Morgunblaðið - 19.11.1930, Page 5

Miðvikudagínn 19. nóv. 1930.

Hn Mvnpsslarfsenlna.
Eru það svik ?
Er það fjárdráttur?
Okkur sveitamenn langar flesta
til að fá okkur móttökutæki, sjer-
staklega til þess að verða aðnjót-
andi þeirrar skemtunar og fróð-
leiks, sem útvarpsstöðin nýja lof-
ar. Raunar urðu það dálítil von-
brigði, að hún'skyldi ekki standa
við fyrsta loforðið, sem sje að
byrja starfsemi sína fyrsta vetr-
ardag, en vonandi verða þetta
einu vonbrigðin, sem hún gefur
tilefni til.
Jeg stóðst ekki freistinguna og
bað því umboðsmann Einkasölunn-
ar, að útvega mjer tæki, sem hann
hefir selt hjer og reynst hafa
mjög vel. Það er Telefunken 40
B. Þessi tæki kefir hann selt með
hátalara og öllu tilheyrandi á kr.
500,00, með uppsetningu. Ekki
væri ósennilegt, að liægt hefði ver-
ið að fá einhvern afslátt af því
verði. Enda munu sölulaun frá
verksmiðjunum all-rífleg eða um
41%.
Nú bjóst jeg við, að þessi bjarg-
ráðastofnun, Einkasalan á mót-
tökutækjum, mundi útvega mjer
þetta áhald ódýrara en þessir
bannsettu óþörfu milliliðir, um-
boðssalarnir, og í því'trausti liafði
jeg dregið að fá mjer tækin, jeg
trúði ekki mönnunum, sem sögðu,
að það væri um að gera að fá sjer
tæki áður en Einkasalan tæki til
starfa, því liún mundi verða mesta
blóðsuga.
Það álit að Einkasalan mundi
verða ódýrari eu umboðssalarnir,
bygði jeg fyrst og fremst á um-
mœium nokkurra ráðandi manna,
jeg bjóst við að ekki yrðu svik
fundin í þeirra munni. Vil jeg nú
tilfæra orðrjett nokkur ummmæli
þeirra:
1. Á síðasta Alþingi farast alþm.
Hannesi Jónssyni þannig orð,
sem íramsögumanni stjórnar-
flokksins í Neðri deild:: „Þá
er mjög varlega farið í það
að leggja á móttökutækin og
rennur sá hagnaður til útvarps-
ins. Þeir, sem selja þessi tæki
nú, hafa þau í umboðssölu og
taka því sín umboðslaun, sem
munu vera allmiklu hærri en
útvarpsráðið mun leggja á tæk-
in. Vitanlega eiga þessir um-
boðssalar nokkuð fyrir sitt
starf, en þó rnunu þeir leggja
meira á þau en því nernur, og
því verða þau nú dýrari en
uauðsynlegt væri.“
2. Alþin. Ingvar Pálmason, fram-
sögumaður stjórnarflokksins í
Efri deild segir:
„-----Aftur á móti tel jeg hik
laust, að einkasöluleiðin sje
heppilegasta leiðin til að ná
þeim tilgangi, sem allir vilja
ná, nefnilega að tryggja not-
endum sem best tæki með sem
bestum kjörum.“
3. Útvarpsstjóri hefir nýlega gef-
ið þá yfirlýsingu í málgagni
sínu, að móttökutækin hækk-
uðu ekki í verði.
4. Formaður útvarpsráðs liefir í
nýritaðri grein fvllilega gefið
það í skyn, að stofngjald yrði
ekkert og í eðli sínu er hækk-
un á verði útvarpstækja frá
því sem nú var hægt að fá
þau, ekkert annað en stofn-
gjald.
5. Forsætisráðherra Tryggvi Þór-
liallsson gerir glögga grein
fyrir afstöðu sinni til Einka-
sölunnar á síðasta þingi. Hanu
segir:
„Hann (Jón Þorláksson) kvað
þetta frumvarp vera eitt af
emb ættaf j ölgunarf rum vörpum
þeim, sem stjórnin ber fram og
lieimtaði af sínum flokksmönn-
um að samþykkja. Út af þessu
vil jeg taka það fram, að jeg
geri ekki ráð fyrir, að starfs-
mönnum verði fjölgað um
nokkurn skapaðan hlut. Það er
fullráðið, að Gunnlaugur Briem
símaverkfræðingur, sem hefir
undanfarið starfað við útvarpið
og símann, verði áíram við
útvarpið þó þessi skipulags-
breyting komist á. Hvað snertir
það fólk, sem vinnur að bók-
haldi og innheimtu, þá verður
einungis sú breyting, að yfir-
maður þess verður yfirmaður
útvarpsins, en ekki landssíma-
stjóri. — ‘—
Þá talaði hann um þetta litla
einokunarhreiður, sem stjórnin
væri að búa þarna til, með það
fyrir augum eingöngu, að bjarga
einhverjum flokksmanni sínum.
Siíkar aðdróttanir hv. 3. landsk.
og flokksbræðra hans læt jeg mjer
í ljettu rúmi liggja. Þó get jeg
frætt hann á því, hvernig jeg hefi
hugsað mjer að koma þessu fyrir.
Jeg hefi ástæðu til þess að vonast
eftir, að þessu geti orðið liagað
á sama hátt og gert hefir verið
með einkasölu á tilbúnum áburði.
Þá verslun hefir S.Í.S. annast fyrir
ivönd ríkissjóðs, og mjer er hið
sama í liug að biðja S.Í.S. að ann-
ast um sölu útvarpstækjanna, eins
og um áburðinn, enda hefi jeg
fengið ádrátt um þetta hjá for-
stjóranum, þó ekki sje gengið end-
aulega frá því enn. Ef svo verður
sem jeg vona, þá verður útvarps-
ttekjaversluninni hagað eins og á-
burðarversluninni. Hv. 3. landsk.
hefir fengið að sjá samkv. þeirri
skýrslu, er hæstv. fjmrh. las upp í
byrjun þings, hvað áburðarversl-
unin hefir kostað hverfandi lítið.
Og sama vænti jeg að komi á dag-
inn með þessa einkasölu ríkisins
á útvarpstækjum. Þó geri jeg ráð
fyiir einum manni, sem sje tekn-
iskur ráðunautur stjórnarinnar um
J- issi tækjakaup, hliðstætt því, sem
er um verkfærakaup og áburðar-
verslun S.Í.S.
Hv. þm. fer með staðlausa stafi,
ei hann vill gera grýlu ur væntan-
iegri einkasölu, og þegar hv. þm.
segir, að í þetta skifti nafi verið
lengst gengið til þess að koma
ýmsum gæðingum stjórnafinnar á
ríkissjóð, þá vil jeg benda liv.
þdm. á, hve hv. 3. landsk. hirðir
um sannleikann, úr því liann vill
ganga algerlega fram hjá því,
hvað einkásalan með erlendan
áburð liefir orðið ríkissjóði ódýr“
Af ummælum þessara fimm-
menninga, sem ótvírætt hafa allir
nolrkra ábyrgð í þessum efnum,
verður ekki annað dregið, en að
Einkasalan sje fyrst og fremst
sett á laggirnar vegna kaupend-
anna og að þeir eigi að njóta góðs
af lienni.
En livernig verða efndirnar?
Skýrust eru ummæli forsætisráð-
herrans. Af þeim verður ekki
dregin önnur ályktun en, að þessa
einkasölu eigi að hafa í sama
sniði og Áburðar-einkasalan og
það er eina einkasalan, sem hing-
að til virðist rekin sæmilega. Til
Aburðareinkasölunnar eiga að
renna aðeins 2% af andvirði á-
burðarins og svo bætist við lítil-
fjörleg þóknun til kaupfjelaga
fyrir innlieimtu og fyrirhöfn, þá
þóknun geta þó kaupendur sparað
með því að panta beint frá einka-
sölunni í gegnum búnaðarfjelög
og sveitafjelög.
Með slíku fyrirkomulagi hefðu
sv.eitir getað keypt inn tæki á alla
bæi í lireppnum með sem næst því
verði, sem aðalumboðssalar fá, og
tel jeg víst að það verð sje um
40% lægra en útsöluverð smásala.
Þetta hefði verið skynsamlega að
verið, því jeg tel það ráðleysi af
ríkinu, þjóð, sem ekki er fjöl-
mennari en smábær, að ráðast í
byggingu þessarar dýru útvarps-
stöðvar, nema með það fyrir aug-
um að hægt væri að koma því til
leiðar að hvert lieimili á land-
inu liefði samband við hana. Besta
áðið til þess er að stofnkostnaður
verði sem minstur.
Mjer urðu það því vonbrigði
þegar umboðsmaður einkasölunnar
kemur með áhaldið og segir að það
muni kosta komið á Blönduós að
tuinsta kosti kr. 571 með tilheyr-
andi, en getur þess um leið að
hátalarinn muni um 20 kr. dýrari,
en sá, sem hann ljet fylgja. —
Sem sagt tæki, sem minst annar
liður umboðssala seldi uppsett fyr-
ir kr. 500.00 kostar hjá Einka-
sölunni ca. kr. 550.00 óuppsett.
En fyrir mjer lá dæmið þannig.
Einkasalan ætti að geta fengið
íækið fyrir kr. 300 eða um það
bil (kr. 500.00 -4- 40%) og við það
verð bætist 2% til Einkasölunnar
og 6% til umboðssala, að minsta
kosti færi þó allur kostnaður ekki
fram úr 12%. Með öðrum orðum,
jeg hefði átt að fá áhaldið óupp-
sett fyrir um kr. 330.00 og hygg
jeg að það sje ríflega áætlað. í
stað þess er jeg krafinn um kr.
550.00 og tel jeg því allar líkur
til að Einkasalan muni þarna ná
frá mjer kr. 200.00 af þessu eina
treki og er það óhæfilegt stofn-
gjald. óþörf álagning á tækin
ldýtur að teljast stofngjald út-
varpsnotandans.
Nú býst jeg við að kaupmanns-
andi Einkasölunnar hugsi sem svo,
að manninum liafi ekki orðið tæk-
io nema nokkrum krónum dýrara,
en það hefði orðið, ef engin einka-
sala liefði verið til, honum er því
enginn skaði ger. sem teljandi sje,
og að það sje rjettara að Einka-
salan græði, en að sparað sje fyrir
kaupendurna. —• Þessi spilti hugs-
únarháttur dæmir sig sjálfur. En
jeg vil aðeins benda á, að kaup-
endum er meiri. beinn skaði ger
en í fljótu bragði virðist. Ef eng-
in cinkasala hefði verið sett á
stofn, þá liefði verið mjög auð-
velt að fá að minsta kosti 25%
afsíátt frá útsöluverði smásala,
annað hvort með kaupfjelögunum
sem milliliðum eða með því að sveit
ir keyptu inn í fjelagi. Þ$ð munu
Aðalumboðsmaður á íslandi
Th.BenJ a m insson
Lækjartorg 1. — Reykjavík.
Nýtfskn
blíf ðarstf QTjel.
Birgðir í Kaupmannahöfn hjá
Bernhard KJcbi*
Gothersgade 49. Möntergaarden.
Köbenhavn. K.
Símnefni Holmstrom.
Frægar krikmyndaleikkounr — sem
rerða að viðhalda fegnrð hörnnds
síns, nota eingöngn LDX-handsápn.
Myndavjelin sýnir hina
minstu misfellu í húðinni.
— Hinar fegurstu kvik-
myndaleikkonur nota Lux
handsápu. — Sápa þessi
freyðir vel og gefur góð-
an ilm, því að Lux-hand-
sápan er dásamlega sam-
ansett af ilmefnum.
LUX-HANDSÁPAN
Hvít eins og snjór — og
ilmar af angandi blómum.
„Kvikmynda - leikkonur
verða að hafa mjúka húð.
— Lux-handsápan er sjer-
sta'Jega þægileg í notk-
un . —
LUX
Vmd SAPA
Útsölnverð
65 anra.
W-LTB 67 33
Þegar þjer kanplð dðsamjðlk
þá mnnið að biðja nm
niEuni
því þá iáið þjer það besta.
I. Brynjólfssou & Kvaran.