Morgunblaðið - 27.09.1925, Qupperneq 10

lö
M 0 EGUNBLAÐIÐ
einkum tvent, sem breyst Jiefir
Fyrrum þurftu menn að tyggja
mat sinn miklu betur og meira
en nú gerist, en áreynslan er
tönnunum höll, og hins vegar er
nú mjölmatur miklu meiri en
fyr og sykurát mikið, sem ekki
þektist áður. Harðfiskurinn hefir
eflaust bætt tennur manna stór
TÍm En það er þó ekki áreynslu-
leysið eitt, sem veldur þessu fári.
Það má sjá á mörgu.
Jeg varð fyrir því happi á leið
inni til Noregs, að hitta óvenju
athugulan og skynsaman lækni frá
Færeyjum, Rasmussen frá Eiði
(Eyde). Hann sagði mjer, að
Færeyingar hefðu áður haft ágæt-
ar tennur, en nú mætti heita að
þær skemdust í hverjum manni
og jafnvel í ungbörnum, og
brynnu þá einkum framtennurnar.
Hafði hann sjeð þetta á pelabörn-
um, sem fengu ágæta mjólk úr
kúm, sem gengu í gæðahögum.
Þótti honum sú breyting hafa ein
orðið á fæði þeirra, við það sem
áður gerðist, að nú var ætíð lát-
inn sykur í mjólkina, en það var
ekki gert áður.Hann hugðiþví, að
sykur myndi vera sjerstaklega
hættulegur fyrir tönnur barnanna.
Mjer virtist þessi tilgáta sennileg
og kemur hún vel heim við þá
reynslu Englendinga, að börnin
fengu miklu betri tönnur á ófrið-
arárunum en verið hafði fyrir
ófriðinn, en þá var mjög lítið
um sykur í Englaudi. Líklega á
mjölmaturinn líka þáít í þessu,
því hann ummyndast að nokkiu í
sykur.
Hversu sem öllu þessu er farið,
þá er það umhugsunarvert, að
matarhæfi vort skuli vera orðið
svo óholt, að það skemmir allar
tcnnur. Yeitt iekki af að gera
einhverjar tilraunir með þett.a,
d. láta nokkur pelabörn fá alls
engan sykur í uppvextinum og
hafa jafnframt fæði þeirra, er
þau eltust, líkt því sem fyr var
Ætti þá fljótlega að koma í ljós
hver áhrif þetta hefði á tennurn-
ar. Það væri mikið til þess viun-
andi ef unt væri að útrýma tann
átu og tannpínu.
NýtískuþorpiS í Ullevál. f út-
jaðri Osloborgar hefir risið upp
heilt þorp, sem bygt er eftir öllum
„kúnstarinnar reglum“. Þar má
heita að alt sje gert til þess að
gera þorpið svo fagurt og heilsu-
samlegt að búa í, sem auðið er.
Hefir fjöldi af slíkum nýtísku
borgum þotið upp víðsvegar um
lönd á síðustu áratugum, en eink-
um hefir þó þessi hreyfing runnið
frá Englandi og Þýskalandi. Hefir
reynslan hvarvetna verið sú, að
menn þrífast hálfu betur í þess-
um nýju borgum en í þjettbýli
stórborganna, og manndauði er
þar engu meiri en í bestu sveit-
um.
Uppreisnin" i Sýrlandi.
Fáum nýjan vörun tvisvar i
mánuðif frá I. fi. verksmiðjum.
K. Einarsson & Björnsson,
Bankastræfi II.
Stærstu pappirsframleiðendur á Borðurlöndum
Daion Paper Co„ Ltd. Osló
Afgreiða pantanir, hvort heldur beint erlendis frá eða af fýrir-
liggjandi birgðum í Reykjavík.
Drúsar á ferðalagi.
Eink-asali á íslandi.
Oarðat* Gísiason.
Frakkar eiga í vök að verjast
suður í Afríku um þessar mundir.
í Sýrlandi gaus upp óánægja með-
al DrúSa um daginn, og gerðu
þeir uppreisn gegn frönskum yfir-
völdum, éins og getið hefir verið
um hjer í blaðinu.
Drúsar eru menn herskáir og
hraustir. Þeir tala arabiska tungu,
en trúarbrögðin eru eigi hin sömu
og Araba, þau eru sjerkennileg
fyrir þann þjóðflokk einan.
og liann hafði áður : viðhaft í
londum svertingja í Senegal. —
En þar hafði hann verið land-
stjóri áður. En Drúsum þótti það
óþolandi, að láta skipa sjer á bekk
með svertingjum, enda standa
þeir svertingjum mikið framar að
menningu ailri. Er Drúsar sendu
Sendinefnd til Sarrail hershöfð-
ingja, er þar hefir æðstu stjórn,
lj'et Sarrail eklci svo lítið að veita
nefndinni áheyrn. Þetta sveið
Orsök uppreisnarinnar virðist jþeim svo sárt, að uppreisn bloss
hafa verið sú, að franski lands- -— —— " "
stjórinn sem þar er, þóttist geta
haldið sama aga yfir Drúsum eins
Efnaiaug Reykjsvikup
Laugavegi 32 B. —- Sinu 1300. — Símusfni; Efa&lanj.
Jrokbsar með nýtísku áhöldum og aðferðum allan óhr-einan fatoaS
og dúka, úr hvaða efni sem ©r.
Litar cpplituð föt, ©g breytir im lit eftir óskram.
Byknr þaegindil ’ aparar fj#|
fyrir svo litla íbúð. Ef til vill er
okrað á lóðunum, þó í útjaðri sjeu.
Þessar stóru lóðir yrðu líka dýrar
í Reykjavík með því verði sem
nú er.
Það fór þá hjer líkt og í Berg-
en. Á báðum stöðum mátti sjá
aði upp gegn frönsikum yfirvöld-í fyrirmyndarhiuti, en gallar voru
I þó á gjöf Njarðar. Ef við lieima
um.
Það er stórt hiutafjelag, sem
bygt hefir þorp þetta, en vafa-
laust hefir það fengið allmikinn
styrk úr ríkis- og bæjarsjóði.
Verða þeir, sem húsin fá, að borga
ákveðna uppliæð, sem talin er
hlutafje, en síðan mánaðarlega
leign af íbúðinni. Fyrir hús með
tveggja herbergja íbúð hafa menn
borgað út 4000 kr. í hlutafje, og
fá þeir enga sjerstaka leigic af
því, en upphæðin er borguð aftur,
eí leigjandinn flytur burtu.
Jeg fór að skoða þetta fræga
]?orp, sew nefnist Ullevál haveby.
Þóttist jeg hafa varið þeim tíma: af plássinu þar ‘ sýnclist aðallega
vel sem í það gekk. Var þar fag-
urt um að litast, og ólíkt því sem
var í aðalborginnií Húsin voru ein-
íöld en mjög smekkleg, ýmist í
löngum sambygðum röðum eða i
smábópum og voru þá víðast 4—6
hús bygð saman í hóp, sem leit út
eins og allstórt einstakt hús. —
Hvergi voru húsin liærri en tví-
lyft og mörg einlyft eða mestur
hluti þ’eirra. Fjöldi . af íbúðuuum
voru tveggja herbergja íbúðir,
auk eldhúss og forstofu, en sum-
ar auðvitað stærri. En það voru
þó naumast sjálf búsin, er prýddu
mest og gerðu garðinn frægan,
heldur óbygða landið. Framan
húsaraðanna voru hvervetna mjög
breiðir forgarðar (10—20 álna
breiðir, eða meira), með einföld-
um brúnum trjegirðingum og
skreyttir margvís]ega með trjám,
runnum og blómum, svo alt var
vafið í grasi, gróðri og allskonar
blómagliti. Hjer er líka ólíkt auð-
veldara að prýða, og rækta hvað
sem vera skal, heldur en í kuldan-
um heima. Að. húsabaki var mjög
haft til prýðis.
. Þá sáust á sjerstökum blettum
allstórar rimlagirðingar, hjer um
bil mannhæðar háar, ekki ólíkar
þaklausum hjöllum. Þar þurkuðu
húsmæður þvott sinn, og rjett hjá
þurkhjöllunum stóðu víðast þrifa.
legir skarnkassar úr málmi og
með þjettu loki, svo rottur næðu
ekki í neitt. Að sjálfsögðu var al-
gerlega bannað að byggja nokk-
urn skúr eða þvíl. að húsabaki
Þrifnaður var hvervetna svo góð-
ui í görðunum og umhverfis liús
in, að þar mátti heita að hvergi
sæist nokkurt fis hvað þá heldur
nokkur óþverri, og jafnvel engin
aSka hjá skarnkössunum.
Það væri of langt mál að lýsa
öllu þessu nánar, en jeg sá strax,
að hjer höfðu fróðir menn og
smekkgóðir verið að verki og að
þorpið var hið prýðilegasta, enda
ei bæjarstæðið breytilegt og gött.
Jeg vildi nú vita hvað þessi
dýrð kostaði. Jeg ^ekk á tal við
unga 'konu, sem var úti í húsa
garðinum, og það vildi þá svo til,
ríflegt bil milli húsa, en þar var að hún var mjög fögur kona, svo
ek-ki fult af bakhúsum, kömrum | seg.ja mátti að Jijer væri alt fal
og kumböldum og heldur ekki legt, sem fyrir augun bæri. Jeg
nein flög eða for. Allur húsagarð- j spui^i hana hver mánaðarleigan
urinn var ein fagurgræn breiða
og prýdd á allar lundir með runn-
um og blómum, — hreinn aldin-
garður, — svo mörgum heima
myndi þykja líkt og þeir sæju
ir.n í Eden, áður syndin kom í
heiminn. Jafnvel bakhliðar bús-
anna voru svo þrifalega gerðar,
að þær litu litlu ver út en fram-
hliðarnar. Sumstáðar voru kartöfl-
ur og aðrar aitijurtir ræktaðar á
blettum í húsagörðunum, en mest
væri fyrir tveggja herbergja íbúð,
sem hún hafði. „86 krónur á mán-
uði“, var svarið. „Er þá innift.lin
afborgun í þessari leigu!“ spurði
jeg, „svo að þið eignist smám
saman húsið“. Konan kvað nej við
því, heldur# væri þetta beinlínis
leiga. Þótti mjer þetta, ærið dýrt,
og fjelaginu hafa tekist betur að
gera þorpið fagurt en ódýrt. Kalla
jeg slíka leigu ekki við fátedklinga
hæfi, og satt að segja óhæfilega
hjeldum vel á okkar spilum, gæt-
um við gert betur, þó ekki gætum
við vafið alla bygðina í svo fögr-
um gróðri eins og hjer er gert í
Ullevál.
Jeg vil að endingu geta þess,
að fjelagið, sem. á bæinn, heldur
húsnnum við að utan og líka girð-
ingunum. Er það innifalið í leig-
únni. Alt viðhald innanhúss verða
leigjendur sjálfir að kosta.
G. H.
Gjafir til Þjóðminjasafnsins
Þjóðminjasafninu hafa nýlega
verið gefin noklkur gömul hús-
gögn, sem ýmsir merkismenn hafa
átt.
Frú Helga Benediktsdóttir
Gröndal í Hafnarfirði hefir gefið
safninu teikniborð föður síns; það
er með vönduðum skáp undir og
eru hurðirnar með skrautmáln-
ingu eftir föður hennar, mag.
Ben. Gröndal skáld.
Bjarni Jensson læknir hefir
gefið gamalt, málað borð með
vængjum. Það átti fyrrum Jónas
skáld Hallgrímsson, og er þet.ta
borð eini hlufurinn, sem safnið á
eftir hann, svo kunnugt sje.
Frú Steinunn Sæmundsson
Sveinsdóttib, Guðmundssonar,
kaupmanns á Búðum vestra, lief-
ir gefið safninu gamalt skatthol,
er átt hefir fyrrum afi hennar
og síðar föðurbróðir hennar, Guð-
niuudur kan pmaður Guðmunds-
son, sá er Jónas kvað eftir forð-
um, undir nafni bróður hans. —
Loks hefir fsafoldarprentsmiðja
ifhent safninu að gjöf stórt skrif-
púlt, tvöfalt, með háum skápum
undir; var það fyrrurn í eigu
Jóns íorseta Sigurðssonar íKaup
mannahöfn, og mun hann hafa
51 fiesla s? ætíö ðððilt
Þess vegna eigið þjer að
kaupa Hreins Krystalsápu.
Hún inniheldur meira af
hreinni sápu en flestar aðr-
ar krystalsáputegundir, og
er auk þess íslensk.
unnið flest ritstörf sín við það
aðallega, en síðan var það ávalt
vinnuborð Björns ritstjóra Jóns-
sonar hjer.
Ýmsir aðrir hafa gefið Þjóð-
minjasafninu eða einstökum deild
um þess aðra muni. Þannig nefir
frú Ásta Hállgrímsson nýlega,
eins og svo margoft áður, gefið
Mannamyndasafninu merkra
manna myndir. Á það safn henni
að öðru leyti mikið að þakka,
þar sem hún hefir sagt til um
margar ljósmyndir frá fyrri ár-
um, af hverjum þær væru.
Þá hefir frú Kristín Vídalín
Jaeobson gefið nýlega til minja-
safns bróður síns, Vídalíns-safns,
mjög dýrmætan grip, vandað gull-
úr, er honum var gefið af kaup-
fjelagi Þingeyinga, svo sem letrað
er á úrið.
Jafnframt má geta um aðrar
heiðursgjafir, sem safninu hafa
verið afhentar . að gjöf og til
miiija, nefnilega þrjá fagurlega
búna og útskorna göngustafi, og
eru tveir þeirra eftir Stefán Ei-
ríksson; annan hefir átt Bjarni
alþingismaður Jónsson frá Vogi,
gefinn honum a.f lærisveinum
hans í Lærðaskolanum fyrrum;
hinn hefir átt sjera Sigurður Stef
ánsson í Vigur, gjöf frá sveitung-
um hans; hinn þriðji var heiðurs-
gjöf til H. Hávarðssonar söng-
stjóra og var ,sá nú sendur safn-
inu að honum látnum af móður
hans, frú Borghildi Þorkelsdótt-
ur. — Virðist fara vel á því að
láta á Þjóðminjasafnið slíka gripi
einkum þegar jafnframt er á
þeim gott, íslenskt listasmíði'
M. Þ.