Morgunblaðið - 17.07.1925, Blaðsíða 3

MORGL' NBLAÐIÐ
3 \
MORGUNBLABII,
Btofnandi: Vilh. Finsen.
Útsefandl: FJelag 1 ReykjaYÍk.
Rltstjörar.: J6n Kjartanssoc,
Valtyr Stefinsson.
A.nglýslngastJ6rl: B. Hafber*.
Skrifstofa Austurstræti 8.
Slsaar: nr. 498 og 660.
Auglýiineaskrlfst. nr. 700.
HeÍBsaslmar: J. KJ. nr. 74Í.
V. St. nr. 1220.
B. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanlands kr. 2.08
á mánu'TSi.
Utanlands kr. 2.50.
f lausasölu 10 aura elnt.
Kaupfjelögin og menningin.
Jónas frá Hriflu ferSast um land-
ið og segir sögur.
f 29. tbl. ,,Varðar“, er út kom
11. þ. m., er meðal annars frásögn
af fnndahöldum Jónasar frá Hriflu
í Skagafirði. Er þar sagt frá litlu
atviki, sem menn við fljótan yfir-
iestur gefa lítinn gaum, en atvik
þetta er þess eðlis, að rjett er að
það sje athugað nánar. Atvik
þetta, þótt lítið sje, sýnir einkar
vel innræti Hriflu-Jónasar —þess
manns, sem fulltrúar samvinnu-
manna hjer á landi hafa falið að
stýra samvinnumálunum að hætti
rússneskra byltingamanna, og þess
manns, sem Pramsólm hefir valið
til þess að tala máli sínu meðal
íslenskra bænda.
- Á fundi þeim, er Jónas hjelt að
Lýtingsstöðum í Skagafirði, hafði
hann viljað gera greinarmun á
menningarástandinu í þeim sveit- M,tup mmva taupfjeíaga, að
„menningarástandið“ í IIvol-
hreppi var svona bágborið, var,
að sögn Jónasar, sú, að ekkert
kaupfjelag var til í hreppnum.
Það skiftir í rauninni engu máli,
hvort sagan um lækniskonuna,
kaffið og kaffibrauðið er sönn,
eða ein af Gróu-sögum Hriflu-
Jónasar. Þótt sagan sje sönn, dett-
ur víst engum í hug, öðrum en
Jónasi, að setja hana í samband
við menningarástand hjeraðsins.
Skiljanlegt ætti það að vera flest-
um, að það hefir verið vegna fá-
tæktar vinkonanna, að lækniskon-
an hefir tekið með sjer að heim-
an kaffi og kaffibrauð. Læknis-
konuna hefir langað til að gleðja
yinkonur sínar með þessu. En að
fátækt beri vott um menningar-
skort dettur víst engum í hug að
halda fram, öðrum en Hriflu-Jón-
asi.
Hvort íbúar Hvolhrepps hefðu
verið betur efnum búnir, ef þar
'hefði starfað kaupfjelag, skal ó-
sagt látið. Það hefði að sjálfsögðu
farið eftir því, hver og hvernig
því fjelagi hefði verið stjórnað.
Vart, mun það vera álit manna,
að meðlimir Kaupfjelags Reykja-
víkur — fjelagi því, er Hriflu-
Jónas stjórnaði — hafi efnast
mjög af veru sinni þar, og svo
mun, því miður, víða annarstaðar
vera. Vera má, að konurnar í
Hvölhreppnum hefðu getað borið
meira af krásum með kaffinu,
ef fjelag Jónasar, eða Guðbrand-
ar í Hallgeirsey, hefðu fengið að
láta ljós sitt skína þar, því sá er
Þjóðminningardagur Frakka.
Símað er frá París, að 14. júlí
(Bastilludaginn), hafi verið mikið
um hátíðahöld þar í borginni, ;strendur Newfoundlands.
þrátt fyrir áhyggjur manna vegna
Marokkostríðsins. Pólkið Skemti
sjer við dans og söng og annan
gleðskap á strætum úti fram eft-
ir nóttu.
t
Valdimar Ármann
au landsins, sem aanpf jelög störf
nðu, og hinum þar sem engin kaup
f jelög væru til. Þarf engum getnm
að því að leiða, hve miklu betra
menningarástandið var, í augum
Jónasar, í þeim sveitum sem kaup-
fjelögin eru. Og Jónas var eigi
í neinum vandræðum með sannan-
ir fyrir máli sínu; hann hafði
•'Gróu á Leiti með sjer, og ljet
hana segja frá.
jl þetta skifti sagði Leitis-Gróa
Jonasar sögu austan úr Hvol-
hreppi í Rangárvallasýslu. Jónasi
hefir sjálfsagt fundist hann vera
kominn nógu langt frá Hvol-
hreppsbúum, og álitið að Gróa
mætti nú fá lausan tauminn. Ef
það ætti nokkurntíma fyrir Jónasi
að liggja, að heimsækja Hvol-
hreppsbúa aftur, eftir viðtökurn-
ar er Gróa hans fjekk þar 1923,
geta Skagfirðingar reitt sig á, að
saga, lík þeirri er sögð var að
Lýtingsstöðum, verður sögð þar.
En þá verður dæmið tekið úr
Skagafirði, eða úr einhverjum
oðrum stað nægilega langt frá
Hvolhreppsbúum. Er þetta aðferð
Leitis-Gróu.
Sagan, sem Jónas sagði á Lýt-
fngssstaðafundinum, var höfð eft-
ir lækniskonu, er nýlega hafði
flutst ur Hvolhreppi til Rvíkur.
Sem vænta mátti átti lækniskonan
margar vinkonur í hreppnum, og
langaði til að kveðja þær áður en
hún flutti burt úr sveitinni. En
menningarástand vinkonanna var
bágborið, að sögn Jónasar. Svo
bagborið var það, að lækniskonan
þurfti sjálf að taka með sjer kaffi
sykur og kaffibrauð, þegar hún
fór að kveðja vinkonurnar, til
halda að mönnum nokkuð ört
ltaupum á ýmsum miður nauðsyn-
legum vörum. En hvort skuldirn-
ar hefðu orðið minni er best fyrir
konurnar sjálfar að ráða við sig.
En það telur Jónas menning-
arvott, að ausa ut krásum í allar
áttir, enda þótt enginn eyri sje
ígreiddur fyrir, og alt standi í
skuld.
Sá, sem bundinn er á skulda
klafann, er líka orðinn ósjálfstæð-
ur maður, og þegar farið er að
reka kaupfjelög landsins með
rússneskri fyrirmynd, er eigi lítið
unnið við það,"að fá menn bundna
á þann klafa. Rússland er fyrir
myndin. — Þangað á að sækja
DANMERKURFRJETTIR.
(Tilk. frá sendih. Dana.)
Rvík 16. júlí ’25. PB.
Iðnaðarráðið ráðleggur lækkun
vaxta.
Fiskiveiðar við Newfoundland. }
•Símskeyti frá Montreal 11. júli,
segir, að lítill afli sje við suður- *
Neta-
fiskveiðar fyrir suðurströndinni' verstunarstjón a Sandi og meðeig-
árangurslausar. Pyrir norður- an(fi í firmanu Bræðurnir Proppé,
ströndinn lítil veiði. Engin ný. varÖ bráðkvaddur í gær.
tíðindi frá Labrador. ís enn land- > ^^^H
fastur við norðurströndina. Búist'
við, að fiskveiðar fari að glæðast
bráðlega.
Rvík 16. júlí ’25. PB.
Mokafli í Davissundi.
Iþróttaflokkur I. R.
Eskifirði 17. júlí ’25. PB
Leikfimisflokkur í. R. kom hing
að í gær landveg frá Norðfirðii
Loftskeyti til „Berlingske Tid.“ AVar farið rí(5andi að Oddsskarðíj
frá Kai R. Dahl blaðamanni, sem Þata gangandi. Veður ágætt*
\ er á færeyskum fiskikúttera á siíý a iofti °§' Þvi útsýni hið
Iðnaðarráðið (Industriraadet) Grænland.smiðum er svohljóðandi: * fegursta yfir Norðfjörð og Reyð-
hefir tilkynt þjóðbankanum, að Geysimikið þorskfiskirí í Davis-! arí.jörð. Hjer eru íþróttamennirn-
það sje einróma álit þess, vegna,' sundi. Þar úir og grúir af fiski-'ir gestir Þorgils Ingvarssonai}
hinnar snöggu gengishækkunar, er, skútum, botnvörpungum, línubát-j bankastÍora °" konu bans' P6rai
geri iðnaðarframleiðendum erfitt um, fiskgeymslu og saltskipum.____1 þau hjón á móti þeim hjeðan. —>
fvrir, að vaxtalækkun væri mjög Sjerstaklega hafa færaveiðar bor-jLeir sýna hjer í kvöld á Lamb-
æskileg hið fyrsta. Gengisnefndin ig góðan árangur. Á „Agnesi“ ! eyri> en óráðið er um sýningu áj
kemur saman í næstu viku. drógu þeir í «'ær 400 stórþorska,: Hjeraði, því þar hefir verið sam-
en á „Vesthavet0 á fjórum dögum | komubnmi vegna mislinga. Iþróttaj
500. Pari svo fram sem nú horfir. meniiirnir fara hjeðan á morgui^
við, munu skipin öll fullferma á|nm Reyðarfjörð til Egilsstaða.
Frá verslunarráðstefnunni.
Viðital við Flygenring.
1 viðtali, sem birt er í „Nation-! hálfum mánuði.
altidende,“ fer Ágúst Flygenringj
mörgum orðum um verslunarrað-, Bretar fá sömu rjettindi og
stefnuna. Kveður hann íslensku j Norðmenn í Austur-Grænlandi.
þatttakendurna mjög ánægða yf-- Danska utanríkisráðuneytið og;
ir förinni og hafi þeir hvarvetna' breski konsúllinn hafa skifst á!
sjeð þess merki, að sambúðin milli orðsendingum, er hafa leitt það af '
Norska krónan.
Hún var metin of hátt um síð*
ustu mánaðamót. «*■?
Þ. 3. jiilí var gengi norsku króif
Islendinga og Dana sje góð. isjer, að breskir ríkisborgarar, fje-! . . . „ . . „ aa
Kveðst hann vera sannfærður um, 0„ gkÍT) fá a« nióta bestutUnnar ^61 1 **aV1
að mikið gott muni af verslunar- '(kj-ara í Austur-GrænlandÍ, að frá- ^afðl hennar bækkað mik*
raðstefnunm leiða, brautm sje(skildum þeim rjettindum, er Dan-
, ið undanfarna daga.
rudd til frekari samvmnu °g( mörk hefir veitt eða kann að veita
framtíðarstarfs, er verslunarmönn fslandi. samkomulag þetta, semi!1
um beggja þjóða muni hagur að er uppsegjanlegt með árs fyrir- “
verða. Skllyrði kveðnr hann fynr Vara er skrásett hjá Alþjóða-
hendi til þess að auka verslunina (bandalaginu. Af þessu leiðir, að
milli þjóðanna og hafi það sma _ þau skjiyrði sem norskir ríkis-
þýðingu, að íslensku fulltrúarnir, borgarar, sikip og fjelög hlutu,
hafi á ráðstefnunni átt kost á að | samkvæmt samningum frá 9. júlí
kynnast mjög mörgum viðskifta-, 1924 við Noreg, gilda einnig fyrst
mönnum dönskum, er áður voru. sinn fyrir breska ríkisborgara,
þeim ókunnir, og kynst betur sbr m 7 t tilk. Grænlandsstjórn-
þeim, er þeir voru áður kunnugir. ’ arinnar frá 5. júK 1924.
Plygenring leggur auk þess sjer-': ------------------
menmnguna
ERLENDAR SlMFREGNIR
Khöfn 16. júlí ’25. FB.
Uppgötvunin á orsökum
kr abbameinsins.
Símað er frá London að það
hafi hepnast að taka Ijósmynd af
krabbameinsbakteríunni. Aðal-
rannsóknamaðurinn er hattasali
að nafni Barnard, er hefir unnið
mikið að vísindalegum rannsókn-
um í frístundum sínum. Hefir hon-
ur hepnast að ná ljósmynd af
gerli, er orsakar krabbamein und-
ir vissum kringumstæðum.
Chamberlain krefst þess, að Rúss-
ar hætti undirróðri sínum í Kína
og Bretaveldi.
Símað er frá Berlín, að Lund-
staklega áherslu á, að unnið sje
að því, að koma á beinum ferðum.
Telur hann æskilegt, að eimskipa-
fjdögin ræði það mal saman, ynnu
saman og gerðu ferðirnar sem hag
í Noregi hefir hín öra gengis-
hækkun valdið mönnum mikillaii
áhyggju. Kemur hún mjög illa við
iskipaútgerð Norðmanna, því mik-'
io af farmgjöldum þeim, sem þeiij
fá víðsvegar að um heim, eru
goldin í sterlingspundum og doll-
urum, en þeir útgerðarmenn verða
að borga mikið af útgerðarkostn-
aðinum í norskum krónum.
Því hefir verið hreyft, að lækka
þyrfti vexti í Noregi, til þess að
draga úr gengishækkuninni. Þ. 3.
þ. m. var Rygg bankastjóri þjóð-
bankans í Osló spurður að þvi,
hvort búast mætti við vaxtalækk-
un. Ljet hann ekkert uppi um
St j órnarbrey tingin
í Grikklandi.
únaskeyti er þangað hafi borist,
þess að þær svo gætu gefið henui hermi, að Chamberlain hafi átt
„kaffi og með því. Þannig langt einkaviðtal við Rakowsky
var sagan, sem Jónas sagði Skag- (rússneska sendiherrann), og kraf
firðingum á fundinum að Lýtings- ist þess, að Rússar hætti undir-
."Stöðum; og ástæðan til þess, að róðri sínum í Kína og Bretaveldi.
Frá Siglufirði.
(Eftir símtali í gærkvöld.)
Herpinótaveiði ekki byrjuð.
Enn er síld eigi farin að veiðast það. En hitt fullyrti hann, að sem
anlegastar, og væri þá skapaður í hringnætur þó veður sje hag-|stæði væri norska krónan metin
grundvöllur undir margt af því,1 stætt. Síldin er ekki í torfum sem °f hátt, sannvirði hennar svaraði
sem rætt var á ráðstefnunni. Plyg- J„vaða uppi.“ En mikið virðist af ekki til þess gengis, sem þá var.
enring kvaðst og vona, að síma-.henni í sjónum. Því stöðugur síld-
sambandið verði bætt og gert ódýr J'arafli er í reknet. 20—60 funnur
ara. Ennfremur minnist hann á fást á sólarhring á smábáta. Rek-
fjelag, sem hjer er í myndun, og netaveiði er þó eigi stunduð nema
^hefir það markmið að koma hjer, tiltölulega á fáum bátum. Fiski-
upp skipaviðgerðarstöð. Drepurjmenn eiga von á að síldargangan
hann á samningaumleitanir við breytist með næsta straumi, og
Plydedokken því viðvíkjandi. Að herpinótaveiði geti þá byrjað, ef
síðustu kveðst hann vona, að j hagstæð veðrátta helst.
framliald verði á slíkum ráðstefn- j ;
um, og sú tíð komi, að danskir . Síldveiðar Norðmanna utan
viðskitamenn geti komið hingað landhelgis
á slílra ráðstefnu. Talið er að útgerð Nroðmanna
til síldveiða utar. landhelgis, hafi
aldrei verið meiri en hún er í ár.
Pjöldi af stórnm skipum liggja
fyrir utan landhelgi, sem eiga að
taka við veiðinni og aragrúi síld-
veiðiskipa norskra er þar á sveimi.
A konungsfund.
Seinni hluta síðastl. sunnudags
gengu fulltrúar ísl. verslunar-
stjettarinnar á konungsfund, á-
samt formönnum stórkaupmanna-
fjelagsins og ísl. verslunarfjelags-
ins („Den islandske Handelsfor-
ening“). Viðstaddir voru Staun-
ing forsætisráðh., konungsritari og
Krabbe.
Ernst Bojesen látinn.
Ernst Bojesen er látinn. Hann
var áður fyr forstjóri ,.Dct Nord-
iske Porlag“ og síðan 1903 með-
íorstjóri í „A/S Gyldendalske
Boghandel Nordisk Porlag.“
Dönsku stúdentasöngvararnir.
Von er á þeim til Siglufjarðar
fyrri partinn í dag. Búist við að
þeir lialdi samsöng um hádegis-
bilið.
í gær voru þeir i Skagafirðin-
um. Buðu Skagfirðingar þeim öll-
um í útreiðartúr í gær fram í hjer-
aðið.
■««)»---
Páorð skeyti hafa hingað borist
um sjórnarbreytingu í Grikklandi,
sem fór friðsamlega fram.
Pregn þaðan sunnanað þ. 1. þ.
m. er á þessa leið: Fundur var í
þinginu þ. 30. f. m. Formaður
hinnar nýju stjórnar las þar upp
st j órnarb oðskap þess efnis, að
framvegis yrði landinu stjórnað
með ennþá harðari aga, en Musso-
lini hefir um hönd hjá sjer. Gagn-
gerðum breytingum á að koma á
hermálin. Þingi verður slitið, og
á það eigi að koma saman fyrri
en þ. 15. okt. Á þessu tímabili á
stjórninni að vera heimilt að gefa
út þau lög og fyrirskipanir, sem
henni sýnist. Skipa skal nefnd 30
manna, til þess að gera ný stjórn-
skipunarlög.
Verður frumvarp nefndarinnar
lagt fyrir þingið í haust. 208 þing-
menn voru þessari ráðabreytní
fylgjandi, en 185 voru henni and-
vigir.