Morgunblaðið - 02.05.1929, Side 3

MORGUNBLAÐIÐ
Jftor0tmWaí>i$
Ctofnandl: Vllh. Flnaen.
Otcefandi: FJelag: I Reykjavlk.
rniutjórar: Jön KJartanaion.
Valt^r Stefánaaon.
aualtelngaetjóri: B. Hafber*.
■krlfatofa Austuratnetl 8.
Claai nr. 600.
Auarl^ainKaskrlfstofa nr. 700.
Hslnsaalmar:
Jön KJartansson nr. 741.
Valt?r Stef&naaon nr. 1110.
B. Hafber* nr. 770.
ÁakrlftaaJald:
Innanlanda kr. 1.00 & ss&nntii.
□tanlanda kr. 1.60 - ■
1 lauaaaölu 10 aura alntaklB.
Erlendar sfmfregnir.
Hvað er að gerast?
Eru framkvæmdastjórar Síldareinkasölunnar að afsala
fjöreggi íslendinga — vernd fiskveiðalaganna —
í hendur Norðmanna?
Kliöfn, FB. 30. apríl.
Takmörkun vígbúnaðar.
Frá London er símað: Bretland
«og Bandaríkin semja uin flota-
málatillögu tíibsons. Horfurnar um
•að samkomulag náist. í flotamálinu,
iiafa batnað mikið síðastliðna viku,
■einkanlega vegna yfirlýsingar Gib-
sons, að Bandaríkin sjeu reiðubú-
in til þess að minka vígbúnað á
sjó. Auk þess eru horfurnar þær,
oð Frakkar vilji eitthvað slaka tii
viðvíkjándi flotatakmörkunum,
vegna tilslakana Bretlands og
Bandaríkjanna viðvíkjandi land-
'hersvaraliði.
Búast menn jafnvel við því nú,
:að stórveldin kalli saman fund til
þess að ganga frá þessum málum
á þessu ári.
, Khöfn, FB 1. maí.
Æsingar í Slesíu.
Frá Berlín er símað: Pólska
frjettastofan skýrir frá því, að
þýskir þjóðernissinnar hafi stofnað
til æsinga gegn pólskum leikurnm
við leiksýningu í pólska leikhús-
inu í bænum Oppeln (í efri Slesíu)
Að leiksýningunni lokinni hafi
.Þjóðverjar misþyrmt leikurunum.
Frjettastofan bendir á, að Þjóð-
verjar starfræki leikhús í öllum
stórum pólskum borgum og bæjum
Efri-Slesíu, Pólverjar hafi heldur
•aldrei áreitt þýska leikara. Pólsk
folöð gera mikið úr málinu og er
búist við, að stjórnin í Póllandi
sendi stjórninni í Þýskalandi og
Þjóðabandalaginu mótmæli gegn
framferði Þjóðverja.
Þýsk vinstriblöð heimta, að
stjórniu í Þýskaiandi hegni af-
forotamönunum.
Sósíalistaflokkur leystur upp
Frá Berlín er símað til Kaup-
anannahafnarblaðsins Social-Demo-
kraten, að stjórnin í Litauen hafi
leyst upp litauska sósíalistaflolck-
inu. Hefir stjórnin tilkynt a.ð
flokkurinn hafi verið leystur upp
vegna þess, að hann hafi tekið
þátt í fjandsamlegri starfsemi
gegn ríkinu. Sósíalistar halda því
binsvegar fram, að ásakanirnar
sjeu ósannar.
Af vopnunarmálin.
Frá Genf er símað: Afvopnun-
arnefnd Þjóðabandalgsins ræddi
;gær um takmörkun landhera. -
Nefndin feldi tillögu Þjóðverja um
að takamarka einnig stærð vara
liðsins. Meíri hluti nefndarinnar
vill að eins takmarka stærð þess
iiðs, sem að jafnaði er undir vopn-
um. Aðeins fulltrúar Rússlands og
Kína studdu tillögu Þjóðverja.
Á Alþingi í gær kom fyrir at-
burður, sem vert er að almenn-
ingur fái fulla vitneskju um. — f
sambandi við umræður um rekstur
fyrirhugaðrar síldarverksmiðju, er
stjórnin ætlar að reisa fyrir ríkis-
sjóðs fje, gerði Sigurður Eggerz
bankastjóri fyrirspurn til Tryggva
Þórhallssonar, forsætisráðherra. —
Fyrirspurn S. E. stóð í sambandi
við ummæli í norsku blaði, „Berg-
ens Aftenblad", frá 25. apríl s.l.
og liöfð eru eftir einum fram-
kvæmdarstjóra Síldareinkasölunn-
ar. Las S. E. stuttan kafla upp úr
tjeðu blaði.
iMorgunblaðið átti kost á að sjá
þetta norska. blað. Er þar skýrt frá
því, að tveir af framkvæmdastjór-
um Síldareinkasölu íslands, þeir
Pjetur Ólafsson og Einar Olgeirs-
son, hafi nýlega verið staddir á
fundi í Haugasundi með norskum
síldarútgerðarmönnum. — Spyr
svo „Bergens Aftenblad“ Pjetur
Ólafsson um árangurínn af fundi
lessum.
Árajigurinn varð sá, að því er
norska blaðið hennir eftir Pjetri
Ólafssyni, að framkvæmdastjórar
Síldareinkasölu íslands lofuðu að
mæla með því við útflutningsnefnd
cinkasölunnar og stjórn fslands:
Að Norðmcnn fengju að
selja ótakmarkað sfld í verk-
smiðjur á íslandi, og
að þeir fengju l^yfi til þess
að hafa fljótandi sfldarverk-
smiðjur innan landhelgi fs-
lands!
Því næst er þess getið í þessu
sama norska blaði, að sjálf norska
stjómin hafi sent fulltrúa á þenn-
an merkilega fund framkvæmda-
stjóra Síldareinkasölunnar.
Þingmenn setti liljóða, er þeir
höfðu heyrt lestur Sigurðar Egg-
erz. Þeir þyrptust utan um norská
blaðið, og lásu. S. Eggerz spurði
forsrh. hvort það væri með vilja
og vitund stjórnarinnar, að þessi
fundur hefði verið haldinn. Þessu
neitaði forsætisráðherra, kvaðst
ekkert um þetta vita.
En ef rjett er hermt í „Berg-
ens Aftenblad“, hvernig má það
vera, að framkvæmdastjórar Síld-
areinkasölunnar skuli í forboði
stjómarinnar leyfa sjer annað eins
og það, að bjóða Norðmönnum af-
sal á fjöreggi íslendinga?
Fiskveiðalögin eru fjöregg Is-
lendinga.Norðmenn hafa fyr reynt
að ræna oss þessu fjöreggi, en
íslendingar hafa hingað til borið
gaifu til að vernda sinn rjett.
En það verður erfiðleilcum bund-
ið að vernda þetta fjöregg í fram-
tíðinni, ef íslenska þjóðin á marga
slíka menn, sem framkvæmda-
stjóra Síldareinkasölunnar.
Þeir Pjetur Ottesen, Ólafur
Thors og fleiri þingmenn kröfðust
þess að stjórnin ljeti rannsaka
hvort rjett væri sagt frá í norska
blaðinu. Og ef svo reyndist, þá
yrði framkvæmdastjórum Síldar-
einkasölunnar tafarlaust vikið úr
stöðum sínum.
Lofaði Tr. Þ. að láta rannsaka
þetta.
Morgunblaðið lofar því, að láta
lesendur sína fylgjast með því sem
gerist í þessu máli.
Tilkynning.
Hjer með tilkynnist að jeg í dag hefi selt hr. kaup-
manni -John S. Jónssyni, verslunina „Fram“, hjer í bænum
og vænti jeg þess, að heiðraðir viðskiftamenn verslunar-
innar innanbæjar sem utan, láti hana eftirleiðis njóta
viðskifta sinna.
Reykjavík, 30. apríl 1929.
Jens Þorsteinsson.
Samkvæmt ofanrituðu hefi jeg í dag keypt verslun-
ina „Fram“, Laugavegi 12 hjer í bæ, og mun jeg reka
hana áfram undir sama nafni og verið hefir, vona jeg
að heiðraðir viðskiftamenn verslunarinnar láti mig njóta
viðskifta sinna eftirleiðás, og mun jeg í öllu kappkosta
að gera viðskiftin sem greiðust og hagkvæmust.
Reykjavík, 30. apríl 1929.
John S. Jónsson.
,Drabbari‘
saga um strið, ást og
cettahatur eftir Rafael
Sabatini þurfa allir að
lesa. Faest í bókaversl.
Helmdallur.
Fundur verður haldinn á
Hótel Skjaldbreið laugardag-
inn 4. maí kl. 8 lA e. h.
- V
Fundurinn hefst með kaffi
hefði skort áhuga. ■ drykkju, síðan verður fhitt
býsk vfsa
og fslenskur drengskapnr.
i.
Meðal hinna mörgu brjefa, sem
jeg liefi fengið til að þakka fyrir
Nýal, er eitt frá ungum þýskum
mentamaum, sem heitir hinu ágæta
ííafni tí. Werner Freytag. Þakkar
þessi eftirtektarverði efnismaður
fögrurn orðum þá þýðingu, sem
Nýall hafi haft f.vrir lífsskoðun
sina; minti brjef þetta skemtilega
á ýmislegt, sem íslenskt efnisfólk
hefir skrifað mjer, enda mun hr.
Freytag vera ættaður úr norræn-
asta (eða germanskasta) hluta
Þýskalands. Kom glögt í ljós, að
hann hafði vel tekið eftir aðal-
atriðum.
Vísa þessi, sem hjer kemur,
minnir mig dálítið á hinn ágæta
unga Þjóðverja, þó að ekki sje
liún eftir hann:
Weltgedanken hat gedacht
Weltentdeckungen gemacht
Islándischer Geolog
Kosmogeologe.
Allerhöchstes wird bezweckt
Sternenleben hat entdeckt
Islándischer Philosoph
Kosmobiologe.
Er hjer að því vikið, að hátt sje
'i stefnt, og miði míu heimspeki að
I því að gera jarðfræði (o.g land-
fræði) og líffræði að heimsvísind-
um. Kosmogeologi: alheimsjarð-
fræði;
fræði.
kosmobiologi: alheimslíf-
II.
Brjef Freytags gladdi mig ekki
síst af þeirri ástæðu, að þessi gáf-
aði lesandi Nýals kvaðst eiga það
Islendingi að þakka, sem hafði ver-
ið á ferð þar í landi, að hann
hafði kynst þessari bók, sem hann
taldi svo afar mikils verða fyrir
andlegan þroska sinn. Því miður
nefndi hann þó ekki nafn þessa
góða drengs, og þvkir mjer leitt
að vita það ekki, og það því frem-
ur sem jeg er því ekki vanur, að
Islendingar úti í löndum, sýni þess
háttar drengskap gagnvart mjer
— og elcki alveg ómerkilegum ís-
lenskum málstað. Undantekning er
þar tónskáldið Jón Leifs, sem með
svo miklum dugnaði og lagi hefir
unnið að því að vekja eftirtekk
Þjóðverja á íslandi og ýmsu, sem
íslenskt er. Furðar mig satt að
segja á því, að ekki skuli fleiri ís-
lendingar erlendis, eða þeir sem
í erlend blöð og tímarit skrifa,
hafa orðið til þess að reyna að
vekja eftirtekt. á kenningum mín-
nm. Því að það hefði þó frægðar-
verk verið af þeirra hálfu, að gera
íslenska heimspeki víðfræga, og
elcki að efa, að þeim hefði tekist
það, e£ ekki
Menn mega ekki ímynda sjer, að
hjer sje um nokkurn hjegóma-
skap að ræða. Jeg girnist fyrir
mig ekki minsta snefil af frægð
fram yfir það, sem nauðsynlegt er
málstaðarins sjálfs vegna. Og hjer
er um mikið mál að ræða. Því
smærri sem þjóðin er, því örðugra
er og ólíklegra að menn geti þar
ritað þannig, að orðum þeirra sje
veitt eftirtekt víða um lönd. Og
þó er smáþjóðunum slíkt svo afar
nauðsynlegt. Jafnvel fyrir atvinnu
vegina íslensku mundi það verða
miljóna virði, ef orð íslendings,
sem glöggau skilning hefði á því
sem segja þarf, næðu til miljóna,
eins og að vísu mín orð mimu ná
áður langt líður, þrátt fyrir dauft
atfylgi sumra íslendinga enn þá.
Dæmi skal jeg nefna þessu til
skýringar. íslendingar þurfa að
gera sjer Ijóst, hvað orðið getur
úr hestunum þeirra, eins og ágæt-
ir hestamenn, Theódór Arnbjarn-
arson og Daníel Daníelsson eru nú
að brýna fvrir mönnum. Tel jeg
lítinn vafa á, að varla sje sá dýra-
vinur um alla jörð, sem ekki
mundi vilja eiga íslenskan hest,
]iegar íslensk hestarækt verður
komin í það horf sem þarf. Og
hitt er einnig Ijóst. að í bók, sem
næði til miljóna, mætti með ^kki
mörgum línum, miklu til leiðar
koma í þessu efni, ef sá sem ritar.
væri bændavinur og hesta og þjóð-
ar. Annað sem nefna mætti í þessu j
sambandi, er sætfiskurinn (Ice- j
landic sweetfish), sem ólíklegj, er
að menn fari nú ekki að reyna að
umbæta og gera að útflutnings-
vörn, og vafalítið mætti kenna
öllu mannkyni að eta, sjer til
gagns og ánægju. Sbr. grein mína :
Um betri not af fiski; Eimreiðin
1028.
erindi, sungið, haldnar ræð-
ur o. fl. Þingmönnum fhalds-
flokksins, stjórn landsmála-
fjelagsins Varðar og fleinim
er boðið á fundinn.
Fjelögum er heimilt að
taka með sjer flokksbræður
á meðan húsrúm leyfir. Að-
göngumiðar verða afhentir.
Fjelagar fjölmennið.
STJÓRNIN.
Tækifæris-
gjaiir.
Nýtísku leðurvörur.
Skjaltöskur. Skrifmöppnr.
úr skinni. Nýtísku dömntösk-
ur, Bnddur. Seðlaveski. —
Manicnre. Burstasett o. fl.
°. fl. nýkomið.
Leðuruörudeild
Hliöðfærahússins.
26. apríl.
Helgi Pjeturss.
Duglegan
linnheimtumann
vantar i