tungutök-
in, sem veiða verkameiin með fag-
urgala — einkum meðan þeir sjálf-
ir eru ábyrgðarlausir, og kommún-
istarnir, sem heimta harðstjórnar-
vald í hendur þeim, sem lakast
kunna að stjórna sjálfum sjer,
hvað þá öðrum.
Hjer á landi er alt í sömu súp-
unni— hjer fylgjast þeir að mestu
leyti að málum — kommúnist-
■arnir og jafnaðarmennirnir —,
íninsta kosti þegar á reynir, og
við kosningar.
Slík samvinna væri. hin mesta
í.jarstæða annarsstaðar.
í Hanmörku eni kommúnistar
.fámennir, og þessir fáu svo mikill
trantaralýður, að enginn tekur
mark á þcim.
í Noregi eru þeir fleiri, svo að
flokkur þeirra er sífelt í innbýrð-
is erjum, einkum út af því, að
Þeir eru ekki sammála um það,
hve langt þeir eru skyldugir til
uð vera frá jafnaðai.’mönnum í
skoðunum og öllu athæfi.
l Svíþjóð eru kommúnistarnir
nokkru fleiri en í Danm., en þar
er, sama sundrungin og í Noregi,
þó Rússar hafi sendimenn þar,
<eins og í Noregi, og reiti gull til
þeirra frá aflvana þjóð sinni. ___
Nylega hafa orðið aflog og gaura-
gangur milli jafnaðarmanna og
kommúnista í þýska þinginu, og
•engir hafa verið Mac Donald erf-
iðari en kommúnistarnir þar í
landi. Hann hefir sífelt orðið að
standa í erjum iitaf verkföllum og
■oí'beldi, sem þeir hafa stjórnað.
Svo ríkur hann til alt í einu 0g
^amþykkir frumvarp til verslun-
'ai-samnings við Rússa, þó við
sain ningana . hafi verið menn
sem hann einu sinni ætlaði að reka
hurt úr landi fyrir æsingatilraunir
Segn br-eska fíkinu.*) Mokkurínn
hans er að na'fninu til einn. En
framkoma Mac Donalds í viðskift-
um hans vig Rússa, sýnir ljós-
lega, að innan flokksins grípa all-
ólíkar stefnur nm sig. Kommúnist-
ar hafa ekki verið þar neitt í
heinu. Undir eins og þe:'r bæra á
kjer, kemur það í Ijós, að einn og
sami maður getur ekki gert svo
báðum líki, jafnaðarmönmim og
kommúnistum, og er slíkt engin
furða.
Hjer á landi er „alt í einum
graut“, þó „Rauði fáninn“ sje
gefinn út t.il málamynda við og
við, til að sýna lit á því, að kom-
tufinistar xhokri fyrir sig.
Hvers vegna geta þeir fylgst
*) Prv. það nær væntanl. aldrei
Samþykki parlamentsins.
hjer gð? Er það vegna þes3 að
þeir ern allir „lieldri jafnaðar-
menn“, sem stjórnmálavitringur-
inn þýski, Rathenau, lýsti á þá
leið, að þeir leituðn aðalstyrks í
hatrinu og lifðn í vonmni um að
auðgal sjálfa sig. Eða eru þeir
allir, sem nokkuð kvehur að, bolsa-
sinnis, með sambandsstyrk og álla
,,útgerð“ frá ráðstjómarherrun-
mn í Moskva, er kúga og kvelja í
einingu andans, og lifa með þá
æðstu hugsjón, að uppræta alt
það helsta, sem hingað til hefir
verið talið heilagt og göfugt.
Ótal spurningar geta vaknað
upp út af‘ hugleiðingum um þetta
efni — spumingar, sem vert er
að gefa gaum, spurn'ngar, sem
þjóðin á heimtingu á að fá svarað.
*
---*---o-----
Erf. símfreqnir
Khöfn, 18. sept. FB.
Kerriot og Mac. Donald væntan-
legir til Genf á ný.
Bagt er í símskeytum frá G-enf,
að Herriot og Ramsay Mae Donald
mimi koma aftur á alþjóðafund-
inn í byrjnn októbermánaðar.
Stresemann og kanslarinn ósáttir.
Prá Berlín er símað, að alvar-
legur kurr hafi verið síðustu dag-
ana milli þe’rra Stresemann og
Marx kanslara út af utanríkis-
málunum. Hefir Stresemann hald-
ið því fram, að rjettast sje að
senda bandamönnum orðsendingu
þá, sem áður befir verið getið, um
afneitun þjóðverja á því, að þeir
eigi sök á upptökum ófriðarins;
en Marx er mótfallinn því, að
þessi orðsending sje látin fara.
SamkomuÍag hefir náðst um, að
fresta sendingunni fyrst um sinn.
Ennfreitíitr hefir verið ákveðið
að fresta ákvörðun um, hvort
pjóðverjar óski inntöku í al-
þjóðasambandið, þangað til ríkis-
þingið kemur saman 15. október.
i
Uppreisnir gegn Rússabolsum.
Sendimenn frá Georgia eru ný-
lega komnir til- París, til að biðja
stórveldin ásjár gegn Bolsjevik-
um, Er fyrverandi forsætisráð-
herra í Jordania formælandi þeira.
En óhugsanlegt er talið, að senda
her til hjálpar. Hins vegar hafa
stórveldin reynt að miðla málnm;
en Bolsjevikar daufheyrast við
'slíku. Beita þeir hinni mestu grimd
°R drepa alla uppreisnarmenn, sem
þeir oá í. Uppreisnarmenn eru víð-
ast hvar landflótta.
Símað er frá Odessa, að mikill
uppreisnarandi sje einnig víða í
Kaukasus, og sömuleiðis í Suður-
Rússlandi.
>
Rivera á förum.
Prá Madrid er simað, að Rivera
muni fara &*á völdnm undir eins
og hann ketnur heim iir sneypu-
. för sinni til Marokkó, og að nýtt
þingræðisráðuneyti verði þá mynd-
að.
—-----x------
FrdDanmörka
(Tilk. frá sendih. Dana).
Kosning kjörmaima til landsþings-
kosninga
fór fram á þriðjudaginn var í
Kauþmannahafnar-, Pjóns- og
Norðurjótlands kjördæmum. Ur-
slitin urðu þau, að jafnaðarmenn
fengu 678 kjörmenn móti 528 í
sömu kjördæmum 1920, gerbóta-
menn 171, eða jafnniarga og 1920,
vinstr’menn 443, en liöfðu 3920
492, og íhaldsmenn 375 í stað 357
1920. Kosning hinna 28 lands-
þingsmanna fer því næst fram í
næstu viku. Sennilegt er að jafn-
aðarmenn bæti þá við sig 2<—3
þingm önnum.
--------o-------
Innlendai* frjettir.
Akureyri, 19 .sept. PB
Hjer er níesta kuldatíð og
mjög órðið vetrarlegt.Afli er töln-
verður a£ síld, en eingöngu í rek-
net. Eru það smærri bátarnir er
þá veiði stunda en aðrir eru
hættir.
Seyðisfirði, 19. sept.
Einar Jónsson hreppstjóri í
Nesi í Norðfirði, andaðast í morg-
un. Varð hann bráðkvaddur.
Piskafli er áframhaldandi góður
á mótorbáta og árabáta. Hefir
aldrei í manna m:nnum verið jafn
góður afli á árabáta og í sumar.
—------x--------
Um mánaðamótin júní og júlí
síðastl., birti f jámálaráðnnej’tið
norska skýrslu yfir skuldir ríkis-
ins, eins og þær voru þá.
Sú skýrsla ber það með sjer, að
skuldirnar hafa verið 2 miljarðar
króna.
Síðan hefir enn við þetta bæst
á þann hátt, að ríkið hefir tekið
25 milj. kr. lán innanlands, og 25
miljón dollara lán í Ameríku. A8
vísu áttu þessi1 lán að ganga til
þess, eða einhver hluti þeirra, að
borga eitthvað af skuldum ríkis-
ins. En nokkur hlutinn mun
liafa verið notaður sem eyðslu-
eyrir þess. Og þegar einnig
em teknar með þær upþhæðir,
sem einstök lijeruð eða fylki og
bseir skulda, þá mun ekki of mælt
að segja, að á ríkinn hvíli meira
en tveggja. miljarða kr. skuld.
Að vísu eru Norðmenn miklu
mannfleiri þjóð en við, og eiga
miklu meiri eignir. En mikið
mundi okkur íslend'ngum þykja
það, ef við skulduðum að sama
skapi. Enda eru Norðmenn -—
fyrir utan kommúnista og svæsn-
ari jafnaðarmenn — hinir hug-
sjiikustu um hag ríkisins. Eitt
áhrifamesta blaðið, ,Tiáens Tegn‘,
scgir um þetta mál, að fari þessu
fram um nokkum tíma enn, að
skuldabyrðin aukist, þá geti ekki
hjá því farið, að alt hrynji saman,
því ríkið geti ekld lifað til lengd-
ar á tómum lánum.
Sjálfsagt minnast menn þess, að
orðasenna nokkur hefir verið milli
Tímans og Morgunblaðsins um
það, hvort það liafi verið vegna
fjárhagsörðugleika eða „löngunar
í sterk vín,“ að Berge-stjórnin
bar fram frumvarpið um afnám
vínbannsms í Noregi. Morgunbl.
hefir haldið því fram, að frum-
varpið hefði komið fram til þess
einsf að afla ríkinn t&kna. Tíminn
eða J. J. hjelt hinu aftur fram,
að „löngun í sterk vín“ hefði
ráðið þar.
pegar menn nú líta yfir fjár-
hag norska ríkisins, og sjá, að
það skuldar 2 miljarða, þá skilst
mömmm enn betnr, hve Morg-
unblaðið hefir haft rjett,fyrir sjer
pg Tíminn rangt. Enda mun eng-
nm öðrum en J. J. og sporgöngn-
mönnum hans í Tímanum, hafa
dottið svo lúaleg ásöknn í hng,
ð bregða Norðmönnnm um það,
að þeir mettu méira wisky og
brennivín en fjárhagslega afkomu
ættjarðarinnar. Er þessi árás J.
J: einhver sú illkvitnislegasta, sem
nokknr maður hefir borið á er-
lenda menn og mnn lengi í minn-
um höfð.
það er auðskilið mál, að Norð-
menn neyta allra bragða til að
rjetta við fjárhaginn. Og frum-
varpið um afnám vínbannsins, sem
allur þorri þjóðarinnar telur þjóð-
arminkun, .var ekki annað en einn
Hðurinn í því starfi að afla ríkinu
tekua.
--------x-------
lli ildi ilintBi
norskn pjóðkirkjtumar.
í sumar bjeldu Norðmenn há-
tíðlega minning þess, að þá voru
liðin 900 ár frá því er norska
þjóðkirkjan var stofnsett m.eð
lla-istinrjetti Ólafs konungs helga
og Grímkels biskups (1024),.
Yið þau hátíðahöld fluttö lög-
fræðiprófessor A. Taranger háal-
varlega ræðu (í Moster-kirkju 29.
júlí), er birt var samdægnrs f
„Aftenposten“ og síðar í öðrum
blöðmn, bæði innanlands og utan.
Sagðist honum meðal annars á
þessa leið:
„Jeg hefi töluvert kynt mjer
nýju guðfræðina. Mjer finst það
vera. skylda mín, bæði sem krist-
ins manns og sem háskólakennará,
að vita hvað það er í rann og
veru, sem formælendur hennar
kenna og boða. En jeg komst að
raun um það, að sá lestur hafði
skaðsamleg áhrif á nývaknaða trú
mína. pess^ vegna hætti jeg að
lesa nýgnðfræðibækur og leiddi
þær hjá rajer árum saijian. En
eftlir að trúmálarimman hófst nú
á síðustu árum, tók jeg aftur að
lesa þær; og áhrifin urðu hin
sömu og áður. Jeg hefi t. d. veitt
því eftirtekt, að hin mikla blaða-
deila um meyjarfæðinguna. og llk-
amlega upprisu Krists, hefir varp-
að eitri efans inn í sál mína, sem
er þess valdandi, að jeg get ekki
lesið frásagnir guðspjallanna með
Wama trúar-öruggleik sem áður. Ef
jeg nú veitti þessu eitri ró og
næði til áframhaldandi áhrifa, og
ef jeg svo aflaði þvl næringar
með því að kynna mjer út í æsar
allar vjefengingar á frásögnnm
biblíunnar, þá veit jeg ekki hvað
lír því kynni að verða. En jeg
igjöri það ekki, því að: „pótt jeg
ætti aíla þekking, en ekki Krist
— það væri blekking' ‘. Og því fer
jeg beint til hans með efasemd'r
mínar, legg þær hreinskilnislega
fyrir hann, og bið hann að gefa
mjer anda sinn til fræðslu um
sannleikaun til sáluhjálpar. Og
ávalt hjálpar hann mjer.
En nú kann einhver að segja, að
það hafi verið skylda mín sem vís-
indamanns, að kynna mjer biblíu-
vjefengingarnar svo rækilaga, að
jeg með þeim hætti kæm’st að
raun um sannleikann. Já, væri jeg
guðfræðiprófessor, þá mætti ef til
vill ætla.st til þess af mjer, en alls
ekki þar sem jeg er prófessor í
lögfræð;;. Og enda þótt jeg væri
vísindamaðui* í guðfræði, mnndí
jeg ekki komast þá leið að sann-
leikannm. pví að sannleikann.,
h'nn eilífa og óbreytanlega, finn-
um vjer aldrei með vísindalegum
rannsóknum. Hann er æfinlega
guðleg gjöf, opinberun frá Guði.
„Náðin og sannleikurinn kom fyr-
ir Jesúin Krist“ (Jóh. 1:17).
„Jeg er vegur’nn, sannleiknrinn og
lífið; enginn bemur til föðurins,
nema fyrir mig“ (jóh. 14:6).
„Til þess er jeg fæddur og til þess
kom jeg í heiminn, að jeg beri
sannleibanum vitni. Hver sem
elskar sannleikann, heyrir mína.
rödd“ (Jóh. 18:17). — Framhjá
þessnm og þvílíkum orðum ’kemst
jeg ekki.
Um guðsafneitunarstefnuna skal
jeg vera fáorður. En það vil jeg
fyrst og fremst sagt hafa, að það
I er öldung's órjettlátt að kenna
kommúnistum einum um þá gagn-
gerðu o» ákveðnu guðsafneitun
og guðsháðung, sem nú á sjer
hvarvetna stað. Nei, það eru ný-
tískuvísiiidi álfu vorrar, sem mestu
valda unr þetta fráhvarf. það em
'háskólamir, sem eru aðalgróður-
Stíur guðleýsisins. Og frá háskól-
unum breið:st það svo út til hinna
æðri skóla, pess vegna er það al-
geng reynsla, að skólapiltar glata
baruatrú sinni. Og þess vegna er
það þá ekki heldur neitt undrunar
efni, þótt skólapiltar gg stúdentar
verði kommúnistar. það er eðli-
legur ávöxtur hinnar vísindalegu
mentunar.
Og guðleysið er trúarbrögð
byltingamanna. Svo . var það í
frönsku byltingunni, og svo er það
enn. pað verðnr enginn kraftnr í
bylt;'ngaboðskapnum, nema boð-
be.rarnir 'hrindi frá (sjer „auð-
mýktartrú“ Krists með fyrirlitn-
ingu,
það væri þó harla ranglátt að
segja eða álíta, að allir vísinda-
rnenn sjeu guðléysingjár, og enn
fráleitara að þeir sjeu kommún-
istar og byltingamenn. Allflestir
eru þeir ,,eivitar“*) (Agností-
kere). peir segja: „Vjer v’tum
ekkert um Guð, og vísindin geta
ekkert frætt oss um hann. pess v
vegna látum vjer eSkki rannsókEÍr
vorar ná t;l trúarbragðanna“. pað
er þó ein grein vísindanna, sem
fæst við „andlegu fyrirbrigðm“.
pað er trúár-sálfræðin. En
hún telur sig ekki færa um að
segja neitt ákveðið um sannindi
kristindómsins. Yfirleitt lít jeg
svo á, að kirkjan eigi ekki að
vænta neins vemlegs fullt:ngis af
hálfu vísindanna. Efnishyggjuvís-
.ndia eru áreiðanlega á fallanda
fæti, og nýja hugsjónastefnan er
fjarlæg kristinni trú.
En Guði sje lof: dyr náðarinnar
standa opnar, einn'g fyrir vís-
indamenn, og kristna trúin dregur
ekki úr atgervi þeirra. Mikln
fremur hið gagnstæða. H'ð eina.
sem kirkjan á að ætlast t:l og
stuðla að, er það, að kristnir menn
og konur gefi sig að vísindunnm
og fkomist þannig í þær stöður, að
ungi mentalýðurinn fái að njóta á
hrifa þeirra. petta hefir verið
*) ..Eivitar varpa frá sjer allri um-
hugsun nm trnmál, sem þýðingar-
lausri“. — Trúmálavikan, bls. 17(1
—171. pýS.