Morgunblaðið - 05.06.1928, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
3
MORGUNBLAÐIÐ
Stofnandl: Vllh. Flnaen.
tJtgrefandt: FJelag: 1 Reykjavlk.
Rltatjðrar: Jðn KJartansson.
Valtýr Stefánsson.
Augrlýsingastjðri: B. Hafbers.
Bkrifstofa Austurstrœti 8.
Slmi nr. 500.
AuglJ’sinKaskrifstofa nr. 700.
Helmaslmar:
Jðn KJartansson nr. 742*.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Askrlftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánufli.
Utaniands kr. 2.60 - ----
I lausasölu 10 aura elntaklO.
Erlendar símfrEgnir.
Khöfn 3. júní F.B.
Chang Tso Lin bíður ósignr.
Frá Peking er símað: Norður-
herinn hefir beðið mikinn ósigur
við Liulibo. Fjellu fjórar þúsund-
ir manna af liði þeirra í bardög-
unum.
Chang Tso-lin er fluttur frá
Peking, sennilega til Mukden. —
Cferð'i hann fyrst ráðstafanir til
þess, að þjóðernissinnar gæti tek-
ið Peking á friðsamlegan hátt.
Hershöfðingjar þjóðernissinna
hafa fallist á, að velferðarnefnd
gæti reglu í Peking, þangað til
’þjóðernissinar taka borgina.
Serbar beygja sig.
Frá Berlín er símað: Stjórnin !
-Jugoslafíu hefir svarað orðsend-
ingu ftalíustjó'rnar og segist hafa
fyrirskipað rannsókn út af æsing-
unum. Lofar hiin því, að hinum
seku verði refsað og að greiða
Ttölum fullar skaðabætur. |
;
i
Verkfall í Fmnlandi.
Frá Helsingfors er símað: Hafn-
urverkfall hófst í gær í öllum
’höfnum Finnlands. Tólf þúsundir
manna taka þátt í verkfallinu,1
heimta samning fyrir allar hafn-1
irnar.
Nordenskjöld látinn.
Frá Gautaborg er símað: Pró-
fessor Otto Nordenskjold land-
könnuður ér látinn.
i
Flug milli Ameríkn og Ástralíu.
Frá Honolulu er símað: Ástr-
ulskur flugmaður að nafni Smith
flaug hingað frá Oakland í Cali-
forníu. Ætlar hann til Ástralíú.
Khöfn, FB 4. jtiní.
Suðurherinn tekur Peking.
Frá London er símað: Búist er 1
við, að þjóðernissinnar haldi inn-
reið sína í Peking einhvern næstu
úaga. Þeir ráð'a þá yfir mest öllu
Kína norður að Mansjúríu.
Frá Tokíó er símað: Herstjórn-
úi japanska ber mikinn kvíðboga
viðvíkjandi Mansjúríu, en vonar
þó að þjóðernissinnar geri ekki til-
raun til þess að ráðast inn í
landið.
Met í þolflugi.
Frá Mílanó er símað: ftölsku
flugmennirnir Ferra'ro og Prete
hafa flogið hvíldarlaust í fimtíu
°g átta klukkustundir. Settu þeir
heimsmet.
Happdrætti Sundfjelagsins. — 1
Wær var dregið hjá bæjarfógeta
°g komu upp þessi númer: 1641
(orgel), 2972 (silfurskip) og 10
(reiðhjól). Munanna má vitja til
raldimars Sveinbjörnssonar, Skóla
'rörðustíg 38.
. Crs. Botnia kom til Leith kl. 3
1 fyrrinótt.

Fimtíu ár á isiandi.
6878 — 5. júní — 1928.
Thor Jensen.
í dag eru liðin 50 ár síðan skip
eitt kom til Brydesverslunar á
Bokðeyri, og meðal farþega Thor
Jensen, 14 ára piltur. Var hann
ráðinn í 5 ára verslunarnám við
verslun þessa. Hafði Bryde haft
„spekulants“-skip á BorðeyVi und-
anfarin sumur, en ætlaði nú að
byggja þar hús fyrir fasta verslun.
Hálfrar aldar saga Thor Jensen
hjer á íslandi, er jafnframt saga
íslenskra, atvinnuvega til lands og
sjávar, íslenskra framfará og fram-
taks, vorhugar og sinnaskifta frá
svartsýni til bjartsýni.
Allar sýnilegar framfarir at-
vinnuvega til lands og sjávar hafa
komist hjer á þessi 50 ár'.
Enginn íslendingur hefir rutt
svo stórum björgum, lyft Grettis-
tökum sem hahn af framfaraleið-
um íslenskra atvinnuvega.
Thor Jensen er óvenjulegur
maður. Island er óvenjulegt land.
Hann á betur við landið, og landið
betur við hann en flestalla barn-
fædda íslendinga. Landið ónumda.
iMajðurinn sem hefir hið ríka
skapandi ímyndunarafl, frámfara-
hug, djörfung, þrek á sviði verk-
legra framkvæmda.
Reynslu- og erfiðleika-ár.
22 áj‘ liðu frá því Thor Jensen
kom til landsins, og þangað til
liann kom til Reykjavíkur. Á Borð
evri var hann í 6 ár, rjeðist síðan
hjá Norðmanninum Lange, er átti
Borgarnesyerslpn, og var hjá hon-
um þangað til árið 1894.
Jafnfraipt stundaði hann bú-
skap á tveim jörðum, Ánabrekku
og Einarsnesi, og átti þar 700—
800 fjár.
En 1894 undi liann eigi lengur
að hafa stöðu hjá öðrum, og seldi
um leið jarðirnar, en keypti sauði
fýrir eignirnar, og fór með 1000
sauði til Englands. Var hjer feng-
ið stofnfje fyrir síðari fram-
kvæmdir.
Stóð hann mi sem „kóngsins
lausamaður“ og gat farið hvert
sem vildi, rendi þá augunum vest-
nr um haf. En þá hafði hann bund-
i ist þeim trygðaböndum við fsland,
að hann hvarf að því ráð'i að setj-
ast hjer um kyrt. keypti ver'slun-
arhús og veiðistöðvar á Akranesi,
| þar gerðist hann brátt. stórtækur
við byggingar og aðrar fram-
kvæmdir. — En grundvöllurinn
reyndist og ótryggur; fiskiveiðar
' á skipum og opnum bátum, alt
með gömlu sniði. Og svo fór, að
fyrir tiltölulega litla skuld varð
liann eftir 5 ár að flæmast frá öllu
saman, með vonbriðgi og barna-
hóp.
Skútur og togarar.
Aldamótaárið settist hann að
hjer í Reykjavík.
Þá var hjer skútuöld í algleym-
ingi.
Hjer gerðist hann brátt um-
svifamikill framkvæmdamaður. En
hjer skal stiklað á því st.ærsta, því
sem lifir lengst, og e'r ómetan-
legt.
Hann er framar öllum öðrum
höfundur togaraaldar.
Hann sá hve heimskulegt það
var af okkur, að hirða skúturuslið
frá Englendingum, sem þeir gátu
ekki lengur not.að. Skúturnar
fengust. fyrir lítið. En þær voru
dýrar í viðgerð, dýrar í rekstri
og dýrastar að því leyti að þær
voru manndrápsfcollar.
Hann dróg ályktun á þessa leið:
Englendingar sækja liingað yfir
mörg hundruð mílna sjó á togur-
um, til að veiða hjer í nokkra
daga. Þet.ta borgar sig fyrir þá.
En hví skyldi það' eigi borga sig
fyrir okkvfr — og það' beturf
Hvað hamlaði, að okkur notað-
ist sú auðsuppspretta ?
Hjer var tvent í vegi. fjeleysi
og vankunnátta — og hið þriðja,
e. t. v. verst, skortur á bjart-
sýni, framtaki; og hjútrúin sú, að
við hjer út.i á hala veraldar gtetum
aldrei farið eins að r'áði okkar
eins og aðrar þjóðir.
Thor Jensen hugsaði sem svo:
Við höfum bestu sjómenn. Okkur
vantar bestu skipin.
„Jón forseti“.
Fyrsti togari, sem íslendingar
láta byggja.
Merkilegur þáttur í atvinnu ;—
í framfarasögu Reykjavíkur, er
undirbúningur Tlior Jensen undir'
fyrstu togarakaupin.
Á togtírum byggjast framfarir
Jiessa bæjar, það vita allir.
Þrátt fyrir alt og alt, hefir tog-
araútgerðin orðið okkur bjarg-
ræðisvegurinn mikli.
I tvö ár barðist Thor Jensen
fyrir því, að koma upp togara,
sterkum, vönduðum, þeim besta
sem fengist. Hann fjekk í fjelag
með sjer 5 skipstjóra, er gátu
fengið lán til að kaupa einn hlut
hver í hinu nj'ja fjelagi „Alli-
ance“. Maður kemur sjer' ekki að
því, að nefna upphæðina, sem þeir
Iögðu fram og fengu að láni í
Landsbankanum fyrir náð og
miskunn í fyrirtæki þetta. En
flestir togarahásetar myndu nú á
dögum geta lagt fram slikar upp-
liæðir, ef á þyrfti að halda — og
vel það.
Meðal skipstjóranna 5 var Hall-
dór Þorsteinsson. Hann sigldi til
að aniiast um skipasmíðina. Það
var veturinn 1905—06. Skipið átti
að vei-a til í árslok 1906. Það lá á
Reykjavíkurhöfn 7. jan. 1907.
Jón forseti var togarinn ne'fndur.
Þá va'rð Thor Jensen að leggja
alt það sem hann átti, til trygg-
ingar þessu fyrirtæki, sem enginn
hafði verulega trú á — nema
hann og fjelagar hans.
Skipið kostaði 153.000 kr.
Otrúin á nýbreytni þessa sjest
best á því, live afskaplega það
reyndist erfitt að afla þessa fjár.
Með Jóni forseta byrjaði tog-
araöldin. Er óþarft að lýsa lienni.
Yfir henni hefir verið það bjart-
sýni er Thor Jensen lagði til í
upphafi.
Jarðræktin — undirstaðan.
En fegurstur er síðasti þáttur-
inn í 50 ára framkvæmdasögu
Thor Jensen.
Á ófriðarárunum kvaddi lands-
stjórnin hann í útflutningsnefnd.
Þeir feðgar Richard og hann fóru
til Lundúna, til að semja við
Breta, um viðskifti fyrir hönd
landsstjórnarinnar. Þeir tóku sjer
far með Ccres. Henni var sökt
við Suðureyjar, og komst sKips-
höfn og farþegar með naumind-
um í bátana. Eftir 54 tíma volk
náðu þeir landi.
2y2 ár var Thor Jensen síðan
í útflutningsnefnd. Þá ráku syn-
ir hans útgerðina. Að nefndar-
störfum loknum svipaðist hann
eftir nýjum verkefnum.
Þá mun hann hafa hugsað á j
þessa leið: Fyrir 15—20 árUm,
vakti það fyrir mjer, að víð ís-
lendingar ættum í útgerð, að
semja okkur að sið þeirra þjóða,1
sem þar hafa fullkomnust tæki
og best. Landbúnaður vor stend-
ur á frumstigi; er enn rekinn með
æfagömlu sniði. Hann þarf sömu
umbóta við, fje til ræktuna'r, ný-
tísku vjelar, nýtísku snið til að
standast samkepni annara þjóða.
Á hafinu eigum við auðsupp-
sprettu, fljóttekna, stopula nokk-
uð, en í óræktnðum mýrum og
móum eru fólgnir fjársjóðir, er
skapa hina tryggu undirstöðu fyr-
ir framtíðarafkomu þjóðarinnar.
Enn vantar, sem áður í útgerð,
fje og þekkingu.
Stærsti bóndi á íslandi.
Frá upphafi vega hafði hugur
Thor Jensen hneigst að búskap.
Nú þegar iitgerðin var komin í
fast horf, sneri hann sjer með ó-
skiftum huga að landbúnaðinum.
Þar var' erfiðara verk að inna
aí' hendi, en við umbætur útgerðar,
því eigi var hægt að semja sig
gagngert að siðum erlendra. Stað-
hættir, veðrátta landsins o. fl. ei*
þess valdandi.
En hugsjónin sem fyrir honum
liefir vakað síðan, er þessi í stuttu
máli:
Landkostir eru hjer frá náttúr-
unnar hendi til þess, að flestöll
kot á landinu geti breytst í herra-
garð og höfðingjasetur, ef manns-
liöndin vinnur með viti.
Þá byrjaði Korpúlfsstaða æfin-
týrið. Það er enn ekki fullkomnað.
Mýrar og- móar eru að vísu orðnar
grasbr'eiður, stæiTÍ en á nokkru
öðru býli á landinu. Og þar slógu
unglingar tveir með vjelum í fyrra
sumar 4000 hesta af töðugresi. Þar
og á Lágafelli hefir í stærri stíl
en anna'rstaðar á landinu fengist
praktisk reynsla í öllum jarðabóta-
störfum. En þá fyrst miðar um-
bótastarfsemi landbúnaðar áfram,
er hugsjónir manna í þeim efnum
klæðast í húning veruleikans. —
Enginn fslendingur hefir betur en
Thor Jensen sameinað hugtökin
tvö, sem táknuð eru með sama orð
inu, að „yrkja.“ Hann hefir yrkt
land hundruð . dagslátta, með
þeirri alvið, þeim áhugans eldmóði
eins og hann væri skáld. Hann er
skáld veruleikans í íslenskum
framförum, stærsti bóndi íslands,
Islenaingasðgnrnar
og fjölda góðra bóka,
br jefsef ni, umslttg, ým-
iskonar papplr og rlt-
fttng, fáið þér alveg i
leiðinni er þjer gangið
Bankastræti. Einnið má
síma i nr. 402.
Bókav. Sigurðar Kristjánssonar.
sem nú heíir ekki hundruð kúa og
hjúa, heldur tvö stór hund'ruð kúa,
fátt hjúa, en vjelar sem vinna.
Það sem gerir 50 ára starfssögu
Thor Jensen merkilegasta, er, að
menn vona, að saga hatís sje eins-
konar formáli að' framfarasögu at-
vinnuveganna íslensku.
Áhorfendur vona, að það verði
ekki aðeins einstakir menn, held-
ur öll þjóðin, er tekur hann sjer
til fyrirmyndar. Sæki auðlegð í
sjó til þess að leggja í jörðina,
yrkja landið, breyta móum, mýr-
um í grasbreiður, svo reisulegir
bæir rísi samtímis um sveitir og
dali.
Dagbók.
□ r;Edda.
Skemtiferð með S/. S.-. verður
farin ef næg þátttaka fæst. Listi
í □ og hjá S.\ M.\ til »/„.
Veðrið (í gær kl. 5): Grunn
lægð yfir Norðurlandi á hægri
lireyfingu suðaustur eftir. Kaldur
norðrænn loftstraumur hjá Norð-
urhafinu mun síga inn yfir Norð-
urströndina á morgun og valda
þykkviðri og súld í útsveitum.
Veðurútlit í dags Vestan- og
norðangola. — Ljettir sennilega
seinni partinn.
Togarar sektaðir. SkipstjóTar á
rítlendu togurunum sem Óðinn tók
fyrir helgina og fór með til Vest-
mannaeyja, voru dæmdir í 12.500
króna sekt hver, nema einn, Loftis
skipstjóri á enska togaranum. —<
Hann fekk 16000 króna sekt. Aflí
(og veiðarfæri allra togaTanna var
gert upptækt og höfðu allir skip-
'st.jórarnir sætt sig við dóminn,
nema sá þýski. Hann mun ætla að
áfrýja.
Slys. Akureyrarblaðið „Islend-
ingur“ skýrir frá því, að nýlega
hafi nokkrir ungir menn verið í
1 knattspyrnuleik að Marðarnúpi í
Vatnsdal í Húnavatnssýslu. Vildi
þá svo slysalega til, að einn leib-
andinn hljóp á þann, er knöttinn
liafði, með þeim krafti, að hann
i'kastaðist um koll og slasaðist svo
'að hann beið bana af innan sól-
arhrings. Hjet sá Eggert Jóhanns-
son frá Grímstungu.
Dánaxfregn. Þann 13. f. m. ljest
á Stóru-Breiðuvík í Borgarftrði
eystra húsfrú Sigríður Árnadóttir,
móðir Jóns Sveinssonar bæjar-
i stjóra á Akureyri. Hún var 69 ára
að aldrí, mæt kona og vinsæl.
1 Hjúskapur. Hinn 1. þ. m. gaf
sjera. Bjarni Jónsson saman í
hjónahand, ungfrú Guðrúnu Elís-
'dóttur, Njálsgötu 5 og Adolf
Bergsson, fulltrúa bæjarfógeta. —
'Ungu hjónin fórn í briiðkaupsferð
'til útlanda með Goðafossi.
Brúarfoss fór hjeðan á sunnu-
dag til útlanda. Meðal farþega
'voru Þórður Flvgenring kaupm.,
og frú, ungfrú Inga Magnúsdóttir
skjalþýðandi, Arthur Cook trúhoði,
ÍPjetur Eggerz, kapt. Langdon
(Hjálpræðishernum). Á leið til
'Ámeríku fóru frú Ingibjörg Lín-
dal með barn, Guðmann E. Leví
með 2 börn og Ó. G. Guðmunds-
i son.
Til Hallgrímskírkju frá K. J. 10
krónur.
Til Strandarkirkju frá S. K. 10
krónur, Z 10 kr., Kristni 2 br.,
N. N. 50 kr.