Morgunblaðið - 07.09.1930, Qupperneq 9

Sunnudag 7. sept. 1930.
Riklssiðislðiilil.
Fátt er nú rætt um manna í
ínilli meira en ríkissjóðslánið.
Eins og kunnugt er kvaðst lantls
stjórnin á þinginu í vetur ætla að
taka 12 milj. kr. lán og útvegaði
sjer heimild þingsins til þess. Var
talið víst, að lántaka þessi mundi
verða framkvæmd skömmu eftir
þing, er forsætisráðli. fór utan, að
því er almannarómur sagði, meðal
annars, til þess að taka lán. Hann
kom svo heim skömmu fyrir lands-
kjörið, án þess að hafa tekið lánið.
Þetta undruðust ýmsir og sá
kvittur gaus upp, að ekki mundi
liggja laust fyrir að fá lán lianda
hinu íslenska ríki og var þetta
sett í samband við aðfarir stjórn-
arinnar í íslandsbankamálinu síð-
astliðinn vetur.
Vegna þessa orðróms mun það
hafa verið, að stjórnin ljet rjett
fyrir landskjörið í síðastl. júhí-
ir.ánuði birta í blöðum sínum svo-
liljóðandi yfirlýsingu:
„Út af ummælum Morgunbl.
nú síðast í morgun og vegna
slúðursagna, sem íhaldsflokkur-
inn hefir breytt út um bæinn um
það, að stjórnin geti hvergi feng
ið lán erlendis, hefir blaðið gert
fyrirspum til forsætisráðherra
um þetta efni. Hefir ráðherrann
gefið þær upplýsingar, að sögu-
burður þessi sje tilhæfulaus með
öllu og þvert á móti standi nú
opnir ákveðnir lánsmöguleikar
fyrir íslenska ríkið“.
Síðan þessi yfirlýsing var gefin
út eru liðnir nærri 3 mánuðir og
engar fregnir eru enn komnar frá
landsstjórninni, um að lán sje tek-
ið. Það er því ekkert undarlegt,
þótt menn sjeu teknir að^ spyrja
hver annan, livernig á því muni
standa, að stjórnin hafi ekki enn-
þá notfært sjer hinar opnu dyr
lánsmöguleikanna“. ^Menn vita, að
utan liafa farið síðan Alþingisliá-
tíðin var haldin, formaður banka-
ráðs Landsbankans og 2 af banka-
stjórunum. Allir eru þeir komnir
heim aftur og ekkert lieyrist um
lánið. Það er ekki undarlegt þótt
alment sje álitið, að mönnum þess-
um, einum eða fleirum, liafi verið
falið að leita hófanna um lán eða
ráðast til inngöngu um liinar
„opnu dyr“ sem forsætisráðherra
talar um. En hvort svo er eða ekki
veit almenningur ekki með vissu,
því að stjórnin lætur ekkert uppi
um þetta. Hián lætur sjer nægja að
láta blöð sín kasta hmitum að
þeim, sem leyfa sjer að ræða þetta
alþjóðarmál.
En nú er svo langt um liðið, að
landsstjórnin verður að fara að
leysa frá skjóðunni. Alþjóð manrm
á heimtingu á að fá að vita livað
gerist bak við tjöldin. Þeir tímar
eru löngu liðnir er forsvaranlegt.
þótti að halda almúga manna óv.it-
andi um hvað gerist í stjórnarlier-
búðunum.
Landsstjórnin hefir sett á stofn
Búíiaðarbankann með 3 banka-
stjórum og miklum kostnaði öðr-
um. Þessi banki er peningalaus.
Handa honum átti allmikill hluti
lánsins að vera. Nú spyrja menn
því: Hvernig stendur á að lánið
er ekki tekið ? Landsstjórnin hefir
lýst yfir, að hún vilji taka lán og
að hún ætli að taka lán. Hún hefir
ennfremur lýst því yfir að hún
hafi nog úrræði til að fá lán.
Hvers vegna gerir hún það þá
ekki? í því getur ehginn maður
skilið. Stjórnin hlýtur að álíta það
þarft að taka lán, en hví gerir hún
það ekki?
Allar þessar spurningar æpa
framan í landsstjórnina og hún
verður að svara. Hún getur ekki
sagt, að það þiu-fi ekki lán, því að
hún hefir sjálf vitvegað sjer heim-
ildina og sett á fót dýrar stofnan-
ir, sem eiga að lifa á þessu vænt-
anlega láni. Hún getur ekki held-
ur sagt, að hún geti ekki fengið
lán, því að liún hefir lýst yfir því
gagnstæða. Hún getur tæpast held-
ur sagt, að luin telji ekki liggja á
lántökunni.
En liverju á hún þá að svara?
hverju getur liún svarað?
Það er einmitt þetta, sem vefst
fyrir þeim, sem um málið hugsa.
Fyjfir því dettur ýmsum í hug, að
það muni lvannske vera svo, að
yfirlýsing forsætisráðherrans um
hinar opnu lánsleiðir sje ekki rjett.
En hvað sem um þetta er, þá verð-
i» nú stjórnin að skýra frá hvað
gerst hefir bak við tjöldin. Hún
verður að draga tjaldið upp. Að
öðrum kosti er óhjákvæmilegt að
ýmsar getgátur komi fram og
gangi manna í milli. Og það er
ekki til góðs hvorki landsmönnum
nje landsstjórn.
Það er ekki nóg að kalla frá-
sagnir blaðanna „slúðursögur". —
Blöðin verða að flytja almenningi
frjettir, og ef rangar fregnir ber-
ast um þetta mál, þá á landsstjórn-
in sök á því með þögn sinni, og
engih aðrir, því að skynsemi gædd-
ar verur verða ekki sakaðar um
það að þær reyna að leysa gátur
mannlífsins og aðferð stjórnarinn-
ai' í málinu er einmitt ein af þess-
um gátum.
Ýmsar raddir heyrast um það,
að það sje í rauninni gott, að
stjórnin taki ekki eða fái ekki lán,
því að hún kunni ekki með fje að
fara. Þetta atriði verður ekki kruf-
ið til mergjar hjer, en því má ekki
glevma, að stjórnin hefir með gá-
lauslegri fjármeðferð sett sig í þá
sjáifheldu í mesta góðærinu, sem
yfir þetta land liefir komið, að
tæpast er unt að komast hjá lán-
töku, ef hún er möguleg. En vita-
skuld verður erfitt þegar vondu
árin koma að standa undir hinum
þungu skuldaböggum.
Hinn 27. september í fyrra tók
stjórnin um 5þó milj. kr. lán. Til
hvers það lán hefir verið notað er
ekki fullkunnugt, en eytt, mun það
nú vera að mestu eða öllu.
Og Landbúnaðarbankinn fjelaus
að kalla.
Frá Rússlandi berast þær fregnir
um þessar mundir, að stjórnarvöld
in eigi erfitt með að fá bændur til
að láta af hendi kornuppskeru
sína. Hafi bændur sumsstaðar kos-
ið heldur að brenna korn sitt, held-
ur en að láta það í hendur stjórn-
arvaldanna.
Tmsar frjettir.
Sögukensla í unglingaskólum.
Hið alþjóðlega samband uppéld-
ismála lijelt fund í Genf seint í
ágiist. Þar voru til umræðu ýmsar
umbætur á sviði kenslumálanna.
Mest var um það rætt á þessum
fundi, að nauðsyn bæri til þess, að
breytt væri stórlega sögukenslunni
í unglingaskóluniun. Nú er það
svo, sem kunnugt er, að mikill
liluti af kenslubókunum fjalla um
hernað og valdastreitu einstakra
manna. Með þeim frásögnum er
mjög blásið á glæður þ^óðrembings
og nágrannakritar, en slíkt girðir
þverlega fyrir þær sátta- og sam-
lyndishugsjpnir og fvrirætlanir,
sem nú eru mjög að ryðja sjer til
rúms meðal bestu manna í álfunni.
— í Danmörku hafa þegar verið
gerðar víðtækar ráðstafanir til
þess að breyta kenslubókum í sögu.
Þar á að koma betur fram en
áður, frásagnir um almenningshag
á ýmsum öldum, og þann tíðar-
anda, er lá til grundvallar fyrir að-
gerðum þeirra manna, sem inest
hefir borið á í frásögnum þeirra
kenslubóka er hingað til liafa verið
notaðar.
Atvinnuleysið í ítalíu fer vaxandi.
1 júlílok í ár voru þar 342.000
atvinnulausi’a manna, og er það
141.000 fleira en á sama tíma í
fyrra.
Hafnarbætur í Grimsby.
Fullgerð er nú áætlun um stækk-
un á fiskiskipahöfninni í Grimsby.
Eftir henni á hafnarrúm fyrir fiski
skip að aukast þar um lielming frá
því sem nú er. Sem stendur er
Grimsby meðal mestu fiskiliafna í
heimi.'Þar eru tvær liafnarkvíar
fyrir fiskiskip, sem hafa 29 ekra
stóran vatnsflöt. En vatnsflötur
nýju hafnarinnar er gera skal,
verður 37 ekrur að stærð. Hafnar-
gerð þessi >er áætluð að kosta 1 y2
miljón sterlpd. og mun hún standa
yfir í 3 ár.
---——------------
Nýtískn „Nationar1 pemngakassar, verð kr. 360.00. •
. •
Sjerhver verslun stór eða smá, ■ •
hefir not fyrir peningakassa, okk- •
ai kassar eru svo ódýrir og með >J
svo góðum greiðsluskilmálum, að *
allir kaupmenn geta eignast þá. •
„NATIONAL* ‘ peningakassar. •
Einkasali á Islandi, Færeyjum •
og Danmörku. J
Emilius Möller. •
Umboðsmaður á Islandi: •
GEORG CALLIN. Hafnarstr. 5, sími 1987, •
Síkjr^cl
Athygli skal vakin á því, að eftirleiðis hefi jeg
fyrirliggjandi allar þær tegundir Ford-bíla, sem mest
er spurt eftir, og með stuttum fyrirvara útvega jeg
þær, sem ekki eru fyrir hendi.
P. Stetánsson,
umboðsmaður Fords á íslandi.
H0SPITSET
Tyskebryggen, Bergen. 1. Kl. Hotel.
Utmerket kjökken. Centralbord. Elevator. Centralopvarmning.
Enkelt-Værelser frá kr. 2.50 i Rabat for.
Dobbelt-\Jærelser fra kr. 5.50 ( Uke-Ophold.
Drífanda kaffið er drýgst.
Efnslaug Reykjavfkur.
Laugaveg 34 — Sími 1300. — Símnefni: Efnalaug.
Hreinsar með nýtísku áhöldum og aðferðum allan óhrein-
an fatnað og dúka, úr hvaða efni sem er.
Litar upplituð föt, og breytir um lit eftir óskum.
Eykur þægindi! Sparar fje!