Morgunblaðið - 15.09.1931, Blaðsíða 5

Þriðjudagmn 15. sept. 1931.
cv
Bráðapestarrannsóknir
Níelsar Dungals í París.
Það er ekki sjerstakur gerill, sem
bráðapestinni veldur.
Hvernig sýkist sauðfje af bráðapest?
Fyrir nokkru kom Níels Dungal
læknir úr utanlandsferð sinni. —
Hann fór að heiman í janúarlok.
Hafði Rockefellerstofnunin boðið
honum að kosta þriggja mánaða
ferðalag hans um Bvrópu, til þess
að hann fengi tækifæri til að kynn-
ast mörgum helstu rannsóknastof-
um sem fást við gerla- og sjúk-
dómarannsóknir.
En áður en að Dungal fór af
landi burt, hafði atvinnumálaráðu-
neytið ráðið hann til þess, að veita
forstöðu rannsóknastofu þeirri, í
þarfir atvinnuveganna, sem ákveð-
ið var fyrir nokkurum árum, að
setja skyldi hjer á stofn. Fól
atvinnumálaráðherra Dungal lækni
að undirbúa stofnun rannsóknar-
stofunnar í ferð þessari.
Hjeðan fór Dungal fyrst til
Parísar, þaðan til Bnglands, Hol-
lands, Þýskalands, Tjekkóslóvakíu
og Budapest; en þaðan til Parísar
aftur, og þar var hann í þrjá og
háifan mánuð. Vann hann þar að
rannsóknum viðvíkjandi bráðapest
inni, fekk hann að vinna að þeim
rannsóknum á hinni miklu og veg-
legu gerlarannsóknastofnun, sem
kend er við Pasteur.
ísafold hefir hitt Níels
Dungal að máli, og spurt hann um
hinar síðustu rannsóknir hans.
Jeg vann við Pasteurstofnunina,
segir Dungal í 3% mánuð, að rann-
sóknum mínum á bráðapestinni.
Br ákaflega ánægjulegt a.ð vinna
þar að vísindalegum rannsóknum,
þar sem öll tæki og aðbúnaður er
í sem allra ákjósanlegasta og full-
komnasta lagi.
Hjeðan að heiman tók jeg með
mjer marga stofna af bráðapestar-
gerlum, er jeg hafði tekið úr inn-
ýflum pestarkinda víðsvegar að
af landinu.
Rannsóknir mínar í París lutu
að því, að gera samanburð á stofn-
um þessum.
Bráðapestarsóttkveikj an.
Eins og lcunnugt er, var það
norskur maður, Ivar Nielsen, að
nafni, sem fyrstur rannsakaði
bráðapest á Norðurlöndum. Hann
komst að þeirri niðurstöðu, að
lijer væri um sjerstakan sóttgeril
að ræða, er orsakaði þessa bráð-
drepandi veiki.
Prófessor C. 0. Jensen í Kaup-
mannahöfn, er síðar tók að sjer
að gera bóluefni gegn veikinni,
samsinti þeirri niðíurstöðu Niel-
sen, að hjer væri um sjerstaka.n
sóttgeril að ræða, er hann kendi
við bráðapestina.
En árið 1924, kom skoskur vís-
indamaður fram meg þá kenningu
að bráðapestin orsakaðist ekki af
sjerstökum svonefndum bráðapest-
argerli, heldur sta.faði bráðapestin
af gerli nokkrum, sem menn hafa
lengi þekt, og Pasteur rannsakaði
og heitir á vísindamáli „Yibrion
septique1 ‘.
Rannsóknir þær, sem jeg hafði
gert á bráðapestarsóttkveikjum
hjer heima, áður en jeg fór,
studdu kenningu hins skoska vís-
indamanns.
En spurningin var þá, hvort alt
Iþað, sem við köllum í daglegu tali
1 bráðapest, eigi rót sína að rekja
til sömu gerlategundar.
Rannsóknir mínár í París í sum-
ar, leiddu það í ljós, að sóttkveikj-
urnar úr öllumi pestarinnýflunum,
sem jeg hafði safnað saman voru
ein og sama gerlategund -— ekkert
annað en hin löngu kunna tegund
„vibrion septique". Þó fann jeg
í einu tilfelli aðra sýklategund
en alt bendir til að það sje hrein
undantekning, að hún valdi hráða-
pest.
Sjerstakur bráðapestargerill er
því ekki til.
Þessi vitneskja hefir fyrst og
fremst vísindalega þýðingu. En
'liún hefir ekki síður þýðingu fyrir
j allar rannsóknir á bráðapestinni,
því nú vita menn, að alt sem vís-
indamenn hafa grafið upp um geril
þenna, „vibrion septique", kemur
1 að notum við bráðapestarrann-
sóknirnar.
„Vibrion septique“.
Gerill þessi er í þeim flokki
geria, sem ekki þolir súrefni
(anaearob). Hann mynda.r lífseiga
„spora“, er lengi geta legið í
dvala.
Heimkynni gerilsins er allskonar
jarðvegur, og hann er að fyrir-
hitta um alt í moldarjarðvegi og
ýmiskonar saur.
Þar sem gerill þessi nær að þró-
ast, rnyndar hann ákaflega sterk
eiturefni, eins og menn þekkja
af bráðapestinni. En að svona ger-
ill, sem alls ekki þolir súrefni,
getur lifað í líkama dýra yfirleitt,
kemur til af því, að vefir líkam-
ans taka til sín súrefni það, sem
þeim berst.
En því fer fjarri, að þessi skað-
væni gerill, sje aðeins hættulegur
sauðfje. Þegar viss skilyrði eru
fyrir hendi, getur hann einnig
orðið mönnum hættulegur. Það er
t. d. vitað nú, að háskalegustu
sárabólgur sem í ófriðnum hlutust
af sprengikúlum, og mold komst
í orsakast umfram alt af ,anaerob‘
sýklum, þar á meðal „vibrion
septique“, er undir vissum ástæð-
um getur orðið mönnum stór-
hættuleg.
— Getur það komið til mála, að
menn sýkist af bráðapestarfje?
— Eins og reynslan hefir sýnt,
er ekki hægt að kalla það hættu-
legt fyrir menn, a<ð umgangast
pestarfjenað, eða pestarskrokka.
En óvarlegt er það, því verður
ekki neitað, að fara með pestar-
skrokka, ef menn t. d. hafa sár
á höndum, sem sóttkveikjan getur
komist í. Þó að möguleikinn sje
á hinn veginn altaf til, að menn
geti hlotið hættulegar bólgur af
þeim, ef skilyrðin eru fyrir hendi,
hjá þeim sem smitast, nefnilega,
ef aðrir sýklar komast í sárið,
einkum moldargeriar og graftar-
sýklar.
Annars er það mjög á huldu,
hvernig sauðfjeð smitast, hvernig
það tekur bráðapestina. Þó menn
gefi kindum inn hreinan gróður
af bráðapestarsóttkveikjum, þá
sýkjast þær að jafnaði ekki. Sótt-
k\eikjan fer að jafnaði ekki úr
meltingarveginum út í líkamann, í
blóðið, nemar þegar einhver skil-
yrði eru fyrir hendi.
Og hver eru þau skilyrði? Það
er ráðgátan.
Hvað er það þá, sem veikir svo
mótstöðuafl fjárins í sumum ár-
um, eða eykur bolmagn sóttkveikj-
unnar, svo fjeð, óbólusett, hrynur
niður úr bráðapest?
Þeirri spurningu er ekki svarað
enn. En af reynslu manna og at-
hugun, er hægt að gera sjer ýmsar
tilgátur.
Eins og kunnugt er, sýkist helst
það fje af bráðapest, sem beitt
er. Pestariíminn versti er, þegar
jörð fer að frjósa, og grös að falla.
Fjeð fer þá að ganga nær gróðr-
inum og má gera ráð fyrir, að
mold slæðist frekar upp í það
með beitinni.
Nú er það vitað, að sóttkveikj-
an fyrirhittist í mold, í jarðveg-
inum. Hugsum okkur, að talsvert
af sóttkveikju mengaðri mold slæð-
ist niður í kind, en jafnframt
svelgi hún í sig mikið af ísköldu
beitargrasinu, er liún rífur frosið
af jörðinni. Hinsvegar vitum við
það, að bráða.pestin kemur aðallega
fram sem svæsin bólga í vinstrinni.
Og einkennilega oft er það, sem
þessi bólga er einmitt þeim megin
í vinstrinni, þar sem hún liggur
npp að vömbinni. Ilugsanlegt er
því, að ef innihald vambarinnar
er óvenjulega kalt, eins og t. d.
ef kindin hefir etið af köldu eða
frosnu fóðri, þá ofkælist sá hluti
vinstrarinnar, er að vömbinni snýr,
eu eins og alkunnugt er, dregur
ofkæling ætíð úr mótstöðuafli líf-
færanna.
Þetta gæti verið orsök þess, að
gróður þessa gerils, sem kominn
er niður í vinstur, og annars ekki
kemur að sök, nær að framkalla
bólgu, og komast inn í blóðið.
Rannsóknaáhöldin.
Gjöf Þjóðverja.
Á heimleiðinní kom Dungal við
í Berlín, til þess að taka út verk-
færi þau til vísindalegra rann-
sókna, sem Þjóðverjar gefa ís-
landj í tilefni af þúsund ára af-
mæli Alþingis.
Verkfæri þessi, sem ætluð eru
í stofnun, sem á að rannsaka
sjúkdóma, eru hin ágætustu. Þau
verða send hingað í næsta mánuði.
En hvar þau komast undir þak,
er blaðinu ekki kunnugt.
Heyrst hefir að komið hafi til
orða, að koma hinni væntanlegu
rannsóknastofu í þarfir atvinnu-
veganna fyrir í gróðrarstöð Búnað-
arfjelags íslands við Laufásveg,
eða þar sem nú er gróðrarstöðin,
því hana mun eiga ag flytja. Sýn-
ist það að ýmsu leyti vel ráðið.
—-----«<®»
Á Hofsós er verið að reisa raf-
magnsstöð fyrir þorpið. Er aflið
. tekið iir Hofsá og verður stöðin
112 hesta til að byrja með, en sá
kraftur nægir þorpinu til ljóss og
■hita. Bræðurnir Ormsson sjá um
byggingu. stöðvarinnar, og eru ný-
lega byrjaðir á verkinu.
fást hjer eftir daglega, og verða send heim til kaupenda
ef tekin eru 3 eða fleiri í senn.
Enn fremur fást svið, mör, ristlar og lifur.
Dragið ekki að senda oss pantanir yðar, því oft er
ómögulegt að fullnægja eftirspurninni, þegar líður á slát-
urtíðina.
Verðið mikið lækkað frá því sem var síðast liðið ár.
Slífuilielag Suðurlands.
Sími 249 (3 línur).
er komin af aesku
Rinso
HREINSAR
virkilega
þvottana,
og heitir pví
RINSO
i-C«CN MKrTNIM UtttTU
ttttHT •ONUttNT.
e
árunura,“ segir húsmóðirin.
,,0g >>ess vegna er jeg svo takklát
Rinso fyrir hjálp með pvottana. Það
sparar mér margra tíma vinnu ! Jeg
parf ekki lengur a'S standa núandi og
nuddandi yfir gufumii i pvottabalamun I
Rinso gerir ljóinandi sápusudd, sem naer
út óhreinindunum fyrir mig og gerir lökin
og dúkana snjóhvít, án sterkra blei-
kjuefna. Rinso fer vel með pvottana, >ó
pað vinni þetta verk.“
Er aðeiiis selt i pökkum
— aldrei umbúðalaust
Lftill pakki—30 aura
Stór pakki —55 aura
W-R 20*04 7a
ligjslioldnmgsskole
Staísanerker.df med Barneplejeafdeling. Grundifí praktlsk og teoretisk Undervisning i alle
Husmoilcrarbejdcr. Nyt 5 Manncders Kursus begyuder 4. Novbr. og 4. Maj. Pris 105 Kr.
mnaned.i;-. Amfsundci slottclse kan sojfes til Vinterskolen inden 1. Juli, til Sommerskolen
Ccntratvarnie, Bad, elektrisk Kokkcn. Program sendes. Indmeldelser modtages.
& 442 E. Vestergaard, Forstanderinde.