Morgunblaðið - 20.03.1925, Blaðsíða 3

Morgunblaðið - 20.03.1925, Blaðsíða 3
MORGUNBLABIÐ MORGUNBLABIB. (/ t*íofnandl: Vllh. Finsen. :>¥ < 'iíefiindi: Kjelag I Reykjavtk. Kttstjörar: Jön Kjartansson, Valtýr Stefánsaon. f.| Aaglýsingastjörl: E. Bafberff. 0» Skrifstofa Austurstrseti 6. Slniar: Ritstjörn nr. 498. Afgr. ogr bökhald nr. 100. Auglýsingraskrifst. nr. 700. 1 netmastmar: J. KJ. nr. 743. V. St. nr. 1220. E. Hafb. nr. 770. Áskriftagjald lnnanbæjar og I n*- grenni kr. 2,00 & mánuIH, innanlands fjær kr. 2,B0. 'k T lausasölu 10 aura elnt. I iHH ivIíni1. Enn vr mönmim í minni, með livílíkum stóryrðum Tímaklíkan hóf starfsemi sína. hjer á árunum. Margir brostu að stóryrðunum, og hugsuðu sem svo, að þetta vœri «kki annað en unggæðingsháttur. Við skilningsbrenglaða ofstopa væri ekki orðum eyðandi. En bændurnir, sem ljetu ginnast al' fagurgalanum, mundu fljótt læra af reynslunni, hvert s’tefndi. peim mundi fljótt lærast, að gera grein- armun á stjórninálamoldviðri og hagsmunum landbúnaðarins. peir væru vanir nemendur í skóla reynslunnar. Eitt af uppáhalds umtalsefnum Tírnans, var það, að sópa skyldi allri kaupmannaverslun úr vegi. Svo mjúk og unaðsmild væru faðmlög liinnar upprennandi kaupfjelagsverslunar, að enginn bóndi á öllu íslandi, gæti til lengdar fengið það af sjer, að skifta við kaupmenn. .jt- Sjálfra ykkar vegna, or' barna ykkar, vegna átvinnnvegs ykkar "ög þjóðarmnar yfirleitt, verslið þið við hin upprennandi kaup- fjelög. pau opna ykkur hið fvrir- heitna landið, sagði Tíminn. Og hann sagði ennfremur: Kaupfjelögin ínunu græða öll ósköp. Sveitirnar munu byggjast reisulegum býlum. Menning og skólar dafna í skjóli fjelagsskap- arins. Við munum leggja vegi og járnbrautir, fyrir allan verslun- arhagnaðinn. Nylega hefir fyrv. alþm. Sig- urjón Friðjónsson sagt frá þeim lærdómi, sem þeir Þingeyingar hafa fengið eftir 40 ára. reynslu. Hann hefir sagt dapurlega sögu um vænlega byrjun, er breyttlst í tyllivonir og tál. pegar svo er Þar — hvers er þá að vænta ann- m-ístaðar ? peim gleymist furðu fljótt Tíma-„leit$togunum,“ að allur •gTÓðmu, meimiugin,. hagsældin og samgöngribæturnar urðu fyrst og fremst að bt ggjast á því, að fjár liagslegur gi'óði yrði á verslnn- inni. Með mörgum feitletursgreinuio var búið að tilkynna bændum það. að ef þeir versluðu við kaupfje- lög, þá batnaði hagur þeirra að mun. Og bændum fór, eins og oft vill verða, að þeir seíldust til þess :að ,taka út á‘ væútanlegan gróða. En í þann nnmd, sem bændur 'voru að koma sjer fyrir með, að koma væntanlegum gróða í lóg, breyttist aðstaða verslunarinnar. í verslunarre’kstrinum varð nú að leggja aðaláhersluna á stjórn- málaskoðanir starfsmanna, og jafnvel viðskiftavina. — Snerist ka upfjelagsverslunin þá öfugt við annari verslun á þann hátt, að oft virtist aðal-áherslan lögð á það, að einangra verslunina inn- an þröngra takmarka; i mótsetn- ingu við heííbrigða verslun, er leitar sjer æ víðtækari sambanda á báða bóga, fyrir kaup og sölu. Fyrir menninguna, sem lofuð var, kom samábyrgðin sæla. Bænd ■urnir. sem bvattir voru til þess að ganga í kaupfjelögin, vegna barna sinna. skila þeim nú arfi .samábyrgðarinnar. Og fyrir allar unrbæturnar, járnbrautina og því- umlíkt komu skuldirnar. Eri. stmfregnir Khöf'n 18. mars !25. FB. Nýtt ríkislán í Noregi. Símað er frá Osló á mánudag- irm, að stjórnin ætli nð leggja fyrir Stórþingið frumvarp til laga, er heimilar stjórninni að taka stórt lán, líklega 200 milj., þess að borga upp sum gömul, bundin lán og til greiðslu nýrra lausaskulda. Lántaka sú, sem hjer um ræðir, mun vera ætluð til Jiess m. a. að greiða bráðabirgðalán, er tekiS var íii'ið 1920 uþp á 100 miljónir, til þess að draga úr gengishrnninu, svo og önnur bráðabirgðalán, er tekin voru na-stu árin á eftir ófriðrimn. Er þannig frá þessari lántölvii sagt í norskum blöðum, að lienni verði þannig fyrirkomið, að hún muni engin áhrif liafa á miverandi gengi norsku krónunnar. pýskaland og JJjóðabandalagið. Símað er frá Berlín, að yfirleitt ríki óánægja. í pýs'kalandi vfir fundinum í Genf. pýskaland var kvatt til þess, að sækja mn upp- töku 1 Alþjóðabandalagið og er flestum Ijóst, að upptaka þess * það stendur í órjúfanlegu sam- bandi við það, að hægt sje að raða l'ram úr öðrum stórmálum, t. d. þýsku nppástungnnni um öryggissamþykt, eftirliti með víg- búnaði, burtföy setuliðs o. s. fvr. Uppreistin í Kurdistan ei' hin alvarlegasta. Tyrkir beita miklum herafla, en engan árang- ii'' höfír það borið fyrir þá ennþá. Fyrst eftir ag Kurdistanuppreistiu braust út, voru margir þeirrar skoðunai', að hún mundi ekki eiga sjer langan aldur, hún mundi hjaðna eins ^nögglepra og 'hún 'kom. En eftir því, sem glöggari fregnir hafa borist af uppreist- inni, er mönnmn orðið það ljóst, að hún er unifangsmeiri og alvar- íegri en ietlað var í fyrstn. En einkum voru nienn tullvissir um það, að uppreistin væri ekki neinn hjegómi, þegar þa® varð hljóð- bært. að hinn nafnfrægi Sheik Said. stæði í broddi nppreistar- manna. Xú er það fullyrt, a^ það ,Sje takmark Slieik Saids, að stofna sjálfstætt ríki í Kuídistan. En það sem gerir þes.sa uppreist að heiinsviðbnrði, er það, að nýlega hefir Alþjóðabandalagið stofnað og sent til Kurdistan, nefnd eina, sem á að afmarka olínlindasvæði. nýfundið í landinu. pað er þetta, sem dregur alla athygli að upp- reistinni og landinu, því olían er áhrifamikil í stjórnarathöfnum þjóðhöfðingjanna nú eins og fyr. Eitt af því, sem bendir til þess, að full alvara sje í uppreist Kurda, or það, að þeir liafa ný- lega, að þvi er símað hefir verið til London, útnefnt til konungs yfir landinu, son Abdul Hamids Selem. pað er vitanlega ómögulegt, að segja um að svo komnu, hver á- rangur verður af uppreist Kurda. En víst er orðið um að, að þeim er full alvara. Og á margan hátt getur það orðið Tyrkjum örðug- ur ljár í þúfu að fást. við þá, ekki síst, egar Tyrkir eru alstað- ar í álfunni illa liðnir og eru niargra ára vandræðaefni. Knr- dar niuriu hafa samvið álfunnar sín megin, en Tyrkir ekki. Minsta kosti fór blaðið „Ethniki Phoni“ þeim , orðmn « um Tyr’ki fyrir stuttu, að þá fyrst yrðu þeir nokkurnveginn húshæfir í álfunni, þegar þær þjóðir, sem þeir höfðu undirokað, gerðu uppreist gegn þeim. Alvinnudeilur í Danmörlm. Verkföll og verkhönn. I gær barst skeyti til einnar versl unar lijer í bænum, um verkfall og verkbann, er byrja áttu í gær í Danmörku. Skeytið, sem Mbl. hefir fengið til birtingar, hljóðar á þessa leið: A morgun bvrjar verkfall hjá verkamannafjelögum járnsmiða, og verkbann við sykur- og smjörlíkis- verksmiðjur. Auk þess liafa eigend- ui’ oiíumylna boSað verkbann ]>. 3. apríl. Búist er við víðtækari at- vinniitruflumim á næstunni.. Úndanfarnar vikiu* liafa sátta- semjarar í kaupgjaldsdeilum í Damnörku, staðið í stríði, að réyna að koma sættum á milli verkamanua og vinnuveitenda. — Ilafa verka- mannafjelög hvert af öðru boöað verkföll, ef ekki gengi saman fvrir vissan tíma. Nýlega var að því kom ið, að prentarar gerðu verkfall. En ]>á tókst á síihistu stundu að af- stýra vinnustöðvun. Verkfalli höfðu ]>á hót.að múrarar, skósmiðir, öku- menn, klæðaiðnaðarmeUn o. fl. auk prentaranna. í Politiken frá 5. þ. m. er þess getið, að vinnuveitendnr hafi boð- að járniðnaðarmönnnm verkhann. En sarnkv. skeytinu hefir það oröið úr, að þeir gerðu verkfall. Eftir því sem þar stendur, mun það vera vun 10 þús. manns, sem lagt hafa niðUr vinnu. Nokkrum dögnm síðar er ]iess getið í blöðiun, að fjelag vinnn- veitenda liafi skrifáð sambandi verkalýðsfjelaganna ítarlegt hrjef, þar sem vinnUveitendur segjast vera orðnir þi*eyttir á öllum nm- ræðunnm og skrafinu. I brjefi þessu sýna þeir fránl á, hvílíkar afleiðingar það hafi fyrir f'ramleiðslu landsins og aflíomn þjóðarinnar, ef verkalaun hækki nú, þar eð t. d. verkalaun hjá ná- grönnum þeirra, Þjóðverjum. sjen ekki nema % á móts við danskt verkakánp. Samkepnin við þýskn framleiðsluna sje því aS verða Döntim óbærileg. Geta verkamenn ékki neitað því, að svona sje ástatt í Þýskalandi, en þeir fsera fram þá einkennilegu af- sökun, að verkakaupið þýska muni tvöfaldast eða þrefaldast innan skamms. Cfeta þeir þó ekki fiert neinar sönnur á það mál sitt. Sainkv. skeyti, er hirtist hjer í bíaðinu í gær, hafa sænskir vinnu- veitendur sett verkbann á, er nær tii 130000 verkamanna. Um tildrög þess vænitnm vjer að geta flutt npplýsingar bráðlega. Og í Noregi er ekki grnnlaust uin, að enn dragi til alvarlegra atvinnu- spella. Innlendar frjettir. Frá Vestmannaeyju m. (Einkaskeyti til Morgunblaðsins.) Fndanfarna daga hefir veriö tregt nm fisk hjer, liai'a að mestn valdið illar gæftir. I dag er sára- lítill afli. Togarar Iiafa ekki sjest lijer síð- íin ,,Þór“ kom hingað og fór að verja fiskimiöin. T.Ttlit er ilt með afla nú um þcss- ar mundir. Veiðarfæri hafa skemst mjög undanfarið vegna ótíðar; nokknð hefii' einnig tapast af þeim. I giiT gerði bæjarfógeti húsrann- sókn hjá tveim áfengisbruggnrum og fann áfengi og áhöld hjá báðurn. Voru það sömu mennirnir er tel - ir voru í fyrravor, einnig þá fyr- ir áfengisbrugg. Dómur livíldi á þeim síðan, en þeir höfðu ekki koni ist að enn að taka út refsingnna. en hafa haldiö iðjunni áfram á meðan. Austan úr sýslnin. (Samkv. viðtali við Olvesá i gær). ITr Þorlákshöfn var róið í gær og fyrradag, og var ágætur afli báða dagana. En á Stoltkseyri og Eyrarbakka var ekki róið söknm brims. En alt útlit var fvrir í gær, að þaöan mundi verða róið í dag. í Aiistur-Landeyjum, og einkum á Steinafjöru nndir Anstnr-Eyja- fjöllnm, hefir rekið óvenjumikið af fiski. Á mánndaginn og þriðjndag- inn rákn nm 600, mest •þorsk. Alita menn, að fiskur þessi sje aðallega úr netnm Vestmannaeyjabátanna. Skólanefnd hjeráðsskóla Suðnr- lands hefir fengið nýtt tilboð um skólasetur á Reykjafossi í Ölfusi. A sýslan þar dálitla landsspildu. En jarðareigendnr, Bogi Þórðarson og Gísli Björnsson, hafa lofað aö bæta við hana. Ileyrst hefir, að Ölfus- ingar hafi liaft við orð að leggja skólanum 15000 kr., ef Iiann yrði reistnr á Beykjafossi. Alþingi. Allsherjarnefnd neðri deildar flytnr tillogu um skipun milli- þinganefndar til að íhuga sveit- arstjórnar-, bæjarstjórnar- og fá- tækralöggjöf landsins. Sknlu fjór- ir nefndarmenn kosnir af samein- uðu alþingi, með hlutfallskosn- ingu, en atvinnumálaráðherra nefnir hinn fimta. Álit fjárveitinganefndar Nd. Fjárveitinganefnd neðri deildar hefir sent frá sjer nefndarálit nm fjárlagafrmnv. og breytingartil- lögur við það. Nefndin leggur til að hækka tékjuáætlnnina um 930,000 kr., og gjöldin um svipaða upphæð. Seg- svo um þetta í nál.: „par sem nefndin leggur nú til, að gjöldin hækki yfir 900,000 kr., þá má geta þess, að tekjuáætlun- ia varð henni ta.léverð örvun til þessa. Má segja, að hún sje aL veg óvenjulega varkár, og vill nefndin telja það höfuðkost frv. Og þó að hún geri tillögnr un talsverðar hækkanir á ýmsum Bð- um, vill hún jafnframt halda þvS fram, að áætlunin sje enn varieg og engu óvarlegri en verið hefir á nndanförnum þingum. — Moð þessu vill þó nefndin ekki draga úr þeirri gætni, er liún telur sjálfsagða fyrir stjórnina við samningu fjárlagafrv. Niðurstaða eftir till. nefndar- innar er þessi: Raunverulegar gjaldaliækkanir kr. 347600. Afborganir á lausum skuldum kr. 600(XK), eða samlais kr. 947600. Lækkanir á gjaldalið- um kr. 5500, verða eftir krónur 942100. Ilækkanir á tekjuliðom kr. 930000. Mismunur kr. 12100“. pað dregið frá tekjuafgangi frv., kr. 16120,37, verða eftir k». 4020,37, sem er tekjuafgangur eft- ir tillögum nefndarinnar. peim 600000 'kr. sem nefndún ætlar til afborgana lausra skuldu er ætlað að verja til greiðslu A skuld við landhelgissj., því að mi ei í ráði, og talið víst, að þingið leggi samþykki sitt á, að keyjif verði skip til landhelgisgæslu. í sambandi við það leggur nefndin til, að fjái-veitingin til landhelg- isga'slu verði hækkuð úr 85ÖÍD kr. í 150000 kr. Til þess að reisa nýja vita vill nefndin veita 50000 kr., en í frv. var ekki ákveðið neitt fje til þessa.. Fjárveiting til nýrra vega hækkar nefndin um 20000 kr., sem verja á til Yaðla- lieiðarvegar. Nefndin tekur upp á ný húsaleignstyrk til stúdenta 9000 kr. Veðurstofan ei’ bækkuið úr 30 í 40 þús. kr., styrkur til húsabóta á prestsetrum úr 10 í 20 þús. kr., til sjúkraskýla og lækn- isbústaða úr ilö í 24 þús. kr., til unglingaskóla iir 30 í 38 þús. kr- og nýr liður til að reisa ný.js. lijeraðsskóla í sveitum 20 þús. kr, alt að 2/5 kostnaðar.Styrknr til Búnaðarf jelagsins er hækkaðilr úr 150 í 200 þús. og til Fiskifje- lagsins úr 55 í 70 þús. kr. Styrknr til „pórs,“ hækkaður úr 25 í 35 bús. kr. Einn nefndarmanna, Bjarni frá Yogi, flytur allmargar brtt., sem nefndin gat ekki fallist á, og ern þessar helstar: Til sendiherrahalds í Khöfn 4Í> þús. kr. Til Heilsuhælisfjelags Norðurlands 50 þús. kr. Vestnr- landsvegnr 20 þús. kr. Til tveggja símalína i Dalasýslu 43 þús. kr. Til stúdentagarðs í Rvík, fyrsli þriðjnngur styrks 'kr. 33333,33. — Til búnaðarfjelaga 25 þiis. kr. í stað 10 þús. kr. Launabót fiski- yfirmatsmanna hækki úr 3400 fct. upp í 13000 kr. Eru þó ótaldar margar brtt. nefndarinnar og B.J. Gert, er ráð fyrir, að frli. L umr. (eldhúsdagnr) verði á laug- ardaginn kemnr, en 2. umr. fjár- laganna á þriðjndag. Neðri deild. Frv. um lendingarsjóði, samþ. og afgr. sem lög frá Alþ. Skifting ísafjarðarprestakaFs. Um það nrðu engar umr. og þótfi ýmsum undarlegt. Frv. samþ. með 15:9 atkv. og afgreitt til FtL. Lærði skólinn. ITm frv. urði»i nokkrar umr. Mælti með því airk flm. Magnús Jónsson, en móti því talaði ÁÁ og Trp, sem gerð*

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.