Morgunblaðið - 10.03.1929, Blaðsíða 5

Sunnudaginn 10. mars 1929.
Hnifsdalsmálið.
Kaflar úr vörn Lárusar Jóhannessonar hrm., er gefa
heildaryfirlit um meðferð málsins.
Aldrei fór það svo, að ekki
kæmi dómur í Hnífsdalsmálinu
svonefnda. Hefír rjettvísin þá haft
máí þetta með höndum í fulla 19
mánuði og eytt í það fje, er tug-
um þúsunda nemur.
Bn hvað væri um málsmeðferð-
ina að segja, ef vissa væri feng-
in fyrir því, að allur sannleikur
væri kominn í Ijós.
Dómur er upp kveðinn — Jiinir
ákærðu eru seltir fundnir — og
hver skyldi vera í efa framar? En
þess ber þó að geta, að ekki ligg-
ur fyrir játning hinna sakbornu,
heldur eru þeir dæmdir eftir lík-
um einum. Og í raun og veru voru
menn aldrei í vafa um dóm hins
skipaða rannsóknardómara. — í'
skýrslunni frægu í Tímanum í
desember 1927 kvað hann upp sinn
dóm.
En hvað sem annars líðnr sekt
eða salvleysi hinna ákærðu, verður
hitt aidrei af skafið, að meðferð
rjettvísinnar á þessu máli hefir
verið stórhueykslanleg.
Mgbl. hefir áður birt nokkur
sýnishorn af prófum málsins. —
Ritstj. blaðsins átti kost á að
heyra hinar löngu forsendur dóms-
ins lesnar upp í rjetti, og ho-num
virtist þeim mjög svipa til próf-
anna. Þar eru ósæmilegar stað-
hæfingar. T. d. er sagt um sak-
borninga, að ]>eir liafi verið „staðn
ir að ósannindum eða öllu heldur
beinum lygum“ ; um vitni, að bert
sje, að þau „ljúgi meira eða
minna“ o. s. frv. Slík ummæli í
dómi, sem á að vera rjettlátur og
óvilhallur, eru vitanlega gersám-
iega ósæmileg. Þau hljóta að vekja
grun manna um það, að rjettvísin
hafi gleymt skyldu sinni. Og ó-
mögulegt er að treysta dómsniður-
stöðu, sem bygð er á slíkum for-
sendum.
Lárus Jóliannesson hrm. var
skipaður verjandi Hálfdáns. — í
vörn sinni sneri Lárns sjer aðal-
lega að meðferð rjettvísinnar á
málinu. Rirtir blaðið hjer á eftir,
með leyfi L. Jóh., nokkra kafla úr
vörninni:
Pólitískt mál.
„Jeg hefi eftir beiðni Hálfdánar
Hálfdánarsonar fv. hreppstjóra
verið skipaður verjandi í máli því,
er af rjettvísinnar hálfu hefir ver-
iö höfðað gegn honum út af grun
um fölsun á atkvæðaseðlum við al-
þingiskosningarnar árið 1927 —
hinu svonefnda Hnífsdalsmáli.
Málsmeðferð sú, sem viðhöfð
liefir verið í máli þes.su er þannig,
að slíkt rjettarfar hefir ekki þekst
fyr á þessu landi a. m. k. á 20.
öldinni.
A meðan málið var í höndum
hins venjulega dómara Odds Gísla-
sonar og hins setta dómara Stein-
dórs Gunnlaugssonar er sýnilegt,
að meðferð þess hefir verið svo
sem venja er til um sakamál hjer
á landi. Jeg hefi mjög mikið út á
rannsókn þeirra heggja að setja,
en alt fyrir það bendir hún ótví-
rætt í þá átt að hlutaðeigandi dóm'-
arar hafi einskis frekar óskað en
að leiða liið sanna í ljós og sama
er að segja um próf þau, er sýslu-
maður Strandasýslu hjelt í málinu
í nppliafi.
Hnífsdalsmálið hefir verið eitt
hitamesta mál, sem komið hefir
fyrir hjer á landi á þessari öld.
Tveir pólitískir flokkar hafa not-
að það sem tálbeitu í kosningum
og ef til vill liefir sú ranga ákæra,
'er var orsök þess, ráðið stjórnar-
skiftum hjer á landi.
Framsóknarflokkurinn notaði
seðlafölsunarkæruna óspart í kosn-
ingarhríðinni og er því ekki að
undra þótt hann, er hann kom til
valda, yrði að finna einhvern stað
oiða sinna. Það var því liorfið að
því að taka mál þetta undan vald-
sviði hins feglul. dómara og fá það
í hendur sjerstökum rannsóknar-
dómara (commissario).
Sá dómari var valinn af þeim
dómsmálaráðherra er mest hafði
notað málið í „agitatorisku"
augnamiði.
Jeg þykist ekki ganga of langt
þótt jeg staðliæfi, að eins og
málið hefir verið gert að pólitísku
árásarmáli á sjerstakan flokk af
núverandi stjórn, þá hafi rann-
sóknardómarinn, Halldór Kr. Júl-
íusson verið valinn til þess að liafa
mál þetta með höndum, ekki sem
óvilhallur rannsóknardómari, held-
ur sem sækjandi málsins. Hlutverk
hans tel jeg ekki hafa verið það,
að upplýsa, hvort atkvæðafölsun
iiafi raunverulega átt sjer stað,
lieldur hitt að færa rök að því
úr dómarasæti, að ákveðnir menn
hafi falsað atkvæði.
Öll meðferð rannsóknardómar-
ans í málinu hendir til þess, að
hann liafi gengið að því með
fyrirfram ákveðinni sannfæringu
um sekt liinna kærðu.
Þess vegna er rannsóknin ekki
óhlutdræg eins og venja er til í
sakamálum hjer á landi. Meðferð
þeSsa máls er sem betur fer eins-
dæmi.
Hin einhliða rannsókn.
Af þessari ástæðu, að dómarinn
hefir ekki gert sjer far um að
upplýsa annað en það, er bent geti
til sektar hinna kærðu er öll með-
ferð hans á málinu frá fyrstu
byrjun og út í gegn einhliða.
Jafnvel á bókununum í próf-
unum er það sýnilegt, að hann
gerir upp á milli vitna eftir því
liverjum pólitískum flokki þau
tilheyra.Jafnaðarmönnum og þeim
er játast undir „Tíma“-prógramm-
ið tekur hann á móti með silki-
hönskum en þeir, sem svo óláns-
samir eru að hafa kosið „íhalds-
megin“ eiga ekki upp á háborðið.
Jívenkjósendur verða að opinbera
alt sitt líf og leyndardóma og ná-
kVæmlega er sltráð og skrifað, ef
þeim hefir orðið það á ,,að gamni
sínu í æsku“ að eiga krakka í
lausaleik.-----------
Og í þessu sambandi má nefna
guðlast lians. Jeg tel það í alla
staði óviðeigandi af dómara að
spyrja sakborninga „hvað þeir
segi um þessa sálma“, eða að
segja vitnum að „sverja eiuungis
við nafn Pjeturs Oddssonar“, er
þau bjóða fram eið.
Og- þá má ekki síður nefna bók-
anir hans um ættbálka, lausa-
leikskráklta, fráfærur, garðrækt,
bústofn jarða. sveitfesti, náms-
hæfileika krakka vitnanna etc.
etc. BÖkanir um sílkt, seili ekki
kom;i málinu hið minsta við, nema
tugum síða og hafa gert málið
að öllu leyti óaðgengilegra.
Énn má nefna bókanir þær, er
geyma frásögn af því, er dómarinn
og vitnin eru að mnnnhöggvast í
jettinum o. fl. o. fl.
Fyrir þessum rjetti mun ekki
farið nánar út í þetta, en er málið
kemur fyrir hæstarjett á sínum
tima. mnn þessu ekki slept.
Hvernig' málið var lagt fyrir rit-
handarfræðinginn.
Eins og áður er sagt hafa öll
rjettarprófin borið með sjer að
dómarinn hafi ekki verið óvil-
hallur og ekki gert sjer far um
að upplýsa málið á annan hátt^
en að safna líkum að því, að skjól-
stæðingur minn og 2 aðrir menn.
liafi gert sig seka í atkvæðafölsun.
Jafnvel þegar dómarinn snýr
sjer til útlanda viðvíkjandi upp-
lýsingum í málinu kemur hið sama
fram.
Það var mikið gumað að því í
stjómarblaðinu Tímanum, að í
máli þessu væru farnar þær nýju
leiðir, að láta erlenda sjerfræð-
inga dæma um handskriftir. Við
því er ekki annað en gott að segja.
En úr því að það er gert, verður
líka að krefjast þess, að úrlauán-
arefnin sjeu lögð rjett fyrir hina
erlendu sjerfræðinga.
1 þessu máli hefir það alls ekki
verið gert. f þessu máli hefir sjer-
fræðingnum verið gefnar rangajr
upplýsingar af dómaranum, og er
það ef til vill besta dæmið um
hiutdrægni hans í máli þessu.
Dómarinn sendir rithandarsjer-
fræðingnum nokkra atkvæðaseðla
sem hann segir að sjeu falsaðir.
Það er alls ekki upplýst í málinu
að einn einasti atkvæðaseðill sje
falsaður. 1 viðbót við þetta sendir
hann handskrift þriggja manna
sem líkur sjeu til að falsað hafi
seðlana og spyr hver þeirra hafi
gert það. Dómaranum dettur elcki
•
í hug að senda handskrift þeirra
manna, sem undirrituðu kæruna
í þessu máli og’ sem gengu frá því
að hafa skrifað snma seðlana, til
samanburðar, og hann sendi held-
nr ekki rithandarsýnishorn þeirra
Ingimars Bjarnasonar, Finns Jóns-
sonar, Ingólfs Jónssonar, Haraldar
Guðmundssonar og Guðmunrlar
Geirdals, manna, sem komið höfðus
seðlunum uær heldur en kærðir
í þessu máli og þar að auk-i al-
þýðuflokksmanna, en það er vit-
anlegt að það var sá flokkur og
Tímaflokkurinn, sem þurfti að fá
kosningabeitu, fjekk og notaði
Hnífsdalsmálið sem tálbeitu I
kosningunum og hafði því allan
hag af umtalinu um seðlafölstmr
ina, sem aldrei gat verið íhalds-
flokknum til annars en óhags og
í alla staði óþörf og ómögnleg þar
sem vitað var að Jón Auðunn áttl
langsamlega meiri hluta atkvæða
í kjördæmi sínu. Það var vitað og
játáð ekki einasta af hans flokks-
mönnum, heldur einnig af sjálf-
um mótframbjóðandanum, sem
lýsti yfir því, á opinberum fundi,.
að hann byði sig ekki fram til
þess að ná kosningu, heldur til
þess að kanna hve mörg atkvæði
alþýðuflokkurmú ætti þar í sýslu-
Svar rithandarfræðings eins og
um var beðið.
„Som man raaber i Skoven faar1
man Svar“ og dómarinn felck það
svar. að annar hinna kærðu hefði
falsað 9 atkvæði en skjólstæðingur
minn tvö.
Hinsvegar var þriðji sakborn-
ingurinn algerlega sýknaður.
Þetta álit rithandarfræðingsins
er hreinásta markleysa. Þegar af
þeirri ástæðu að spurningar þær,
er hann átti úr að leysa voru
rangt lagðar fyrir' hann. Það sjest
greinilega á síðara álitsskjali hans,.
að þetta atriði (að honmn er sagt: