Morgunblaðið - 19.09.1929, Page 3

H i
»
JFPlorfltittbla&tft
■tofnandi: Vllh. Finaen.
OtKfrfandl: Fjelag ! Reykjaytk.
Rltatjörar: Jön Kjartanaaon.
Valtýr Stefánaaon.
Au*lÝainKaatJöri: E. Hafber*.
Bkrifatofa Austurstrætl 8.
Blatl nr. 500.
AuBlýaingaakrifstofa nr. 700.
HelaaaalBaar:
Jön Kjartansaon nr. 741.
Valtýr Stefánsson nr. 1110.
B. Hafberg nr. 770.
AckrlftaBjald:
Innanlanda kr. 1.00 4 aaAnuöI.
— ' nlands kr. 2.50 - ----
aölu 10 aura eintaklO.
Erlendar simfregnlr.
Khöfn, FB. 18. sept.
Uresk blöð ræða flotamálasamn-
inginn.
Frá Londón er símað: Bresk
ameríska samkomulaginu um aðal-
jitriði flotamálanna, er vel tekið
j'firleitt í breskum blöðum. Mörg
íhaldsblaðanna liafa tjáð sig hlynt
málinu. Samkomulagið er bundið
því skilyrði, að einnig hin stór-
veldin takmarki vígbúnað á sjó.
Góðar liorfur eru taldar á því
að Japan, Frakkland og ttalía taki
~þátt í hinum áfonnaða desemher
fundi um flotatakmörkun..
Innflutningurinn.
FB. 17. sept.
Fjármálaráðuneytið tilkynnir
Innfluttar vöuru í ágústmánuði kr.
6,240.776.00; þar af til Reykja
A’íkur kr. 3.548.890.00.
Píus páfi átti nýlega 50 ára
Iirestskaparafmæli. Var afmælis
hans niinst. víða um hinn kaþólslta
heim, þ. á. m. í Langbarðalandi
þar sem páfinn er fæddur. Var
þess þar minst á þann hátt, að
haldin var messa efst í ítölsku
'Ölpunum. Var þar reist lítið áltari
og messan síðan haldin við sólar
ripprás. — Þúsundir manna vol
þarna uppi alla nóttina áður, til
Ætð vera viðstaddir messuna.
Gengið.
Sala.
Sterling 22.15
Dollar 4.57i/2
Rmark 108.89
Fr. frc. 18.01
ms- 63.65
Sv. frc. 88.17
Lfra 24.04
Peseta 67.67
Gyllini 183.47
Tékk.sl.kr. 13.57
S. kr. 122.52
N. kr. 121.76
D. kr. 121.70
i<ennslumálaráðherrann
og rektorsembættið.
f liálft annað ár liefir Þorleifur
II. Bjarnason stjórnað Mentaskól-
anum sem settur rektor, við góðan
oi'ðstir. Hann hefir unnið sjer virð-
ingu og vináttu skólapilta með
skyldurækni sinni, ljfifmensku og
rjettsýni. Og samvinnan milli hans
og kennaranna hefir verið hin
kjósanlegasta. Skal það sýntr og
annað rækilega, ef þörf gerist,
að hjer er farið með rjett mál.
f kennaraliði skólans eru, svo
sein kunnugt er, margir þjóðkunn-
r menn. Mun það nokkurn veginn
einmælt meðal þeirra, er um slíkt
kúnna að dæma, að sjaldan hafi
kólinn átt svo mörgum nýtum
kennurum á að skipa sem nú, —
að líkindum aldrei síðan skólinn
var á Bessastöðum. Slíkir kennarar
sem Jón Ófeigsson, Ólafur Daníels-
son, Páll Sveinsson, Bogi Ólafsson
tru fágætir. Allir eru þeir — og
raunar margir aðrir kennarar skól-
ms — góðir fræðimenn, góðir kenn-
arar og stjórnsamir í besta lagi.
Og allir eru þeir á ljettasta skeiði.
Þess vegna kom flestum á óvart,
er það fór að lcvisast nú á síðustu
misserum að landstjórnin teldi
,sjer ófært að veita nokkrum kenn-
ra skólans rektorsembættið, því
að enginn kunni að benda á neinn
jafn hæfan mann sem þá, er þar
störfuðu, — hvað þá heldur hæf-
íslendingar tala um þessar
rnundir oft um framfarir þær, sem
gerst hafa lijer á‘ síðustu áratug-
uin, og er það að vonum. Búskapur
þjóðarinnar til lands og sjávar
liefir heppnast svo, að nú eru ekki
tvö, heldur tuttugu höfuð á hverj-
um pening á móts við það sem
áður var. En þó er íslendingum
nú meiri nauðsyn að biðja ham-
ingjúna að hjálpa sjer, heldur en
nokkru sinni áður. Nú eru ekki
U tvif, lieldnr tuttugu höfuð á lýg-
inni á móts við það, sem áður var!
Nú eru ekki tvö, heldur tuttugu
höfuð á ranglætinu á móts við það,
sem áður var!
Jónas frá Hriflu er dómsmála-
ráðherra! Og Jónas frá Hriflu er
kennslumálaráðherra!
Um dómsmálaráðherrann verður
ekki rættK hjer að þessu sinni.
I höndúm hans eru lög og
Tveir betlarar í Brasilui tóku
nýlega upp þá aðferð að aka á
mótorhjóli til að betla. Lögreglu-
pjónn einn tók þá fasta í þeirri
trú, að hjólið hlyti að vera stolið.
En þeir fjelagar gátu sannað dóm-
ar’anum, að hjólið væri lögleg eign
þeirra. — Þeir fylgjast með tím
Jtnum, betlararnir.
rjettur eins og- heilög ritning í
nöndum djöfsa, — báðir lesa öfugt
og aftur á bak. En nú gerðust þau
tíðindi, að ekki verður hjá komist
að minnast nokkuð á kennslumála-
ráðherrann!
f fyrradag var Pálmi Hannesson
settur rektor!
Það er alveg áreiðanlegt og
óvefengjanlegt, að meðal þeirra,
sem sóttu um embættið, var Pálmi
sistur. Allir hinir eru þaulreyndir
skólamenn, ágætir kennarar. Morg-
unblaðið hefir enga löngun til þess
að gera lítið úr Pálma Hannessyni.
En hvað hefir hann til brunns að
bera á móts við aðra umsækjend-
fullvrt hjer, að eklii hefir farið
neitt sjerstakt orð af liæfileikum
Pálma eða áhuga við kennarastarf-
ið á Akureyri, og mun ekki reyn-
ast torvelt að færa sönnur á, að
hjer sje eltki ofmælt. En hvað
hefir hann þá unnið sjer til ágæt-
is? Hann hefir ferðast nokkuð um
Jandið í náttúrufræðislegum erind-
um. En ekki hefir hann, svo að
vjer höfum til spurt, unnið vís-
indúnum gagn með skýrslugerð
um athuganir sínar, enn sem
komið er. — Og þéss vegna
verður oss enn að spyrja: Hvað
Jiefir Pálmi Hannesson fram yfir
liina, sem sóttu um rektorsembætt-
ið? — Hvað liefir liann t. d. fram
yfir Jón Ófeigsson, hinn nafnkunna
skólamann, annan aðal-höfund
hinnar mestu og merkustu íslensku
orðabókar, sem enn liefir verið
samin ?
Sjálfsagt er að gera ráð fyrir
því, að ef til vill búi fágætir hæfi-
leikar í Pálma Hannessyni. En þeir
búa þá nokkuð djúpt. niðri í lion-
um, því að hingað til hefir liann,
því miður, ekki orðið þjóðkunnur
fyrir neitt annað, en að hann
hefir á hverju ári síðan hann kom
til Akureyrar, drukkið kaffi hinn
7. nóvember, ásamt þrem kennur-
um þar nyrðra, til minningar um
sigur skoðanabræðra sinna, Bolsje-
vikanna á Rússlandi. Pálma og
íjelögum lians hefir þótt viðeig-
andi að minnast blóðsúthelling-
anna á Rússlandi með þessu — með
því að hella kaffi niður í sjálfa sig.
Og þjóðkunnugt hefir þetta orðið
vegna þess, að aldrei hafa þeir
f jelagar vanrækt, að senda iit sím-
skeyti um, að þessi merkilega at-
höfn hafi farið fram.
Það hefir heyrst úr herbúðum
stjórnarliða, að Pálmi hafi verið
tekinn fram yfir aðra umsækjeud-
ur vegna þess, að skólinn þurfi á
,:iiýju blóði“ að halda. Ætli þeir
eigi ekki bara við nýtt kaffi?
Kommúnista-kaffi ? Kaffi og t'r
handa skólapiltum 7. nóvember
Hjerna er áreiðanlega ráðning
þeirrar gátu, hvers vegna Pálmi
liefir alt í einu hafist svo hátt.
Engum óbrjáluðum manni getur
til liugar komið að halda því fram
að Pálmi hafi orðið lilutskárpastur
allra umsækjenda vegna þess, að
hann hafi vit, þekkingu, reynslu
eða kennarahæfileika fram yfir
keppinauta sína. En liann getur
boðið Jónasi upp á kaffi, sem Jón-
asi þykir gott! Og hann getur boð-
ið skólapiltum kaffi, sem Jónas
álítur þeim holt!---------
ranglæti, sem þeir nú eru beittir.
Þeir byggja allar sínar vonir á
því, að hægt sje að vinna pilta
til fylgis við hinn nýja rektor
og stjórnina, en til andstöðu gegn
hinum gömlu kennurum sínum. —
Piltana á að vinna með alskonar
sælgæti, sem ungum mönnum gefst
að, — með skemtiferðum í stjórn-
arbílum og á varðskipum, með frí-
um og öðrum fríðindum. En skyldi
nú nokkur landstjórn nokkru sinni
hafa beitt svívirðilegri aðferð við
gamla og merka mentastofnun ?
Það er hryllilegt að' hugsa út
í, hver áhrif þessar ógeðslegu að-
farir muni hafa á sálarlíf hinnar
uppvaxandi skólakynslóðar'. Fyr
má nú vera en að æskulýðnum
sje mútað til fylgis við ranglætið!
En skólapólitík Jónasar frá Hriflu
er nú orðin nokkurn veginn kunn.
Þessi pólitíski stigamaður hefir
ægar marga skóla landsins
á valdi sínu! Og nú hefir hann
nn þá einu sinni níðst á dreng-
skap og rjettlæti tli þess að ná
fangarhaldi á höfuðvígi íslenskrar
menningar, Mentaskólanum í
Reykjavík.
En finst. nú ekki íslendingum
SkölatOskur
ódýrar
hjá
H. Biering.
Laugaveg 3 Simi 1550.
til sðln, með Ueki-
færisverði. - Dyra-
tJttlA og góliteppi
getnr iylgt.
Hölatorg 8. Slmi 2384.
Skðlamálið á Rkureyri.
En hver áhrif mun þetta nú
hafa á skólann, elstu, frægustu
°g hjartfólgnustu mentastofnun
þjoðarinnar? Þeirri spurningu er
vitanlega ekki unt að svara til
fulls nú þegar, en þetta eitt er
víst: að hjer er stofnað til and-
styg&ilegs ófriðar í skólanum, til
ófriðar milli skólapiltra sjálfra, til
nóg komið? Erum við allir orðnir
svo svínbeygðir, að enginn þori Það miul uú sannanlegt hvenær
að lireyfa liönd eða fót? Nú höfum sem er’ að skólabörn á Akureyri,
við í tvö ár liorft á berstrípað undir st3óru Steinþórs Ouðmunds-
ranglætið hossa sjer í æðsta önd- sonar’ eru alve" óvenjulega vand-
veginu. Erum við allir orðnir svo virk vel að síer 1 námsgrein-
auðvirðilegir ættlerar, svo alls- um skólans, svo að vafasamt er,
vesælir og heillum horfnir aum- hvort nokkur hinna stærri skóla í
ingjar, að oss renni ekki slík smán h'indinu jafnast við hann. Þar
til rifja? Mentamenn þjóðarinnar kenna að vísu niargir kennarar
verða nú að sýna fyrir sitt leyti, °" beir eiga sinn heiður skilið, en
bæði í orði og gerð, að þeir uni I c,)gum getur þó dulist, að yfir-
fckki þessari síðustu svívirðingu! I maður skólans hefir átt sinn mikla
þátt í því, að skóli þessi er —
þegar á heildina er litið — Akur-
ureyri til stórsóma.
.Hitt er jafn auðvelt að sanna,
að árangur margra barúaskóla
Mönnum eru kunn upptök þessaler svo lierfilegur að firnum sætir
skólamáls og mönnum verður nú og er þó látið óátalið og kennarar
tíðrætt um afdrif þess. Brotlegur sitja með sæmd. Ekkert skerst í
kennari hefir fengið makleg mála- odda. Fyrst á manndómsárum sín-
gjöld að sumra dómi. Áhugasamur um verða unglingarnir þess smátt
og atorkusamur skólamaður hef- og smátt vísir, að þeir knnna ekki
ir orðið hart úti eftir því sem aðrir neitt, og skólavistin gekk í sprell.
telja. Stjórnleysi barna og vanræksla
Hann liefir starfað um 10 ára við námið fær mun meira á þá
skeið og skólinn vaxið og þróast kennara, sem ganga sínu starfi á
ruikið. Húsrúm er þrotið og nýtt hönd, en hina, sem taka sjer
skólahús í vændum og framtíðin starfið ljett.
brosir við. En þá kemur reiðar-
filag: Kennarinn missir stjórn á Eigi þessi að verða málalok
s.ier augnablik. Hann gengur feti I Síeinþói's Guðmundssonar, þá
framar en Iiann má. Af því hlautst I ieggjast vissulega á herðar honum
|)ó eigi tjón svo vitanlegt sje, syndir margra. Óhætt er að full-
nema fyrir sjálfan hann, en tjón yrða það, að fjöldi kennara hafa
hans varð gífurlegt. Atvik öll kom- eitthvað á samvisku sinni af lík-
st frain fyrir alþjóð manna. Allir amlegum refsingum vi^ skóla-
dæma. Hann ritar skýrslu sjer til börn, þó eigi hafi þær orðið með
dómsáfellis. Hann missir stöðu og sania hætti og hjer átti sjer stað
situr eftir með tjón og vanvirðu en allir liafa þó sloppið frá mann
þó finst sumum enn eigi nóg skemdum. í samband við þetta er
comið, þar sem maðurinn hefir óhætt að setja frumvarp það, sem
ekki verið dreginn fyrir lög og lagt var fyrir síðasta Alþingi, um
ur? Hann er kandídat, en það eru ófriðar milli kennara og rektors,
til ófriðar milli skólapilta og kenn-
ara- — Fylgismenn stjórnárinnar
draga alls ekki dul á, að þeim
komi ekki til hugar, að kennarar
skólans geti unað því óheyrilega
nú fleiri. Hann hefir kent 2—3 ár
við gagnfræðaskólann á Akureyri.
Hinir umsækjendurnir hafa kent
um áratugi! Auk þess slial það
(*°ni. | að banna með öllu líkamlega refs-
Stjettarbræður hans berja sjer ingu, hverju nafni sem nefnast, en
á brjóst. Allir eru saklausir nema svo undarlega vildi til, að frum-
liannæinn. |varp þetta var drepið. Sýndist þó
mega samþykkja það með lítils-
Þegar vandlæting grípur fólk, I háttar breytingum, sem næðu eink-
er það furðu fljótt að gleyma því um til móður barns. Samanber
sem vel var gert og vegur á móti niálsháttinn: „Mjúk er móður-
yfirsjónum. Sá sem ritar línur hönd“. Gat jeg eigi betur sjeð, en
þessar hefir aldei manninn sjeð, a$ Alþingi hefði verið stórsómi í
en annað hefir hann sjeð, sem ber að gera þetta frumvarp að lögum,
honum vitnisburð: sem sje, verk- svo að börnin yrðu láns við allar
efni skólabarna á Akureyri, 0g barsmíðar og friðhelg í skólunum.
það eru verk sem lofa meistarann. ■ Þa kemur annað vandamál.