Morgunblaðið - 27.02.1930, Blaðsíða 3

Morgunblaðið - 27.02.1930, Blaðsíða 3
MORGUNBLAÐIÐ * JftorgtmblaMd i.toíimndl: Vllh. Fln»*n. Tt.B»í»ndl; 7J*l»c 1 R»ykJ»yíh. «.Jt»tJör»r: Jön KJartanaaon. ValtíT Btetánaaon. 'tnff 1 J»lnr*«tJöri: H. Hafbers, fferlfatofa Auaturatrietl t. 11*»! nr. 100. 't.tB.l^slncaaferlfatofa nr. 700. H»<*aaa(*iar: JOn KJartanaaon nr. 741. Valtýr Bteffenaaon nr. 1110. H. Hafber* nr. 770. atrlftacJald: Innanlanda kr. 1.00 A atfenulL olands kr. 1.60 - — »Blu 1« aura alntakH) MATIÐ. Bins og Bunnugt er, var niður- staðan af mati Jakobs Möllers bankaef'tirlitsinanns og Pjeturs Magnússonar hrm., að mjög ljeti nærri að bankinn ætt.i fyrir skuld- um, yrði hann starfræktur áfram. Nú birtist 'annað mat á bankan- nm. Er það framkvæmt af stjórn- skipuðum mönnum, þeim Helga Briem skattstjóra, Sveinbirni Jóns syni hrm. og Stefáni Jóh. Stefáns- syni htTn., sem hafa metið' aðal- bankann. En til að meta útbúin hafa verið skipaðir: Á Akureyri, Böðvar Bjarkan málaflutningsmað ur, ísafirði Jón Guðmundsson end- urskoðandi og í VeStmannaeyjum Jón Brynjólfsson bankaritari. En mat Svavars Guðmundssonar var » lagt til grundyallar fyrir útbúið ;á Seyðisfirði. Niðurstaða þessa mats er sú, að bankann vanti 314 milj. kr. til að eiga fyrir skuldum. En þegar matið er íhugað nánar, sjest, að frá þessari upphæð má draga ltr. 1.677.030.00, og vísum vjer til sundurliðaðrar skýi'slu hankastj., að því er þetta snertir. En auk þess bera athugasemdir matsnefndarmanna það með sjer, að nefndin gerir ráð fyrir, að nál. 1,8 milj. kr. se'm metið er á skuldunautum, sem talið er að ekki eigi fyrir skuldum, geti horf- ið að meira eða minUa leyti, ef viðkomandi skuldunautar geti haldið áfram atvinnurekstri sínum. Niðurstaðan af þessu mati sýnist því vera sú, þegar tekið er tillit til upplýsinga bankastjórnarinnar, sem erfitt mun að hrekja, og at- hugasemda nefndarinnar, að nærri láti að bankinn eigi fyrir skuldum. Enginn mun nú efast um, að hinir stjórnskipuðu matsmenn hafi metið bankann mjög strangt. Sýn- ist því, eftir að tvö möt hafa farið fram á bankanum, vera komin full gild sönnun fyrir því, hve mikil fá sinna það var að stöðva bankann. Ætti nú öllum heilbrigðum mönn- um að vera ljóst, hvers eðlis her- ferð sú er, sem hafin hefir verið gegn, bankanum. En á að halda þessari herferð áfram? Hvernig má það vefa, að stjórn- in skuli hafa látið síma út um land niðurstöðuna áf mati nefndar innar, án þess að láta athugasemd- ir matsmanna fylgja með, þar sem þær í raun og veru breyta niður- stöðurinil Er þetta enn merkilegra fyrir þá sök, að fullyrt er, að einn nefndarmanna hafi afhent stjórn- inni bráðabirgðaniðurstöðu nefnd- arinnar með því skilyrði, að hana mætti ekki birta ne'ma athuga- semdirnar fylgdu með. Eftir að niðurstaðan áf mati nefndarinnar er orðin kunn, hlýtur það að vera eindregin krafa þjóðarinnar, að bankinn verði þegar endurreistur. íslandsbankamðlið. Skýrsla matsnefndar komin. Stjórnin lætur birta villandi skírslu um matið. Samkvæmt greinargerð neindarinnar, sem ekki var birt, lætnr nærri að bankinn eigi fyrir sknldnm. Hvað gerir stjórnarliðið nú? Flokksblöð stjórnarinnar birtu í gær, að tilhlutun fjár- málaráðherra, bráðabirgðaskýrslu um mat á íslandsbanka, sem matsnefnd stjórnarinnar hafði framkvæmt. — Þessa slkýrslu hafði nefndin látið fjármálaráðherra í tje, en ljet þess getið, að skýrslunni fylgdi ítarleg greinargerð til skýr- ingar á þeim niðurstöðutölum, sem fram kæmu í skýrslunni. Þessa greinargerð ljet fjármálaráðherra ekki fylgja með bráðabirgðaskýrslu nefndarinnar, og sýnir það best hlut- drægnina í þessu máli. Birtum vjer hjer bráðabirgðaskýrslu matsnefndarinn- ar ásamt athugasemdum bankastjóra íslandsbanka um skýrsi- una og matið. Þar kemur í Ijós, að raunveruleg niðurstaða matsins verður nálega sú sama og í skyndimati Jakobs Möllers og Pjeturs Magnússonar. BRÁÐABIRGÐASKÝRSLA um ntat á íslandsbanka í febrúar 1930. Á aðalbankanum i Reykjavík áætlum við töp á ýmsum skuldunautum .................. kr. 5.375.375.00 Auk þess er gengismunur á skuld. bankans við danska póstsjóðinn, sem talin er í íslenskum krón- um á hlaupareikningi bankans, en eru danskar úrskurð hennar á hag bankans. Matsnefndin neitaði ákveðið að verða við þessari beiðni vorri. Þess skal ennfremur getið, að oss hefir ekki tekist enn að fá sundurliðaða matsgjörð nefnd- arinnar. Vjer erum því útilokaðir frá því að gjöra athugasemdir við matið í einstökum atriðum, nema á grundvelli hinnar ósundurlið- uðu matsgjörðar. Einn liður matsgjörðarinnar er sá, að bankanum er metið gengistap að upphæð kr. 849- 030.00 á inneigri ríkissjóðs Dana í bankanum. Inneignin er 3.900 þús. og umsamin að forminu til í dönskum krónum, en vegna á- kvæða hjeraðlútandi samnings um það, að vextirnir fari eftir gengismun íslenskrar og danskr- ar krónu, er hjer raunverulega rim lán í, íslenskum krónum að ræða. Þetta sjest á því, sem hjer skal greina: Innstæða ríkissjóðs Dana í Islandsbanka er þannig tilkom- in, að á árunum 1920—1921 inn- borgaði íslenska póststjórnin á hlaupareikning dönsku póst- stjórnarinnar í Islandsbanka póstávísanafje, sem að síðustu komst upp í 5—6 miljónir. — Vegna gjaldeyriserfiðleika fjekk Islandsbanki þá frest hjá dönsku póststjórninni á yfirfærslu fjár- ins til Danmerkur, en jafnframt festist fjeð hjá bankanum í við- skiftum hans. Þegar byrjað var að innborga fje þetta, var ekki nægilegur til þess að vinna upp gengismuninn á afborgunum _af skuldinni. íslandsbanki hefir nú fengið hinn reikningsfróðasta mann, sem hjer er á þessu sviði, Brynjólf Stefánsson skrifstofu- stjóra, til þess að athuga þetta mál, og hefir bankastjórnin fenjg ið frá honum svohljóðandi vott- orð: — Jeg undirritaður, Brynjólfúr Stefánsson skrifstofustjóri, hefi samkvæint beiðni stjórnar íslands- bánka athugað samning bankans við ríkissjóð Dana, dags. 13. og 14. júlí 1925, um greið'slu skuldar bankans við hann, sem þá var að upphæð 5 miljónir danskar krónur. Athugunar' þessarar hefir banka- stjórnin beiðst til upplýsingar mn það, hvort ástæða sje til að meta bankanum gengistap á skuld þess- ari, vegna þess að hún er í dönsk- um krónum, en bankastjórnin lítur svo á sem ákvæði tjeðs samnings um vaxtagre'iðslu af skuldinrií sjen með því innihaldi að eigi sje rjett að telja neitt gengistap á láni þessu þó það sje bókfært hjá bank anum í íslenskum krónum. Ákvæði tjeðs samnings um vexti af skuldinni eru þau, sem hjer skal greina: Vextirnir skulu vera 14% fyrir neðan ve'xti Þjóð'bankans danska, eins og þeir eru á hverjum tímu. í*ó eigi hærri en 6%. En á þeim tíma, sem íslenska krónan er nncfit gullgildi (pari) skal þó lækka of- angreinda vexti af skuldinni svo sem hjer segir: kr. 3.900.000,00, sem með' gerigi pr. 31./12. 1929 nemur ............................................. — 849.030,00 og gengismunur á £ — sterlingsláni (1921), sem talinn er á efnahagsreikningi bankans með gengi kr. 22.00 pr. £ og nemur sá mismunur- ................ — 36.963.54 Krónur: 6.261.368.54 Á útibúi bankans í Vestmannaeyjum metur Jón Brynjólfsson tapið .............................. Á útibúi bankans á Akureyri metur Böðvar Bjark- an tapið ........................................ Á útibúi bankans á ísafirði metur Jón Guðmunds- son tapið ....................................... Á útibúi bankans á Seyðisfirði metur Svafar Guð- mundsson tapið .................. kr. 1.919.493.30 en frá því má draga.............: — 126.818.82 sem þegar er afskrifað og verður tapið því....... — 1.792.674.48 205.000.00 260.000.00 808.990.00 Samtals krónur: 9.328.033,02 Eignir banlcans, sem telja má til frádráttar þessu eru: Hlutaf je bankans ...............v.... kr. 4.500.000.00 Lagt til hliðar fyrir tapi ...........— 853.088.18 Ágóði ársins 1929 ..................... — 441.870,82 kr. 5.794.959.00 Mismunur krónur: 3.533.074.02 Reykjavík, 25. febrúar 1930. Helgi P. Briem (Sign). Stefán Jóh. Stefánsson. Sveinbjörn Jónsson. (Sign.) (Sign.) Athngasemdir bankastjóra fslandsbanka. Stjórn Islandsbanka hefir beð- ið oss að birta svohljóðandi at- hugasemdir við matið: Vjer mótmælum fastlega, að rjett sje mat það á íslands- banka, sem nefndin, er fjármála- ráðherra útnefndi 13. þ. m., hef- ir framkvæmt. Teljum vjer nefndina hafa metið töp bankans alltof hátt, enda göngum vjer út frá því, samkvæmt hjeraðlútandi yfirlýs- ing fjármálaráðherra á Alþingi, að nefndin hafi ekki átt að byggja mat sitt á þeim grund- velli, að bankinn yrði lagður nið- ur, heldur með áframhaldandi starfsemi hans fyrir augum. Vjer fórum þess á leit við •matsnefndina, að vjer fengjum að ræða við hana sjerstaklega um þá ýmsu skuldunauta, sem hún metti tap á. Rökstuddum vjer beiðni vora með því, að vjer kynnum að geta gefið ýmsar upplýsingar sem nefndinni gætu komið að haldi við endanlegan Ef ísl. kr. er undir 98%, en ekki -----------— 90%, — — -----------— 85%, — — til í vitund manna neinn munur á íslensku og dönsku krónunni, en þegar sá mrinur fór að koma fram, var því haldið fram af bankans hendi, að umrætt fje væri íslenskar krónur, þar sem það hafði verið innborgað bæði í íslenskum seðlum og einnig að öðru leyti á sama hátt eins og hver önnur innborgun í bank- ann innanlands, en Danir vildu halda því fram að hjer væri um danskar krónur að ræða. Aftur á móti varð bankinn að viður- kenna, að hann væri skyldur til að greiða dönsku stjórninni fjeð hvenær sem hún krefðist þess. Gekk svo í þófi um þetta þang- að til í júlí 1925, að Sig. Eggerz bankastjóra tókst að ná samn- ingi við danska fjármálaráðu- neytið um málið. Var því, í þeim samnángsumleitunum, haldið fast fram að hendi bankans, að fjeð væri íslenskar krónur, *n á hinn bóginn átti bankinn und- ir högg að sækja um að fá sem best afborgunarkjör á skuldinni. Niðurstaðan varð svo sú, að gegn því að fá 18 ára afborgun á skuldinni gekk bankinn að því að breyta þannig til, að skuldin yrði í samningnum að forminu til í dönskum krónum, en yrði samt sem áður raunverulega ís- lenskar krónur, með því að sett væri í samninginn ákvæði um vaxtagreiðslu af fjenu, þar sem vextirnir væru miðaðir við gengismun íslensku og dönsku krónunnar, þannig að þess lægra sem íslenska krónan stæði 1 hlut- falli við þá dönsku, þess lægri yrðu vextirnir og það svo mikið lægri, að vaxtamunurinn væri undir 90% lækki ve'xtirnir um %% — 85% — — — 1% — 75% — — — 114% og sje gengi ísl. krónurinar undh 75%, lækki vextirnir um2%. Skuldin átti að afborgast á 18 árum frá 1. apríl 1925 að telja. Samkv. framanrituðum ákvæð- mu verða vextirnir af skuldinni á- kveðnir svo sem hjer segir: Vextir Þjóðbankans danska ern nú 5%. Þar frá dregst fyrst 14% — eftir 4!/2%. Vegna þess að gengi, ísl. kr. er nú ca. 82% (undir 85% en ekki undir 75%) á erinfremur að draga frá lþ2%> svo vextir af láninu epi 3%. Sje nú gengismun þeim, sem riii er milli dönsku og íslensku krón- unnar, breytt í hækkaða vexti upp úr tjeðum 3%, meðan veriið er að afborga skuldina, þá verður niður- stað'an þessi: Eftirstöðvar lánsins eru nú 3.900.000 danskar kr. og til þess áð jafnast á við gengismuninn veriða vextir af láninu framvegis að telj- ast 6!/2% á ári, og er þá gengið út frá óbreyttu gengi á ísl. krónunrii og óbreyttum vöxtum Þjóðbank- ans danska. Á þessum grundvelÖ má því telja lánið í íslenskum krónum með 614% ársvöxtum. Reykjavík, 18. febrúar 1930. Brynjólfur Stefánsson. Eins og sjest á vöttorði þess'i. stendur málið því þannig, að ]>ó skuldin sje talin í samningnu; i að forminu til í dönskum kró'í- um, þá gjörir ákvæði samnings- ins það að verkum, að aðstað 'i er nú hin sama eins og skuldin væri íslenskar krónur með 614 ‘' ársvöxtum. Þar sem skuldin þannig san'- svarar láni í islenskum krónum með sanngjörnum vöxtum, skift- ir það engu máli þó skuldin á- /

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.