Morgunblaðið - 22.04.1925, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
-ams-sxsMsz* *
iiiiiiiiiiiiimiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiE
Biðjið aldrei um átsúkkulaði |
Biðjið um
TOBLE
DiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiina
Vinnubuxur
°g
Jakkar
ódýrast og best hjá
Eglll ]mhn.

Ullargarn
allir litir, margar teg-
undir
Verðið lækkað
til muna.
Komið, skoðið og kaupið.
Voruhúsið.
ins þau ár? — Pegar fjáx-lögin
voru árlega afgreidd með tekju-
halla (rjett reiknað) og sem
margfaldaðist svo í meðferðinni.
A að vitna til tyllivona (eða áætl-
ana) útvegsmanna, sem leiddu
inargan hvern út úr góðu hréiðri
— en skiluðu allsnöktum aftur?
Fleiri mætti nefna, en flestir ættu
sín vegna að kjósa þögnina. peir
geta hugsað um sína eigin slóð í
einrúmi.
Af því sem nú hefir verið sagt,
má það vera bert, hversu fráleitt
það er, að „kaupfjelagsverslun
örfi til eyðslú', eins og Morgun-
blaðið hefir að fyrirsögn á einum
upp-prentuðum kafla xir brjefi
S. F. Kaupfjelag pingeyinga hef-
ir neyðst til — jeg undirstrika
það — að verða banki fjelags-
manna, þegar verst gengdi, en
þeim lá mest á. pað hefði engin
lánsstofnun í landinu viljað taka
að sjer með viðráðanlegum kjör-
um. Jeg véit að sönnu, eða þykist
vita, að ef þessir hinir sömu1 * * * *
bændur hefðu tvíment eða fjór-
ment á víxlum, þá hefðu bank-'
ainir keypt þá, og þa.ð auk heldur!
fvrir margfaldri þeirri xxpphæð,;
sem K. p. hefir með eftirtölum |
fengið sem reikningslán, þó sjálf-
skuldarábyrgð allra fjelagsmanna
væri að baki. En þetta hefðu orð-
ið alveg óbærileg vaxtakjör þeim,
sem tekjulxtinn og stopulan at-
vinnuveg stunda, og jeg get þessa
einungis til að sýna stefnu og
ástand bankanxálanna í landinu.
Um hitt má geta sjer til, að
þegar K. p. neyddist til að verða
einskonar lánardrottinn fjelags-
manna, þá myndi það ekki —
st.jórn eða starfsmenn — auka á
ikaupfýsi manna eða eyðslutil-
hneigingu, því það hefði stefnt
beint til þess að auka skulda-
þungann. — Verslunarskýrslurnar
gætu borið hjer órækt vitni, þeim
til skilnings, er eiga bágt með að
átta sig á augljósu máli á annan
bátt. Hygg jeg að leit muni að
þeii’ri vei’slim, er minna hafi haft
á boðstólum tiltölulega af því,
sem ek'ki eru bráðnauðsynlegar
þarfir en Kaupfjelag pingeyinga,
og svo er um kaupfjelög yfir-
leitt, þar, sem jeg hefi komið.
Hitt er mjer líka kunnugt, ekki
síst af því, að jeg hefi verið end-
urskoðandi reikninga Kaupfje-
iags Pingeyinga um undanfarin
ár, að allur þorri fjelagsmanna
neitar sjer jafnvel um fleira en
góðu hófi gegnir, ýmist til að
afborga skuldir, eða verjast þeim,
ellegar þá til hins, að geta lagt
fje í umbætur o. s. frv. Aðhaldið
til þessa er sjálfgefið, bæði af
meðfæddri og innrættri sjálfsá-
byrgðarhvöt ,og svo af skiildun-
um sjálfum, því enn hefir ekki
þurft að grípa til samábyrgðar-
innar í K. p. í því skyni, að einn
borgi annars skuld. !Hvað verða
kann, er óþarfi að spá hrakspám
um. Pað getur farið svo, ef óár-
an í verslun og veðráttu þjáir
menn lengi enn, því fjelagsmenn
í K. p. geta te'kið undir með St.
G. St., sem er: „.... bóndi og alt
sitt á xmdir sól og regni“. En
annars hefir því betur sá hugs-
unarháttur ekki náð tökum á
mönnum hjer alment, að þeir geti
eða megi varpa áhyggju sinni upp
á náungann. Samábyrgðarskipu-
lagið ihefir ekki innrætt mönnum
það hugarfar, héldur hitt, að
snúa bökum saman þegar mest á
revnir.
pað liggur við, að ætla megi,
að S. F. þykist fyrstur hafa fúnd-
ið það lögmál, að á krepputímum
aukist bilið milli úílya og snauðra
í efnalegu tilliti; en líklega er það
í ógáti, að hann í skrifi sínu set-
ur þessa almennu staðreynd í
sjerstakt samband við starfsemi
K. p. Jeg ætla hongm það ekki,
að hann af ásettu ráði hafi ætlað
að senda K. p. slílka vinargjöf.
Hitt er annað mál, að til gætu
verið þær sálir, sem þættu sjer
rjett vopn í hendur með slíkri á-
lyktun, sem kemur í beinu fram-
haldi af frásögn um viðskifta-
rekstur eins hins helsta kaupfje-
lags í landinu. peirra vegna er
rjett að benda á það, að K. p.
mun vera sú verslun hjer á landi,
sem mest allra ástundar að láta
hvern hlut, senx í gegnum hendur
þess fer, úti, með sínu sanna,
raunverulega verði, hvort heldur
í hlut á ríkur eða fátækur. Að
því sama stefna öll kaupfjelög,
þó aðferðir og skipulag sje mis-
mxmandi. —
Hitt er annað, að þrátt fyrir
örðpga höfn og samgöngur, er
vöruverð aðfluttra vara 5 þessu
hjeraði svo miklu lægra en’ al-
raent gerist að muna mundi stór-
f je, ef saman kæmi. Ói-ækasta!
heimildin í því efni, er skýrsla I
Hagtíðindanna um smásöluverð
vara í Reykjavík, sem birtist á ’
ársfjórðungs fresti. Á öllum vör-^
x'.in nema kolum mxxnar þar svo
miklxx frá verði K. p. að alla
skynbæra menn hlýtur að reka !
í roga stanz, og enda þótt telkið j
væiú til samanburðar verðlag
annai-a verslana í Húsavík, þá
munar yfirleitt mjög miklu, hvað
það er lægra. Er það auðreikn-
að mál, að það er samkepnin frá
K. p. sem heldur vei’ði þeirra
niðri, til hagsbóta fyrir alla hjer-
aðsmenn. *)Blasir því allvel við,
*) Nxx kvað vera sett nefnd til
að rannsaka orsakir hinnar sjer-
stöku dýrtíðar í Reykjavík. —
Skyldi henni ekki vera holt að
afla sjer heimilda til að bera. sam-
an verðlag K. p. við skýi’slur
Hagt. um vevðlag í Reykjavílk ?
Höf.
hversxx fráleit sú hugsun er, að
stai'fsemi K. Þ. dýpki gjána milli
ríkra og snauðra, enda mun það
ekki hafa verið hugsun S. F. prátt
'fyrir það, þó orð hans og efnis-
niðurröðun leiði 'lesendur beint
af þeiriú ályktun.
I Lögrjettubrefi sínu verður S.
F. mjög tilrætt um samábyrgðina,
og ókosti hennar, og Morgbl. fell-
ir ekkert undan af þeim unxmæl-
unx, heldur prýðir þaU með feitum
fyrirsögnum, svo bestu bitarnir
fari ebki framhjá athygli lesand-
aus.
Um það deilir enginn, að það
hefði verið ákjósanlegt, að ekki
hefði þurft á neinni samábyrgð
að halda í sambandi við rekst-
ur kaupfjelaganna, en að þar
hefði hver fjelagsmaður, og hvert
fjelag haft nóg fje fram að leggja
til rekstursfjár og annara við-
skifta. pað hefði sjálfsagt líka
verið ákjósanlegt fyrir kaupmenn
og sjávarútvegsmenn, að þeir
hefðu aldrei þurft til þess að
grípa, að krosstryggja víxlana
hver fyrir annan,. til þess að halda
öllxx gangandi.
En hlutina verður að skoða í I
i
því ljósi, sem nauðsyn skapar, og ]
þá er rjettast í þessu efni að haida |
sig að ábyrgðarskipulagi og úr- \
ræðum K. p., sem trxigjarnir
menn mega ætla, að nú sje um
það bil að deyja píslarvættisdauða
samábyrgðarinnar,
Jeg hefi áður leitt. rök að því,
að starfsemi K. p. og skipulag
hafi hvorki með anda sínum eða
athöfnum leitt hugarfar xnanna
frá sjálfsbjargarskyldu þeirra, eða
sjálfsábyrgð artilf innin gu. Mikl u
frenxur hið gagnstæða, til dæmis
úieð kröfunni um árlega við-
skiftaáætlun, sem óbeinlínis hefir
ox-ðið sjálfgerð fjárhagsáTfetlun
fvrir bxx bóndans. pað er því
hrabspá ein, ef litið er til K. p.,
„að sjálfsábyrgðarhvötin kunni að
visna í faðmlögum samábyrgðar-
innar.“ I
pað má vera, að sjálfsábyrgðar-
artilfinningin sje að þverra með
þjóðinni. pað mál liggur ekki vel
við rannsókn, en ef starfsemi K.
p. skal enn höfð að mtelikvarða
um það efni, þá er að líta á af-
leiðingarnar af því, ef K. Þ. hefði
beitt sjer eins og óvæginn mála-
f I utningsmaður, í skuldamálum
sínum. pá lá ekkert nær, en að
margur maður, sem enn er sjálf-
bjarga, þó skuldir hafi á baki,
liefði orðið á versta tíma að láta
af hendi alt, sem af honum mátti
taka að lögum, upp í skuldina
— og síðan neyðst til að leita
ásjár hreppsins að meiru eða
minnu leyti, þegar bjargræðisvég-
urinn var hoxíum lokaður. pað
hefði líklega átt að verða til að
tendra upp sjálfsbjargarmeðvit-
und hans, nema ef svo skýldi
vera, að framfærslusfcipulagið í
landinu, væri nú fi sjálfu sjer enn
hættulegri samábyrgð og jafn-1
fram óhollai’i fyrir sjálfsábyrgðar-
hvöt manna, en jafnvel hin ill-
ræmda samábyrgð kaupfjelag-
anna.
Sumargjifir fyrir bfirn.
Barnabollar, diskar, kðnnur og skálar
myndum. Boltar, smádúkkur, spil, stell; lúðr-
ar og ýms trjeleikfong með lægsta werði.
I. Elnrssn llimsn.
Bankastræti 11. Sími 915.
Li n o le u m - gólfðúkar
.Miklar birgðir nýkomnar. — Lœgsta verð i bænum.]
i
Jónatan Þorsteinsson
Simi 864.
fxá blautu barnsbeini hefi alist
upp með þessari stofnun, get ekki
sætt mig við það, að, hún verði
fyrir óverðskulduðu álasi frammi
fyrir alþjóð, nema að fá tækifæri
ti‘l að koma 'fram vörn óg leið-
rjettingum á sama vettvangi.
Að öðru leyti dkal jeg Játa það
ósagt, hvað fyrir Morgbl. hefir
vakað með því að birta þetta
umrædda brjef S. F., nálega orð-
rjett. En hafi það annaðhvort
verið af sjerstakri umhyggju fyr-
ir K. p., eða af áhuga fyrir sam-
vinnufjelagsskap í landinu al-
xnent, þá er þess að vænta, að
blaðið verði jafn viðbragðsfljótt
til að flytja hverja þá fregn, sem
það með ábyggilegum heimildum
gæti fengið urn viðreisn og gengi
Kaupf jelags pingeyinga í fram-:
tíðinni.
SJUKRASAMLAG
REYKJAVÍKUR.
petta er orðið lengra mál en
nauðsyn krafði til þess eins, að
andmæla S. F. En þegar Mbl.
tekur það fram, að mörgxxm muni
forvitni á að fá svarað þeirri
spurningn, hver sje „árangurinn
af 40 ára starfsemi K. p.“, þá
tel jeg líklegt, að því muni ’ljúft
að flytja um það fýllri svör, en
þessar „fílósófísku“ hugleiðingar
S. F. í Lögrjettu, sem depla ein-
ungis á stöku stað við raunveru-
legum athöfnum og ástandi K. p.,
rjett til þess að vekja ástæðu-
lausa tortryggni og ótta.Jeg, sem
Miklu umtali hefir það valdið
hjer í bænum, hvernig Sjxxk a-
samlagi Reykjavíkur var borin
sagan á síðasta bæjarstjói’nai’-
fundi. Allítarleg frásögn af þeim
umræðum birtust hjer í blaðinu
18. þ. xn. Síðan hefir Morgbl.
haft tal af ýmsum mönnum, sem
Ikunnir, eru þessu máli. Vjer höf-
um m. a. átt tal við Ólaf lækni
porsteinsson um málið, er hann
formaður Læknaf je'lags Reykja-
víkur, en Læknafjel. hefir fastan
samning við Sjúkrasaml. Rvíkur
um alla læknishjá'lp, er læki:ur
bæjarins láta samlagsmönnum í
tje. —
Menn furðar á því, að 15 þús.
kr. eyðist ií meðöl á ári og 32
þús. kr. í læknishjálp, segjum ^
vjer við Ólaf lækni, hvernig ei j
hægt að skilja að þetta geti kox>.-
ið fyrir.
Umræðurnar um þetta mál
á bæjarstjórnarfundinum eru í
einu orði sagt, ekki annað en
rugl, segir Ólafur, og maðxxr á
erfitt með að trúa því, að tveir
af læknum bæjarins, sem sæti
eiga í ba>jarstjórn hafi haft þau
umniæli, sem blaðið segir frá, nm
mál, sem þeir áttu að þekkja
og vita full deili á og undarlegt
að bæjarstjórn og borgarstjóri
skuli ekki afla sjer betri upplýs-
inga um mál, sem tekin eru fyrir
á bæjarstjórnarfundi. En eftir
þvi, sem fram kom á fundinum
og Mbl. segir frá, virðast þeir
hafa ærið litla þekkingu til
brunns að bera í þessu máíli, held-
ur slá því fram á fundinum, án
þess að tilfæra nokkur rök,
læfcnar bæjarins hafi sjúkrasaiö'
lagið fyrir mjólknrkú!
I Sjúkrasaml. Rvk. erunú
ftxllorðnir, en alls eru í því 3000
meðlimir með börnum. Hve marn'
ir samlagsmenn hafi notið lækn'
ishjálpar á árinu, get jeg rf^1
sagt með vissu, en gjaldkeí-1
Sjxxkrasaml. segir, að af ölhú1
samlagsmönnum, fullorðnum
börnum, sjeu það venjulega 1'"^
hundruð manns árlega, sem engr'
ar læ'knishjálpar njóta. En í bæl'
um er læknis vitanlega leitaö
miklu oftar, en í sveitum, Þar
sem það bæði er dýrt og erfitt-
Hvernig getur þá staðið á þvl>
wð talað er uxn eina 125 sjúk-
linga?
pxu' mun vera átt við Plí
sjxxklinga Samlagsins, sem leg$
liafa í sjúkrahúsum á árinu
og þá, sem legið hafa langvist-
um í heimahúsum og fengið dag'
peninga hjá fjelaginxi. Um áði'a
sjúklinga, sem enga dagpeninga
fá, veit stjórn Sjúkrasamlagsxn®
ekkert, aðeins sá læknir, sen*
sjúklingana stundar og til þeirra
fara auðvitað nokkur meðöl.
Meðlimum Samlagsins er í sj álfs'
vald sett, hvort eða hve mikia
dagpeninga þeir fá, það fer eftlf
því, bve niikla fjárhæð þeir vil,la
gjalda mánaðarlega í samlagið-
Rjett væri urn leið, segir Ólaf'
ur, að geta þess hvernig sanin-
ingum Læknaf jelagsins og Sjúki-a'
samlagsins er háttað, þar er ár-
leg þóknun læknanna álkveðin
b essi: Fyrir einlileypan mann kr-
9.19 4 ári; fyrir barnlaus hjon
kr. 13,12; fyrir einstalkling nte®
1 barn kr. 13,12; fyrir einst. me®
2—3 börn kr. 17,06; fyrir hjoíl
með 1 barn kr. 17,06; hjón me®
2—3 börn kr. 21,00; fyrir el°'
staklling með 4 börn eðá fleirl
21 kr. og hjón með 4 börn
fleiri kr. 26,26. Auk þess er a'
kveðin þóknun til augnlæknlS>
og háls-, nef- og eyrnalæknis 52^
eyrir á ári, fyrir hvern meðlm*'
En er þóknunin til læknanna
engin önnur en þessi?
Jú, svo er um samið, að þe^ar
einhver samlagsmaður nýt1ir
læknishjálpar, sem samkv®^
vex'ðskrá Læknafjel. Rvíkur k°st
ar kr. 12,00 eða meira (miðað V1
lúgmarksverð), fær læknirllin
þann kostnað greiddan hjá ^aTT1
laginu að frádregnum 331/t'/r-
í þessum 32 þús. kr„ er nok'k'
kostnaður við nuddlækningal»
ur