Morgunblaðið - 14.06.1928, Side 7

MORGUNBLAÐiÐ
7
sem hje!r eruReykjavíkur með þreföldu heilla-
_______ árnaðaróskir íhrópi.
Ijósi og þakklæti til Sundfjelags
Jeg bið alla,
staddir. að láta
Kosningarnar í Þýskalanði
og sennilegar afleiðingar af breytingunni
á flokkaskipun þingsins.
Skeyti birtist hjer í blaðinu á
dögunum, þar sem sagt var frá
úrslitum kosninganna í Þýska-
landi. Breytingar urðu talsverðar
.á flokkaskipun þingsins ,einkum
í þá átt, að jafnaðarmenn unnu á.
Úr fjarlægð er erfitt að gera
•sjer fullkomna grein fyrir flokka-
skiftingunni í þýska þinginu, og
greina á milli allra þeirra flokka
-er tóku þátt í kosningunum. Því
í Þýskalandi er sægur stjórnmála-
flokka. Við nýafstaðnar kosning-
ar komu 32 fram á sjónarsviðið.
,Það voru þó aðeins 14 flokkar er
komu frambjóðendum á þing.
Mest var gengi sósíal-demokrata
'við þessar kosningar. Fyrir kosn-
.ingarnar höfðu þeir 131 þingsæti,
»en fengu 21 sæti fleira, eða 152.
Alls voru kosnir 489 þingmenn.
.Þeir eru því langt frá því að vera
►einfærir um að mynda stjórn, og
ær búist við, að þessir flokkar
styðji þá við stjórnarmyndun, eða
:taki þát.t í lienni: Miðflokkurinn
(„Centrum“), er nú ræður yfir
>62 þingsætum, Alþýðuflokkurinn
;þýski, er hefir 44 þings^ti, og de-
mokratar, er hafa 25 þingsæti.
,Hafa þessir flokkar til samans 283
„atkvæði í þinginu, og eru því all-
vsterkur meiri hluti.
Aðalflokkur núverandi stjórn-
sar er þýsld þjóð'ernissinna flokk-
urinn, er hafði 107 þingsæti, en
hefir nú aðeins 73. En Miðflokk
urinn og Alþýðuflokkurinn hefir
■einnig stutt þá stjórn, og auk
þeirra bayerski flokkurinn.
Kommúnistar fengu 11 þingsæt
um fleira en áður við þessar kosn-
ingar. Þeir höfðu 43 sæti, en hafa
nú 54. Fylgi þeirra hefir aukist
vegna þess, að kommúnistaflokk-
.ar voru áður tveir, en hafa nú
sameinast.
Þó sósíaldemokratar og kom
miinistar eigi til samans J'fir 200
þingsæti, er það talið útilokað með
<öllu, að nokkur samvinna geti tek
ist milli þeirra, við stjórnarmynd
nn og þessh. Milli þeirra er það
■ djúp staðfest, að ^ekki einu sinni
.eiginhagsmunir geta það brúað.
Aðalflokkur núverandi stjórn-
;ar fjekk nál. 2 miljónum færri
utkvæði, en við næstu kosningar
,á undan. En sósíaldemokratar -
aðalandstöðuflokkurinn nál. 1*4
miljón fleiri atkvæði. Er þetta
talsverð breyting, þó eigi stór-
kostleg, þegar þess er gætt, að yf-
ir 30 miljónir atkvæða voru
:greidd.
En þó er að a.thuga hvemig
standa muni á breytingum þessum.
Hefir Mbl. fengið upplýsingar hjá
nákunnugum manni um þau efni.
Sífeldir fjárhagsörðugleikar
þýsku þjóðarinnar gera það að
verkum, að almenningur er ein-
att óánægðttr með ríkjandi stjórn
ir. Altaf hægt að kenna stjóm-
inni ttm eitt og annað stórt, og
smátt. Og ef að líkindum lætur,
getur engin stjórn unnið kosn
ingasigur, meðan fjárhagsástandið
•er eins bágt eins og það er nú í
Þýskalandi, skattar eins þungir.
Sigiús Einarssou
og söngnefndin.
I „Morgunblaðinu“ 18. desem-
ber síðastl. spyr hr. organleikari
Sigfús Einarsson í hvaða blaði
hann hafi skýrt svo frá, að sú
músik, sem tíðkast hefir á fslandi
fyrir og eftir aldamótin teljist
ekki til þess, sem erlendis nefnist
„Kunstmusik“. Jeg skal leyfa
Nærri má geta, að það kemur
þungt niður á skattgreiðendum og
almenningi, að þjóðin skuli þurfa mjer að veita þær upplýsingar,
að greiða 2.500.000.000 marka á sem hjer segir.
ári í ófriðarskaðabætur. Er vitan- Sumarið 1923 var jeg beðinn
lega afar erfitt að ná, þeirri upp- að skrifa ritgerð um íslenskt tón-
liæð inn umfram þarfir þjóðar- listarlíf seinni ára í danska blaðið
innar. Af ríkisjárnbrautunum ein-
um eru teknar 900.000.000 marka.
Til þess að nokkur von sje um,
að Þjóðverjar geti greitt þessar
upphæðir, verða þeir fyrst og
fremst að vera sjer út um hag-
kvæma viðskiftasamninga. Versl-
Annars er það algerlega rangt
að jeg hafi sýnt nokkra löngun
ti) þess að senda mönnum „ónot“
eða þvílíkt. Jeg hefi reynt að láta
það nægja að skýra aðeins hisp-
urslaust frá viðkomandi staðreynd
um. En ef menn svíkjast undan
sjálfsögðum skyldum sínum, fara
ípeð blekkingar eða verða heims-
oi-ðstír íslensku þjóðarinnar hættu
legir, þá skal ekki lengur viðhafa
neina hlífni. Þá er það frumskylda
þeirra, sem sjá liætturnar, að
gera alt, Sem í þeirra valdi stend-
ur til þess að koma, í veg fyrir
þær.
Nefndin þykist nú álíta, að
lieimsókn erlendra hljómsveita, sje
æskileg. Þó reit einn nefndar-
manna mjer brjef nú um sama
leyti, þar sem hann segir, að or-
sök'in til þess að slík heimsókn
sje ekki æskileg sje sú, að menn
listframkomu fyrir alþjóðlega við-
urkenningu og virðingu íslensku
þjóðarinnar um komandi aldir,
getur ekki til lengdar dulist nein-
um hugsandi íslendingi.
P.t. Bad Teplitz,
á gamársdag 1927.
Jón Leifs.
„Musik“. Það gerði jeg og ljet
þess getið, að tímabil listrænna
tóniðkana (kunstmusikin) væri
nú fyrst að byrja á íslandi. —
Greininni fylgdu myndir af Páli
ísólfssyni og Haraldi Sigurðssyni
með loflegum ummælum um þá.
un þeirra við útlönd þarf að vera Eftir að grein þessi Var komin
í sem allra bestu lagi. út, kom jeg því til leiðar, að Sig-
Jafnaðarmenn hafa hamast á fús Einarsson var fenginn til þess' eru margir útlendingar í Hljóm-
stjórninni út af því, að skattar að skrifa stuttar frjettagreinar sveit Reykjavíkur, enda er' ógern-
væru of liáir og viðskiftakreppan fyrir blaðið tvisvar á ári um tón-' ingur að búa til „íslenska hljóm-
óþarflega mikil. Þeir hafa lieimt- hstarlífið á fslandi. í einni af sveit,“ þegar nærri því ekkert
að, að verkalaun hækkuðu að' mun. þessum greinum var það að Sigfús listrænt efni er til í hana. En
En með núverandi ástand tók algerlega í sama streng og aðferðir til slíkra framkvæmda
þýsku þjóðarinnar fyrir augum, jeg áður um „kunstmúsikina“ á hefi jeg margsinnis útskýrt í ís-
íslandi. Blaðið hefi jeg ekki lenskum blaðagreinum.
geymt, en jeg man þó greinilega Nefndinni er „ekki ljóst“ hvers
að setningin í þessari grein Sig- vegna. kantatan fyrir' 1930 getur
fúsar endaði hjer um bil þannig: ekki orðið listaverk. Hvernig ætti
„— — thi Kunstmusikken plejer það líka að vera henni ljóst? Þó
Hr. tónskáld Jón Leifs hefir
ekki fundið „yfirlýsingu“ þá, er
liann eignaði mjer í „Vísi“, 15.
des. f. á., enda var ekki við því
að búast, því að sú yfirlýsing er
ekki til.
Jeg á að liafa sagt það, er hann
ber mjer á brýn, „í einni af þess-
um greinum“ (þ. e. stuttum
frjettagreinum) í danska tónlista-
blaðinu „Musik“. Blaðið kveðst
hann ekki hafa, en muna greini-
lega, að setningin endi „hjer um
er ekki annað sýnilegt, en þessi
tilvonandi stjórnarflokkur sje al-
gerlega í sjálfheldu. Ef verka-
launin hækka, þá hækkar fram-.
leiðsluverð vörunnar, hún getur
síður kept á heimsmarkaðinum, jo at komme efterpaa,“ þ. e.
verslunin verður óhagstæðari. En
með óhagstæðari verslun fellur
greiðslubyrði ófriðarskaðabótanna
enn þyngra en áður á bak lands-
manna sjálfra.
Jafnaðarmennirnir segja að
staklega væri frá gengið, og ljet
hann þess getið, að hann væri á
öðru máli um það, en liinir nefnd-
armennirni'r. Það er þeim mun
furðanlegra, að Páll ísólfsson
skuli Ijá nafn sitt til þess að skrifa
— því að venjan er að kunst-
músikin komi seinna.“ Og það er
gersamlega rjett.
Vörn söngnefndarinnar í „Vísi“
17. des. er svo bágborin, að það
er með öllu ónauðsynlegt að svara
vísu, að of mikill ágóði af vinnu henni nokkru. Það er ekkert, í
verkalýðsins renni í vasa framleið- þeirri grein, sem snertir beinlínis
enda. viðkomandi málefni, heldur er
Með þeim háu sköttum, sem nú reynt að hylja kjarna málsins með
eru í Þýskalandi er sú staðhæf- innantómum orðum. Aðalvörnin er undir grein nefndarinnar.
ing hæpin, ef ekki í flestum til- hótun um að fara. nú að „stjaka Orsökin til þess að kantatan
fellum alröng. við“ mjer! Já, það væri mjög getur ekki orðið listaverk er:
Liggur þá nærri að spyrja, hvort æskilegt, að sá rógur um mig, sem í fyrsta lagi, að það á að skipa
liinir þýsku jafnaðarmannaforingj hefir verið landlægur síðan jeg tónskáldinu fyrir um tilhögun
ar vilji ekki reyna ríkisrekstur. barðist fyrst fyrir íslenskum tón- verksins með' ákveðnum texta fyr-
En þeir þvertaka fyrir það. Þeir listarframförum 1921, fari nú að irfram,
reyndu, ríkisrekstur á ltolanámi í koma fram opinberlega, svo að í öðru la-gi, að tónskáldið á að
ófriðarlokin og fengu nóg af því; hægt sje að hafa hendur í hári eins að fá nokkurra mánaða frest
láta sjer ekki til hugar koma, að hans. En venjulega þykir lieppi- til þess að semja verkið,
fara út í þá sálma að svo stöddu. J legra að nota baktalið í laumi, I í þriðja lagi, að engin trygging
Þeir lærðu í verunni hverir agn-, þegar enginn er til varnar, og . or gefin fyrir því, að hægt verði
úar eru á því, að taka einstakar láta heldur „talandi dagblöð“„'að flytja tónlistaverk sómasam-
heilar atvinnugreinar, og láta rík-1 sem reynast vel í smábæjarlífinu
ið annast þær. Þeir hafa lært af rægja náungann og halda uppi
bil þannig: thi kunstmusikken
ætli að koma upp innlendri hljóm- plejer jo at^komme efterpaa, þ. e.
sve.it fyrir 1930. Slíkt er auðvitað því að venjan er, að kunstmusikin
blákaldur fyrirsláttur, þar sem nú komi seinna.“
Þetta eru að sönnu litlar upp-
lýsingar í málinu, en blaðið, sem
hr. J. L. Vitnar í, er í mínum hönd
um, svo að jeg get bætt úr skák.
Orðin, sem hann færir til, eru
úærri því rjett upphaf (ekki nið-
urlag) á málsgrein, fremst í blað-
inu (ekki í frjettum). Málsgrein-
in er þannig í heilu lagij „Den
plejer endog at komme bagefter
de andre Kunstarter der, hvor
Forholdene er de allergunstigste,“
þ. e. Venjan er jafnvel sú, að
hún (tónlistin) komi á eftir öðr-
um listagreinum, þar sem aðstæð-
ur eru hinar æskilegustu.
Hjer er rætt um tónlist aJjnent,
eins og allir sjá, en ekki um músik
á íslandi „fyrir og eftir aldamót,“
svo að ekki flýtur hr. J. L. á
þessu strái.
Nær hefði honum verið að leita
sjer stuðnings í framhaldinu, er
jeg segi, að tónlistin sje ung á
íslandi — sje að skapast, jafn-
vel þó að þau ummæli rjettlæti
lieldur ekki staðhæfingu hans um,
að jeg hafi lýst því yfir, „að sú
músik, sem tíðkast hefir á íslandi
fyrir og eftir aldamótin teljist
ekki til þess, sem erlendis nefn-
ist Kunstmusik.“
Jeg fæst ekki um annað í svari
hr. Jóns Leifs við fyrirspum
minni, jafnvel þótt ástæða kynni
að vera til.
Sigfús Einarsson.
lmfði einmitt Páll Isólfsson skrif-
að mjer, að hann efaðist um hvort
„nolrkur almennilegur maður1 ‘
^nundi fást til þess að taka, þátt
í slíkri samkepni, nema ef sjer-
reynslunni, og láta hana sjer að
lcenningu verða.
En tilraun sú, sem þeir nú hafa
fyrir framan sig, er í hæsta máta
eftirtektarverð, að hækka kaup
verkafólksins, án þess að sú kaixp-
hækltun dragi samkepnismátt úr
framleiðsluvörum þeirra.
Taldst þeim þetta ekki, þá
auka þeir viðskiftakreppuna, sem
þeir eru útvaldir til að bæta, og
fer þá fyrir þeim um næstu kosn-
inga^, eins og nú fyrir andstæð-
ingum þeirra.
Það mun og hafa haft á hrif á
kjósendafylgi núverandi stjórnar
í Þýskalandi, hve seint hefir tek-
ist að koma setuliðinu burt úr
Rínarlöndum.
En fullyrða má, að tilvonandi
stjórn fylgi gersamlega sömu
stefnu og hin í utanríkismálum,
enda mun Stresemann eflaust
verða utanríkisráðherra áfram. —
En hann fylgir eindregið friðar-
stefnu þeirri er tekin var í Loe-
aino um árið.
menningarspjöllum. Ef nefndin
heldur að jeg muni ekki halda
takmarlcalaust áfram að bera sann
leikanum og rjettlætinu vitni, að
jeg muni svíkja listskyldur mínar
gagnvart föðurlandinu og ekki
halda uppi vörn fyrir mjer og
mínum málum, af því að jeg lifi
í fjarlægum löndum við harða
baráttu og fátækt og má síst við
því, að auka hóp andstæðinga
minna á íslandi, þá skjátlast henni.
Listamenn venjast því hvort, eð
er, að hugsa meir um listina en
sjálfan sig. Beethoven, hin mikla
fyrirmynd allra manna og lista-
manna, ljet svo um mælt, að betra
sje áð skaðast sjálfur, en að listin
skaðist. Hann lá banaleguna. fár-
veikur af vatnssýki og sagði:
..Betra er vatn sje í skrokknum
heldur en í listinni.’“ Ef við reyn-
um að feta í fótspor slíkra, mikil-
menna, þá verður að fyrirgefa
okkur vesælum eftirmönnunum
ýmsa mannlega galla. í viðmóti við
náungann.
lega, svo að það er einnig þess
vegna ekki fýsilegt fyrir listrænt
tónskáld, sem nóg hefir af öðrum
veigameiri viðfangsefnum, að eyða
tíma til þess að semja eitthvert
kantötugutl.
En nefndin hefir með neitun
sinni um heimsókn liljómsveitar,
reynt að skjóta loku fyrir það, að
listræn „musik“ verði flutt á af-
mælishátíð ríkisins. Söngnefndin
ein ber ábyrgð á neitun Alþingis-
nefndarinnar. Þjóðerniskend og
sparsemi eru notuð til þess að
rökfæra þá neitun, en hvort-
tveggja er aðeins máttvana. fyrir-
sláttur. Þjóðernisleg hlið málsins
hefir verið skýrð nægilega og
veit hver lesandi, að íslensk þjóð-
ernistónlist verður ekki flutt 1930,
nema með aðstoð erlendra hljóm-
sveitarmanna. Fjárhagshliðin hef-
ir alls ekkert. verið rannsökuð af
nefndarmönnum, enda er þar um
augljósa smámuni að ræða í sam-
anburði við allan hátíðarkostnað-
inn. Það þarf ekki að minna á
menningarlegt gildi málsins. En
gildi fullkomúmar menningar- og
Söngmálastjóri Alþingishátíðax 1930,
Sigfús Einarsson dómkirkju-
organleikari, tilkynnir:
Undirbúningsnefnd AlþingishátíSar-
innar hefir, samkvæmt tillögu söng-
málanefndar, ályktað, að efnt skuli til
tveggja, konserta á pingvöllum 1930,
með fornum, inniendum söng og tón-
smíðuni íslenskra höfunda frá síðari
tímum. par að auki er gert ráð fyriv
því, að landskór (karlakór) syngi o.
fl. Hefir þriggja. manna nefnd verið
falið það starf, að tnka til verkefni og
búa, þau r hendur söngfólki og hl jóð-
færaleikurum. í nefndinni eru: Páll
ísólfsjson organleikari (form.), Emil
Thoroddseii píanóleikari og pórarinn
Jónsson tónskóld.
Er nú skorað á þau íslensk tónskáld,
heima og erlendis, sem eiga í fórum
sínum frumsamdar tónsmíðar, óprent-
aðar, að senda sem fyrst formanni
nefndarinnar eða söngmálastjóra hand-
rit að þeim lögum sínum, er þau mundu
helst kjósa, að flutt vrðu á Alþingis-
hátíðinnj og til greina geta komið við
slíkt tækifæri.
I