Morgunblaðið - 22.04.1925, Side 5

ÍAUPFJELAG
ÞINGEYINGA.
jAukabl. Morgbl. 22. apríl.
JIORGUNBLAÐIÐ
Eftir Jón Gauta Pjetursson.

Pað er ekki að tilefnislausu, að
rgunblaðið kefir gert Kaupfje-
_8g Pingeyinga að umtalsefni í
^eimur tölublöðum nú nýverið.
Einn af
leiðrjettingar. Hitt ákiftir meiru,
og það er aðalatriði í málinu, að
það er ekki Kaupfjelag pingey-
iriga sjálft (eða að minstu leyti),
sem svona hafði hallast á fyrir,
heldur fjelagsmenn, eða með öðr-
um orðum ca. tveir þriðju allra
lagsmanna í K. p. eftir árin 1920
til 1922, sem reikningsfærsla S. P.
upplýsir nokkuð um, getur gefið
tilefni til athugunar og umhugs-
unar, frá almennu sjónarmiði. En
áður en dómur er feldur um ráð-
leysi fjelagsmanna í K. p. í fjár-
iíbúa Suður-pingeyjarsýslu. Petta | sökum, er þó rjett að leggja á
veit Sigurjón Priðjónsson, þó orð ' borðið nokkrar skýringar þess,
I hans gefi fult tilefni til að skilj-; hvað orðið hafi um þá upphæð,
þeim, sem skipa stjorn j ast & hinn veginn. K. p. hefir al-• sem S. P. telur hafa horfið í súg-
Sigurjón Friðjónsson,, drei, hvorki { tilgangi nje athöfn-1 inn hjá K- P- á 3 árum, og rjett
hiá .. a hafðl f,1Tldl<'' hvöt! um. stefnt að því, að eignast stór- ■ reiknað, eftir undirliðum reikn-
ln. 1 .,‘l bess, að fræða lesend- fje fyrir sjálft sig. pað hefir reist ingsfærslunnar,. á að hafa verið
ot, í °T'*ettl1 Um atlt. Sltt a hag sjer hús, og aflað sjer aðstöðu- 860 þúsund kr. Er þess þá fyrst
StvJ01 Um ^ U-» Oieði fyi Og nu. rjettinda eftir þörfum, safnað í að geta, að K. p. sjálft festi á
Un r.1; 131111 "ial Sltt með nokkr‘ varasjóð o. s. frv., en það hefir þessum árum allmikið fje í mann-
1 tolum úr reikningum fjelags- ,,ldrei 4tt hvorki 860 nje 920 þús- ’ virkjurh, og gerði það sitt til, að
haf 'U11 ;si<5astllðln 6 ar’ sem hirst j undir króna, til að tapa, eins og spilla viðskiftahag fjelagsins út á
«a i utdráttum í ársriti f.telags- reikningsfærsla S. P. á að sýna. við, í bili, meðan árstekjur fje-
■ r e’kkert td þess að segja, paS yar ekki K p sjáift; heldur lagsins voru að vinna það af sjer.
j,..- lmar nppteknu tolur stefna fjelagsmenn j K p.; sem í árslok Nú má því telja lokið, en auð-
1919 áttu nokkur hundruð þús-; vitað standa þessar eignir ekki
fyrir kostnaðarverði nú, fremur en
eint á þá úrlausn, sem að er leit-
og þeim fylgja þær skýringar,
að eigi geti skilist nema á einn
þeim, sem skilja vilja. Á
ressu hefir
br
orðið nokkur mis-
estur hjá S. F., þrátt fyrir það
P° tölu-upphæðír þær, sem hann
,er með, megi telja nokkumveg-
inn rjettar, það sem þær ná. Er
hv
unda af geymslufje sínu í vörsl-
um fjelagsins, og það átti aftur
þá samsvarandi upphæð útist.
þá hjá öðrum, aðallega S.f.S. að 3
árum liðnum sneri þetta öfugt
við: pá skulduðu f jelagsmenn í
K. p. fjelaginu nokkur hundruð
þúsund 'kr., og álíka upphæð
annað, sem reist var á þeim ár-
um, enda hafa þær ekki verið
virtar svo til eignar, þá nje síðar.
pá er að snúa málinu að fje-
lagsmönnum. Á umræddum þrem
árum, hafa þeir aulkið sjóði sína
í K. p. um ca. 70 þús .kr. pað
^oittvegorja svo sem síðar niun skuldaði fjelagið þá út á við, og er kannske ekki mikið, en þó er
*'nt verða, að töluskýrslur hans J p
e!ga enganveginn við það, sem
einast liggur við að ætla, af um-
Segninni, sem þeim fylgir, og svo
!tt, að ályktanir höfundarins af
tÖlU]
aðallega S.I.S. Með öðrum orð-
um: Vegna þess, að hjer í grend
var engin veruleg lánsstofnun eða
banki, og viðskifti bænda við
banka ætíð verið bæði örðug og
betra að eiga það óeytt, jafnvel
þó í vörslum K. p. sje, en að það
hefði t. d. horfið lí vindlinga-
reyk og kvikmyndasýningar, eins
og vasapeningar hjá sumu fólki.
Þó er þess að geta, að fjelags-
menn í K. p. reistu á þessum
árum hús og önnur mannvirki
fyrir um 300 þús. kr., sem K. p.
* . . . ir, og því get.a reikningar þess, ’ lagði fram fyrir þá. Margir áttu
h®fund A °r °" 1 y tanU og viðskifta-afstaða út á við j innstæður að nokkru eða öllu
nc arms. 0g inn á við, orðið spegilmynd af fyrir þeim kostnaði. Aðrir stofn-
^ Umum og spádómar um Sagn ó tæð þfi hefir K p orðið
gengi K. p. i framtiðmm, verða e ■ , .. - . ,
’ rielagsmonnum smum emskonar
Ulii* en svo til að leiðrjetta þann , , • , *• M ± **
Þn* . . , , - i banki, bæoi 1 bliou og striðu, ems
lusskilnmg, helaur vekia hja les-; e ., ^
enri, \ • og iramanntuð greinargerð skvr-
naum grun og geig, þeim, sem1
tnn
Bygstad.
Mæli með mínum 1/1—1/2 og 1/4 síldartunnum.
Besta tegund, með lægsta verði.
Ennfremur mæli jeg með girðingarstólpum, smáums
og stórum, úr einir.
Póst- og símaadressa: Lunde-Bygstad.
Beint frá verksmiðjunni
Verðskrá á islensku
yflr reiðhjól, reiðhjólaparta, saumavjelar, músikvörur, barnavagna
og margt fleira.
Cyklef abriken „HERKULES11 Kalundborif
Danmark.
MORGEN AVISEN
BERGEN
llllllllllllllllllllltlllMllllltlllllllllllllllllll
1111 f 111IIIIIII111111II1111II111111111111111111111111
arins.
. Nú hefir Morgunblaðinu fund-
?st ástæða til að flytja þessi tíð-
!ndi, og færir þau í þann bún-
l!lk, að nú sje elsta kaupfjelag
ei|dsins 5 andarslitrunum, og
111 l!ni þá öðrum hætt, er minni
leJrnslu og bolmagn hafi að haki.
r Htið látið uppi um það, hvort
rtaðinu þykir hetur eða verr, að
s'°na muni vera komið, en yfir
aflri
frásögninni, sem er ívafin
0rðl'jettum köflum úr áðurnefndu
tjögrjettU-skrifi S. F., hvílir næst-
1,111 blutlaus náfregnarblær, sem
'l að gefa lesendunum ennþá meiri
jtUvissu um það, en brjefkaflar
' • P., að dagar kaupfjelagsskap-
arins á íslandi sjeu brátt taldiv.
. Af þessum orsökum er ástæða
t!i að fara fram á það að Morg-
!,11blaðið ljái rúm til leið-
hlettinga og andmæla þessum frá-
Kegnum. Ætti það, og önnur blöð,
að leggja á minni heilræði Ara
ins fróða, „at hvatki þess, es
!lli-ssagt es, .... þá skal þat hafa.
!'s sannara reynisk“.
tala, í „sendibrjefi“ S. F.,
;’em niestar líkur eru til, að m»mi
iafí spert eyru við, og hafi feú
SjS í minni lesendanna, er það, er
.ann telur „eignalækkun Kaup-
híelags pingeyinga á þessu 'jja
ara skeiði (þ. e. 1919—1922) vera
rtO þús. kr. og þó raunar meiri“.
'^1' þessari niðurstöðu Ikemst hann
!lleð þvi, að bera saman skulda-
'’Öfur K. p. út á við í árslok
(að frádregnum' kröfum ut-
autjelagsmanna á það) og jafn-
lamt vörubyrgðir og aðrar eign-
r fjelagsins þá, við samskonar
l(fna" skulda) -liði í árslok
' ^2. Á þennan hátt fær hann
MORGENAVISEN
MORGENAVISEN
er et af Norges mest læste Blade og er
serlig i Bergen og paa den norske Vestkyst
udbredt í alle Samfundslag.
er derfor det bedste Annonceblad for alle
som önsker Forbindelse med den norske
Fiskeribedrifts Firmaer og det övrige norske
Forretningsliv samt med Norge overhovedet
bör derfor læses af alle paa Islaiíd.
Annoncer til Morgenavisen modtages i Morgenbladid’s Expeditinon.
því fjárhagsástandi, sem á hverj- i uðu til meiri eða minni skuldar,
um tíma ríkir á fjelagssvæðinu. en hvort heldur var, þá bar að
Mjer vitanlega hefir ekki komið sama brnnni, að þetta hallaði við-
fram samskonar spegilmynd af skiftahag K. p. út á við. pað var
breyttri fjárhagsafstöðu einstakra að sönnu óheppilegt að svo marg-
hjeraða á kreppuárunum 1920—■ ■ ir rjeðust til bygginga etc. á
1922, svo um samanburð geti þeim tíma, því það var afar óhag-
verið að tala, en hins vegar mun stætt, og allar áætlanir um til-
jeg síðar gefa ’slkýringar á þess- kostnað sviku stórkostlega. En
ari spegilmynd, þeim til athugun- umbótaþörfin á húsakynnum rak
ar, sem kynni að þvkja hún eftir, og var það ekki svo, sjer-
skuggaleg. ! staklega > um þær mundir, að
Jeg veit eigi með vissu, hvort blindur leiddi blindan í öllum
S. F.‘ hefir ætlað sjer, með talna- fjársökum?
registri sínu, að gefa upplýsingar Hvað sem því kann að líða, að
um breytingar á einkahag K. Þ. þessi hús standi nú ekki fyrir
á nefndu tiímabili. Hafi svo verið kostnaðarverði sínu, fremur en
— og af ókunnugum verða orð önnur fra þeim tíma, þa er osann-
hans eigi á annan veg skilin — gjarnt, eftir atvikum, að kalla
þá hefir hann áreiðanlega lagt frá það eyðslufje, eða tap, sem til
landi á skökkum stað, og vilst þeirra hefir gengið. Reiknast mjer
svo lengra og lengra frá rjettri því til, að af umræddum 860 þús-
úrlausn þess máls. — Jeg hefi undum kr. þurfi eigi að telja
nú eftir fylstu heimildum reiknað nema tæpar 500 þús. kr. sem
út skuldlausa eign K. p. í lok beinan tekjuhalla af atvinnu-
hvers árs frá 1919—1924, á sama ’ rekstri fjelagsmanna um þessi 3
grundvelli og eignaframtal til ár, sem mest hafa verið misæri
skatts er gert, og komist að þeirri í viðskiftasökum um undanfarið
niðurstöðu, að frá 1919—1922 mannsaldursskeið að m. k. Yæri
hafi skuldlaus eign þess minkað betur að engir atvinnurekendur
um tæpar 70 þús. kr., en síðan hefðu Tiaft um sárara að binda 1
aukist aftur um full 40 þús. kr. lok þessa tímabils, en viðskifta-
á síðastliðnum 2 árum. Mun það menn K. p. yfirleitt. ■
engan undra, þó fjelag, sem át Nú hafa fjelagsmenn í K. p.
verðfallsárunum 'hafði Vöruveltu bætt hag sinn um full 200 þús.
er nam alt að einni miljón króna kr. gagnvart K. p. á árinu 1924,
árlega, hafi að samtöldu orðið en fjelagið sjálft hætt hag sinn
fyrir verðafföllum, sem þessu út á við um meira en 300 þús. kr.
nema. pó er það ekki til að hæl- Vörubyrgðir þess eru aftur minni
ast, yfir, .en jeg get þessa hjer, til nú en áður. Að sönnu hefir bú-
að sýna og sanna, að reiknings- stofn manna lljer um slóðir mink-
færsla S. F. og tilfærðar tölur, af. í haust, þó ekki sjeu s'kýrslur
stefna alls eigi á þá niðurstöðu, fyrir því. En ekki mun sú hú-
scm, eftir orðum hans að dæma, stofnsrýrnun nema meiru en svar-
átti að hefja leit að. ar lambadauða og öðrum afurða-
Nií munu einhverir verða til að missi af búpeningi hjeraðsmanna,
segja, að náið sje nef augum, þar vegna alveg óvenjulegra vorharð-
sem er viðskiftaniðurstaða fjelags inda á síðastliðnu vori, og mundi
manna í K. p. og einkahagur fje- þó atvinnutjón og tilkostnaður
lagsins sjálfs. Á þessu má þó ekki af sömu ástæðum vera ótalinn.
taka víxl, nje blanda saman, enda Blöðin eru ekki að fjölyrða um
. - -- , hcfir hjer verið sýnt, að þetta fer það, þó að 15. júní — 15. júní —
a an ekki svo langt frá rjettu, j ekki ætíð saman. Annað mál er komi svo mikill stórhríðarbylur
Það svari sjer, að eltast við það, að viðskiftaniðurstaða fje-. í öllum veðraverri bygðum norðan
Nærfatnaður og rúmfatn-
aður slitnar sennilega
álíka mikið á þvotta-
hrettunum eins og í not-
kuninni. — Persil sparar
þvottahrettin. pað, sem
þvegið er úr Persil, end-
ist því mun lengur en
ella. Hafið þjer athugað,
hvers virði það er fyrir hreinlæti og heilbrigði, að fá þvottinn
sótthreinsaðan í hvert skiftj,, sem þvegið er ? Persil sótthreinsar
þvottinn. Barna- og sjúkraþvottur er því ekki þvoandi úr öðru
en Persil. í raun og veru er ekfeert þvoandi úr öðru en Persil,
þegar þess er gætt, hve mikill vinnu- og peningasparnaður það
er. Persil fæst alstaðar. Yerðið lækkað. Yarist eftirlíkingar!
lands, að fullorðið fje fenni, og tryggja hústofn sinn gegn fóður-
fr
að
ain, að hagur K. Þ. hafi versn-
p nin 290 þúsund kr. á 3 árum.
m af undirliðunum, sem þessl
^kningsfærsla byggist á, og S.
t]lfærir, er bersýnilegt, að hier
er feikningsvilla um 60 þús. kr.,
8fin nij5urstaðan' befði átt að vera
þús. Að öðru leyti skeikar
lömb krókni unnvörpum. pó var
sumartíðin ekki búin að standa
nema 1—2 vikur áður, viða hvar.
Við, sem við þetta búum, erum
ekki að hera upp Ikveinstafi um
þetta við -alþjóð nje Alþingi. En
aðspurðir getum við svarað, ef
tilefni þykir til. Yið getum líka
svarað því, að frá 1914 til 1924
hafa komið að minsta kosti 5 ár,
sein að árferði til hefði komist í
tölu hinna mestu fellis-ára í ann-
álum fvrri alda. Hverju er það
að þakka, að svo varð eigi nú?
Vaxandi manndáð og forsjálni, —
en fyrst og síðast áhrifum og
samtökum, er beint og óbeint eru
ávöxtur K. p. Fyrir forgöngu
þess hófust fyrstu gufuskipaferð-
ir á vetrum fyrir Norðurlandi,
laust fyrir 1890. Fyrir áhrif þess,
miklu fremur en vönd horfellis-
laganna og formúlur forðagæslu-
laganna, hefir mönnum hjer lærst
að skiljast, hversu áríðandi er að
shorti og afurðatjóni. pó er þetta
harðbýlasta hjerað landsins, þeg-
ar á alt er litið.
Þetta er nú viðskifta-aðstaða
K. p., inn á við. pað hefir frá
öndverðu krafist þess af hverj-
um viðskiftamanni í fjelaginu, að
liann gerði fyrirfram áætlun um'
ársviðskifti sín við fjelagið, bæðij
tekjur og gjöld. petta mun fá-
gæt varúðarregla í verslunarvið
shiftum, og bygðist á hinu heil-
hrigða lýðræðisskipulagi fjelags-
ins, og sjálfsábyrgðarskyldu &
hendur fjelagsmönnum. Vitanlega
hefir þetta orðið fjelagsmönnum
ómetanlegt uppeldismeðal, og fje-
laginu mikil vörn gegn vanskiluml
af þeirra hendi. En jafnvel himí
bésta skipulagi getur orðið nra
megn að berjast við misæri í
veðráttu og viðskiftum árum sam-
an. Og hvaða áætlanir voru það,
sem stóðust á árunum 1920—’22?
Á að vitna til ríkissjóðsbúskapar-