Morgunblaðið - 29.10.1924, Blaðsíða 3

MOKQUNgLAtlt
MORGUNBLABIB.
Stofnandl: Vllh. Flnaen.
Otgefandl: Fjelag 1 Reykjavlk.
Ritstjórar: Jón KJartansson,
Valtír Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrlfstofa Austurstrœti 6.
filjnar. Rltstjörn nr. 498.
Afgr. og bökhald nr. 500.
Auglýslngaskrifst. nr. 700.
Helmastmar: J. KJ. nr. 741.
V. St. nr. 1110.
B. Hafb. nr. 770.
Áskrlftagjald lnnanbiejar og I ná-
grenni kr. 1,00 A ssánubl,
mnanlands fjœi kr. 1,60.
I lausasölu 10 aura elnt. ,
a,ð orði, að sprengingar þeirra og- xiiufræð'nginn Örsted, „Selskabet hjelt 17. þ. m. ræðu í fól'ksþinginu stokksmuni og fatnað. Hefir ha.nm
ofbeldi megi og eigi að koma nið- til NTaturlærens UdbredeLse", 100 og gerði þar ítarlega að umræðu- því beð'ð mikið tjón við brunann.
ur á öllum stjett.um þjóðfjela.gs- ára. afmæli sitt hátíðlegt, og fór sú efni verslun Dana við íslendinga Vátrygt hafði hann innanstokks-
ir.s, nema lýðnum, sem ekkert hef- samkoma fram í Fjöllistaskólan-
ir getað eignast, og bændunum. um. Voru þar viðstaddir konung-
pessir menn, sem l'fa eftir rúss- urinn, mentamálaráðherrann, og
nesfeum valdboðum, þeir ætla sjer fjöldi danskra vísindamanna. — j um, að með sa.mningum milli va.r slökkvuninni um kvöldið, hafi
að ná „samvinnu“ við norska A ið þetta tækifæri var gull-he Ið- j stjórnarinnar og Samcinaða gufu- eldur lejuist í þekjunni á eldhús-
bændur. urspeningur fjelagsins, sem nefnd-, skipatfjelagsins mætti talkast að inu. En i gegnum hana lá reyk-
Við kosningarnar á dögunum ur er „heiðurspeningur H. C. Ör- kofna því skipulagi á, að fjelagið pípa, og mun því hafa kv'knað
fengu þeir svarið. Bændaflokkm- sted“, ásamt 5000 (krónum í pen-j hefði í förum til íslands fyrsta út frá henni.
inn norski efldist meira en nokk- ingum, afhentur prófessor iíiels flokks gufuskip, og ætti það helst Prestur á MosfeUi er sjera Ingi-
og mælti sterklega með bættum rnimi, en lágt, og fær því ekki,
eimskipasamgöngum milli land- skaða siun bæt'ta-n að fullu.
anna. Kvaðst hann sannfærður Talið er víst, að þegar hætt

uv annar stjórnmálaflokkur; kom- Bóhr, í viðurkennmgarskyni fyrir
mún'star fengu nál. einn fimta vísindaleg alfrek hans.
hluta af þingsætum þeim, er þeiv
botðn áður. Uppsögn vinnusamninga.
Islenskur æskulýður þarf ekki
annan leiðarvísi í stefnu kommún-
ista og stjórnbyltingamanna, en.
það, sem stendur í dálkum Al-,
■* I
þýðublaðsins, segir OQafur Frið-:
riksson.
Stefna kommúnistanna er bin
satna og jafnaðarmanna þeirra, er^
fara með völd í Danmörku, segir
Hallbjörn.
Engimi munur er á ráðhtjórn:
Iiiissa, og stjórn Mac Dönalds eða
Brantings hins sæmska, segir Al-1
þýðublaðið — og skákar í því.
skjólinn, að fáeinir lesendur blaðs-
ins sjeu svo skyni skroppnir, og
þekk'ngarsnauðir, að þeir taki
«slíkt trúanlegt.
Ekki þarf að efast um stefnu
vora, segir Hallbjörn, stefnuskrá
vor er prentuð; hana hafa flokk-s-
menn vorir upp á vasann, Oddur
hinn sterki a.f Skaganum, og aðrir
sslíkár.
Hver getur efast um stefnuna,
þegar þannig er um hnútana bú-
ið?
Og Jón Baldv.insson er látinn
-segja dönskum jafnaðarmönnum,
-að engir kommúnistar sjeu á ts-
landi. En úti á íslandi segir blað
-Jóns Baldvinssonar, a.ð allir ís-
lenskir jafnaðarmenn, öll „aíþýð-
-an“, fylgi rússneskum kommún-
'stum. pví skyldu menn efast um
'•stefmina ?
Bændadaður kommúnistanna er
víðar. en í Noregi. í Rússlandi
kveður við sama tón. í Rússlandi
vill ráðstjórnin sölsa undir sig
samvinnumólin öll, með verslun-
inni. gera bændurna sjer báða,
gera þá þægar dulur í pólitísku
samvinnukeífi hommúnistanna.
Ef vjer missum bændurna úr
klóm vorum, segja ráðstjórhar-
herrarnir, bændurnir komast al-
ment að raun nm, að við lifum á
þeim, þá er úti um vald vort
Nýlega hefir einn af nefndar-
mönnum ráðgjafanefndarinnar lát-
að sigla be’nt mflli Kbafnar og niar Jónsson.
Reykjavíkur, án þess að koma við.j
í Englandi. Ræðumaður mintist á
tollmál landanna og skaut því til
fjármólaráðuneytisins, að æskilegt
væri, að af endurútfluttum sel-
Vinnuveitendafjelagið sagði upp
ýmsum kaupgjaldssamningum í,
gær. af þeim, sem ganga úr gildi! skhmum væri tollurmn’ sem
1. febr. 1925, sjerstaklega hvað, 20% af andvirðinu, endurgreidd-
snert i járn-, tóvinnu- og bygging-1 U1 *
ariðn, og nær uppsögnin til nál. |
100 þús. verkamanna. Formaður! Borgarstjóraskifti í Höfn.
vinnuveitendafjelagsins, Langkiær' Jon<luier yfirborgarstjóri Kaup-
prentari, segir. að uppsögn þessi' m»nnollafnar l*tur af embætti 1.
orsakist ekki af neinum deólua.tr- ' nuvemlK'r- ®r búist við, að Jensen, j fl.jótt, og sumpart af því að fyrirlea-
iðum, heldur sje hún aðeins til | fjárm)álaborgarstjóri í Kaup- arinn flutti þnð ekki vel greinilega,
þess gerð, að vinnuveitendur hafi
frjálsar hendur við vaíntanlegaj ma^ur hans.
samninga í vor.
Upplestur
ÞArbergs Þórðareonar.
Upplestur hjelt herra pórbergur
pórðarson ó sumn|d'. 26. þ. m. í Nýja
Bíó. pótt jeg því miður misti niður-
lagið af margri setningunni hjá h<m-
um, sumpart af því, að fólkið hló ot
c-i mannahÖfn, verð’ skipaður eftir-
Rvík 27 .okt.
langar mig þó að fara nokkrum orð-
um um upplesturinn.
pað, sem mjer einkum þótti að, var
iþað, að mjer fanst fvrirlesaran*.
skorta mjög sögulega greind. Han»
Verðlaun fynr ntgerð um íðnað.
, , j gerði litið ur þeirn bændamenmngn,
í sambandi við fiskLveiðarnar. I .. , .., , ,.
1 er ljeti yms ljos a andlega sviðimr-
, Sj°ður j.Poktekntdk Lærean-f ;ðar veslast upp og jafnwI
landamærahjeruðun- staH<í ¥yrir tekniska efnafræði devia úr
11nni. J ’' j verketni: „Moguteikarnir a þvi,
Ölafur Friðriksson hefir verið í m Hefir í sa.mningum þessumjað reka teknisk-kemiskan iðnað,
ismaður hans.
Frh.
Hvergi á Norðurlöndum haifa
kommiinistar vaðið eins uppi og í
Noregi. par iliöfðu þeir 29 þing-
sæti. Við kosningarnar á dögunum
fengu þeir ein 6 þiugsæti. —
Skömmu á undan kosningunum
birtist stefnuskrá* þeirra kommiin-
istanna í blöðunum. Hún birtist
ekk:i í blöðum Ikommúnistanna
sjálfra. Hún birtist í bliiðum and-
•stæðinganna, birtist í ávörpmn og
brjefum, sem leiðtogarnir höfðu
sent liðsmönnnm sínum.
par var skýrt frá, hvemig
‘verkamenn e'gi að koma ár sinni
fyrir borð, hvernig hatrið og úlf-
úðin eigi að hertaka óþroskaðar
barnssálimar í skólunum, hvernig
útrýma eigi kristind'óminum, eyði-
leggja framtak mauna, svo fjöld-
Inn hafi ekki málungi matar —
■«lt eins og í Rússíandi.
En þetta mátti ekki gera opin-
^átt og’ fyrir allra augum. Koma
atti þpssu í framkvæmd með ein-
ilægu leynimakki og láta hryðju-
verk dynja yf:T, þegar svo bauð
við sð horlfa.
„Leiðtogar" þessir læyndu að
sprengja dómhöMina í Kristjaníu
í loft upp, ekki alls fyrir löngu.
P^r átti að byrja.. En tiltækið
mistókst.
■^ylgismenn rússnesku kommún-
istanna í Noregi hafa komist svo
Erí. stmfreQnir
Rússlandi. Jónas hefir verið fylg- komið fram vjnsamlegur skilning-
I ur beggja aðilá og umræðurnar
orðið til þess, að auka þekkingu
heggja í málinu. Umræður þessar
snerust einkum um ýms mikils-
verð atriði skólamálanna, sjerstak-
lega. um meðferð skólamála þeirr-
ar þjóðarinnar, sem í minnihluta
væri á hverjum stað, og ennfrem-
rr um skilyrði fvrir því, að sjer-
stakir skólar, opinberir eða ein-
stafera manna, væru settir á stofn
Khöfn 28. okt. FB
Kosningabaráttan í Bretlandi.
A stjórnarfundi, sem haldinn
var í Cardiff á mánudaginn, mint- fyrir það þjóðernið, sem í minn'-
ist Ramsay Mae Donald forsætis- kiuta væri, um upptöku í slíka
ráðherra á brje'f Zinovievg og skijja 0g þátttöku Ifordldra í stjórn
gerð: sjer í lagi að umræðuefni 0<- fyrirlcomulagi skólanna. Hefir
þier ásakanir á stjórnina, að hún sti VOn magnast, að ráðstefna
hefði ætlað að leyna efni þess.' þessi verði til þess. að friðsamleg
Neitaði hann því eindregið, að samTÍnna. aufc’st um má.l þetta.
þetta het'ði nokkurn t.íma verið Er jafnvel búist við, að umræðum
ætlun stjórnarinnar, heldur hefði|verði ilaidið áfram í Berlín síðar.
hún aðe'ns viljað komast að raun j
um, hvort brjefið væri ófalsað'
eða ekki, áður en hún gerði efni
þess a.lmenningi kimnugt. Sagðij
, „ _ ___! írand sinn á þessnm vetn að við-
bann ennfreniur, að verkamaima- r
stjórnin hefði of lengi verið sjer .stoddum svo mör^m Kestum’ að
skyldn s'mnar meðvitandi til þess, | aam-komnsalurinn var fuliskipað-
u , i • .•> „^, i ur. Voru þar m. a. Jón Krabbe,
að liun visaði eklo ollum tnraun- r ’
um erlendrn rfkja til afskifta af
innanlandsmálum Bretave'ldis á
! Fundur Dansk-íslenska fjelagsins-
Da.ns'k-ísl. fjelagið hjelt fyrsta
bug.
Erindreki ráðstjómarinnar riiss-
nesku í London, Lokonsky, og ^
einnig ráðstjórn’n sjálf, neita j
harðlega að Zinoveiev sje höfund- j .
ur brjefs þess, sem alt þetta þras!er» Jón Ófe^gsson dósent, Svein-
befir orðið út af. En álitið er, að j b-í°rn Sveinbjörnsson tónskáld,
eharge d’afifaires, sænski sendi-
herrann Beck Friis barón, Jón
Sveinbjörnsson konungsritari,
Finnrar Jónsson prófessor, Cas-
tonier generalmajór, Arup pró-
fessor, Aage Meyer Benedilktsen
rithöfundrar, Bogi Melsted magist-
meira en verið hefir, í sambandi
við Ifiskiveiðar Ddna og íslend-
ingá, álit ram hvernig samvinr.u
milli útgerðarinnar og iðnaðarins
skuli háttað og tillögur um fyrir-
komulag verksmiðjanna eða stöðv-
anna.“ Til verðlauna fyrir besta
svarið eða. bestu svörin veitir sjóð-
urinn alt að 4000 krónum. Svörin
eiga að vera komin fyrir 1. nóv-
ember 1926. Sjóðurinn hefir sent
atv'nnumálaráðuneytinu umsókn
um fjárveitingu til að bæta við
verðlaunin.
Ritdóanur um .,Skími.“
Valtýr Guðmrandsson prófessor
skr'far ritdóm um síðasta árgang
„Skírnis“ í „Politiken“ á laug-
ardaginn var og birtir þar einkum
kafla úr grein eftir ritstjórann,
Arna. Pálsson bókavörð, undir fyr-
irsögniuni „ísland og Noregur.“
i' þess getið í blaðaviðtali i Höfn,!
að hjer muni Framsóknarflokkur-j Skólamál landmærahjeraðanna.
inn og Bol.sar taka höndum saman. Danstk-þýsku samningarn r um
Hefir þessu ekki verið mótmælt, skolamalm . ~ j«aix” iynr teKmsna etnairæoi devja úr orbvrgí5. Gætir hann þar
Hann sjer hvert stefnir.Hann hefir um, sem byrjuðu 1. oktober, end- ihefir efnt til samkepni fyrir Dani ekki að því, að baráttan fvrir Hfim*
sjeð hvert stefnt er með íslenska uðu, samfevæmt opmberri tilkynn-,^ tsleildin„a um eftirfarandi hefir hjer á landi verið óvenjulega.
bændur. ingu utanríkisraðuneytisins, 23. þ-, vei.kefni. ^Mögwleikarnir á því, hörð alt til þessa. Einstaklingarnir
lögðu alt sitt kapp og metnað í a8
bjarga sjer sjálfir líka.mlega, og gáta
jvægast sagt ekki virt þá mikils, se*»
þeim þóttu vera. ónýtir í því efni. Ba
umburðarlyndis bafa þeir þó notið
og meira verið hugað að þeim en
nargan grunar. Samskot voru þá á-
þekt, enda að líkindxun talið óheppi-
legt að koma þeim á vegna eftirdæus-
isins, og þessir menn vart þótt kunna
að fara með fje.
Sami greindarskortur kom í ljós,
þegar fyrirlesarinn hjelt að bygg-
ingaframfarir sve'iíaima væru kaup-
stöðunum að þakka. Nei, þær ern
bárujárninu að þakka.
Ennfremur hugði fyrirlesarinn
betri meðferð á skepnum væri dýra-
verrjiiun kaupstaðanna og löggjöfinni
að þakka. par veður hann greinilega.
revk. Sveitamenn þurfa ekki anglýs-
ingu við vatn, til þess að hafa vit 4-
að vatna hestinum sínum; það er al-
gjörlega gert fyrir kaupstaðarbúa. Og
það, sem löggjöfin hefir gert, hefir
greinilega orðið til spillis, því rra
þykir engin skömm að því lengur »9
verða heylaus. pað er eins og með
bannlögin, þau spilla því, aem þan
áttu að bæta. Betri meðferð á skeps-
um kom ajálfkrafa með fjársölunnii
þá sást greinilega munurinn á því
hvort kindin lá dauð undir rofbakka
að vorinu, eða seldist fyrir beinharða
peninga að haustinu. Aður var ekkerfc
seh af fjenu nema ull’in.
par sem fyrirlesarinn mintist &
konu eina, er hýsti hann fyrir ekk-
ert, en bað hann að geta þess annars-
staðar, þar fer hann bersýnilega til-
vernvilt; það er engin kona svo vit-
Jaus nú á tímum, að venja til sín
flakkara á þann hátt.
Ekki líkaði mjer heldur þegar haim
var að tala við afa sinn sáluga, fanst
bað mjög svo í skýjunum; jeg hef®
sýnt karlinum einhverja, sem eru t
d. að byggja hús, og hafa lag eða
lydduskap til að gera þau hálfu dýr-
ari en þau ættu að vera. pað ern
verstu þjófar mannfjelagsins, sem
stela meðan þeir þykjast vera aS
vinna heiðarlega vinnn.
Bóndi.
Bæjarbruni.
Gamli bæriim á Mosfelli brennur.
A mánudagskvöldið var, um kl.
10—411 varð fólk vart við það á
prestssetrinu Mosfelli í Grímsnesi
að kvi'knað hafði út frá eldstó i
eldhúsmn. Fóru menn þá til og
bárra vatn og sýru 1 eldinn uns
breska utanríkisráðuneytið hafi' Dalhoíff f>’rv- Pr,estur 0ttó menn ætluðn hauu sl8ktan að
fullu. Gengu menn síðan til svefns
Verið er að byggja steinlhús á
fessor gestí velkomna. Dr. Niels
fullar saunanir á því máli handa i Tulinins kauPm‘ 1 f-iarveru for*
á milli. Brjefið náðist af leyni-!manns bauð Finnur Jonsson Pro’
sendli einum breskum áður en það
var komið út úr Rússlandi.
Frá Danmörku
(Tilk. frá sendiherra Dana.)
25. ofet. FB.
Hnndrað ára afmæli Örsted,
t gær hjelt. fjelag það, sem
stofnað var til minningar um nátt-
Nielsen hjelt fyrirlestur um för
þá, sem hann fór til íslands á s’íð-
astliðnu sumri, sýndi kv.’kmyndlr
og fjölda sfeuggamynda frá ferða-
laginu, og lýstu þær mætavel
hinni stórfeostlegu náttúrufegurð
landsins.
Viðskifti Dana og fslendinga.
fhaldsmaðurinn Henriksen stór-
kaupmaður og fólfesþingsmaður
Mosfelli, og sumt af torfbænum
var rifið, svo fólfe bafðist við úti
í kirkju. En um 'felukkan fjögur
um nóttina vöknuðu menn við
það, að enn var kviknað í, og var
þá allur gamlii bæjarhlutinn al
elda. Brann hann til kaldra kola
allur, að undantekinni dkemmu
einni.
Litlu varð bjargað úr bænum
En prestur átti þar mikið af mat-
arforða sínum, bækur allar, innan-