Morgunblaðið - 12.06.1932, Blaðsíða 7

M 0 R G C N B L A Ð 1 Ð
f
ráðherrarnir sögðu.Nokkrir stjórn-
arandstæðingar voru gestir á líeim
iJi hans.Þeir höfðu komið þangað til
áö fá að hlusta á eldhúsræðurnar.
En þeir urðu að sitja kringum
lokað tækið, meðan þingmenn Sjálf
stæðismanna töluðu. Ræður ráð-
herranna fengu þeir að heyra, og
ekki annað.
Kemur hjer fram í sinni rjettu
mynd hið fullkomna trúleysi þeirra
Tímamanna á sigur ..Framsóknar-
flokksins" sem Tíminn kallar svo.
Von sú, sem þeir hafa alið í brjósti
Km að halda völdum í landinu
hefir bygst á bandaiaginu við fá-
fræðina, að fólk út um sveitir fengi
sem minsta vitneskju um það sem
hefir verið að gerast í landinu.
Tveir flokksmenn.
Þe.ss liefir verið getið hjer í
blaðinu, að fyrverandi dómsmála-
ráðherra ljet það vera eitt af sín-
um síðustu verkum að náða Gísla
Gnðmundsson Tímaritstjóra af sekt
I.
Osjaldan koma fram ýmiss kon-
ar meinlokur og misskilningur í
•mræðum um kristni og kirkju.
Mig Jangar til að benda á tvær,
þrjár slíkar missmíðar.
Fyrst er það, að menn heimska
sig óþarflega oft í því, að tala um
kirkjuna eins og hún væri prest-
arnir einir. Allir eiga þó að vita,
að kirkjan er fjelag lærisveina
Jesú Krists, og þess vegna heyra
til hennar Jijerlendir sem erlendir
aJlir þeir kaiflar og konur, sem
gkírðir hafa verið til nafns föðurs-
in.s. sonarins og hins heilaga anda
og eigi hafa síðar sagt sig úr
kirkjufjelagsskapnum. Þannig má
faeita að allir Íslendingar s.jeu
kirkjan, og mega því flestir þeirra
vara sig, ef þeir bera. vopn á hana,
að löðrunga ekki sjálfa sig og'
feJla ekki um sig einhvers konar
stóradóm.
Menn þurfa endilega að skilja
t>etta. að þeir eru kirkjan. Með
því móti einu verður þeim ljóst,
að þeir eiga sinn þátt í lofi hennar
og Jasti, að þeir bera sinn skerf
af ábyrgðinni á hvernig liún er.
og að það er >hjá þeim sjálfum,
sem fyrst ber að leita umbótanna.
Þá er líka þess að vænta að safn-
aðarmeðvitund fari vaxandi í land
inu, að hinir einstöku söfnuðir
vinni hver á sínu sviði og allir í
sameiningu að efJing og útbreiðslu
krist.ninnar. Og þá er von um að
þjóðin taki verulega að „þroskast
á guðsríkis braut.“
Og þessi skilningur á líklega
sem betur fer ekki langt í land.
Mönnum hlýtur að fara að verða
auðsætt að einir 100 prestar
dreifðir um land alt og í ýmsum
greinum ósammála og samtaka-
íitlir hafa elcki þá þýðingu í kirkju
málunum, að þeir eigi rjett á að
vera kallaðir kirkjan.
Allra síst ættu þeir menn, sem
i öðru orðinu gera minna en ekki
neitt. iir áhrifum prestanna, að
'telja þá í hinu eitthvert ógurlegt
yaíd þar sem kirkjan er. — Ef
kirkjan sem stofnun er vald, sem
taka verður tillit til, þá er það
vald í raun rjettri í höndum safn-
aðannæ Þetta vita menn bet.ur
um þeim, sem haun var dæmdur
ti’ að greiða fyrir greinar er Jón-
as Jónsson sjálfur hafði skrifað.
En þá var það ekki kunnugt orðið,
að þessi dómsmálaráðherra sýndi
jafnframt öðrum flokksmanni sín-
um sams konar hugulsemi, með
því að leggja svo fyrir, að honum
yrði slept við frekari hegningu en
orðið er.
Tíminn liefir oft. gumað af harð-
neskju Framsóknarflokksins gegn
þeim mönnum sem bæru flibba, og
eðallyndi sama flokks gagnvart
þeim „flibbalausu“. Samkvæmt
þessari rjettlætiskenningu Tíma-
manna hefði Gísli ritstjóri einmitt
átt að þola refsingu. Hann gengur
með flibba. En förunautur hans
undir náðarvæng Jónasar Jónsson-
ar er vafalaust í hóp þeirra flibba-
lausu, og því sjálfkjörið óskabarn
Framsóknar, enda Tímamaður nið-
ur í tær. Skagfirðingar kannast
við manninn: Hofdala-Tómas.
en þeir láta. Því eins skilnings-
laust og andúðarfult og talað er
um kirkjuna víðast hvar á vett-
vangi stjórnmálanna, skyldi mað-
ur ætla að flest þingmannsefni
Jiefðu fyrir löngu tekið niðurttagn-
ing ldrkjunnar, eða að minsta
kosti aðskilnað ríkis og kirkju á
stefnuskrá sína. En enn hafa sár-
fáir talið það borga sig, af því
þeim er vitanlegt, að kjósendunum
yfirleitt. er jafnskylt ríkið og
kii’kjan og þykir því eðlilegásta
að sem nánast samband sje þar
á milli.
H.
Annað hafa menn borið í ínál
reynt aftur og aftur: að fækka
prestunum. Tvent ber einkum til
þess. Um langan aldur og raunar
enn hafa prestarnir búið við bág-
ust kjör opinberra embættismanna.
Það er óhætt að fullyrða að kosti
þeirra hefir verið mjög heimsku-
lega þröngvað, því fæstir þeirra
hafa sakir fátæktar getað hellgað
sig ætlunarstarfi sínu nema að
hálfu, og ' margur orðið að Jitlu
liði sem prestur 'þegar frá leið,
af því að hann átti þess ekki kost
að halda sjer við andlega. Þetta
hcfir vérið vitað og viðurkent, og
þjóðin því tekið mjög sæmilega
í að bæt.a það að nokkuru. En á
Alþingi hafa menn aldrei sjeð til
þess nema eina verulega góða leið,
þá að fækka prestunum til þess
að þeir, sem , eftir eru geti borið
þeim mun meira úr býtum. Náttúr-
lega væri nú ekki gripið til þessa
,,þjóðráðs“ og „gróðabragðs", ef
ekki þætti vitanlegt. að almenning-
ur liti svo á, að prestunum mætti
fækka einnig af öðrum ástæðum.
Sem sje þeim að þeir hafi ekki allir
nóg að gera, og þjóðin komist því
af með færri. Það er meira, að
segja ekki óalgengt að heyra radd-
ir í þá átt., að prestarnir hafi svo
lítið að gera, að þeir liggi upp á
ríkinu og að því sem til þeirra
gengur væri betur varið til ýmis-
legs anna.rs.
En hjer er fleiri en einn misskiln
ingur á ferðinni.
Ekki er hægt að neita því að
fólkið t,a!lar um að fækka prestum.
Það virðist hafa alveg brennandi
áhuga á því máli. En hjer eru
samt ýmsir agnúar á. Menn vilja
leggja niður nágrannaprestakallið,
já, jeg hygg að við suma mætti
semja um að leggja niður öll ná-
grannaprestköll, en .... jeg þekki
engan söfnuð, þar sem meiri hlut-
inn vill eindregið leggja niður sitt
eigið prestakal1!. Jeg efast um að
hann sje til í landinu. Eins og
sjest m. a. á því, að þó menn vilji
út af lífinu ef til vill losna við ein-
stöku presta, hefir aldrei svo jeg
viti verið lagt svo niður presta-
kall hingað til, að það hafi eigi
vakið óánægju viðkomandi safn-
aða. Og hver einasti söfnuður kýs
sjer einhvern prést, þegar hann á
þess kost. Og á meðan svo er, á
meðan meiri hluti allra safnaða
landsins vill hafa presta, og að
presturinn sitjiíþeirra eigin gamla
prestakalli, þá þarf mikið vit og
mikla útsjónarsemi til þess, að
leggja svo niður nokkurt presta-
kalí, að viðkomandi söfnuðum sje
ekki sýndur einhver yfirgangur og
órjettur. Enda hefir ekki frjettst
að þinginu hafi tekist það. Menn
sjá það líka raunar, að það er
ekki gott, að miða gildi prestsins
við það hvað mikið hann hefir að
gera þ. e. a. s. messurnar og auka-
verkin. Menn vita að liver mentað-
ur maður er sveitinni fengur, og
þó hitt enn betur, að þó presturinn
hafi ekki nema úrskerandi áhrif
til góðs á einn eða mjög fáa, þá
er það samt mikið í sjálfu sjer.
Og hvað sem þeim sjálfum líður
vilji þeir ekki að unglingarnir
fari á mis við leiðsögu prestsins,
þótt hún sje oft minni en margur
kýs. En úr því þetta er svona,
ættu menn yfMeitt að stilla tali
sínu um fækkun presta meira í
hóf, því hvað vita þeir nema öxin
ríði næst, að þeim sjálfum.
Mesta fjarstæðan er sú að kirkj-
an sje landinu bvrði. að prestarnir
sjeu ómagar á ríkinu. Þeir væru
það ekki jafnvel þótt þeir væru
ekki matvinnungar. Hver fulltíða
maður í landinu ætti að vita að
kirkjan er geysi auðug stofnun.
Kirkjan er langsamlega ríkasta
stofnunin hjerlendis. Miklu hefir
hún reyndar verið rænd. en hún
kom líka með miljónir í búið. Þeg-
a hún gekk í bandalag við ríkið,
og hún á enn drjúgan skilding
sjer, að minsta kosti í orði kveðnu.
Vjer íslendingar, sem svo lengi og
fast sóttum eftir fje okkar í hend-
ur Dönum, (og það var aðallega
kirkjueign meira. að segja), ætt-
um ekld að undrast þótt kirkjan
gerði eitthvert tilkall til eigna
sinna hjá ríkinu. Og þótt það teldi
henni ekki alt fram, gæti kirkjan
liæglega launað alla presta sína af
því sem hún á inni hjá ríkínu. Og
; fyr má nú stela en öllu.
Jeg held það væri ákaflega
happa drjúgt að sem fyrst, yrði
aðskilinn fjárhagur ríkis og kirkju.
Þá rynni mörgum upp nýtt ljós í
því efni hvort græðir nú meira á
sambúðinni. Þá þurfa skattþegn-
arnir héldur ekki lengur að telja
eftir launin prestanna, eins og það
væru þeirra eigin svitadropar. Og
þá á kirkjan um það við sjálfa
sig hvað marga presta hún vill
hafa, hvað margir borga sig. Og þá
er ekki víst að þeim fari mikið
fækkandi nje verði rjett haldið svo
við, að það sannist ekki beint að
þeir verði hordauðir.
1II.
Enn er aðallega talað um að
fækka prestum. Það eru bara
kommúnistaranir, sem hafa kveðið
upp úr með gamla herópið: Niður
með kirkjuna! En jeg er því feg-
inn þegar fram kemur tillaga eins
og Vilmundar Jónssonar um að
fækka prestunum niður í t. d. 30
—50 á öllu landinu. Það er bara
það að henni, að frá þessum manni
er hún annað hvort blekking eða
vanskapnaður. Því hvað varðar
andstæðing kirkjunnar um hve
margir eru þjónar hennar, eða hví
skyldi hann vilja hafa liana í sam-
bandi við ríkið. Honum ber skylda
til að krefjast skilnaðar ríkis og
kirkju, og láta svo þá, sem eftir
sem áður halda uppi kirkjunni, um
hvort þeir hafa presta sína 1 eða
hundrað. Annars þykist jeg skilja
að flutningsmanni þyki þetta
„mjúklegasta“ og vissnsta aðferð-
in til að venja þjóðina frá kirkj-
unni. En það er óvíst að honum
heppnist þessi svæfingin og skurð-
urinn neitt aðdáanlega. Það er
hætt við að sagan telji hann einn
af litlu spámönnunum, ef hún þá
getur hans. Annars þykir mjer
vænt um tillöguna. Hún hjálpar
þjóðinni til að átta sig á því, sem
er að gerast og hún má til að opna
augun fyrir. Það er síharðnandi
barátta í landinu, ekki um prest-
ana, heldur um kristnina. Það er
bara herbragð þegar verið er að
lckka söfnuðina til að selja fram
prestana, að sínu leyti eins og
þegar sókst er eftir lífi fyrirliða
í hernaði. Með öðrum orðum það á
ao venja fólk af kristni og kirkju
svona í rólegheitum. Það sjá þó
allir heilvita menn t. d., ef þeir
hugsa málið nokkuð, að þó ef til
vill væri mögulegt að einn prestur
kæmist, yfir „aukaverk“ í heilli-
sýslu við og við á árinu, þá getur
hann.hvorki haft nokkur persóuu-
fleg áhrif að ráði, prjedikað fyrir
lýðnum nje uppfrætt unglingana.
En menn eiga þó rjett. á því, ef
þeir eiga rjett á „aukaverkunum“.
Og allir heilvita menn vita að eng-
inn er fæcldur fullkominn í lcrist-
indómnum fremur en öðru. Þó að
sú kynslóð sem nú er, sem lifir á
sinni uppfræðing og arfi feðranna
geti talað digurt um að komast af
árt prestanna og halda þó kristin-
dóminum, hvernig færi um þá
þriðju eða fjórðu, sem enga fræðslu
fengi í þeim efnum hvorki heima
nje í skólanum, eða hjá prestum?
Skyldi landið þá ekki verða alheið-
ið á fáum áratugum ?
Einstaka menn segjast eflaust
harma 'lítt þótt svo færi. En allur
almenningur er svo skyni borinn,
að hann veit að kristnin er gróð-
arsvörður siðmenningarinnar og líf
þjóðarinnar. Allur almenningur
veit að hugur og hjarta krefst
jafnt sem fullkomnastrar trúar og
þekkingar enda alt siðgæði og
framfarir undir því komið, og að
kristnin er veit.andi hvort tveggja.
Þess vegna er almenningur Krists
megin. Að eins örfáir verða æstir
upp til að hrópa: Krossfestu!
Krossfestu! yfir Kristi en krefjast
lausnar Barrabasar. Þjóðin yfir-
leitt ver Krist með lífi og limum
þegar hún áttar sig á að um mál
hans er að tefla. Því að það er
hennar líf.
Þess vegna fagna jeg því live
andstæðingar kristni og kirkju ger
ast, nú berorðir í tali og tillöguui.
Kirkjan og þjóðin.
: Og
Stðrfeld
verðlækkun á reiðhjólum.
Verð frá kr. 100—200.
Allir varahlutir seldir mSðg
ódýrt; ásettir ókt.ypis.
Sigurþór Jónsssu.
Austurstr. 3.
Amatfirdeild
Laugavegs
Apóteks
er innrjettuð með nýjum áhöldúm
frá Kodak. — Öll vinna fraim-
kvæmd af útlærðum mynda-
smið. — Filmur sem eru
afhentar fyrir kl. 10
að morgni, eru til-
búnar kl. 6 afi
kvöldi. ---------------
Framköllun.
Kopiering.
Stækkun.
Uppboð.
Opinbert nppboð verður haldið
í Aðalstræti 8, föstudaginn 16. þ.
m. kl. 10 árd. og verða þar seld
alls konar húsgögn, þar á meðal
heilt sett í hroðstofu, svefnher-
hergi og dagstofu, skrifstofnhús-
gögn, ritvjelar, orgel, bækur, úti-
standandi skuldir o. m. fl. Greiðist
við hamarshögg.
Lögmaðurinn í Reykjavík,
12. júní 1932.
Bjfirn Þórðarson.
Iirielgu
Tvö afar skemtileg skrif-
stofuherbergi t.il leigu «ú
þegar. Upplýsingar hjá
Paul Smith í Mjólkurfje-
lagshúsinu. Símar 1320 ©r
157. —