Morgunblaðið - 22.02.1931, Blaðsíða 5

Morgunblaðið - 22.02.1931, Blaðsíða 5
Sttmradag 22. febrúar 1931. 5 Fjársukkið mikla 4 __ _ Þrátt fyrir að tekjur ríkissjóðs hafa á árinu 1930 orðið ineiri en nokkuru sinni áður í sögu landsins, er útkoman sú, að tekjuhalli verður á rekstri þjóðarbúsins. Sorgleg útkoma Ekki er minsti vafi á því, að þjóðin hefir beðið eftir því með mikilli eftirvæntingu, að fá skýrslu um fjárhag ríkissjóðs frá núverandi stjórn. Sú skýrsla hlaut að koma í fjárlagaræðu í’jármálaráðherrans, svo sem- venja hefir verið undanfarið. Þjóðin hafði fengið skýrslu um fjárbruðl stjórnarinnar á tekjuárinu mikla 1929. Sú ■skýrsla kom í landsreikningn- um fyrir það ár. — Samkvæmt þeim reikningi urðu útgjöld rík- issjóðs það ár miklu meiri en nokkru sinni áður í sögu lands- ins. Reikningurinn sýnir 15.4 milj. kr. útgjöld árið 1929, en raunveruleg gjöld munu þó hafa verið nokkru hærri, eins ug máske upplýsist síðar. Menn höfðu haft óljósar fregn ir um það, að útgjöldin 1930 hefðu orðið enn gífurlegri en árið 1929. Stjórnin var um‘ betta spurð, en hún færðist und- an að svara. En hún gat ekki þagað til lengdar. Hið sanna hlaut að koma í ljós fyr eða síðar. Og nú hefir það sanna komið í ljós — að nokkru leyti. Fjár- TOálaráðherrann, Einar Árna- ’s°h, lagði fjárlagafrumvarpið fyrir Alþingi í gær (laugar- dag). Þar upplýsti ráðherrann, -&ð útgjöld ríkissjóðs hafa á ár- *nu 1930 orðið mikið á 18. milj- ón króna! Og hann upplýsti «ieira, fjármálaráðherrann. — Hann upplýsti það, að þrátt fyrir, að tekjur ríkissjóÚs höfðu síðastliðið ár orðið meiri en nokkuru sinni áður í sögu lands- ’ns, verður útkoman á rekstri tjóðarbúsins sú, að t e k j u - balli er á árinu! Reikning- urinn er ekki gerður upp að fullu ennþá; einkum á eftir að bætast við gjaldamegin, svo sem ráðherrann gat um. Hve mikil •sú upphæð verður, veit' enginn ennþá; en áreiðanlega gerir bún miklu meira en að þurka ót þann litla tekjuafgang (81 þús.) ; sem er á yfirliti ráðherr- ans. Útkoma þessa tekjuhæsta árs ríkissjóðs verður því sú, að tekjuhalli verður á rekstri þjóðarbúsins! Skal þá skýrt í stórum drátt- UrE frá ræðu fjármálaráðherr- ans. RÆÐA Fjármalaráðherrans. _ ^ormið á frumvarpinu. j fyrstu gat ráðh. um hið breytta form fjárlagafi*v. Aðal- breytingarnar frá fyrri frumv. ' æru þrjár: 1) Inn í frumvarp- Jð er aðeins tekinn nettóhagn- aður og nettótap af rekstri rík- jsstofnana. 2) Kaflaskifting lv- er breytt þarinig, að í stað ^eSgja aðalkafla áður, er frv. ui í þremur köflum. 3) í frv. er tekin upp sú nýbreytni, að áætlað er fyrir fyrningu á eign- un ríkisins. — Þetta nýja form væri skapað af þeim mönnum, er stjórnin líefði undanfar’ð fal- ð að korna á nýju skipu’agi við alt reikningshald ríkisins. Miðurskurður verkíegra fram- kvæmda. Þá skýrði ráðherrann heild- arniðurstöður frumvarpsins. - Tekjur væru áætlaðar 12.3 milj., en gjöld 12.2 milj.; tekju- afgangur áætlaður 162 þús. kr. Um tekjumar gat ráðh. þess, að þær mætti ekki áætla hærra en gert væri í frv.; myndu meira að segja fullhátt áætlað- ar. Þingið yrði því að fara þá leið, að lækka gjöldin til þess að koma að nýjum fjárveiting- um. Útgjöldin samkv. sjerstök- um lögum væru orðin svo mik- 1 il, að það væri erfiðleikum bund ið að fá tekjurnar til þess að hrökkva, ef ekki væri betra en meðal-tekjuár. Um gjöldin sagði ráðh., að þingmenn myndu sjálfsagt hafa [ veitt því eftirtekt, að í frv. væri ekki eyrir áætlaður til nýrra þjóðvega, brúa eða símalagn- ‘nga. Aðeins væri áætlað fje til viðhalds þjóðvega (200 þús.), i sýsluvega (40 þús.) og til einka síma (30 þús.). Ekki hefði þótt fært að veita fje til annara framkvæmda en þeirra, er hjer- uð og einstaklingar treystu sjer til að leggja fram fje á móti. Ráðh. gat þess, að vitanlega væri æskilegast, að ekki þyrfti að grípa til niðurskurðar á verklegum framkvæmdum, svo J sem hjer væri lagt til. Annað væri þó ekki fært. Vaxtaútgjöldin hækka gífurlega. Þá gat ráðh. þess, að svo sem sjá mætti af frv., hækkuðu vaxtaútgjöld ríkissjóðs mjög mikið. Kendi hann þar um að mestu töpum bankanna, því að 1 ríkissjóður hefði þar orðið að hlaupa undir bagga. Síðustu árin hefði ríkissjóður orðið að leggja bönkunum fram fje, er hjer segir: Landsb. (nýtt stofnfje) 3.0 milj. Útvegsbarik. (hlútafje) 4.5 milj. Landsb. (eldra stofnfje) 1.7 milj. Alls kr. 9.2 milj. Svo væri til ætlast. að Lands- bankinn greíddi 6L vexti aí 3 milj. stofnfje sínu, en engar lík- ur væru til þess, að Útvegs- bankinn gæti í náinni framtíð greitt neina vexti af hlutafje sínu. Tekjur og gjöld víkissjóðs 1930. Næst sneri ráðherrann sjer, Bakkabræður hinir nviu. Stæling af mynd Guðm. Thorsteinssonar: Bakkabraeður og keraldið, sem lak. „Það hrekknr skamt til verklegu framkvæmdanna að tama. Ráðh. gat þess, að hann hefði beðið Hagstofuna að gera yfir- lit um skuldir íslands á árun- um 1921—1929. Hefði hann lát- Ið skifta skuldunum í tvo aðal- lokka. Annársvegar væru tald- ar þær skuldir, er stofnaðar. væru vegna ríkissjóðs sjálfs og hans fyrirtækja, og hinsvegar skuldir vegna banka og annara sjálfstæðra fyrirtækja. Samkv. }>essu værxt skuldir ríkissjÖðs í; árslok 1927 12.3 milj. kr. (sbr.! L.R 11.3), en í árs’ok 1930 15.1! milj. kr. Skuidir vegna banka! og stofnana 15.5 nrlj. í árslok 1927, en 25.0 mili. í árslokj 1930. — Á árinu 1930 hefðu j verið tekin þessi lán: Til iit- j varps- og símastöðvar 1.8 milj.‘ Magnús Kristjánsson hafi falsað landsreikningana. Að sjálfsögðu er fjármálaráð herra heimilt, að^lokka vKÍkiíb skuldirnar eftir þvi sem hon- um sýnist. Slík flokkun hefir engin áhrif á vaxta- og afborg- anagreiðslu ríkissjóðs. „Verkin tala“ fullgreinilega í þessu efni, þar sem vaxtagreiðsla rík- issjóðs hefir margfaldast í tíS núverandi stjórnar. í lok ræðu sinnar gaf fjár- málaráðherra yfirlit um útgjöld ríkissjóðs 1924—1930 og skýrði frá rekstri ríkisskipanna, lands- smiðjunnar og íúkisprentsmiðj- unnar. lamkvæmt venjri, að fjárhags- ifkomu síðasta árs. Gat hann tss í upphafi, að enn væri :kki sj&ð fyrir öll útgjöldin á árinu, því að greiðslum, sem til- heyrðu árinu, væri eigi lokið. Heildarútkoman varð sú, sam- kv. yfirliti ráðh., að tekjurnar hafa á árinu numið kr. 17,247,- )43.00. Og samkvæmt því, e> vitað verður um gjöldin, voru "u orðin kr. 17,166,010.00; tekjuafgangur rúml. 81 þús. En eins og ráðh. gat um, verða raunveruleg útgjöld talsvert meiri, en skýrsla hans sýndi, bví að enn eru ókomnar ýmsar greiðsiur, er tilheyra árinu. Er því fullvíst, að tekjuhalli verð- ur á árinu, en hversu mikill sá halli er, verður ekki sagt um að svo stöddu. Ýmsir liðir, bæði tekju- og gjaldamegin, höfðu farið mikið fram úr áætlun fjárlaga. Tekjumegin voru þessir þeir '.elstu: . þús. kr. Tekju- og eignarskattur . . 534 Aukatekjur..............158 Vitagjald...............150 Stimpilgjald............120 Afengistollur...........400 Tóbakstollur . j.......337 Ivaffi- og sykurtollur . . 197 Vörutollur..............601 Verðtollur..............768 Sætinda- og konfektgerð 110 Pósttekjur............ .. 150 Símatekjur..............443 Víneinkasala........... . . 800 Gjaldamegin höfðu umfram- greiðslur orðið mestar á: Þús. kr. 7. gr. Vextir og afborg. 228 9. -— Alþingi............. 96 11.— Dómg. og lögr.stj. 506 13. — Samgöngumál . . . 1243 14. — Kirkju- og kenslum. 238 16.— Verkl. fyrirtæki .. 337 19.— Óviss útgjöld . . . . 280 Auk þess hefðu gjöld utan fjárlaga, samkv. lögum eða heimildum laga, þingsál. og fjáraukalögum numið 1.9 milj. króna. Skuldir ríkissjóðs. Þá kom ráðh. að ríkisskuld- inum. Byrjaði hann með því. að senda andstæðingablöðum stjórnarinnar hnútur fyrir það, að þau höfðu verið að skýra aiþjóð frá fjármálaspillingunni í landinu. Taldi hann skrif þessi hafa verið árás á lánstraust rík isins. Væntanlega gefst síðar rækifæri til að ræða sjei’stak- lega þessa kveðju fjármálaráð- herrans. Hjer skal aðeins lýst yfir því, að }>að er svo langt frá, að andstæðingablöð stjói'ii- arinnar taki nokkuð aftur af því, sem þau hafa sagt um fjár- ma.aspillinguna. Því miður er það svo, að það er nú alt komið fram, sem andstæðingáblöðin hafa sagt í þessu efni. Og ofan : það bætist, að eftir því sem fleiri gögn eru lögð á borðið viðvíkjandi stjórn fjármálanna, kemur altaf nýtt í dagsins ljós, sem sannar það, að spillingin er miklu meiri og alvarlegi’i en nokkurn hefir órað fyrir. Um þetta verður rækilega rætt síð- ar hjer í blaðinu. Þá skal minst á ríkisskuldirn- ar. — kr., lán’ð hjá Hambrosbanka, tæpar 12 milj. kr. (Ráðh. nefndi ekki í þessu sambandi lánin til Útvegsbankans og skyndilán hjá Landsbankanum). Hoildar- skuldir Islands í árslok 1930 taldi ráðh. 40.2 milj., en taldi, að þær hefðu verið 27.9 milj. í árs- lok 1927. útvarpið 152 þús. Hiá ríkissjóði væri óráðstafað (?) 1.3 milj. I sambandi við skuldir ríkis- ins gat ‘ ráðh. þess, að í lands- reikningunum 1926 og 1927 væru skuldirnar vantaldar á 2, tug milj. króna. Öðrum fórst, en ekki þjer, má segja um þessa fullyrð- ing E. Á. Báðir þessir lands- reikningar eru samdir , af Magnúsi heitnum Kristjáns- syni. Senniiega tekst þeim ,það seint, óreiðumöimunum, sem nú fara með völdin í landinu, að fá þjóðjna til að trúa, því, að Útvarpið óg Alþingi. Ræðu fjármálaráðherrans var útvarpað. Er ráðh. hafði lokið 1'a‘ðu sinni, lvaddi Magnús J ó nsM»n sjer pLjös og ‘spurði forseta, hvort ekki yrði haldið áfram að útvarpa ræð- rim þingmanna, er til máls 'tækju. Gat ræðumaður þess, að og óvenjuleg, að í henni hefði Vcrið ádeila til andátöðublaða stjórnarinnar. Væri því meiri á- ;stæða til að sVara ræðunni ná þegar og fá því útvarpað. Út af þessu spunnust tal's- verðar umræðmv ög urðu þær all-harðar, er þingmenn frjettu það, að útvarpsstjórinn (hlut- láusi!!!!) hafði skrúfað fyrir útvi.rpið jafnskjótt og fjármála ráðh. hafði lokið sinni ræðu. — Þetta þótti ýmsum þingmönnum óhæfilegt og deildu fast á for- seta Alþingis og stjórn útvarps- ins fyrir þetta athæfi. Voru Hambrosbankaláninu hefði vvo væri fyrir mælt í útvarp3- verið varið þannig: Til Lands- lögunum, að gæta skyldi jafn- bankans 3 milj. kr., til Búnað- an ýtrasta hlutleysis að því er arbankans 3,6 milj. (sbr. fyrri stjórnmálin snérti. Útvarpsstjóiri ummæli, að „hver einasti eyrir“ hefði og við og við verið aÖ lánsins hefði runnið þangað!), ítreka þetta og lýst yfir því, til síldarverksmiðju 1,3 milj., að þessu ákvæði yrði stranglegá Landsspítalans 847 þús., skrif- frsmfylgt. Ræða fjármálarátih. stofubyggingar á Aruarhvoli hefði verið að því leyti sjerstök 351 þús., Súðin 231 þús. og

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.