Morgunblaðið - 16.03.1929, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
3
Jptor0tmWa$i&
■tofnandl: VUh. Fimen.
Dtsefandl: Fjelag I Reykjavlk.
Rltatjörar: Jön Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjðri: B. Hafberg.
Bkrtfstofa Austurstrœti 8.
■lasi nr. 500.
Augl^slngaskrlfstofa nr. 700.
Helmaslmar:
Jön Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1210.
E. Hafberg nr. 770.
Aakriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 & mánuOL
Utanlands kr. 2.60 -
I lauaaaölu 10 aura eintaklO.
Erlendar símfregnir.
Khöfn, FB 15. mars.
Dómstóllinn í Haag.
Frá Genf er símáð: Samkomulag
hefir komist ó í lögfræðinganefnd-
inni um það, hvernig orða skuli
fyrirvara Bandaríkjanna, viðvíkj-
•andi alþjóðadómstólmun í Haag.
Nefndin leggur það til, að Banda-
ríkjunum vei’ði heiriiilað að heimta
ályktun ráðsins um það, livort
máli skuli skotið til dómstólsins.
Tillögunni fi’estað. Ætlast er til,
að Bandaríkin sernji því næst við
Hjóðabandalagið í liverju einstöku
tilfelli. Bxiast menn við að Banda-
ríkin fallist á tillöguna og gerist
rueðlimur dómstólsins.
Khöfn, FB.15. mars.
Poincaré fær sinn vilja í gegn.
Frá París er símað: Poincaré
hefir heimtað, að þingið ræði strax
frumvarpið um kennimannlegu fje-
lögin; hótaði ella að biðjast lausn-
ar'. Þijigið fjelst á kröfuna með 69
atkvæða meiri hluta.
Stúdentaóeirðirnar á Spáni.
Frakknesk blöð skýra frá því,
nð stúdentahreyfingin gegn Kivera
magnist og sje mx að breiðast út
til æðiú skólanna í mörgum bæjum
ÍSpánar. Sagt er, að margir pró-
fessorar styðji stúdentana.
Nýtt hneykslismál.
Frá Brixssel er sírnað : Hjá einlta-
ritara flæmska blaðamannsins Her-
reman hefir lögreglan fundið belg-
isk leyniskjöl, þess efnis, hvernig
belgisltri herliðssöfnun (mobiliser-
ingu) skuli til hagað. Skjölunum
hefir vafalaust verið stolið frá lier-
vstjórninni. Herreman var við rið-
inn fölsuðu skjölin viðvíkjandi
fralxknesk-belgiska hermálasamn-
ingnum.
Stórbruni í Stafangri.
Frá Stafangri er símað: Átta
byggingar brunnu í Stafangri í
gær, þar á meðal ráðhúsið. All-
mikið af skjalasafni borgarinnar
eyðilagðist.
Baráttan
g-egn smyglun og verslun með
ópíum og fleiri slík lyf.
Hinn 18. febrúar tilkynti Kel-
logg utanríkisráðherra, að 14 þjóð-
ir, Bandaríkjamenn, Bretar, Frakk
3r, Þjóðverjar, ítalir, Hollending-
ar, Belgar, Tjeftkoslovakar, Danir,
Grikkir, Pólverjar, Spánverjar og
Tyrkir hafi gert með sjer samning
— sem þó er ekki opinber — um
samvinnu rnilli yfirvaldanna í þess
hm ríkjum til þess að berjast gegn
sxnyglun og verslun með deyfing-
arlyf, svo sem ópíum, kokain og
fleiri slík lyf.
Wnqtldlndi.
TUlagan nm rannsðka á togarútgerðinni
slampast i nefnd.
Sósíalistum sagt að sýna trú sína í verkinu —
en þeir svara engu til.
1 gær var framhaldsumræða um
þingsályktunartillögu sósíalista um
að skipa þingnefnd til þess að
ramisaka liag og rekstur togara-
iitgerðarinnar. Hafði málið legið
í salti vikutíma, og kom aldrei til
umræðu, þó það væri hvað eftir
annað á dagskrá.
Fyrstur tók til máls Ólafur
Thors. Rakti hann og hrakti mp-
mæli Haraldar Guðmundssonar lið
fyrir lrð.
1 lok ræðu sinnar mælti hann á
þessa leið :
Krafa sósíalista er: Reikningana
á borðið. Jeg benti á, að réikning-
ar Bimskipafjel. ísl. hefðu legið á
boi’ðinu. H. G. sagði, að þeir liefðu
sýnt, „að glæpsamlegt hefði verið
að stöðva skipin vegna þeirra fáu
þúsunda .sem á milli bar.“ Bn ef
'það er glæpsamlegt, að stjórn fje-
íags, sem í mörg ár hefir þurft að
lifa á styrk frá ríkissjóði veigrar
■sjer við að gjalda hærra kaup en
sá keppinautur, sem hæst kaup
greiðir, er það þá ekki miklu frem-
ur glæpsamlegt af forkólfum sjó-
manna að gera slíka kröfu til f je-
lagsins?
II. G. lætur sem einhver óvenju-
leg- leynd hvíli yfir afltomu út-
gerðarinnar. Þó er það svo, að
reikningar sumra fjelaganna eru
árlega prentaðir. En auk þess er
yfirleitt óhugsandi að afkoma út-
gerðarinnar sje almenningi hulin,
'meðal annars végna þess, að hlut-
'hafar í útgerðarfjelögunum skifta
hundruðum.
Reikninganna er heldur' ekki
krafist í þeirri von að þeir í raun
og veru gefi ný gögn í málinu, en
þó vakir það fyrir sósíalistum að
greiða götu þjóðnýtingar. Þeir vita
að sem stendur tekur enginn marlt
á fullyrðingum þeirra um xxtgerð-
ai'málin, en halda, að ef þeir fái
að hnýsast í reikningana, geti þeir
betur talið mönuum trxx unx, að
þeir hafi vit á útgerð.
Sje tilgangurinn sá, að taka af-
leiðinguixi af þeiixi fróðleilr, sem
felst í reikningum útgerðarinnar,
hafa þeir lögin um vinnudóm. Þar
er gert ráð fyrir að reiknmgarnir
sjeix lagðir xí, borðið (H. G.‘. Hvaða
borð ? — Ekki borð almennings).
Jú, einmitt borð almennings. Dóms
niðurstaðan er vitneskja um gjald-
getu útgerðarinnar. Aðra eða meiri
vitneskju xxm xxtgei'ðina á almenn-
ingur oixga kröfxx á — varðar yfir-
leitt ekkert um.
Hví hefjast jafnæðarmenn ekki
handa?
Krafan um reikningana á horðið
byggist á lönguninni til að taka
reikningana í þjonustu blekking-
anna. En ef sósíalistar álíta sund-
nrliðaðar upplýsingar um afkomu
útgerðarinnar þjóðarnauðsyn, af
hverju kaupa þeir þá ekki togara
sjálfir, gera hann út, safna sjer
óyggjandi fræðslxx og birta liana
almenningi til hagsbóta? Þeir geta
ekki barið við getuleysinu. Margir
þeirra erxx vel efnum bxxnir, eiga
mikið í stói'um fyrirtækjum og
njóta nxikils lánstrausts. Með þessu
gætxx þeir gert margt í senn. Axxs-
ið upp - auðnum, sem þeir sýknt
og heilagt öfunda okkur yfir,
trygt almemxingi þessa bráðnaxxð-
synlegxx vitneskju um afkomuna
en sjálfum sjer þann fróðleik, sem
þá nú vanhagar svo um.
Ef tillagan um rannsókn fellixr,
og' það gerir hún áður en lýkur,
— verða sósíalistar að kaupa og
gera út skip. Geri þeir það ekki,
sýnir það og sannar, að þeir trúa
ekki á gróðann, að þeir skilja
þrengingar útgerðarinnar og óar
við misærinu, skattabyi'ðmium og
kaxiphæðimxi, og að þeir hags-
munir, sem vitpeskjan unx afkomu
útgerðarinnar á að færa alþýðu-
mönnum, er þeim ekki hjartfólgn-
ari en svo, að þeir þora ekki að
hætta sinni eigin buddu til að öðl-
ast liana.
Ætla sósíalistar að kaupa tog-
ara, eða ætla þeir að gerast berir
að cheilindum?
Engin nefnd vill taka við máiinu.
Till. kom fram frá Tr. Þ. for-
srh. um það að vísa málinu til
sjávarútvegsnefndar.
Ól. Thors lagði þá til, að mál
þetta færi í sömxx íxefnd og vinnu-
dómixrimi, vegna þess að hjer væri
um skyld mál að ræða, þ. e. alls-
herjarixefnd.
Þá reis ixpp formaður allsherjar-
nefndar, Gunnar Sigurðssoxr, og
neitaði hai'ðlega. að málið færi
þangað.
Hákon Kristófersson stóð þá upp
og benti á, að háttvirtxxr formað-
ur allsherjarnefndar væri fljótur
að skifta urn skoðixn, því um morg-
unínn taldi hann rjett að hæði
málin færu í sönxu nefnd.
Reis nxi má’læði mikið í deild-
inni xxt af þessu, og' var auðsjeð,
að engin xiefnd þingsins vildi við
málinu taka.
Forsætisráðhei’ra tók þá tillögu
sína aftur, að vísa málinu til sjáv-
ai'útvegsnefndai'. Þá tók Gunnar
Sig. þá till. upp, til þess að forða
allshn. frá að fjalla um málið.
Felt var' með 15 atkv. gegn 6
að vísa málinu til sjávai'ixtvegs-
nefndar.
Þá var borin u,pp tillaga um
það að vísa ínálinu til allshei'jar-
nefndar. Gekk ekki greiðlega að
fá skýra atkvæðagreiðslu, svo við-
liaft' var nafnakall. Yar sú tillaga
feld með jöfnum atkvæðum, 13 :13.
— Voru þá tvær nefndir, sem
heist komu til mála, lausar við að
fást yið þessa tillögu sósíalista.
Var þá um það pískrað, að reyn-
andi væri að koma henni til menta
málanefndar (!).
Þá reis upp Tryggvi Þórhalls-
son, verndarandi bolsa þessa lands,
og bar fram tillögu um að skipuð
yrði sjerstök nefnd í þinginu til
þess að fjalla urn þetta mál.
Byi'jaði nú nafnakall að nýju.
Voru emi 13 á móti, Ilialdsmeiin,
Sig’. Eggerz, Gunn. Sig'. og Lárus
Helgason ■— en 13 með. Rjett í
þeini svifum sem forseti ætlaði að
fara að lýsa úrslitum nafnakalls-
ins, kom Bernharð Stefánsson imi
í deildina, en hann lxafði verið
fjarverandi. Hann sagði já. Og á
því flýtnr tillaga sósíalistanna í
faðm hinnar tilvonandi nefndar.
Ráðherr a verkf all
og vinnufriðurinn.
í lok umr. í Neðri deild um
vinnudóminn sagði Ól. Thors, að
það væri dálítið broslegt, að þegar
Neðri deild ræddi um það í 3 daga
hvernig liægt yrði að fyrirbyggja
verkföll til þess að tryggja vinnu-
friðinn í landinu, þá liefði það
komið fyrir, að gert hefði verið
verkfall til að tryggja vinnufrið
deildarinnar.
Jónas Jónsson hefði sem sje
vendilega gætt þess að sýna sig
ekki, enda nxyndi þátttaka hans í
umr. áreiðanlega liafa lengt um-
ræðurnar í nokkra daga.
En livað er annars um dóms-
máiaráðherrann? í þingbyrjun í
fyrra var sýnilegt, að liann ætlaði-
að vaða uppi í Neðri deild dag-
lega. Hann fjekk þá þær móttök-
ur,. að mikið var af honum dreg-
ið í þinglokín.
Fyrstu viku þessa þings kom
dómsmálaráðherrann tvisvar í Nd.
til þess að rnæla þar með frum-
vörpum sínum. í bæði skiftin var
telrið á móti honum á viðeigandi
liátt. í endalok síðari umræðu var
hann orðinn svo utan við sig, að
hann greiddi atkvæði, þó- hann
eigi þar engan atkvæðisrjett. Síð-
an hefir hann ekki sýnt sig í deild-
inni. Er nú af sem áður var, er
lxann óð þar frarn fyrir skjöldu í
hVerju máli.
Hvað veldur? Er mæða flokks-
bræðra hans yfir geðofsa og ham-
föi’xxnx ráðherrans svo mikil, að
þeir hafi tekið rögg á sig og hann-
að honum að taka til máls í Neðri
deild? Eða hefir J. J. sjálfum
skilst, að hann á ekkert erindi í
Neðri deild? Er hann orðinn upp-
gefinn og kjarklaus?
Pistlar úr Þingeyiarsýslu.
Búskapurinn og kaupgjaldið.
Mjer verður það jafnvel milli
dúranna um lxánótt, að hugsa til
verkfallsins syðra, togaralýðsins
og forkólfa verkamanna, ef kólfa
skykii kalla. Þeir láta þess getið,
að kauphækkun muni fást á öllum
sviðum, ef þessum kröfum verði
framgengt. Og bændaþingmenn-
irnir eiux í bandalagi við þessa
ósvinnu menn, í þingsalnum og
blaðamenskuimi. En hvernig eiga
bændur að standast kaupbækkxux
enn? Undánfarandi ár 7—8 lxefir
lcaupið í sveitum verið svo hátt,
að búin, sem haldið *er áfram með
aðkeyptum vinnukrafti hafa enga
rentu gefið af sjer, eigendum, nje
húsráðendum kaup. Þetta dæmi
er auðvelt að reikna. Á meðalbvii
koma 8 ær og einn fjórði úr kú á
mann, 10 æx*, þar sem betur er
eu í meðallagi. Ulliu af saixðfjenu
gerir ekki betur en að borga sveit-
argjöid, kirkjugjöld og þinggjald
og hrekkur ekki til þess stundum.
Þá eru lömbin, dilkarnir, sem
verða að standast öll útgjöld önn-
ur: alla kaupstaðarvöru, afgjald
jarðar, kaupafólk. Einn fimti hluti
dilka fer til viðhalds og vanhalda,
og má gera ráð fyrir að 80 ær
gefi 100 lömb, I5 tvílembt. Verða
þá 80 dilkar til innleggs og 10
gamalær, hver skepna á 20 kr.
í meðalári. Þetta gerir 1800.00 kr.
Þetta heimili þárf 2 kaupmenn
og 2 kaupakonur. Kaupakona
kostar nú árlangt í sveit 450—500
kr. Heimilið þarf aðra yfir vet-
urinn; þær báðar kosta þá 9—10
hundruð kr. og fæði að auk. —
Kaupmennirnir kosta yfir sláttinn
að kaupinu til 10—12 liundruð.
Gerum ráð fyrir, að bóndi berjist
af einn hanst og vor og jafnvel
Þakpappi „Vikingur",
do. Nr. II.
Bámjám 24, 5-10 i.
do. 25, 5-10 f.
Sljett jára, galv. 24 og 26,
Þaksanmnr, Pappasanmnr,
fyrirliggjandi hjá
C. Bebreus, slmi 21.
vetur — með því móti að vinna
ekki að húsabótum nje að jarða-
bótum. Þessum reikniugum verður
eklri hnekt. Fólltið, fjölskyldan,
hjónin og börnin, segjum 5—6
lifa á kúuum, garðaávöxtum og
slátrum.
Kjötið fer alt svo að segja í
kaupstaðinn. 100 kr. virði á ári
kann að fást fyrir smjör á heim-
ilinu. Þessi hlutföll haldast, hvort
sem tnxið er minna eða stæi'ri exi
jeg nefndi.
Kaupstaðabxiar sumir halda, að
bændur svíki skatt. En þarna er
bxxskapurinn tíundaður, svo að af
má marka höfuðútkomu. Það verð-
ui' ekki með þeirn búskaparháttum
sem nú eru í landinu, goldið hærra
kaup en gert hefir verið s. I. 7—9
ár. Og þó aðeins bið sama, að ár-
ferði leiki við bændur o;g þeir
ásamt konum og börnum vinni
nótt og dag og neiti sjer um allan
óþarfa og það sem lxægt er að lifa
áu. Nxi er svo liáttað hjer í sýslu
og svo mun vera í öðrum hjeruð-
um, að þorri bænda er á kafi í
skuldum við verslanir og kaup-
fjelög. Það er kallað að borgast
bafi eitthvað á undangengnum
árum.
Ágætur afli við sjóinn hefxr
komið til hjálpar fiskimönnum og
daglaunalýð, að þeirra hagur hefir
batnað. En í sveitum er sama
þófið. Sumir hafa fengið lán t. d.
i sjóðum til að gi’ynna á kaup-
staðaskuldum. En með því móti
er fje aðeins flutt úr einum vasa
í annan og er slík umferð engin
lúkning skulda. Það er bersýni-
legt, að allmargir menn hjer í
sýslu liafa aldrei borgað verslunar-
skuldir sínar'. Kemur þá að því,
að ábyrgðai'skylda tekur á sig
skellina, eða gefa verður upp
æðimiklar fúlgur. Þegar nú þannig
er ástatt., sem jeg- liefi drepið á,
rcáttleysi búskaparins að standa
undir lraupkröfum, útgjalda-
þyngsli til opinberra ofjarla og
skuldabasl — hvernig á þá að
standast. kaupkröfur sem exniþá
færa sig upp á skaftið?
Nú ei’ nauðsynin brýn, að bæta
húsakynni með byggingum og
hita, ljósi og lofti, að jeg ekki
tali um varptól o. fl. þ.-------
Hvernig újóðveriarveriast
verkfölhun og verkbönnum.
í Þýskalandi eru settar ramar
skorður við verkföllum. Ef at-
vinnudeila rís, á að leita gerð-
ardóms.
Ef báðii’ aðilar skorast undau
því að hlíta gerðardómi, fer mál-
ið t.i 1 atvinnumálaráðherra.
Ef atvinnumálaráðherra telur
gerðai’dóminn bindandi, þá er
hann um leið orðinn löggiltur
samningxxr um kaup milli máls-
aðila.