Morgunblaðið - 27.03.1932, Blaðsíða 5

Sunnudaginn 27. mars 1932.
Htvinnurekstur bióðaiinnar.
Á tand og horfur.
Eítir Pál Ólafsson framkvæmdastjóra.
Inngangur.
Alþingi situr nú að störfum.
FufKtrúar þjóðaæinnar isita þar
alla daga . á ráðstefnu.
Þjóðin situf hjá og hlustar.
Alls staðar kveður við feami söng-
urinn ,,kreppa, kreppa“. Allir
draga þungt andann. Þjóðin veit
hvað er að gerast, og hvert stefn-
ir. Þjóðin veit nú, að. íslenska rík-
ið hefir á ' undanförnum góðærum
sokkið í skuldir.
Htin ve.it að ríkisfjárhirslan er
tóm, og getur ekki staðið straum
af daglegum Sögboðnum greiðsl-
um nema með hörmungum.
Og hvernig eru bankar þjóðar-
innar stæðtr. Við vitum að Ftvegs-
bankinn tilkynti ríkisstjórninni ný-
lega —■ eftir 2 ára starfsemi —
að hann vrði að loka, ef hann
ekki þá þegar fengi ríkisábyrgð
á innstæðufje í bankanum, sem
sagt er að nú sjeu aðeins 1—2
miljónir króna.
Abyrgðina veitti þingið strax
án nokkurrar rannsóknar á hag
bankans. Sig. Eggerz segir í bók
sinni „Brjef ttm bankamálin" að
banka þessnm hafi fyrir tveim
árum síðan verið aflíent til með-
ferðar og reksturs 15,8 miljónir
króna. Ekki veit jeg hvort þetta
er rjett, en sje svo mirðist starf-
semi barikans þessi 2 ár hafa
gengið heldur báglega, þar sem
hann nú hótar lokun ef hann ekki
fái ríkisábyrgð fyrir jafn lítilli
upphæð og hjer um ræðir. —-
Margar ljótar sögur hafa og
heyrst og sjest á prenti um það,
Því er þeirn ekki mótmælt?
Því er verið að leika með þjóð-
ina eins og fávita í þessu stóra
málif
t bankamálum á þjóðin fyrst
og fremst þrjár kröfur á Alþingi
sem falin er yfirumsjón bank-
anná.
1 fyrsta lagi þá kröfu, að það
ekki hilmi misfellur eða afbrot
sem innan bankanna kunna að
gerast; í öðru lagi þá, að það
opinbera kveði niður ósannan
áburð og órjettmætar árásir sem
bankarnir kunna að verða fyrir;
og í þriðja lagi aö það segi þjóð-
inni ekki hálfan, heldur allan
sannleikann um þessar þýðingar-
mestu stofnanir okkar.
Og hvernig stendur nú til um
verslun okkar við útlönd. Þar er
ekki síður alvara á ferðum. Inn-
flutningsbann á flestum vörum
hingað, og nýjir innflutningstoll-
ar iagðir á útflutningevörur okk-
ar erlendis.
íslenskum innflytjendum er nii
unnvörpum neitað af erlendum
verslunavhúsum um þær fáu vörn
tegundir, icm inn má fiýtja,
vegna þess a.ð ómogulégt er að
gefa ákveðin loforð um greiðslu.
(sbr. síðustu reglugerð um gjald-
eijrisverslun.) Menskir innflytj-
endur missa sambönd sín, margra
ára gömul „erbditum“ er sagt
upp, og greiðsla heimtuð. Á þenn-
a*i hátt CT kippt burtu mörgum
reiljónum af veitufje því, s«m
landsanenn um langan aldur hafa
liaft til notkunar, vegna trausts
þtesá, sían fslensk verslunarstjett
hefir áunnið sjer með skilsemi og
heiðarleik í viðskiftum.
Hafa nú bankar okkar bolmagn
til þess á þessum erfiðu tímum
að leggja fram veltufje í staðinn?
Eða finst mönnum það geti
igengið til léng'dar að rýra veltu-
f.io landsmanna stórlega, draga
að miklum mun úr framleiðslunni,
en auka að sama skapi árleg. út-
g'jöld ríkisins.
Það eru áreiðanlega takmörk
fyrir því, hvað lengi er hægt að
drasla áfram atvinnuvegunúm
með'. iirlega tapi. Þeir. hljóta að
stöðvast, það er þegar komið í
þjós. Og hvað á. svo að gera við
atvinnulausa fólkið? Og hvað
verður því næst um fjárhag rík-
isins? — Og hvernig fer að síð-
ustu um sjálfstæðið okkar?
Framleiðslan.
Þá kem jeg að aðalefninu í
þessari grein, sem er, hugleiðing-
ar um framleiðslu okkar, afkomu
hennar, ástand og horfur. Mun
jeg þó aðallega beina máli mínu
að sjávarútveginum — togaraút-
gerðinni — því þar þekki jeg best
til hin síðari árin. Sammerkt hvað
ástand og horfiur snertir, mun
þó landbúnaður okkar, eins og nú
stendui' eiga við sjávarútveginn,
g get jeg ekki látið vera að
minnást örfáum orðum á land-
búnaðinn áður en jeg sný mjer
að sjónum.
Undanfarin 'ár hefir fjár-
straumnum verið veitt til sveit-
anna, styrkir og lán hafa flóð
í stríðum straumum yfir sveit-
irnar, bændur hafa. margir gleypt
þessar gómsætu flugur, girt, rækt-
að og bygt fyrir tugi þúsunda
á meðal jörð. En svo áður en
varir kemur kreppan, og verð-
fallið á afurðunum, bændur
vakna við það að þeir hafa reist
sjer hurðarás um öxl, Jmargir
hverjir. Lánin þurfa einhvem
tíma að borgast, afiurðirnar
hrökkva ekki til.
Einn góður bóndi sagði mjer
sfðastliðið haust, að hann fyrir
tveim árum hefði átt ágætt bú.
og jörð sína. skuldlausa, svo
bauðst honum lán, hann þáði það
cxg bygði vftb menn og skepnur.
í haust. var hann vegna bygging-
anna búinn að fækka bústofni
sínum mikið, átti þá ekki nema
00 ær. Dilkunum varð hann að
farga öllum og sagði hann að 65
dilkanna hefði þurft til að borga
vexti og afborgun af byggingum
sínum. Lengri sögu þarf ekki til
þess að sjá hvert stefnir hjá
bændum, sem svona eru komnir.
pví miður munu mörg dæmi finn-
anleg þesftu lík, í sveitum Ikmds-
ins nú. Öll lánin og peninga-
stranmurinn, sem síðustu á^in
hefir verið veitt yfir sveitirnar
eru í mö«gum tilfellum hermdar-
gjöf.
Meira.
Sjómannakveðja. FB. 24. mars.
Mótt. 25. mars. Gleðilega páska.
Kærar kveðjur til vina og vanda-
manna. Góð lfðan. fslendingar á
Euskal Erria.
Rnðsuar
í Saurbæjarmálinu.
Yið undirritaðir sóknarmenn úr
Saúrbæjarsókn, sem hjer erum
I gestkomandi, finnum ástæðu til
jþess að svara nú þegar að nokkru
athugasemdum þeim, er síra Einar
Thorlacius byrjar í dag að birta
í Morgunblaðinu í tilefni af grein
í sama blaði 9. þ. m., þar sem
sagt var frá viðskiftum hans og
safnaða þeirra, sem liann er talinn
að þjóna; en með því að við er-
um á förum úr bænum, hefir rit-
stjórn blaðsins góðfúslega leyft
okkur að sjá hinn óprentaða hluta
af athugasemdum prestsins. Er
ýmislegt í frásögn hans þannig,
að við teljum ekki rjett að láta
andsvör við því dragast þangað
tii við höfum átt kost á að ræða
efni hennar við sveitunga okkar.
En vel megum við í þessu sam-
bandi geta þess, að' sumir okkar
áttu engan þátt í birtingu hinnar
fyrri greinar og að við höfum að
nokkuru leyti hver sína skoðun á
1 ýmsum atriðum í henni, þótt ekki
snerti sá skoðanamnnur kjarna
málsins. Má og vera að á sínum
tíma komi frá sóknarmönnum
frekari mótmæli gegn frásögn
prestsins en þau, sem hjer fara
á eftir.
Hinn reikningsglöggi prestur
hefir tölusett athugasemdir sínar
og nálega komist upp í boðorða-
töluna. Munum við taka þær
hjer í rjettri röð:
1. Það sem prestur segir um
vinsældir sínar hjá söfnuðinum,
sýnir berlega hve lítilþægur hann
er í því efni. Annars mundi víst
margur ætlai, að safnaðlarmenn
gætu best borið um það sjálfir,
hvert dálæti þeir höfðu á honum.
Varla mun það verða sagt, að
á milli prests og sumra nágranna
hans væri ávalt um vinfengi að
ræða, en í okkar tíð minnumst við
ekki að hafa heyrt um aðrar ná-
grannaerjur í sveitinni en þær, er
prestur átti í, og ekki er okkur
það heldur vitanlegt að þeir
menn, sem hann átti þar við, hafi
átt í útistöðum við aðra. Sókn-
armenn eru, eins og áður liefir
verið sagt, friðsamir í háttum, og
sjálfur játar síra Einar hjálpfýsi
þeirra. Vinsældir hans og álit
þarna í nágrenninu má annars
ei' til vill nokkuð marka á þeim
13 atkvæðum, sem lronum voru
greidd á Altranesi, er hann sótti
um það kall á móti síra Þorsteini
Briem, eftir að hafa um stuadar-
sakir þjónað þar.
2. Aldrei var af okkar hálfu
neitt um það sagt, hve margt.
fólk hafi vertð í Saurbæ sumarið
1930, en af einLverri ástæðu upp-
lýsir nú síra Einar að þar hafi
verið 10 manns. Þó að þar hefði
yerið margföld sú tala, þá kemur
það ekki málinu við, enda vanst
það þá upp, er staðarhúsunum var
með öllu lokað frá því að aflíð-
andi rjettum, þaagað til um lok
síðastliðið vor. En þegar hann
segir, að jörðin liafi verið nýtt
eins og vant var, þá er þetta því
miður ekki sannleikanum sam-
kvæmt. Eina kú, eða máske tvær
mun prestur hafa haft um sum-
arið • til þoee að hafa málnytu
til heimilisþarfa, en annars hafði
búpeningur verið seldur og hey-
skap var þannig varið, að ekki
var slegið nema túnið, sem eins
og hann viðurkennir var „leigt
til slægna“ og taðan flutt til
Reykjavíkur.
3. Það hyggjum við, að ef
leitað verður vitna um það, livort
prestur mami ekki hafa látið í
veðri.vaka að hann mundi segja a£
sjer, þá muni þau ekki ganga
jhonum ívil. Vera má að til þessa
komi og sjest þá einnig hjer, hvor
aðilinn fer með rjett mál.
4. Ónei, ekki er það rangt, að
síra Einar vildi eiga þau kaup við
aðstoðarprest sinn, að selja hon-
um gamlar gaddavírsgirðingar,
enda talar hann sjálfur nokkurum
línum neðar um að hafa að lokum
selt girðinguna enn þá hærra
verði. En. fyrir utan þetta slags-
mál við sannleikann þá fatast nú
guðsmanninum röksemdir þrátt
fyrir alt. það lagavit, sem gera
má ráð fyrir að hann styðjist við.
Hann kveður það hafa verið í
samningum, að aðstoðarpresturinn
ke.ypti af honum (auk ýmislegs
annars dýrmætis) girðingu um alt
Saurbæjarland, því ella vildi hann
ekki taka hann í þjónustu sína
— þetta eina ár. Og í fimta boð-
orðinu, sem við komum bráðum
að, telur hann skóginn enn með
landi staðarins. Nú er það vitan-
legt, að ríkið en ekki síra Einar,
á girðinguna um skóginn, því ekki
er það beinlínis sennilegt, að hon-
um líafi verið gefin hún til þess
að kaupslaga með hana við a.ðstoð-
arprestinn. Alt sem hann gat því
se!lt, voru girðingarnar á merkj-
um að austan og vestan, frá sjón-
um norður í Vatnaskógargirðingu.
Það er erfitt fyrir ókunnuga að
þræða um götu sannleikans.
En hvern trúnað sem menn
vilja annars leggja á orð guðs-
mannsins, þá verður nú líklega
að taka, hann trúanlegan um það,
að honum hafi tekist að selja
íkinu þessar girðingar sínar, enda
ótt þær sjeu staðnum gagnslitlar
ða gagnslausar.
Síra Einar kveðst hafa ráðið að-
stoðarprestiun þannig, að um
meira en eitt ár hafi ekki verið
að tala,, en jafnframt samið við
hánn um það, að hann keypti af
sjer þessa, sem hann svo nefnir,
frægu girðingu, vatnsveitu, mið-
stöð, og hver veit hvað margt það
verður áður en lýkur. Var það
af kristilegri umhyggjusemi fvrir,
þeseum unga manni ,að hann vildi
fá liann til slíkrar verslunar? —
Hvað átti svo aðstoðarpresturinn
að gera við þetta þegar síra Einar
kæmi aftur eftir eitt ár? Slíkum
sögum sem þessum má vitanlega
liver sá trúa, sem það getur, en
um það getum v'ið fullvissað hinn
virðulega guðsmann, að þá trú
er ekki að finna í ísrael Saurbæj-
arsóknar, jafnvel ekki á meðal
þeirra, sem hann hefir „skírt og
fermt“. Og við vonum að hann
irði það einfeldmi okkar til vor-
unnar, að elcki er otkkur heldur
nögulegt að trúa því, að foreldrar
aðstoðarprestsins liefðu farið að
taka sig upp af ábúðarjörð sinni
í fjarlægu hjeraði og flytja með
búslóð sína vestur að Saurbæ, ef
svo hefði verið í pottinn Mið. sem
síra Einar vill vera láta. Annars
má geta þess, að í byggingarbrjef-
nu fyrir staðnum ,kveður síra
Einar svo að orði, flð síra Sfgur-
jón skuli svara tíl þess álags, er
kunni að verða gert. á prestsetr-
inu, er prestaskifti verða. Ekki
Anksisatriði
- eis þó.
Eyðið ekki peningun-
um í kaup á ódýrum
smurningsolíum, sem
þynnast í hita vjelar-
innar og þar af leið-
andi geta ekki vernd-
að nægilega gegn sliti
— og sem brenna svo
ört, að vjelin hreint
og beint „etur olí-
una“.
Biðjið um Gargoyle
Mobiloil; hún sparar
yður ónauðsynlegar
viðgerðir.
VACUfJM OlIiCOMFAIÍYArt.
H. Benediktsson $ Go. I
gs Svuntnr.
Hsrgnnkjðlar.
Sloppar.
Nærfataaðnr.
Sokkar.
Ljereft.
Trlsttan
og aUskoosr metravara.
Óáýrt og gott úrval.
Versi. lik
Sími 1485.
Besta þorskalýsið
í bænum fáið þjer í undirritaðiri
versfun. —
Sívaxandi sala sannar gæðin.
Sent um alt.
VersL Bjðrntnn.
Bergstaðastræti 35. Sími 1091.